Normen, gedragsregels. (religieuze, morele, fatsoensnormen en rechtsnormen, zoals wetten.)

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 4904 woorden 21 mei ,5 18 keer beoordeeld Vak Maatschappijwetenschappen 1. Wat is criminaliteit? 1.1 Rechtsregels Waarde, een principe dat mensen belangrijk vinden om na te streven. Normen, gedragsregels. (religieuze, morele, fatsoensnormen en rechtsnormen, zoals wetten.) Als normen worden overschreden spreken we van normoverschrijdend gedrag. Sommige normen vertegenwoordigen zulke belangrijke waarden in de samenleving dat ze als rechtsregels zijn vastgelegd in zogenaamde rechtsbronnen zoals wetten etc. Ze worden door de overheid geformuleerd en gehandhaafd en gelden voor iedereen. Jurisprudentie is het geheel aan rechterlijke uitspraken. Rechters kunnen dan kijken naar eerdere rechtszaken over dezelfde onderwerpen. Functies van rechtsregels: Rechtszekerheid te bieden. Rechtsregels geven aan wat wel en niet toegestaan is. Orde aan te brengen in de maatschappij. Onafhankelijke rechtspraak te waarborgen. Rechtsregels zorgen ervoor dat alle mensen in een samenleving kunnen rekenen op een voor iedereen gelijke en onafhankelijke rechtspraak. In de loop van de tijd is het Wetboek van Strafrecht herhaaldelijk aangepast. Dit komt omdat normen en waarden zijn gaan afwijken van wat maatschappelijk aanvaardbaar is. Ook omdat onze samenleving complexer is geworden waardoor er meer regels nodig zijn Rechtsregels zijn niet alleen tijd- maar ook plaatsgebonden. 1.2 Strafbaar gedrag en criminaliteit Strafrechtelijk valt onder criminaliteit elk door de overheid bij wet strafbaar gesteld gedrag. Misdrijven zijn de meer ernstige strafbare feiten. Zoals diefstal, mishandeling, moord, rijden onder invloed en vernielingen. Overtredingen zijn de minder ernstige strafbare feiten. Zoals door rood licht rijden of het onbevoegd betreden van iemands terrein. Overtredingen worden afgehandeld door kantonrechters, lichte misdrijven door de politierechter en zware misdrijven door de meervoudige kamer (d.w.z. een rechtbank met drie rechters.) In het gewone spraakgebruik is criminaliteit alle misdrijven die in de wet omschreven staan. Criminalisering, d.w.z. het strafbaar worden van bepaald gedrag. Pagina 1 van 13

2 We spreken van decriminalisering als strafbaar gedrag uit het Wetboek van Strafrecht wordt gehaald. Je kunt de totale hoeveelheid strafbaar gedrag overzichtelijker maken door ze in te delen naar soort delict: delicten tegen de openbare orde en het gezag; gewelddelicten tegen leven en persoon; ruwdelicten; vermogensdelicten; seksuele delicten; verkeersdelicten; drugsdelicten; economische delicten; milieudelicten. Veelvoorkomende criminaliteit: winkeldiefstal, voetbalvandalisme, fietsendiefstal, vernielingen, graffiti, zwartrijden en te hard rijden. Zware criminaliteit: moord, inbraak, verduistering, afpersing, overvallen en verkoop van harddrugs. Er is sprake van georganiseerde criminaliteit als er misdrijven worden begaan door een groep mensen die zich verenigd hebben in een organisatie. 1.3 Criminaliteit als maatschappelijk probleem Criminaliteit staat hoog op de politieke agenda: kranten, radio en tv publiceren er vaak over en we verwachten dat de overheid actie onderneemt. Door de grote maatschappelijke gevolgen en door verschillen van mening over de beste aanpak ervan, staat criminaliteit al lang op de politieke agenda en is het dus een politiek probleem geworden. Criminaliteit heeft grote gevolgen voor zowel burgers als voor de samenleving. Alleen al de materiële schade loopt in de miljarden euro s. Daarbij gaat het om: directe financiële schade aan burgers, bedrijven en overheid; indirecte financiële schade; kosten voor bestrijding van criminaliteit. Naast materiële schade kunnen bepaalde delicten ook immateriële gevolgen hebben, zoals: gevoelens van onveiligheid; problemen door de inbreuk op de geestelijke en lichamelijke integriteit; vermijdingsgedrag; psychosomatische problemen; aantasting van het rechtsgevoel van mensen. Particuliere initiatieven om criminaliteit te voorkomen zijn bijvoorbeeld woningbeveiliging en de inzet van burgerwachten. De reclassering is een vorm van maatschappelijk werk voor verdachten en (ex-)gedetineerden met drie hoofdtaken: Hulpverlening aan mensen die met justitie in aanraking zijn gekomen, Onderzoek en voorlichting over de achtergronden van een verdachte ten behoeve van officier van justitie en rechter. Het voorbereiden en begeleiden van de uitvoering van taakstraffen. In Nederland zijn de rechten van het slachtoffer vastgelegd in de wet. Hierin staat dat ieder slachtoffer: recht heeft op informatie; spreekrecht heeft; recht op schadevergoeding heeft. Pagina 2 van 13

3 Het Schadefonds Geweldsmisdrijven keert geld uit aan slachtoffers van geweldsmisdrijven als de schade niet op een andere manier kan worden vergoed. De bekende bureaus voor slachtofferhulp bieden hulp als je slachtoffer bent van een misdrijf. Daarnaast zijn er instanties die zich richten op een specifieke groep slachtoffers. Bijvoorbeeld de Stichting Blijf-van-mijn-Lijf, die hulp biedt aan slachtoffers van huiselijk geweld. Voor slachtoffers van discriminatie is er het zogenoemde Meldpunt Discriminatie. Tot slot is er de Stichting tegen Zinloos geweld die opkomt voor de belangen van slachtoffers van zinloos geweld. 2. Hoe veilig is Nederland? 2.1 Het meten van criminaliteit Bij kwantitatieve methoden wordt een groot aantal gegevens verzameld of worden grote groepen mensen ondervraagd, waarna het onderzochte in cijfers en percentages kan worden weergegeven. Kwalitatief onderzoek wordt gebruikt als er meer diepgaande informatie nodig is. Het geeft een beeld van meningen, ervaringen en behoeften van een bepaalde doelgroep. Validiteit wil zeggen dat het onderzoek precies datgene meet wat het moet meten. Generaliseerbaarheid heeft betrekking op de mate waarin een onderzoek als algemeen geldig kan worden beschouwd. Politiestatistieken geven geen beeld van alle gepleegde misdrijven, maar alleen van de geregistreerde criminaliteit, misdrijven die door mensen bij de politie zijn aangegeven of die door de politie zelf zijn ontdekt. Mensen doen niet altijd aangifte van misdrijven; Sommige delicten worden niet ontdekt; Zichtbare vormen van criminaliteit komen makkelijker ter kennis van de politie dan minder zichtbare delicten zoals fraude. Ook de rechtbankstatistieken laten maar een klein stukje van de werkelijke criminaliteit zien. Een deel van de opgeloste strafzaken wordt geseponeerd; De dader krijgt een transactie aangeboden, hij betaald dan een geldbedrag en voorkomt daarmee strafvervolging. Nog veel lastiger is het om aan de hand van de geregistreerde criminaliteitscijfers te bepalen of de criminaliteit toeof afneemt. Selectieve opsporing is van invloed op cijfers; De toename van regels en wetten brengt een groei van het aantal delicten met zich mee; De registratie van misdrijven gebeurt niet altijd even nauwkeurig en systematisch. Deze registratie wordt onder meer gekleurd door subjectieve beoordelingen door de vervolgende officier van justitie. Om een beeld te krijgen van de niet-geregistreerde criminaliteit, gebruikt men vaak slachtofferenquêtes en in mindere mate ook daderenquêtes (self report studies.) Het voordeel van deze enquêtes is dat op deze manier ook misdrijven waar mensen niet snel aangifte van doen, aan het licht kunnen komen. Maar slachtofferenquêtes hebben ook nadelen: Sommige categorieën mensen worden niet ondervraagd. Sommige delicten worden vaak verzwegen voor een enquêteur. Het gaat om een subjectieve meting. het meet alleen veelvoorkomende delicten. Ten slotte valt de slachtofferloze criminaliteit buiten deze methode. 2.2 Beeldvorming Pagina 3 van 13

4 Als je af zou gaan op wat je op de televisie ziet en in kranten lees over criminaliteit, dan krijg je een heel ander beeld van criminaliteit in Nederland dan op basis van misdaadstatistieken. Het referentiekader van burgers bij hun beeldvorming over criminaliteit wordt niet uitsluitend bepaald door de media. We kunnen stellen dat de massamedia voor een belangrijk deel de beeldvorming over de aard en omvang van criminaliteit bepalen. Hierdoor ontstaat een generaliserend en stereotype beeld van criminaliteit, dat laat zich kenmerken door: het beeld dat criminaliteit vooral met geweld te maken heeft; het beeld dat het aandeel van zware criminaliteit groot is. 2.3 Criminaliteit vroeger en nu Jaarlijks komen ongeveer 1,2 miljoen misdrijven ter kennis van de politie; dit is de huidige omvang van de geregistreerde criminaliteit en die is ruim twaalf keer zo groot als in Van alle misdrijven behoorde in 1950 ongeveer 65 procent tot de vermogenscriminaliteit tegen 55 procent nu. Vernieling en delicten tegen de openbare orde in van gevallen in 1950 gestegen tot meer dan nu. Het aantal geweldsmisdrijven bedraagt meer dan tegen in Van het totale aantal misdrijven wordt minder dan 20 procent opgehelderd, terwijl dat in 1950 nog 65 procent bedroeg. Uit de cijfers hierboven blijkt dat de criminaliteit in Nederland flink is toegenomen. Deze toename houdt verband met andere maatschappelijke ontwikkelingen in de samenleving: Afnemend gezag van de overheid. Afnemende betekenis van het maatschappelijk middenveld als gevolg van de individualisering. Vervaging van maatschappelijke normen en waarden. Sterk toegenomen welvaart. De afgenomen pak- en strafkans. Toegenomen werkloosheid. Technologische ontwikkelingen. Internationalisering. 3. Oorzaken van criminaliteit 3.1 Wie is crimineel? Uit misdaadstatistieken komt naar voren dat deze verschillende soorten criminaliteit te maken hebben met: het geslacht; criminaliteit is vooral een zaak van mannen. de leeftijd; uit onderzoek blijkt dat mensen vooral in hun adolescentieperiode, van 16 tot 23 jaar, delicten plegen. Voor overtredingen van jeugdige delinquentie zijn enkele verklaringen: Het opzoeken van grenzen en het overschrijden van maatschappelijke normen hoort bij het opgroeien. Veel jongeren worden geconfronteerd met tal van sociale problemen. Vaak ontbreken de nodige sociale vaardigheden om deze problemen te lijf te gaan. Algemeen aanvaard is de opvatting dat segregatie de kans vergroot om met politie en justitie in aanraking te komen. de maatschappelijke positie; Uit misdaadstatistieken blijkt dat vooral mensen met een lagere maatschappelijke positie oververtegenwoordigd zijn als het gaat om agressieve delicten. Vermogensdelicten als belastingontduiking en verduistering komen vooral voor in de hogere en middenklasse. Witteboordencriminaliteit. etnische afkomst; Allochtone groepen blijken relatief oververtegenwoordigd te zijn in delicten als diefstal en drugscriminaliteit maar daarentegen ondervertegenwoordigd in delicten als fraude. Als we nauwkeuriger kijken naar verschillen tussen allochtonen en autochtonen, valt een aantal zaken op dat de tweedeling enigszins nuanceert: Onder de harde kern van jeugdcriminelen komen evenveel allochtonen voor. Allochtonen vormen niet één groep. De meeste allochtonen behoren tot de lagere maatschappelijke klassen. De verklaring zou dus gezocht moeten worden in maatschappelijke positie. de locatie; Er bestaat een duidelijke relatie tussen de mate van verstedelijking van een gebied en het criminaliteitscijfer. Inwoners van grote steden plegen vaker delicten dan inwoners van kleine steden en dorpen. Pagina 4 van 13

5 3.2 Criminologie Binnen de criminologie wordt onderscheid gemaakt tussen de beschrijvende criminologie die zich richt op de aard, de omvang, de spreiding en de ontwikkeling van crimineel gedrag en criminaliteit. De Theoretische criminologie probeert crimineel gedrag te verklaren. Inmiddels zijn er tientallen theorieën ontwikkeld. We onderscheiden daarbij drie soorten benaderingen: Theorieën die criminaliteit proberen te verklaren uit de individuele situatie en motieven van mensen. We noemen dit het microniveau. Het onderzoek richt zich hierbij op biologische en psychologische factoren. Theorieën die criminaliteit benaderen vanuit het individu in relatie tot zijn directe leefomgeving, het midden- of mesoniveau. Hierbij ligt de nadruk op sociaalpsychologische factoren. Theorieën die criminaliteit bekijken vanuit structurele en culturele kenmerken van samenlevingen als geheel. In dit geval wordt criminaliteit als een maatschappelijk verschijnsel opgevat, het macroniveau. We spreken hier van sociologische factoren. Een klein percentage, slechts 5%, behoort tot de categorie persistente delinquenten, d.w.z. daders die vaker crimineel gedrag vertonen en ook vaker ernstige delicten plegen, zoals inbraak en overvallen. Het onderzoek naar deze daders splitst zich in twee richtingen: Onderzoek naar biologische verschillen zoals genetische en neurofysiologische kenmerken. Onderzoek naar psychologische verschillen zoals cognitieve en functionele persoonlijkheidskenmerken. bv: impulsiviteit, sensatiezucht en lage intelligentie. Als er problemen optreden in de primaire en secundaire socialisatie is de kans groter dat iemand crimineel gedrag vertoont. Daarmee bedoelen we: Het gezin, is de voedingsbodem voor het latere functioneren van mensen. op school, kinderen komen in aanraking met nieuwe normen. Hoe ouder een kind, hoe groter de invloed word van leeftijdgenoten, de zogenaamde peergroup. Conflicten tussen de dominante cultuur en bepaalde subculturen binnen de Nederlandse samenleving kunnen leiden tot normafwijkend en ook crimineel gedrag. De kans dat kinderen die opgroeien in een achterstandswijk crimineel worden, is veel groter dan bij kinderen uit de meer welvarende buurten. De invloed van de kerk en het verenigingsleven op jongeren wisselt sterk. Jongeren die actief zijn in het verenigingsleven komen minder vaak in aanraking met justitie. Met sociale desintegratie bedoelen we dat mensen zich niet langer verbonden voelen met andere in de samenleving. Als mensen onvoldoende maatschappelijk perspectief hebben, ontstaat een gevoel van sociale onrechtvaardigheid. 3.3 Theorieën over criminaliteit Werkboek 4 De rechtstaat 4.1 Grondbeginselen Sociaal contract: De burger moet erop kunnen vertrouwen dat de overheidsmacht niet wordt misbruikt, maar het is ook nodig dat de overheid kan rekenen op gehoorzaamheid en erkenning van haar gezag. Om het recht te handhaven moet de overheid wetten kunnen maken. En als mensen de wet overtreden, moet de overheid een sanctie kunnen opleggen. Zo nodig mag de overheid, als enige, geweldgebruiken. We spreken van een geweldsmonopolie. Een rechtsstaat hanteert regels voor burgers én voor de overheid. In een rechtsstaat heet de overheid twee taken: rechtshandhaving en rechtsbescherming. Pagina 5 van 13

6 Rechtsbescherming tegen de overheidsmacht heeft tot doel om de individuele vrijheid van burgers te garanderen: Als de wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechterlijke macht duidelijk zijn gescheiden, spreken we van politieke machtenscheiding. De overheid is gebonden aan de wet en moet zich bij de uitvoering van haar taken houden aan wettelijke regels. Een onafhankelijke rechter beslist in geschillen tussen burgers en overheid. Grond- of vrijheidsrechten van burgers zijn in de wet omschreven en gewaarborgd. Deze beginselen of uitgangspunten van de rechtsstaat zijn vastgelegd in de grondwet en in internationale verdragen zoals het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens (EVRM). Daarnaast heeft Nederland de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) ondertekend. 4.2 Rechtstaat en criminaliteit Machtenscheiding, of trias politica, heeft als doel machtsmisbruik door de overheid te beperken. De wetgevende macht is in handen van de regering en het parlement. De uitvoerende macht is in handen van de regering, maar het uitvoerende werk wordt in werkelijkheid gedaan door ambtenaren. Voor de opsporing van strafbare feiten is het Openbaar Ministerie (OM) verantwoordelijk, dat bestaat uit alle officieren van justitie samen. De minister van Justitie is politiek verantwoordelijk voor het werk van het OM en voor een deel van het werk van de politie. De rechterlijke macht is belast met rechtspraak. Berechting gebeurt door onpartijdige rechters die onafhankelijk zijn van regering en parlement. Artikel 117 van de grondwet: Een rechter wordt voor het leven benoemd. Een rechter kan niet ontslagen worden door de regering of het parlement. Daar beslist de Hoge Raad over. De rechtspositie is bij de wet vastgesteld. Het aantal rechters staat in elke rechtszaak van tevoren vast. Dat de overheid gebonden is aan de wet komt tot uiting in het Wetboek van Strafrecht. Belangrijkste uitgangspunten: Het legaliteitsbeginsel. Je kunt alleen worden gestraft voor iets wat in de wet strafbaar is gesteld. De maximumstraf. Per delict is wettelijk vastgelegd wat de maximumstraf is die de rechter mag opleggen. De ne bis in idem-regel. Wanneer een rechter in een zaak onherroepelijk uitspraak heeft gedaan, kan de betrokkene niet voor hetzelfde strafbare feit voor een tweede keer worden vervolgd. Geen straf zonder schuld. De wet sluit de mogelijkheid uit om te straffen als de verdachte geen schuld heeft aan het delict. Verjaring. Het recht om iemand te straffen kan verjaren, d.w.z. dat iemand bijvoorbeeld na tien jaar niet meer vervolgd kan worden voor dit misdrijf. De procedure van opsporing, vervolging en berechting, het strafproces, is wettelijk vastgelegd in het Wetboek van Strafvordering. Enkele regels uit het WvS: Iedereen heeft recht op een eerlijk proces door een onafhankelijke en onpartijdige rechter. Volgens de onschuldpresumptie is iedereen die verdacht wordt van een strafbaar feit onschuldig, totdat zijn schuld door de rechter bewezen wordt geacht. De hele procedure van vooronderzoek tot terechtzitting is gebonden aan wettelijke voorschriften. Dwangmaatregelen zoals het vasthouden van een verdachte zijn aan wettelijke grenzen en waarborgen gebonden. Iedereen heeft recht op een adequate verdediging. Ook slachtoffers hebben rechten. Het slachtoffer heeft recht om in bepaalde ernstige misdrijfzaken zijn of haar verhaal te vertellen. 4.3 Dilemma s en spanningen Het moeilijkste dilemma van de rechtstaat: de botsende belangen van rechtsbescherming en rechtshandhaving. Bescherming tegenover vrijheden. Pagina 6 van 13

7 Bij criminaliteitsbestrijding zijn de drie machten betrokken. Tussen de bevoegdheden en verantwoordelijkheden van deze actoren bij het strafrecht kunnen gemakkelijk spanningen ontstaan. Bijvoorbeeld de identificatieplicht. Sommige methoden zoals infiltratie waren in de jaren 90 in strijd met het principe van rechtsbescherming. Inmiddels is dit met de Wet bijzondere opsporingsbevoegdheden (Wet BOB) rechtgetrokken. Dubbele pet van de politie: bv. de minister van Justitie die de politie aanspoort om meer strafbare feiten op te sporen en de Minister van Binnenlandse Zaken en de Burgemeester om vooral de openbare orde te handhaven. Het Openbaar Ministerie (OM) heeft de taak om strafbare feiten op te sporen, maar ook de vrijheid om bepaalde zaken wel en andere niet voor de rechter te brengen. Ook tussen de politie en het OM onderling zijn er soms spanningen. Bv. als de politie een verdachte arresteert, die vervolgens door het OM op grond van het opportuniteitsbeginsel wordt vrijgelaten. D.w.z. dat vervolging niet in het algemeen belang is. Vanuit het oogpunt van efficiëntie kan ook de onafhankelijkheid van de rechter in gevaar komen. Toenemende werkdruk leidt ertoe dat de rechter sneller gaat werken en dus minder nauwkeurig zaken behandelt. Er is ook spanning tussen wetgeving en rechtspraak. Een rechter kan een wet zodanig interpreteren dat het wetsartikel wordt opgerekt. 4.4 Klassenjustitie We spreken van klassenjustitie wanneer het sociale milieu een rol speelt bij de opsporing, vervolging en berechting van verdachten. Met voltooiing van het Nederlands Wetboek van Strafrecht in 1886 wilde men klassenjustitie voorkomen. Met name de volgende twee beginselen moesten daarvoor zorgen: Iedereen is gelijk voor de wet. Iedereen heeft recht op een eerlijk proces. De politie kan voor een deel zelf bepalen wie ze aanhoudt en waarvoor ze mensen bekeurt. Personen uit een lagere klasse maken voor hetzelfde delict een aantoonbaar grotere kans om door de officier van Justitie vervolgd te worden dan personen uit een hoger milieu. Voor de verborgen vormen van klassenjustitie, zoals hiervoor weergegeven, zijn in ieder geval twee redenen te noemen Verdachten uit betere kringen door inkomen, opleiding, scholing en cultuur beter in staat hun belangen te behartigen. Officieren van Justitie en rechters zijn zelf vrijwel altijd afkomstig uit de hogere en middenklasse. Daardoor zullen ze een verdachte die tot hetzelfde milieu behoort en dezelfde taal spreekt, eerder begrijpen. 5. Overheidsbeleid 5.1 Integraal veiligheidsbeleid De overheid plaatst sinds een aantal jaren criminaliteitsbestrijding binnen een integraal veiligheidsbeleid. Centraal in dit beleid staat het voorkomen en reduceren van criminaliteit en overlast. Nieuw in het huidige Pagina 7 van 13

8 veiligheidsbeleid is de tendens om burgers medeverantwoordelijk te maken voor en te betrekken bij preventie van criminaliteit en overlast. Het veiligheidsbeleid kent ook een tweesporenbeleid. Afhankelijk van het soort criminaliteit wordt telkens bekeken welke preventieve maatregelen mogelijk zijn of waar het spoor van repressie moet worden gevolgd. Bij veelvoorkomende criminaliteit ligt de nadruk op preventieve maatregelen die kunnen worden genomen voordat het delict heeft plaatsgevonden. Enkele voorbeelden hiervan: De versterking van de (sociale) controle. Voorlichting, bijvoorbeeld op het gebied van inbraakpreventie en op scholen. Aanpassing van de bebouwde omgeving. Structurele maatregelen. Het zorgen voor goede scholing en werkgelegenheid is niet alleen bedoeld om individuele jongeren te helpen met hun carrière, maar het werkt ook preventief met betrekking tot criminaliteit. Bij recidivisten en zware, georganiseerde misdaad wordt de oplossing juist gezocht in repressief optreden door politie en justitie: het optreden als de criminaliteit heeft plaatsgevonden. Binnen het integrale veiligheidsbeleid onderscheiden we een aantal beleidsterreinen: Opsporingsbeleid. Daarin beslissen politie en justitie welke vormen van misdaad de meeste aandacht van de politie krijgen en hoe deze delicten zullen worden opgespoord. Het gaat ook om maatregelen die de pakkans vergroten. Vervolgingsbeleid. Vervolgen wil zeggen het voor de rechter brengen van een verdachte. Het vervolgingsbeleid geeft aan welke delicten in principe worden vervolgd, en welke delicten op een andere manier afgehandeld worden, bijvoorbeeld door een geldboete. Gevangenisbeleid. Door het ontwerpen van verschillende gevangenisregimes probeert men invloed uit te oefenen op de resocialisatiekansen van verschillende groepen gevangenen. Nieuwe wetgeving. Om criminaliteit effectief te bestrijden is het soms nodig nieuwe wetten te maken of om bestaande wetten aan te scherpen. Preventief beleid. Vooral het gemeentelijk beleid richt zich steeds meer op preventie. Denk aan cameratoezicht, inzet van wijkagenten en buurtconciërges. Op het gebied van veiligheid zien we de laatste jaren een aantal ontwikkelingen: De uitbereiding van bevoegdheden. Sinds de Wet BOB en de Wet terroristische misdrijven uit 2004 heeft de overheid bevoegdheden om mogelijke wetsovertreders op te sporen, zonder dat er formeel sprake is van een verdachte. Ook wel vroegsporing genoemd. Toegenomen inbreuk op de persoonlijke levenssfeer. Om vroegsporing wettelijk te onderbouwen is de definitie van een verdachte verruimd. Bij een terreurverdachte hoeft niet langer sprake te zijn van een redelijk vermoeden van schuld. Het in elkaar schuiven van criminaliteitsbeleid en de bestrijding van overlast. 5.2 Criminaliteitsbeleid in de praktijk De minister van justitie heeft velen experimentele preventieprojecten financieel ondersteund. De meeste projecten hebben drie pijlers: Intensivering van het functionele toezicht. Versterking van de binding van daders met de samenleving. Verbeteren en herinrichten van de gebouwde omgeving. De (preventieve) maatregelen die winkeliers nemen tegen winkeldiefstal zijn onder meer: Technische maatregelen. Zoals camera s, monitoren en poortjes. Het in dienst nemen van meer winkel- en bewakingspersoneel. Betere training en motivatie van het personeel. De maatregelen van de overheid betreffen: Het stimuleren dat winkeliers een stil alarm gebruiken. Het zwaarder aanpakken van heling. Het optellen van kleine zaken tegen veelplegers. Pagina 8 van 13

9 Bestrijden van jeugdcriminaliteit: Overtredingen en misdrijven door jongeren onder de achttien jaar vallen onder de kinderrechter. Jongeren die voor de eerste keer met de politie in aanraking komen worden doorverwezen naar Bureau Halt. Alleen wanneer het gaat om een zwaar misdrijf zal de jongere zich voor de rechter moeten verantwoorden. Werkgelegenheidsprojecten moeten jongeren perspectief bieden. Hierdoor zijn ze beter gewapend tegen het snelle geld. Om de georganiseerde criminaliteit te bestrijden, hebben politie en justitie meer opsporingsbevoegdheden gekregen. Zoals inkijkoperaties, de inzet van infiltranten en de mogelijkheden om infiltranten te betalen. Justitie mag onder voorwaarden gebruikmaken van anonieme getuigen, mits de rechter-commissaris de identiteit kent. Een kroongetuige is een verdachte die in ruil voor strafvermindering getuigt. Om terrorisme te bestrijden wordt radicalisering en rekrutering aangepakt. Die vergroten het risico op terroristische aanslagen. Info wordt ingewonnen door o.a. de AIVD en de MIVD. Witteboordencriminaliteit is moeilijk te vervolgen aangezien de controlemogelijkheden en de specialistische kennis van politie en justitie hiervoor te gering zijn. Om de situatie te verbeteren, moeten de banken als gevolg van de wettelijk geregelde informatieplicht alle gegevens over spaarrenten aan de FIOD verstrekken. De Wet meldpunt ongebruikelijke transacties (MOT) verplicht bv casino s, levensverzekeraars, banken etc. transacties te melden. 5.3 Politieke visies Linkse partijen benadrukken de maatschappelijke oorzaken van criminaliteit en rechtse partijen meer de verantwoordelijkheid van de individuele dader voor zijn gedrag. Rechtse partijen roepen vaken om meer politie en meer cellen. PvdA: Samenleving moet duidelijke grenzen stellen en misdaad bestraffen. Normen moeten duidelijk zijn en iedereen moet het eens zijn over de waarde ervan. > Pragmatistmoralistische visie. Iedereen, ook een dader die terugkomt id. samenleving, heeft het perspectief nodig dat hij/zij kan deelnemen aan de samenleving Is voor een sociaal beleid met als doel een sociaal rechtvaardige samenleving. VVD: Overtuigd v.h. belang van rechtsregels omdat hierdoor een zo groot mogelijke vrijheid voor burgers wordt bewerkstelligd. Opsporing en bestraffing kerntaken v.d. overheid. Strengere straffen bij (veelvoorkomende) criminaliteit. CDA: Benadrukt het belang v.h. gezin, school en het maatschappelijke middenveld bij het voorkomen van criminaliteit. Die instituties moeten wijzen op waarden en normen. Wil een permanente maatschappelijke discussie over normen en waarden. SP: Wil dat criminaliteit lokaal wordt aangepakt. Pleit voor sterke binden van de politie met gemeenten. Capaciteit bij politie en justitie moet worden vergroot, vooral om georganiseerde (internationale) criminaliteit aan te pakken. Pagina 9 van 13

10 6. Opsporen, vervolgen en berechten 6.1 Politie Het strafproces: de mogelijke dader wordt eerst opgespoord en er moeten bewijzen worden verzameld. Politie maakt een proces-verbaal en stuurt de zaak naar het OM. Daar wordt besloten of de verdachte daadwerkelijk wordt vervolgd. Als in een rechtszaak schuld is bewezen, komt de rechter tot een vonnis. De politie heeft als belangrijkste taken: Handhaving van de openbare orde. Hulpverlening. opsporing en aanhouding van verdachten en het verzamelen van bewijsmateriaal. Opsporingshandelingen kunnen alleen worden verricht als er een objectief, redelijk vermoeden bestaat dat er een strafbaar feit is gepleegd of wordt gepleegd. We spreken van een redelijk vermoeden als de politie iemand op heterdaad betrapt of als er aangifte is gedaan tegen een verdachte. In de oude situatie sprake we van een verdachte als er een redelijk vermoeden bestaat dat de persoon zich schuldig heeft gemaakt aan een strafbaar feit. In toenemende mate zien we dat opsporingsmethoden worden ingezet om voorbereidingen van strafbare feiten op te sporen. De wens van politie en justitie om in een zo vroeg mogelijk stadium op te treden botst soms met de grondwettelijke bescherming van de persoonlijke vrijheid. In onderstaande gevallen heeft de politie geen toestemming vooraf nodig: Een verdachte staande houden. Een verdachte aanhouden oftewel arresteren. Fouilleren. In beslag nemen van bewijsmateriaal. De vrijheid benemen. De politie mag een verdachte zes uur vasthouden. Als het gaat om een misdrijf waar ten minste vier jaar gevangenisstraf op staat, mag de politie een verdachte langer vasthouden. Voor de volgende bevoegdheden heeft de politie welvooraf toestemming nodig van de officier van justitie: Huiszoeking. Inzetten van infiltranten. Uitvoeren van inkijkoperaties om te kijken of er strafbare feiten worden gepleegd op het plaatsen van bugs en taps om te kunnen afluisteren. Gecontroleerde doorvoer. De politie mag informanten geld betalen. Preventief fouilleren. 6.2 De officier van justitie De officier van justitie is degene die leiding geeft aan het opsporingsonderzoek. Als er voldoende bewijzen zijn, besluit de officier van justitie de zaak aan de rechter voor te leggen. We noemen dit vervolgen. Alle officieren van justitie bij elkaar vormen het Openbaar Ministerie. Tijdens het opsporingsonderzoek wordt een dossier aangelegd met bewijsmateriaal. De officier heeft namelijk de Pagina 10 van 13

11 keuzemogelijkheden om: te seponeren; een transactievoorstel aanbieden; te vervolgen en dus te dagvaarden. In de meeste gevallen wordt de zaak geseponeerd en iemand niet vervolgd. De redenen hiervoor kunnen zijn: Er is onvoldoende bewijs gevonden of de verdachte is niet strafbaar. We spreken van een technisch sepot. Het opportuniteitsbeginsel: vervolging is niet in het algemeen belang. We noemen dit een beleidssepot. Het gaat om een klein vergrijp of de verdachte is al genoeg gestraft. Als de officier voorwaarden verbindt aan het seponere, spreken we van een voorwaardelijk sepot. De officier kan bij overtredingen en lichte misdrijven een transactie aanbieden, ook wel schikking genoemd. Op 1 februari 2008 is de Wet OM-afdoening in werking getreden. Als de maximumvrijheidsstraf voor het gepleegde strafbare feit niet hoger is dan zes jaar, mag het OM zelf straffen opleggen, te weten: een taakstraf tot 180 uur; een geldboete; omtrekking van het verkeer; ontzegging van de rijbevoegdheid voor maximaal zes maanden. 6.3 De rechter De rechtbank kent verschillende rechters, ieder met een eigen taakomschrijving: De kantonrechter is meestal ervaren, omdat hij/zij kennis van zaken moet hebben voor zowel burgerlijk recht als strafrecht. De politierechter houdt zich bezig met de lichtere en simpele misdrijven, zoals vernieling en winkeldiefstal. De meervoudige kamer bestaat uit drie rechter en behandelt ernstige en meer ingewikkelde misdrijven, zoals verkrachting en mishandeling. De kinderrechter houdt zich bezig met alle overtredingen en misdrijven gepleegd door jongeren tussen twaalf en achttien jaar. Bij zware delicten kan voor zestien- tot achttienjarigen het volwassenrecht gelden. Als een verachte het niet eens is met de uitspraak van een rechter heeft hij/zij recht om in hoger beroep te gaan. Dat kan bij het zogenaamde gerechtshof. Bij hogerberoepszaken wordt altijd de hele rechtszaak opnieuw gedaan. Het hoogste rechtscollege is de Hoge Raad in Den Haag. Als de aanklager of de verdachte het niet eens is met de uitspraak van het gerechtshof, moeten ze hier verschijnen. De Hoge Raad voert geen nieuw onderzoek uit, maar kijkt alleen of het recht goed is toegepast. Dit wordt cassatie genoemd. In een dagvaarding staat dat de verdachte ervan wordt verdacht dat hij op een bepaald moment, op een bepaalde plaats een bepaald delict heeft begaan. Een rechtszaak bestaat uit acht stappen: 1. Opening. De rechter controleert de persoonsgegevens v.d. verdachte. De verdachte krijgt te horen dat hij niet verplicht is te antwoorden en goed moet opletten. 2. Aanklacht. De officier van justitie leest de aanklacht voor die een toelichting is op hetgeen er in de dagvaarding staat. 3. Onderzoek. De rechter begint aan het eigenlijke onderzoek naar het eventuele bewijs voor de aanklacht. Hij maakt gebruik van het proces-verbaal v.d. politie maar vaak ook van getuigen of deskundigen. 4. Verhoor van een verdachte. De verdachte mag eerst zelf een verklaring afleggen, daarna volgt de ondervraging door de rechter, de officier van justitie en ten slotte zijn eigen advocaat. De verdachte staat niet onder ede en hoeft dus niet de waarheid te spreken. 5. Requisitoir. In dit verhaal van de officier van justitie probeert hij aan te tonen dat de verdachte schuldig is en vraagt de rechter om een bepaalde straf: de eis. 6. Pleidooi. De advocaat verdedigt in het pleidooi de verdachte. 7. Laatste woord. De verdachte heeft altijd het laatste woord. Hij kan spijt betuigen of onschuld benadrukken. 8. Vonnis. De rechter doet uitspraak nadat hij het onderzoek heeft afgesloten en alle belangen tegen elkaar heeft afgewogen. De kantonrechter en politierechter doen meteen na de rechtszitting of dezelfde dag uitspraak. Bij de meervoudige kamer duurt dit veertien dagen. Pagina 11 van 13

12 Om een verdachte schuldig te verklaren beantwoordt de rechter procesmatige en inhoudelijke vragen. De procesmatige vragen zijn: Is de dagvaarding geldig uitgereikt? Is de rechter bevoegd over de voorgelegde zaak te oordelen? Mag de officier van justitie de zaak (nog) vervolgen? Is er geen reden om de zaak te schorsen? De inhoudelijke vragen zijn: Is het ten laste gelegde feit geheel bewezen? Levert het bewezen feit een strafbaar feit op? Is de dader strafbaar? Welke straf moet worden opgelegd? Juryrechtspraak is rechtspraak waarin een groep gewone mensen oordeelt of een verdachte schuldig is of niet. Voordelen: juryleden zouden zich beter kunnen inleven in de toestand van de verdachte en het slachtoffer en ze voelen beter aan hoe er in de samenleving wordt gedacht over criminaliteit. Nadelen: juryleden zullen minder inzicht hebben in het maatschappelijk belang op langere termijn van bepaalde veroordelingen. Ook zijn ze makkelijker te beïnvloeden dan rechters. 7. Criminaliteit en straf 7.1 Straf Gemakshalve spreken we meestal van straf. In juridische termen is het echter beter om van strafrechtelijke sancties te spreken. De rechter bepaalt de hoogte van de straf, de strafmaat. In het Nederlandse strafrecht maken we onderscheid tussen hoofdstraffen, strafrechtelijke maatregelen en bijkomende straffen. De drie hoofdstraffen zijn: Geldboete. Vrijheidsstraf. Taakstraf. Van elke hoofdstraf kan een deel voorwaardelijk worden opgelegd. D.w.z. dat de dader die straf niet krijgt als hij binnen een bepaalde proeftijd niet nogmaals een soortgelijk strafbaar feit begaat. De rechter kan ook een maatregel opleggen. Met als doel de dader voor zichzelf of om de samenleving te beschermen. De bekendste maatregel is terbeschikkingstelling (tbs). Een ander voorbeeld van een maatregel is het ontnemen van door misdaad verkregen geld of goederen via de Pluk ze-wet. 7.2 Waarom straffen we? De keuze die de rechter maakt tussen bijvoorbeeld vrijheidsstraf, taakstraf of boete, is altijd een afweging tussen de gepleegde daad en het mogelijke gevolg van de straf. Daarbij spelen de volgende motieven een rol: Vergelding. In onze maatschappij geldt de norm dat kwaad niet ongestraft mag blijven. Preventie. Het afschrikkingeffect van een lange vrijheidsstraf moet andere burgers ervan weerhouden een misdaad te plegen. Resocialisatie. Met een straf probeert de overheid en dader te verbeteren, zodat hij zich aanpast aan de normen en waarden van de samenleving. Pagina 12 van 13

13 Beveiliging van de samenleving. Sommige criminelen zijn een gevaar voor de maatschappij. Bij hen heeft langdurige opsluiting de functie om de samenleving te beschermen. Handhaving van de rechtsorde. Door het strafsysteem maakt de overheid duidelijk dat het in onze rechtsstaat háár taak is om te straffen. Hier is het doel dus het voorkomen van eigenrichting. Genoegdoening aan het slachtoffer. Tot slot zijn er nog twee omstandigheden die de rechter bij strafoplegging meeneemt in zijn afwegingen: De kosten van verschillende sancties. het mogelijke cellentekort. Om het cellentekort niet erger te maken zal een rechter indien mogelijk liever boetes of taakstraffen opleggen. Tijdens het laatste jaar van detentie mogen gedetineerden meestal met verlof. De gevangene krijgt dus langzaamaan steeds meer vrijheid. Bij de uitvoering van zowel werk- als leerstraffen houdt de reclassering toezicht. Hieronder valt het voorbereiden en begeleiden van onder meer: dienstverleningsprojecten; dader- en slachtofferleertrajecten; de eerder genoemde Cursus Alcohol en Verkeer voor dronken rijders. Pagina 13 van 13