Sport en onderwijs. Hoofdstuk 8. Jo Lucassen
|
|
- Leona Smeets
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Sport en onderwijs Hoofdstuk 8 Jo Lucassen Never a dull moment in discussies over sport en onderwijs. Al een aantal jaar staat het thema school en sport in de belangstelling van beleid en politiek. De ambities zijn veelal groot, de middelen doorgaans beperkt. Dat leidt tot verhitte debatten, ook met de vele nauw betrokkenen in het veld. Het is daarbij verheugend om te constateren dat er steeds meer kennis beschikbaar komt om die discussie gefundeerd te kunnen voeren. Kengetallen school en sport Halverwege 2012 constateerde het SCP in het rapport Versterking data-infrastructuur sport dat er voor het thema school en sport voor het gros van de nodige kengetallen geen geschikte databron aanwezig was. Intussen is de situatie behoorlijk gewijzigd. Ook in het afgelopen jaar verschenen verschillende publicaties over de actuele stand van zaken rond school en sport. In het verlengde van eerdere monitors bewegen en sport in het mbo bracht DSP-groep Een gezonde leefstijl in het mbo uit, waarin op een breder front aangegeven wordt hoeveel aandacht het mbo schenkt aan gezondheidsbevordering (Postma-de Groot & Duijvestijn, 2014). De 72
2 II Publicaties 73 FOTO: REGINE VERMEENT
3 aandacht daarvoor neemt zeer geleidelijk toe. De situatie op dit punt in het primair en voortgezet onderwijs komt aan de orde in de tweede voortgangsrapportage van de Onderwijsagenda Sport, Bewegen en Gezonde Leefstijl (Reijgersberg & Lucassen, 2014). Het aantal scholen met beleid op het terrein van bewegen en gezondheid neemt toe, maar het betreft nog een minderheid. Hoe de vlag erbij hangt voor het bewegingsonderwijs in het voortgezet onderwijs schetst de Nulmeting lichamelijke opvoeding in het voortgezet onderwijs (Reijgersberg et al., 2014). Veelal krijgen leerlingen in het eerste leerjaar drie lesuren bewegingsonderwijs en in latere leerjaren twee. Het aanbod voor vmbo-leerlingen blijft nog steeds achter bij de gangbare lesurentabel. In deze monitor zijn tevens data over de extracurriculaire activiteiten, sportklassen en examenvakken te vinden. Al deze en andere uitkomsten zijn overzichtelijk samengevat in hoofdstuk 11 School en sport van de Rapportage Sport 2014 (zie hoofdstuk 3) en op Het komt er nu op aan voldoende continuïteit in deze dataverzameling te realiseren. Kennis voor beter leren bewegen Het startpunt van de hiervoor genoemde monitoring ligt bij het sportbeleid. De gevolgde beleidsthema s zijn daaraan gerelateerd. Wanneer de invalshoek wordt gekanteld en de kennisontwikkeling bezien wordt vanuit het oogpunt van het (vak-) onderwijs, is er nog het nodige werk te verrichten. Dit blijkt uit twee andere stand van zaken-onderzoeken die verschenen. De KVLO publiceerde eind 2014 een Kennisagenda Goed leren bewegen (Lucassen, 2014) die beschrijft welk onderzoek er op dit terrein gedaan is of in uitvoering is en welke kennislacunes in de komende jaren zouden moeten worden aangepakt. Er is een breed scala aan thema s waarop al onderzoek naar bewegingsonderwijs en sport op school wordt verricht, waarbij vooral de toegenomen activiteit van hogescholen opvalt. De vraagstukken waarover meer kennis gewenst is betreffen bijvoorbeeld onderzoek naar differentieel lesgeven (passend onderwijs, diversiteit), naar de rol van digitale media (ipads, games) en naar de rol van leerkrachten (pedagogische vaardigheden, effectieve lesvormen). De bevraagde vakleerkrachten hechten veel belang aan onderzoek naar passende (motiverende) beoordelingsvormen. Het volgbaar maken van de leerresultaten van het onderwijs, bijvoorbeeld door adequate leerlingvolgsystemen, is een breed gedeelde wens. Opvallend is dat de vakleerkrachten onderzoek naar de relatie tussen LO en een gezonde leefstijl nauwelijks als prioriteit noemen, terwijl andere belanghebbenden hieraan juist vrij veel belang hechten. Hoe weinig we weten van de manier waarop het bewegingsonderwijs feitelijk wordt uitgevoerd en welke leerresultaten dit oplevert, wordt pijnlijk duidelijk uit de door de SLO uitgevoerde vakspecifieke trendanalyse (Brouwer et al., 2015). Voor de 74
4 onderwijsvormen primair, voortgezet en speciaal onderwijs en mbo is nagegaan hoe (wettelijk) is vastgelegd wat in het LO-onderwijs moet worden bereikt (beschreven leerplan), hoe het feitelijk door de scholen gegeven lesprogramma eruitziet (uitgevoerd leerplan) en welke leerdoelen feitelijk bij de leerlingen worden bereikt (gerealiseerd leerplan). De wettelijke kaders voor het vakonderwijs zijn redelijk beperkt en grofmazig. Veel van de invulling wordt overgelaten aan de scholen c.q. docenten zelf. Van het feitelijk door de scholen uitgevoerde lesprogramma voor LO blijkt nauwelijks een goed beeld te geven. Ook de recent door het Mulier Instituut in po en vo uitgevoerde monitors geven daar (nog) geen zicht op. Uit de peilingen die SLO zelf heeft uitgevoerd kwam naar voren dat er een grote variatie is in de feitelijke invulling van het onderwijsprogramma. Docenten in de bovenbouw besteden vooral aandacht aan kerndoelen op het gebied van het beleven en verbeteren van bewegen, en minder aan bewegen samen regelen en gezond bewegen. Over de gerealiseerde leerdoelen bij leerlingen is nagenoeg niets bekend. SLO beveelt aan meer inzicht te verwerven in het feitelijke curriculum voor bewegingsonderwijs; beschrijvingen te ontwikkelen van de beoogde opbrengst van het bewegingsonderwijs (zelfevaluatiescan, volgsystematiek, inspectietoezicht); en meer aandacht te besteden aan implementatie van beschikbare hulpmiddelen voor docenten aan de ondersteuningsstructuur in de vorm van lokale en regionale docentennetwerken. II Publicaties Meten om te weten, maar wat? In opdracht van het Ministerie van OCW stelden Collard et al. (2014) een overzicht op van de voorhanden zijnde kennis over effecten van sport en bewegen op de basisschool op leerprestaties. Er zijn wel aanwijzingen voor een positief verband meer sport en bewegen gaat gepaard met betere leerprestaties of in ieder geval beter cognitief functioneren maar voor een causale relatie is nog onvoldoende bewijs. De relatie tussen bewegen en hersenfuncties staat breed in de belangstelling, onder meer door de publicatie, lezingen en media-optredens van neurowetenschapper Erik Scherder onder de noemer Laat je hersenen niet zitten (2014). Direct op de studie van Collard inhakend is door de nationale raad voor onderwijsonderzoek een call uitgeschreven voor verder onderzoek om het nog onduidelijke causale karakter van deze relatie te verhelderen. Van de indieners is een consortium van de Rijksuniversiteit Groningen en VU Amsterdam geselecteerd om dit in 2015 te onderzoeken. De betekenis van sport voor het verbeteren van leerprestaties vormt ook de centrale vraag van evaluatieonderzoek naar Playing for Success in Rotterdam (Hermens e.a., 2014). In dit project, gebaseerd op een Engels voorbeeld, krijgen leerlingen met een achterstand op sociaal-emotioneel gebied of bij taal en rekenen les in een buitenschools leercentrum, veelal bij een betaaldvoetbalorganisatie. De aansprekende omgeving en sportthematiek zouden het leerproces versnellen. 75
5 Uit de verrichte analyse van maatschappelijke kosten en baten door De Meere & Hamdi (2014) blijkt dat de deelnemende kinderen er in sociaal-emotioneel opzicht op vooruitgaan, maar dat moeilijk valt vast te stellen of daarmee wordt voorkomen dat zij blijven zitten of een groter beroep gaan doen op hulpverlening. Bovendien blijft het de vraag of eventuele effecten ook op langere termijn beklijven. Hopelijk kunnen de eindrapportages van dit project hier nader licht op werpen. Ook bij Challenge010, een ander Rotterdams programma gericht op het vergroten van de blijvende sportparticipatie van voornamelijk vmbo-scholieren door de organisatie van schoolsportverenigingen binnen het vo, is er veel aandacht voor dergelijke maatschappelijke nevendoelen. De verhoogde participatie zou ook doorwerken in een gezondere leefstijl, gedragsverbetering en betere schoolprestaties. In het programma werken vakdocenten, clubtrainers en gemeentelijk coördinatoren samen. De evaluatie van het eerste projectjaar door Van Eekeren et al. (2014) laat zien dat twee op de drie leerlingen die aan de activiteiten deelnemen nog niet op een sportclub zitten en er wel enthousiaster voor worden. Naast het sporten blijkt het niet gelukt al goed aandacht te besteden aan een gezonde leefstijl. Wel zeggen leerlingen dat hun gedrag is verbeterd en dat zij beter kunnen leren. Opvallend is dat drie kwart van de deelnemers uit jongens bestaat. Sommige leerlingen geven aan teleurgesteld te raken door de nogal competitieve aanpak van het programma. Wellicht haken zij definitief af. Het lijkt zinnig de positief beleefde outcomes ook op een objectievere manier te bepalen. De onderzoekers doen ook uitspraken over de werkzame factoren in de aanpak. Daarbij komt vooral naar voren hoe belangrijk enthousiaste en kundige professionals zijn om dergelijke interventies tot een succes te maken. Blik vooruit De recente publicaties laten zien dat er uiteenlopende opvattingen bestaan over de rol van bewegingsonderwijs en sport op school. Wat van het onderwijs of de school wordt verwacht, bepaalt in belangrijke mate wat zinnig is om te meten en op welke processen verbeteracties zich zouden moeten richten. Gaat het alleen om het aanleren van basisvaardigheden voor deelname aan sport- en beweegactiviteiten of zijn andere doelen (gezonde leefstijl, talentontwikkeling, sociale vorming) ook aan de orde? Het zijn centrale vragen voor de bijzondere leerstoel waarop Kristine De Martelaer per september 2015 aan de Universiteit Utrecht is benoemd. Blijft de school een tamelijk besloten leerplaats of worden leren en opvoeding in een breder verband ter hand genomen zoals bij de brede scholen? Staatssecretaris Sander Dekker heeft in 2014 onder de noemer Ons Onderwijs 2032 een brede discussie afgetrapt over de rol die het onderwijs in de toekomst moet gaan vervullen. Daarin komt ongetwijfeld ook de positie van bewegingsonderwijs en sport op 76
6 school aan bod. De uitkomsten uit het NRO-onderzoek naar bewegen en leerprestaties die eind 2015 beschikbaar zullen komen, gaan hierbij ongetwijfeld ook een rol spelen. Een discussie die tot belangrijke conclusies kan gaan leiden over welke kennis en welk onderzoek in de toekomst op dit terrein relevant is. Publicaties Brouwer, B., Berkel, M. van, Mossel, G. van & Swinkels, E. (2015). Bewegingsonderwijs en sport. Vakspecifieke trendanalyse Enschede: SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling). Calibris (2014). Sport en bewegen. Landelijke kwalificaties mbo. Z.pl.: Calibris. Collard, D., Boutkan, S., Grimberg, L., Lucassen, J. & Breedveld, K. (2014). Effecten van sport en bewegen op de basisschool. Voorstudie naar de relatie tussen sport en bewegen op school en schoolprestaties. Utrecht: Mulier Instituut. Eekeren, F. van, Dijk, B. & Vijver, A. van de (2014). Challenge010. Werkzame mechanismen en de resultaten van het eerste jaar. Utrecht: Universiteit Utrecht, Departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO). Hermens, N., Los, V. & Aussems, C. (2015). Samenvatting onderzoek Playing for Success 2013/2014. Utrecht: Verwey-Jonker Instituut. Louwen, F. & Spijk, E. van (2014). Schoolsport. Sporten op school, bij school en namens school. Dongen: GfK i.s.m. NOC*NSF. Lucassen, J.M.H. (2014). Kennisagenda goed leren bewegen Naar een betere kennisbasis voor professionals die zich op en rond scholen bezighouden met goed leren bewegen. Zeist: Koninklijke Vereniging voor Lichamelijke Opvoeding (KVLO). Meere, F.B.J. de & Hamdi, A. (2014). Analyse Maatschappelijk Rendement Playing for Success. Utrecht: Verwey-Jonker Instituut. Postma-de Groot, M. & Duijvestijn, P. (2014). Een gezonde leefstijl in het mbo - stand van zaken. Monitor gezonde leefstijl Amsterdam: DSP-groep. Reijgersberg, N. & Lucassen, J. (2014). Monitor Onderwijsagenda Sport, Bewegen en een Gezonde Leefstijl Voortgangsrapportage Utrecht: Mulier Instituut. Reijgersberg, N., Lucassen, J., Beth, J. & Werff, H. van der (2014). Nulmeting lichamelijke opvoeding in het voortgezet onderwijs. Onderzoek naar de organisatie van lichamelijke opvoeding en sport in het voortgezet onderwijs. Utrecht: Mulier Instituut. Scherder, E. (2014). Laat je hersenen niet zitten. Hoe lichaamsbeweging de hersenen jong houdt. Amsterdam: Athenaeum-Polak & Van Gennep. II Publicaties 77
7 Masterscripties Heijs, L.R. (2014). Een vakleerkracht voor bewegingsonderwijs? De keuzes van schoolleiders voor de leerkracht in het bewegingsonderwijs op basisscholen. Utrecht: Universiteit Utrecht, Vraagstukken van beleid en organisatie. Kruithof, R.J.A. (2015). Duurzaamheid van kapitaalvormen van een sportopleiding. Een onderzoek naar de duurzaamheid van kapitaalvorming binnen de LSR opleiding. Utrecht: Universiteit Utrecht, Sportbeleid en Sportmanagement. Molder, J.J. te (2015). Het acute effect van fysieke inspanning op selectieve aandacht bij kinderen tijdens de Stroop test. Nijmegen: Hogeschool Arnhem en Nijmegen, Master Sport en Beweeginnovatie. Versluijs, E. (2014). Een stap op weg naar state of the art sportonderwijs; een studie naar de bijdrage van onderzoek aan het onderwijs. Groningen: Wagner Group, Sport Management Institute, EMBA Sport Management. Wijst, C. van der (2014). De invloed van extra bewegen tijdens schooltijd op de leerprestaties van leerlingen in de bovenbouw van de basisschool. Een haalbaarheidsonderzoek. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam, Klinische neuropsychologie. 78
No Big Data on PE Kennisagenda Goed Leren Bewegen KVLO Jo Lucassen VVBN Conferentie 2015 Utrecht
No Big Data on PE Kennisagenda Goed Leren Bewegen KVLO Jo Lucassen VVBN Conferentie 2015 Utrecht Ambitie Naar een betere kennisbasis voor professionals die zich op en rond scholen bezighouden met goed
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 30 234 Toekomstig sportbeleid 31 293 Primair Onderwijs Nr. 143 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP Aan de Voorzitter
Nadere informatieDorine Collard (Mulier instituut) Peter-Jan Mol (KCsport) namens het SMART MOVES! consortium 1
Dorine Collard (Mulier instituut) Peter-Jan Mol (KCsport) namens het SMART MOVES! consortium 1 2 Er is in toenemende mate aandacht voor de mogelijke positieve effecten van bewegen op cognitieve processen
Nadere informatie30234 Toekomstig sportbeleid Primair Onderwijs. Brief van de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
30234 Toekomstig sportbeleid 31293 Primair Onderwijs Nr. 143 Brief van de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 29 januari
Nadere informatieDe voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA..DEN HAAG
>Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA..DEN HAAG Primair Onderwijs Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag
Nadere informatieBewegen & sport. Meewerken aan het onderwijs van morgen
Bewegen & sport Meewerken aan het onderwijs van morgen Onder de naam Curriculum.nu vindt een landelijke herziening van het vaste onderwijsprogramma van alle leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs
Nadere informatieEffecten van sport en bewegen op school op schoolpresta,es
Effecten van sport en bewegen op school op schoolpresta,es Dorine Collard, Sofie Boutkan, Lisanne Grimberg, Jo Lucassen en Koen Breedveld Mulier Ins,tuut, Utrecht Maart 2015 Aanleiding Effecten van sport
Nadere informatieSAMENVATTING onderzoek. Playing for Success
SAMENVATTING onderzoek SAMENVATTING onderzoek is een naschools programma voor leerlingen uit de groepen 6, 7 en 8 van de basisschool die (tijdelijk) minder goed functioneren op school dan zij zouden kunnen.
Nadere informatieGaat 'gezond bewegen' het verschil maken?
Gaat 'gezond bewegen' het verschil maken? SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling VO Studiedag 20-01-2016 Berend Brouwer (b.brouwer@slo.nl) Agenda Warming-up Het leerplankader SBGL Thema 'bewegen
Nadere informatieEen Punt voor Gym?! toetsing binnen de Lichamelijke Opvoeding
Een Punt voor Gym?! toetsing binnen de Lichamelijke Opvoeding Lars Borghouts 1, Menno Slingerland 1, Leen Haerens 2 1. Fontys Sporthogeschool, Eindhoven, Nederland 2. Universiteit Gent, België Inleiding
Nadere informatieVerslag van het Symposium 'Nut en Nadeel van Geschiedenisonderwijs: aanzetten voor een nieuw curriculum' 8 juni 2018 in Amsterdam
Verslag van het Symposium 'Nut en Nadeel van Geschiedenisonderwijs: aanzetten voor een nieuw curriculum' 8 juni 2018 in Amsterdam Aanleiding voor het symposium Onder de vlag van Curriculum.nu buigen in
Nadere informatieNiBi-conferentie Gezonde leefstijl van leerlingen. SLO Ger van Mossel
NiBi-conferentie Gezonde leefstijl van leerlingen SLO Ger van Mossel (g.vanmossel@slo.nl) Kennismaking Wie...? Werkwijze bijeenkomst Leerplankader Gezonde leefstijl Naar een leerplan gezonde leefstijl
Nadere informatieSAMENVATTING onderzoek. Playing for Success 2013/2014
SAMENVATTING onderzoek Playing for Success 2013/2014 SAMENVATTING onderzoek Playing for Success 2013/2014 Niels Hermens Vita Los Claire Aussems m.m.v. Sylvia Dickie, Marnix van de Heg en Majone Steketee
Nadere informatieSport, Bewegen en Onderwijs: kansen voor de toekomst
Sport, Bewegen en Onderwijs: kansen voor de toekomst Brede Analyse 2010 Jo Lucassen Ester Wisse Froukje Smits Justus Beth Harold van der Werff W.J.H. Mulier Instituut Sport,
Nadere informatieDoen meisjes het slechter bij gym dan jongens?
Doen meisjes het slechter bij gym dan jongens? Sinds het verschijnen van het Basisdocument VO is er nauwelijks onderzoek gedaan naar de mate waarin de daarin beschreven deelnameniveaus door de leerlingen
Nadere informatiePlaying for Success Rotterdam
Playing for Success Rotterdam 2016-2017 EEN EVALUATIE: SUCCESSEN, VERBETERPUNTEN EN AANBEVELINGEN Anna Jansma Maaike van Rooijen Playing for Success Rotterdam 2016-2017 EEN EVALUATIE: SUCCESSEN, VERBETERPUNTEN
Nadere informatieBewegingsonderwijs en schoolsport in 2028
Bewegingsonderwijs en schoolsport in 2028 Bruggen slaan 11 feb 2011 Berend Brouwer (b.brouwer@slo.nl) Marco van Berkel (m.vanberkel@slo.nl) Toekomstvisie LO 2028: waarom? [1] Ontwikkelingen in het bewegingsonderwijs
Nadere informatieDe (mogelijke) rol van LO in het stimuleren van fysieke activiteit
De (mogelijke) rol van LO in het stimuleren van fysieke activiteit Een beknopt overzicht van studies Menno Slingerland Lars Borghouts Matthijs Hesselink Lichamelijke Opvoeding als aspirine? Claims voor
Nadere informatiePrimair Onderwijs po 079-3232.333 Voorgezet onderwijs vo 079-3232.444
Voorlichtingspublicatie Betreft de onderwijssector(en) Informatie CFI/ICO Primair Onderwijs po 079-3232.333 Voorgezet onderwijs vo 079-3232.444 Wet van 9 december 2005, houdende opneming in de Wet op het
Nadere informatieBewegen in en om het onderwijs. Workshop 2 en 6 Leonie de Regt en Dave Schoonen
Bewegen in en om het onderwijs Workshop 2 en 6 Leonie de Regt en Dave Schoonen Wat is scoolsport? Een aanpak waarmee de school werkt aan een gezonde en actieve leefstijl voor de leerlingen. Dit betekent
Nadere informatieNulmeting lichamelijke opvoeding in het voortgezet onderwijs. Niels Reijgersberg. Jo Lucassen. Justus Beth. Harold van der Werff
Nulmeting lichamelijke opvoeding in het voortgezet onderwijs Niels Reijgersberg Jo Lucassen Justus Beth Harold van der Werff 2 Nulmeting lichamelijke opvoeding in het voortgezet onderwijs Mulier Instituut
Nadere informatieWij zijn Sport Helden! Zullen wij samen sport aanbieden?
Wij zijn Sport Helden! Zullen wij samen sport aanbieden? Na ons gesprek zojuist kunt u in deze bijlage een stukje achtergrond informatie vinden. Mocht u vragen hebben, dan hoor ik dit graag. Veel plezier
Nadere informatieDigitalisering in de gymles
Digitalisering in de gymles De Gymzaal van de toekomst 23 januari 2013 Den Haag Ivo van Hilvoorde Gymzaal van de toekomst Wat is er mis met Gymzaal van het verleden? Doelstelling project Digitalisering
Nadere informatieJorien Slot-Heijs Amika Singh
Jorien Slot-Heijs Amika Singh Februari 2019 Mulier Instituut 2 Inleiding Jongeren Op Gezond Gewicht werkt aan een gezonde omgeving voor kinderen en jongeren, waaronder de schoolomgeving. Een van de doelen
Nadere informatieCurriculum in beweging
Curriculum in beweging SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Strategische Agenda SLO 2017-2020 Curriculum in beweging De afgelopen twee jaar is een breed, landelijk debat gevoerd over een
Nadere informatieWorkshop. De buurtsportcoach en de Gezonde School
Workshop De buurtsportcoach en de Gezonde School Gezonde Scholen presteren beter! (Scholieren en Leraren) Onderwijsagenda Sport, Bewegen en een Gezonde Leefstijl Onderwijsagenda Sport, Bewegen en een Gezonde
Nadere informatieDatum Uitnodiging subsidieaanvraag Regeling versterking samenwerking lerarenopleidingen en scholen
a 1 > Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag Aan: penvoerders opleidingsscholen en contactpersonen lerarenopleidingen Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag www.rijksoverheid.nl Onze
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 34 398 Initiatiefnota van het lid Rudmer Heerema: «Lichamelijke opvoeding is een vak, juist in het basisonderwijs: Een pleidooi voor beter bewegingsonderwijs
Nadere informatieSchool, Bewegen en Sport; eindresultaten uit een landelijk onderzoek
E n v e r d e r School, Bewegen en Sport; eindresultaten uit een landelijk onderzoek Door: Mirjam Stuij en Ester Wisse Van 2008-2010 heeft het W.J.H. Mulier Instituut met subsidie van ZonMw het onderzoek
Nadere informatieGROTE OPDRACHTEN LEERGEBIED BEWEGEN EN SPORT
GROTE OPDRACHTEN LEERGEBIED BEWEGEN EN SPORT Voorliggende grote opdrachten zijn opgesteld door het ontwikkelteam Bewegen & Sport tijdens de tweede en derde ontwikkelsessies van Curriculum.nu (mei en oktober
Nadere informatieKennismaken met hockey in het Voortgezet Onderwijs Organisatie: KNHB Contactpersoon: mevrouw Kara Meijer Contactpersoon 2: Erkenningen:
Kennismaken met hockey in het Voortgezet Onderwijs Organisatie: KNHB Contactpersoon: mevrouw Kara Meijer Contactpersoon 2: Erkenningen: Sport- en beweegaanbod Achtergrond Samenvatting Kennismaken met hockey
Nadere informatieVier in balans-monitor 2017: de hoofdlijn. 28 juni 2017
Vier in balans-monitor 2017: de hoofdlijn 28 juni 2017 Inleiding Vier in balans-monitor 2017 Hoe is het gesteld met de inzet van ict in het onderwijs? Kennisnet vraagt scholen hiernaar en bundelt de resultaten
Nadere informatieSportbonden en -verenigingen
Jaarboek Sport & Strategie Publicaties editie 2014/2015 Sportbonden en -verenigingen Hoofdstuk 10 Janine van Kalmthout De 76 sportbonden en hun 24.000 aangesloten sportverenigingen verzorgen voor bijna
Nadere informatieToekom(st)room LOB Een stroompunt loopbaangericht onderwijs
SAMENVATTING Toekom(st)room LOB Een stroompunt loopbaangericht onderwijs Advies over hoe LOB na 5 jaar Stimulering LOB verder moet. Utrecht, 1 december 2014 ACHTERGROND Van studie kiezen naar loopbaan
Nadere informatieMeer bewegen en vaardiger in bewegen door sport- en beweeginterventies voor het onderwijs
Meer bewegen en vaardiger in bewegen door sport- en beweeginterventies voor het onderwijs Dit artikel is een bonus die hoort bij Lichamelijke Opvoeding Magazine 6, 2019 Sport en bewegen door kinderen en
Nadere informatieMeer kansen door internationaal basisonderwijs
Meer kansen door internationaal basisonderwijs Initiatiefvoorstel D66, VVD en Groenlinks Oktober 2013 Amsterdam is een wereldstad en de meest internationale stad van het land. De haven, het toerisme, de
Nadere informatieEen kindgerichte sportieve opvoeding vereist vakmanschap
1 Een kindgerichte sportieve opvoeding vereist vakmanschap Remo Mombarg, lector Bewegingsonderwijs en jeugdsport Esther Hartman, bewegingswetenschapper, universiteit Groningen 12 October 2015 Ik hou heel
Nadere informatieZet u straks ook een combinaris in?
Zet u straks ook een combinaris in? Visiedocument Combinatiefuncties in provincie Groningen juni 2008 Huis voor de Sport Groningen Visiedocument Combinatiefuncties in provincie Groningen Inhoudsopgave
Nadere informatieMei 2016 Wout Neutel. Rapportage van het onderzoek naar de ervaringen met en mening over huisbezoeken in het onderwijs
Mei 2016 Wout Neutel Rapportage van het onderzoek naar de ervaringen met en mening over huisbezoeken in het onderwijs Aanleiding. Op 21 mei 2015 hield Verus-voorzitter Wim Kuiper tijdens de landelijke
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 31 568 Staatkundig proces Nederlandse Antillen Nr. 172 VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG Vastgesteld 4 maart 2016 De vaste commissie voor Onderwijs,
Nadere informatieSPORTIEVE KRACHT IN DE WIJK
SPORTIEVE KRACHT IN DE WIJK Onderwerpen Niels Hermens en Erik Puyt De Buurtsportvereniging Positief opvoed- en opgroeiklimaat Sport en het sociaal domein: Vier beleidsterreinen met wetenschappelijk effect
Nadere informatieGezonde School en Buurtsportcoach. Onderwijsagenda Sport, Bewegen en een Gezonde Leefstijl
Gezonde School en Buurtsportcoach Onderwijsagenda Sport, Bewegen en een Gezonde Leefstijl Inhoud Voorstellen Wat is de Gezonde School? Kernpunten Gezonde School Gezonde School - aanpak Vignet Gezonde School
Nadere informatieBewegen en sport. Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 1. Bewegen en sport
Een actieve leefstijl is een wezenlijk bestanddeel van een gezonde leefstijl. Een actieve leefstijl draagt bij aan kwaliteit van leven of gezondheid in de breedste zin van het woord. De school kan op diverse
Nadere informatiePROGRAMMA VERLENGDE LEERTIJD IKC DE SPRONG
PROGRAMMA VERLENGDE LEERTIJD IKC DE SPRONG Johan de Walestraat 1, Leeuwarden 058-2665909 info@ikcdesprong.nl Programma verlengde leertijd IKC de Sprong schooljaar 2015-2016 IKC de Sprong is een IKC met
Nadere informatieGezonde leerlingen presteren beter!
Gezonde leerlingen presteren beter! Wie ben ik? Monique van Ark HALO pabo Vakleerkracht en groepsleerkracht primair onderwijs Coördinator vakleerkrachten en combinatiefunctionarissen Leiden Docent bewegingsonderwijs
Nadere informatieKadernotitie Platform #Onderwijs 2032 SLO, versie 13 januari 2015
Kadernotitie Platform #Onderwijs 2032 SLO, versie 13 januari 2015 Doel en beoogde opbrengst van de dialoog De opdracht van het platform is te komen tot een integrale, maatschappelijk breed gedragen en
Nadere informatieGezondheidsbevordering op school Wensen en prioriteiten van scholen bij gezondheidsbevordering van leerlingen. Aniek Verhoofstad. Niels Reijgersberg
Gezondheidsbevordering op school Wensen en prioriteiten van scholen bij gezondheidsbevordering van leerlingen Aniek Verhoofstad Niels Reijgersberg 2 Gezondheidsbevordering op school Mulier Instituut Gezondheidsbevordering
Nadere informatieThe Daily Mile. Jorien Slot-Heijs Amika Singh. Februari Mulier Instituut. The Daily Mile
Jorien Slot-Heijs Amika Singh Februari 2019 Mulier Instituut Inhoudsopgave Pagina 1. Inleiding en methode 3 2. 5 2.1 Bekendheid en deelname 6 2.2 Deelnemende scholen 7 2.3 Scholen in overweging 9 2.4 Gestopte
Nadere informatieSpinnenweb t.b.v. evaluatie stand van zaken implementatie Zo.Leer.Ik! concept
Spinnenweb t.b.v. evaluatie stand van zaken implementatie Zo.Leer.Ik! concept Dit document beschrijft het model dat binnen het netwerk ontwikkeld wordt om: Aan de ene kant te dienen als een leidraad om
Nadere informatieOnderwerp en positionering van de beleidsdoorlichtingen In de beleidsdoorlichtingen van de ADR staan de volgende beleidsdoelstellingen centraal:
>Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Postbus 20018 2500 EA..DEN HAAG Financieel-Economische Zaken IPC 5350 Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375
Nadere informatieCurriculumontwikkeling in de praktijk 4
Curriculumontwikkeling in de praktijk 4 DEEL 1 HOE STEL JE ALS SCHOOL EEN GOED CURRICULUM SAMEN? VERA MEEWIS (LKCA) VIOLA VAN LANSCHOT HUBRECHT (SLO) Curriculumontwikkeling vindt plaats op verschillende
Nadere informatieDe effecten van combifuncties in het onderwijs
De effecten van combifuncties in het onderwijs Peter Gramberg Jessica van der Linden 8 december 2011 Waarom een onderzoek naar de effecten? Combifunctionarissen zijn sinds 2008 o.a. aan de slag gegaan
Nadere informatieLeermiddelenmonitor 13/14
13/14 Beleid, gebruik, digitalisering en ontwikkeling van leermiddelen SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling n- en same e is e v a g. Deze uit n de publicatie a v g in vatt Leraar en schoolleider
Nadere informatieGezonde leerlingen presteren beter!
Gezonde leerlingen presteren beter! Wie ben ik? Monique van Ark (ark.van.m@hsleiden.nl) HALO pabo 10 jaar vakleerkracht primair onderwijs 5 jaar coördinator vakleerkrachten en combinatiefunctionarissen
Nadere informatieStaatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden
Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Jaargang 2016 57 Besluit van 22 januari 2016 tot wijziging van het Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel en het Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel
Nadere informatieOpen voor aanvragen: Creatieve industrie Kennis Innovatie Mapping (KIEM)
Nieuwsbrief Mei 2016 Website Contact Open voor aanvragen: Creatieve industrie Kennis Innovatie Mapping (KIEM) Open voor aanvragen: Wiskundeleraar in Onderzoek Aankomende call: Regulering, regeldruk en
Nadere informatieBovenschools Jaarplan 2018
Bovenschools Jaarplan 2018 niet apart maar samen Slochteren AD 20170907 v1 INHOUD 1. Inleiding 3 2. Terugblik afgelopen jaar 3 3. Verantwoording beleidsvoornemens 3 4. Beleidsvoornemens 4 4.1 beleid 4
Nadere informatieVisie op ouderbetrokkenheid
Visie op ouderbetrokkenheid Basisschool Lambertus Meestersweg 5 6071 BN Swalmen tel 0475-508144 e-mail: info@lambertusswalmen.nl website: www.lambertusswalmen.nl 1 Maart 2016 Inleiding: Een beleidsnotitie
Nadere informatiemodel voor de school wat dóet de school? wat, waar, wanneer, hoeveel, hoe vaak? Overgewicht gerelateerd gedrag (school):
model voor de school Cognitieve mediatoren (leerkracht) Attitude: -Leerkrachten zien weinig beweging en slechte eetgewoonten als oorzaak van overgewicht bij kinderen (De Koning, 2010). -Leerkrachten denken
Nadere informatieInhoud. (Bewegings)onderwijs: trends. Actieve en gezonde leefstijl: trends. Jeugdsport: trends
1 Inhoud Belang van bewegen Trends in de huidige maatschappij De huidige aanpak doet het niet Wat moet er dan anders Bewegingsonderwijs Beweegaanbod tussen- en naschools Beweegactivering tijdens de schooldag
Nadere informatie11 Sport en onderwijs
11 Sport en onderwijs Jo Lucassen en Niels Reijgersberg (Mulier Instituut) In dit hoofdstuk is de volgende kernindicator uitgewerkt: kernindicator operationalisatie uitkomst trend in de afgelopen 10 jaar
Nadere informatieLectoraat Bewegen, School & Sport en praktijkgericht onderzoek in het bewegingsonderwijs
Lectoraat Bewegen, School & Sport en praktijkgericht onderzoek in het bewegingsonderwijs Excursie VvBN Vrijdag 25 april, 2015 Hogeschool Windesheim Drs. Jeroen Koekoek Welkom 1. Achtergrond Programma 2.
Nadere informatieEen brede kijk op onderwijskwaliteit Samenvatting
Een brede kijk op onderwijskwaliteit E e n o n d e r z o e k n a a r p e r c e p t i e s o p o n d e r w i j s k w a l i t e i t b i n n e n S t i c h t i n g U N 1 E K Samenvatting Hester Hill-Veen, Erasmus
Nadere informatieOuders, het verborgen kapitaal van de school. Hans Christiaanse
Ouders, het verborgen kapitaal van de school Hans Christiaanse Initiatief OCW vanaf januari 2012 www.facebook.com/oudersenschoolsamen Samenwerken Noem wat erin je opkomt, als je denkt aan een goede samenwerking
Nadere informatieSportplusverenigingen gestart, Rotterdam vooruit?
Sportplusverenigingen gestart, Rotterdam vooruit? Hoe Rotterdamse sportverenigingen bijdragen aan het bereiken van stedelijke doelstellingen Niels Hermens Anna Jansma Freek de Meere Pieter Verhoogt Sportplusverenigingen
Nadere informatieInhoud. Poll. Dynamische schooldag En wat nu als ik meer wil weten: Remo Mombarg, Marieke Westendorp en Arjan Pruim
1 Inhoud Move to make a difference Dynamische schooldag En wat nu als ik meer wil weten: www.hanze.nl\lps Remo Mombarg, Marieke Westendorp en Arjan Pruim Overzicht Belang van bewegen De gezondheid van
Nadere informatieBegrijpend lezen van basisschool naar voortgezet onderwijs
Ronde 5 Hilde Hacquebord Rijksuniversiteit Groningen Contact: H.I.Hacquebord@rug.nl Begrijpend lezen van basisschool naar voortgezet onderwijs 1. Inleiding De onderwijsinspectie stelt in haar verslag van
Nadere informatieGaan we professionaliseren of aan onderzoek (mee)doen?
Gaan we professionaliseren of aan onderzoek (mee)doen? Sanneke Bolhuis emeritus lector Fontys Lerarenopleiding senior onderzoeker Radboudumc zetel praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek Stuurgroep
Nadere informatiePlatform Sport, Bewegen en Onderwijs. Brengt jongeren in beweging
Platform Sport, Bewegen en Onderwijs Brengt jongeren in beweging Voorwoord Sport, bewegen en onderwijs horen bij elkaar en versterken elkaar. Sport en bewegen is namelijk niet alleen leuk om te doen, het
Nadere informatieDatum 09 september 2014 Betreft Aanbieding OESO-rapport Education at a Glance 2014 Onze referentie 659029
>Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag.. Kennis IPC 5200 Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag
Nadere informatieSchoolleider tussen functie en beroep
Schoolleider tussen functie en beroep Resultaten van twee enquête-onderzoeken onder schoolleiders en bestuurders 2015 September 2015 Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Schoolleider tussen functie en beroep...
Nadere informatieDe voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA..DEN HAAG
>Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA..DEN HAAG Primair Onderwijs Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag
Nadere informatieSamen sporten met Mission Olympic De grootste schoolsportcompetitie van Nederland
Samen sporten met Mission Olympic De grootste schoolsportcompetitie van Nederland 14393_brochure mission olympic_a4_v6.indd 1 02-09-11 17:02 Samen sporten met Mission Olympic Sporten is goed voor je gezondheid
Nadere informatieEffectmeting van. hulp- en dienstverlening
Effectmeting van hulp- en dienstverlening Gemeenten, instellingen en organisaties moeten hun uitgaven verantwoorden: wat leveren investeringen op? Ook investeringen in sociaal beleid moeten zij kunnen
Nadere informatieTerugkoppeling monitor subsidieregeling Versterking samenwerking lerarenopleidingen en scholen 2013-2016
Terugkoppeling monitor subsidieregeling Versterking samenwerking lerarenopleidingen en scholen 2013-2016 Tussenmeting 2015 Portret samenwerkingsverband P029 Opdrachtgever: ministerie van OCW Utrecht, oktober
Nadere informatieSamenvatting en conclusies
Samenvatting en conclusies Inleiding In het kader van de Monitor en evaluatie Tweede Fase HAVO / VWO heeft het ITS voor het Ministerie van OCenW, directie voortgezet onderwijs, onderzoek gedaan in het
Nadere informatieAl lid van een kennisgemeenschap?
Professionaliseer jezelf en verbeter het onderwijs van onderop Al lid van een kennisgemeenschap? Kennisgemeenschappen zijn in opmars. Binnen schoolbesturen richten deze gemeenschappen zich op de professionalisering
Nadere informatieDe diagnostische tussentijdse toets
De diagnostische tussentijdse toets Een toets om van te leren De diagnostische tussentijdse toets 1 Staatsexamens Diagnostische tussentijdse Nederlands VO als toets tweede taal Bouwen aan excellent onderwijs
Nadere informatieVragenlijst deelnemers Vlaams Lerend Netwerk STEM SO
Vragenlijst deelnemers Vlaams Lerend Netwerk STEM SO 1. Persoonlijke gegevens Naam school:.. Provincie school: o Antwerpen o Limburg o Oost- Vlaanderen o Vlaams- Brabant o West- Vlaanderen Wat is je functie?
Nadere informatieBewegingsonderwijs en sport in het primair onderwijs 2017: 1-meting. Jorien Slot-Heijs. Jo Lucassen. Niels Reijgersberg
Bewegingsonderwijs en sport in het primair onderwijs 2017: 1-meting Jorien Slot-Heijs Jo Lucassen Niels Reijgersberg 2 Bewegingsonderwijs en sport in het primair onderwijs 2017: 1-meting Mulier Instituut
Nadere informatieLeren gymmen van een beeldscherm
Leren gymmen van een beeldscherm Marco van Berkel en Ger van Mossel Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) heeft samen met een school uit het voortgezet onderwijs, OSG Northgo uit Noordwijk, een aantal
Nadere informatieCultuureducatie in het basisonderwijs
Cultuureducatie in het basisonderwijs Gemeente Westland Nulmeting Inleiding Teneinde aan het einde van het programma Cultuureducatie met Kwaliteit (CMK) vast te kunnen stellen wat de bereikte resultaten
Nadere informatieGroeiend belang van naschoolse programma s ter aanvulling van de les LO
Groeiend belang van naschoolse programma s ter aanvulling van de les LO Schoolsport = alle sportactiviteiten georganiseerd door (of in samenwerking met) de school tijdens de middagpauze, na het laatste
Nadere informatieTalen in het curriculum van de toekomst
Talen in het curriculum van de toekomst SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Jornada de formación para profesores de español como lengua extranjera, Utrecht 16 enero 2017 Daniela Fasoglio,
Nadere informatieVan LVS tot MRT. Hilversum, 25 januari Hans Stroes. Ervaring. Opzetten van een zorgketen motoriek. Programma. Even voorstellen.
Opzetten van een zorgketen motoriek Programma Van LVS tot MRT Hilversum, 25 januari 2017 Hans Stroes 2. Visie op zorg voor bewegen 4. Welke stappen in de zorgketen hebben het meeste effect 5. Leerlingvolgsystemen
Nadere informatieInhoud. Een kindgerichte sportieve opvoeding vereist vakmanschap
1 Inhoud Hoe voeden we kinderen sportief op? Lukt dat al een beetje? Hoe kan het wel? Hoe doen we het in het in Ten Boer? Een kindgerichte sportieve opvoeding vereist vakmanschap Remo Mombarg, Alien van
Nadere informatieMeer senioren bewegen en sporten in Rotterdam
Meer senioren bewegen en sporten in Rotterdam Onderzoek naar effectieve methoden om het bereik en de motivatie van inactieve senioren te vergroten Marjan de Gruijter Niels Hermens Trudi Nederland Jessica
Nadere informatieDE SCHOOL BINNENSTEBUITEN
DE SCHOOL BINNENSTEBUITEN vrijdag 2 november 2012 van 09:00 tot 13:00 uur, LIFE College, Schiedam De leefwerelden van jongeren binnen en buiten de school komen steeds verder uit elkaar te liggen, vooral
Nadere informatieSamenvatting Onderzoeksrapport 2014
Samenvatting Onderzoeksrapport 2014 Monitoring en evaluatie Cultuureducatie met Kwaliteit Drenthe door Zoë Zernitz, Rijksuniversiteit Groningen In 2012 heeft het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen
Nadere informatieOuderbetrokkenheid in het voortgezet onderwijs
Ouderbetrokkenheid in het voortgezet onderwijs Een goede relatie tussen ouders en school komt het leerresultaat ten goede en dat is wat we allemaal willen! Convenant Impuls Kwaliteitsverbetering Onderwijs
Nadere informatieDe voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
>Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG.. Primair Onderwijs IPC 2400 Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ
Nadere informatieHet belang van burgerschapsvorming
ONTWIKKELINGEN CULTUUREDUCATIE IN HET MBO BURGERSCHAPSVORMING Het belang van burgerschapsvorming De WEB (Wet Educatie en Beroepsonderwijs) legt sinds 1996 vast dat het mbo zijn studenten niet alleen voorbereidt
Nadere informatieDoelen. Aanleiding Passende perspectieven. Programma. Doel Passende perspectieven. Mogelijke interventies
Doelen Passende perspectieven: doelgericht werken en evalueren SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Kennisnemen van het gedachtengoed en de materialen van passende perspectieven Leren toepassen
Nadere informatieSCHOOLONDERSTEUNINGSPROFIEL SCHOOLJAAR 2015-2016. Basisschool De Arnhorst. Velp
SCHOOLONDERSTEUNINGSPROFIEL SCHOOLJAAR 2015-2016 Basisschool De Arnhorst Velp 1 Voorwoord Voor u ligt het Schoolondersteuningsprofiel (SOP) van basisschool De Arnhorst in Velp. Iedere school stelt een
Nadere informatieWetenschap en Technologie, Science, óók voor hoogbegaafde leerlingen op PO en onderbouw VO.
VO-PO samenwerking Kandinsky - Talent Wetenschap en Technologie, Science, óók voor hoogbegaafde leerlingen op PO en onderbouw VO. VO-PO samenwerking Kandinsky - Talent Wetenschap en Technologie, Science,
Nadere informatieobs Jaarfke Torum 15 9679 CL Scheemda Postbus 60 9679 ZH Scheemda 0597 592524 jaarfke@planet.nl
obs Jaarfke Torum 15 9679 CL Scheemda Postbus 60 9679 ZH Scheemda 0597 592524 jaarfke@planet.nl 1 Actief burgerschap en sociale integratie: Door de toenemende individualisering in onze samenleving is goed
Nadere informatie8 Samenvatting Samenvatting Het is alom bekend dat te weinig bewegen schadelijk is voor de gezondheid van zowel kinderen als volwassenen. Ondanks dat de positieve effecten van een actieve jeugd talrijk
Nadere informatie12 Succesfactoren. voor een doorlopend onderwijstraject in, voor en na gesloten verblijf. Colofon:
Tekst en samenstelling: ministeries van OCW, VenJ en VWS, DJI, Jeugdzorg Nederland, Taakgroep Onderwijs in gesloten instellingen en Gedragswerk. Deze succesfactoren zijn vooral bedoeld voor managers en
Nadere informatieHet kader voor de evaluatie van de regeling Cultuureducatie met Kwaliteit
Het kader voor de evaluatie van de regeling Cultuureducatie met Kwaliteit 1. Aanleiding voor het evaluatiekader Zoals overeengekomen in de bestuurlijke afspraak die ten grondslag ligt aan de regeling Cultuureducatie
Nadere informatieWelkom op de KVLO ledenpeiling Bestaat het vak LO nog in 2032?
Welkom op de KVLO ledenpeiling Bestaat het vak LO nog in 2032? 30-09-2016 Warming up: Het belang van bewegingsonderwijs Jongleren met drie belangen: goed leren 3 de bal is goed Goed een gezamenlijk oordeel
Nadere informatie