DEONTOLOGIE EN DE BOEKHOUDER ALGEMENE PRINCIPES EN CONCRETE TOEPASSINGEN 1

Transcriptie

1 DEONTOLOGIE EN DE BOEKHOUDER ALGEMENE PRINCIPES EN CONCRETE TOEPASSINGEN 1 B.I.B.F. Legrandlaan BRUSSEL Tel: 02/ Fax: 02/ Auteur : Frank Haemers (juridische dienst BIBF). Deze tekst is een persoonlijke uiteenzetting en enkel de auteur is verantwoordelijk voor de inhoud ervan. Tekst afgesloten op 15/09/2012.

2 INHOUDSTAFEL I. DEONTOLOGIE: ALGEMENE PRINCIPES EN TOEKOMST...5 I.A. Begrip...5 I.B. Deontologie vandaag en in de toekomst...7 I.C. Deontologie en de boekhouder - historiek...8 I.D. Deontologie en de boekhouder: het basisartikel...8 II. ALGEMENE BEPALINGEN...9 II.A. Artikel 1: Toepassingsgebied en basisbegrippen...9 II.B. Artikel 2: Waaruit bestaat de plichtenleer?...9 II.C. Artikel 3: Het beginsel van de persoonlijke verantwoordelijkheid...10 II.D. Artikel 4: de bekwaamheid, eerlijkheid en waardigheid & onafhankelijkheid...11 III. DE BOEKHOUDER EN HET INSTITUUT: bijdragen & communicatie...13 IV. DE VERPLICHTINGEN VAN DE BOEKHOUDER...14 IV.A. De opdrachtbrief: artikel IV.B. Schorsing hoedanigheid: artikel IV.C. Het ereloon: artikel IV.D. De verplichte beroepsaansprakelijkheidsverzekering : artikel IV.E. De permanente vorming : artikel IV.F. De hoffelijkheid tussen confraters : artikel V. OVERDRACHT DOSSIER - RETENTIERECHT ARTIKEL V.A. Drie verschillende invalshoeken...23 V.B. Wat & Hoe?...24 V.C. Disciplinaire gevolgen...25 V.D. Quid het achterstallig ereloon?...26 V.E. De overdracht zelf - inventaris...26 VI. DISCRETIEPLICHT EN BEROEPSGEHEIM...27 VI.A. Discretieplicht & artikel 19 van het Reglement van Plichtenleer / p.2-81

3 VI.B. Het beroepsgeheim...28 VI.C. Het beroepsgeheim en de huiszoeking...32 VII. DE ONVERENIGBAARHEDEN...34 VII.A. Artikel 21 van het reglement van plichtenleer...34 VII.B. Twee uitzonderingen:...34 VII.C. Bijzondere regeling voor de stagiairs...37 VII.D. Artikel 22: tewerkstelling bij overheid...37 VIII. Art : INFORMATIEVERSPREIDING DOOR DE BOEKHOUDER BIBF...38 VIII.A. Inleiding...38 VIII.B. Wat is toegelaten?...38 VIII.C. Wat is verboden?...40 IX. HET BOEKHOUDKANTOOR EN DE RECHTSPERSOON...41 IX.A. Inleiding...41 IX.B. De professionele vennootschap: oprichting/omvorming...41 IX.C. Doel van de rechtspersoon...43 IX.D. Het bestuur en de externe vertegenwoordiging...46 IX.E. Bijzondere samenwerkingsverbanden...46 IX.F. De beroepsaansprakelijkheidsverzekering...49 IX.G. Ondernemingsnummer & erkenningsnummer BIBF...50 IX.H. De Erkenningsprocedures...51 X. KLACHTEN- GESCHILLEN- OVERTREDINGEN...53 X.A. Inleiding...53 X.B. Wat kan het Instituut NIET doen?...53 X.C. Wat kan het Instituut WEL doen? : arbitrage - tucht...54 X.D. Tuchtsanctie: gevolgen...57 X.E. Eerherstel- uitwissing van straf...58 XI. REGLEMENT VAN PLICHTENLEER...59 XI.A. HOOFDSTUK I. - Algemene Bepalingen / p.3-81

4 XI.B. HOOFDSTUK II. - De Boekhouder BIBF en het Instituut...60 XI.C. HOOFDSTUK III: Verplichtingen van de Boekhouder B.I.B.F...61 XI.D. HOOFDSTUK IV: De boekhouder BIBF en zijn confraters XI.E. HOOFDSTUK V: Het Beroepsgeheim...63 XI.F. HOOFDSTUK VI. - Beroepsactiviteiten en onverenigbaarheden...63 XI.G. HOOFDSTUK VII. - De informatie naar het publiek...64 XII. GEMEENSCHAPPELIJKE GEDRAGSREGELS INZAKE DE VERSPREIDING VAN PUBLICITAIRE INFORMATIE DOOR DE ECONOMISCHE BEROEPSBEOEFENAARS.67 XIII. NORM BETREFFENDE DE PERMANENTE VORMING VAN DE ERKENDE BOEKHOUDERS(-FISCALISTEN) EN DE STAGIAIRS BOEKHOUDERS (-FISCALISTEN) BIBF...71 XIV. GRATIS EERSTELIJNSADVIES - WET VAN 22/04/ XV. BIBF EN HET FINANCIEEL PLAN IN HET LICHT VAN DE WET VAN 22/04/ / p.4-81

5 I. DEONTOLOGIE: ALGEMENE PRINCIPES EN TOEKOMST I.A. BEGRIP Het is zo oud als de mensheid zelf dat groepen van mensen die een zelfde doel voor ogen hebben aan de leden van die groep gedragsregels gaan opleggen en dit met als ultieme doel het succesvolle voortbestaan van die groep te waarborgen. Het eigene hiervan is dat de overheid in beginsel niet tussenkomt bij de totstandkoming en niet bij de handhaving van die regels. Wanneer dit soort van gedragsregels zich in een beroepsmatig kader voordoet hanteert men vaak de term deontologie 2 als omschrijving van de gedragsregels en tuchtrecht als het mechanisme om de naleving van die gedragsregels te waarborgen. Aldus ontstaat een rechtssysteem met normaliserende, moraliserende en bestraffende oogmerken 3. Vooral het bestraffende aspect doet onmiddellijk denken aan het ons meer bekendere strafrecht. Het dient opgemerkt te worden dat het tuchtrecht de laatste 40 jaar geëvolueerd is en blijft evolueren van een zeer gesloten en zeer beroepsgebonden systeem naar een veel opener en zeer sterk gejuridiseerd systeem. De invloed van de rechtspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens is hier zeker niet vreemd aan. Het zal niemand verbazen dat vaak Belgische (wan-) toestanden aan de basis hebben gelegen van fundamentele arresten 4, maar ook de verdere ontwikkeling van een eengemaakt Europa speelt ter zake een belangrijke rol 5. Verschillen en gelijkenissen met het strafrecht Deontologie en tuchtrecht zijn beperkt tot die personen die zich vrijwillig geëngageerd hebben zich te schikken naar de regels van de groep waarvan zij deel wensen uit te maken. Het strafrecht is eigenlijk willens nillens op iedereen van toepassing. Het strafrecht is gelet op haar alomvattend karakter gebonden aan een zeer belangrijk principe: nl dat men alleen kan gestraft worden voor feiten die in de wet als strafbaar zijn omschreven (het nullem crimem sine lege beginsel) 6. Dit is een grondwettelijk gewaarborgd recht op bescherming tegen de willekeur van de openbare macht. 2 Koen Geens, «Vrij beroep en mededinging : deontologie is een remedie tegen, tucht dikwijls een gevolg van marktfalen «Tijdschrift voor Privaat Recht, 2004/1, p.283 (p.290) : «deontologie noemen we de regels die de dienstverstrekker toelaten zo weinig als redelijk rekening te houden met zijn eigen belang, en het evenwicht te vinden tussen loyauteit t.a.v. de cliënt en verantwoordelijkheidszin t.a.v. derden en de maatschappij.» 3 Zie verder Rede van Procureur-generaal Du Jardin bij de opening van het gerechtelijk jaar Deze tekst kan u downloaden via 4 De gevechten van dr. Lecompte en anderen met de Orde van Geneesheren behoren tot de voorbeelden die vandaag nog steeds bestudeerd worden. 5 In het bijzonder de regels betreffende vrije concurrentie - Zie bv verder bij publiciteit. 6 Zie artikel 12 van Grondwet / p.5-81

6 Het tuchtrecht, met haar beperkt toepassingsgebied, zal niet noodzakelijk alleen juist gedefinieerde tekortkomingen behandelen. Dit impliceert dat in beginsel eender welk feitelijk gegeven het voorwerp kan uitmaken van een tuchtrechterlijk onderzoek. 7 Gelet op het feit dat gedragsregels en beroepsethiek voortdurend in evolutie 8 zijn zou het ook zeer moeilijk zo niet onmogelijk zijn om een volledige en gedetailleerde lijst te maken van de beroepsplichten en dus van de beroepsfouten en de sancties op inbreuken. Vandaar dat er ook geen Wetboek deontologie bestaat en dit ook nauwelijks zou samen te stellen zijn. Er bestaat wel een evolutie waarbij ordes en instituten de basisbeginselen van hun plichtenleer gaan vastleggen in een geschreven stuk zoals Reglement van Plichtenleer of Ethische code, dat dan vaak bij Koninklijk Besluit bekrachtigd wordt. Dit impliceert echter niet dat de tuchtrechter over een onbegrensde vrijheid beschikt om eender welke feitelijke gedraging op eender welke wijze te sanctioneren. Er bestaat nog altijd een motiveringsverplichting waar Het Hof van Cassatie strikt op toeziet. Dit houdt in dat de tuchtrechter verplicht is uit te leggen waarom een bepaalde gedraging beschouwd wordt als een inbreuk op de deontologie en waarom daar die bepaalde sanctie tegen over moet staan. Het Hof van Cassatie zal er ook op toezien dat de regels betreffende o.a. de rechten van de verdediging correct worden toegepast. Van een louter uit gebruiken en gewoontes bestaand systeem is deontologie thans zich aan het ontwikkelen naar een hoogwaardig rechtssysteem dat niet meer gekenmerkt wordt door willekeur maar door een bewust streven naar een goede bescherming van de eer en waardigheid van het beroep zonder daarom de fundamentele rechten van de verdediging uit het oog te verliezen 9. 7 zie Arbitragehof, Arrest 07 december 1999, nr 129/ Zie Jo Stevens, «Deontologie : van statica naar dynamica. Over de krachten die ontwikkelingen in de advocatendeontologie teweeg brengen», Deontologie&Tuchtrecht, 2011/1, p.5 9 In dit kader past ook het streven naar een gemeenschappelijke tuchtprocedure die dan zou vervat worden in een Wetboek van tuchtvordering / p.6-81

7 I.B. DEONTOLOGIE VANDAAG EN IN DE TOEKOMST Als leverancier van wat men in de economische wetenschappen vaak omschrijft als vertrouwensgoederen (goederen waarvan de afnemers wegens hun gebrek aan kennis en/of ervaring de kwaliteit van de geleverde dienst moeilijk kunnen beoordelen) staan de leden van publiekrechterlijke beroepsordes vandaag voor een aantal belangrijke uitdagingen. Deze uitdagingen zijn het gevolg van interne en externe trends. Intern wordt de beroepsbeoefenaar geconfronteerd met schaalvergroting. De solopraktijk wordt steeds meer en meer de uitzondering t.a.v. allerhande samenwerkingsverbanden die vaak de grenzen van landen en/of beroepen overschrijden 10. De organisatie van een interprofessionele vennootschap is één van die belangrijke uitdagingen waarmee economische/juridische beroepsordes thans geconfronteerd worden. De nieuwe informatie- en communicatietechnologie heeft een grote impact op de wijze waarop het beroep wordt uitgeoefend. Ook de Ordes en Instituten zijn genoodzaakt deze trends op te volgen en hun deontologische codes voortdurend te evalueren. De wijzigingen die zich de laatste 10 jaar betreffende publiciteit hebben voorgedaan zijn hier een mooi voorbeeld van. Externe trends. U zult wellicht al ondervonden hebben dat de cliënt van vandaag niet meer die van gisteren is. De cliënt/consument van vandaag is dankzij o.a. de verbeterde opleidingen, de grote hoeveelheid beschikbare informatie, veel zelfbewuster en kritischer geworden t.a.v. de vrije beroepsbeoefenaar waarop hij vandaag beroep doet. Een tweede belangrijke evolutie is de toenemende rol van de overheid en van de markt. De overheid komt steeds meer tussen in de organisatie en werking van beroepsorganisaties en ook de markt vereist veel meer openheid en transparantie. Ter zake kan bv verwezen worden naar de Europese regelgeving en rechtspraak op het gebied van mededinging die beroepsordes beschouwt als een ondernemersvereniging die enkel nog het absoluut noodzakelijke mag reguleren en onttrekken aan de werking aan de vrije markt. De beroepscorporaties zijn zich hier al enige tijd terdege van bewust zoals blijkt uit de regelmatig door de FVIB 11 georganiseerde Rondetafels over de publiekrechterlijke beroepscorporaties en hun toekomst in het bijzonder op het vlak van de deontologie en het tuchtrecht, alsook via publicaties zoals een handboek voor samenwerken in associatie zie bv het ontstaan van samenwerkingsverbanden tussen juridische en economische beroepen 11 Federatie voor Vrije en Intellectuele Beroepen, : 12 Paul De Hondt, Handboek voor vrije beroepen, samenwerken in associatie, gratis te verkrijgen bij het FVIB: / p.7-81

8 I.C. DEONTOLOGIE EN DE BOEKHOUDER - HISTORIEK Het beroep van boekhouder gaat natuurlijk veel verder terug dan de oprichting van het BIB(F) en het zal dan ook niet verwonderen dat: In 1903 een Syndicale Kamer van Boekhouders opgericht werd met o.a. als doel het beroep te omringen met alle waarborgen wensbaar uit het standpunt bekwaamheid, eerlijkheid en zedelijkheid van de boekhouders. Bij de installatie van het Beroepsinstituut van Boekhouders op 01 juni1993 zal één van de eerste prioriteiten van de Nationale Raad dan ook bestaan uit het opstellen van een Reglement van Plichtenleer 13. Al in juni 1996 wordt in de BIB-Revue (voorganger van Pacioli) een ontwerp gepubliceerd 14. Het is op basis van dit ontwerp dat de Nationale Raad op 31 oktober 1997 het Reglement van Plichtenleer aanneemt en ter goedkeuring voorlegt aan de Ministerraad. De Ministerraad heeft op 23 december 1997 beslist het voorstel van de Nationale Raad te aanvaarden en het bindende kracht te verlenen. Het goedkeuringsbesluit werd op 29 januari 1998 gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Het Reglement van Plichtenleer bevat regels over de verhouding tussen een boekhouder en het Instituut, de boekhouder en zijn confrater en de boekhouder en zijn cliënteel en dit in 28 artikelen, gegroepeerd in 7 hoofdstukken. I.D. DEONTOLOGIE EN DE BOEKHOUDER: HET BASISARTIKEL Het fundamentele beginsel is vervat in het eerste lid van artikel 4: DE BOEKHOUDER MOET ZIJN BEROEP UITOEFENEN MET DE VEREISTE WAARDIGHEID, BEKWAAMHEID EN EERLIJKHEID. Dit beginsel 15 ligt eigenlijk dan ook aan de grondslag van alle andere bepalingen van het Reglement van Plichtenleer en aan de rechtspraak van de Kamers die toezien op de naleving van de deontologie. Het dient hier dan ook beklemtoond te worden dat dit Reglement van Plichtenleer niet alles omvat. Het gegeven dat er feitelijke gedragingen zijn die niet onmiddellijk aan een bepaald artikel kunnen gelinkt worden, heeft niet tot gevolg dat deze daarom geen tuchtrechterlijke inbreuk kunnen maken. Elk feit moet steeds afgetoetst worden aan de overeenstemming met de waardigheid, bekwaamheid en eerlijkheid. 13 Artikel 8 van de Kaderwet betreffende de dienstverlenende intellectuele beroepen verleent die bevoegdheid aan de Nationale Raad 14 BIB-Revue, 1996/nr2 15 En zullen we ook steeds terugvinden in de plichtenleer van andere vrije beroepen / p.8-81

9 II. ALGEMENE BEPALINGEN II.A. ARTIKEL 1: TOEPASSINGSGEBIED EN BASISBEGRIPPEN Zoals bij elke goede wetgeving/regelgeving worden in eerste instantie een aantal veel gebruikte termen verklaard en toegelicht. Het spreekt voor zich dat deze tekst moet gelezen worden rekening houdend met de wijzigingen die volgen uit de Wet van 22 april 1999 betreffende de boekhoudkundige en fiscale Beroepen 16, zoals bv Artikel 1, 2 : is aldus zonder voorwerp geworden daar opgeheven door de Wet van 22 april De inhoud van het KB is grotendeels hernomen in diverse artikelen van deze Wet Artikel 1,4 : Het Instituut is thans het Beroepsinstituut van Erkende Boekhouders en Fiscalisten, dat in de rechten en plichten van het BIB is getreden 17. Dit impliceert dat alle teksten waarin nog sprake zou zijn van BIB moeten gelezen en begrepen worden als zijnde BIBF 18. Artikel 1,8 : de boekhouder BIB : Daar moet aan toegevoegd worden de erkende boekhouder-fiscalist en de stagiair boekhouder-fiscalist. II.B. ARTIKEL 2: WAARUIT BESTAAT DE PLICHTENLEER? Het gaat om regels (verplichtingen & verbodsbepalingen) die bij de uitoefening van het beroep dienen nageleefd te worden. Dit betekent echter niet dat enkel feiten gepleegd tijdens de uitoefening van het beroep het voorwerp kunnen zijn van bv een tuchtrechtelijk onderzoek. De professionele rechtschapenheid van een boekhouder kan ook in het gedrang worden gebracht door feiten die plaatsvinden buiten het strikte kader van de uitoefening van het beroep. Het is dus perfect mogelijk dat gedragingen die zich in beginsel afspelen in de private sfeer van dien aard zijn dat zij afbreuk doen aan de eer en waardigheid waarmee het beroep moet worden uitgeoefend 19. Wanneer bv een boekhouder strafrechtelijk veroordeeld wordt voor feiten betreffende o.a. valsheid in geschrifte en oplichting van personen en verenigingen en ook al gebeurden deze feiten buiten het boekhoudkantoor om, is het niet onmogelijk dat deze veroordeling ook tuchtrechtelijke gevolgen kan hebben. 16 Alle wetteksten betreffende het BIBF kan men terugvinden op + BIBF-codex 17 Zie artikel 43 Wet 22 april Zie gecoördineerde versie in de bijlagen 19 Hof van Cassatie, arrest van 17 juni 2011 ( / p.9-81

10 In dergelijke situatie oordeelde de Kamer van Beroep dat: De cliënten, de diverse overheden ten aanzien wie die cliënten bepaalde boekhoudkundige verplichtingen hebben moeten erop kunnen vertrouwen dat de door een boekhouder opgestelde boekhouding waarachtig en betrouwbaar is. Indien men zou aanvaarden dat een boekhouder buiten zijn kantoor o.a. valsheid in boekhoudingen pleegt zal dit de waardigheid van de boekhouder en het beroep zeer ernstig aantasten en de bevoorrechte positie die de boekhouders BIBF vandaag hebben in het gedrang brengen 20. II.C. ARTIKEL 3: HET BEGINSEL VAN DE PERSOONLIJKE VERANTWOORDELIJKHEID Een beoefenaar van vrij beroep dient steeds verantwoording 21 af te leggen voor de door hem/haar gestelde professionele daden. Gelet op de bijzondere vertrouwensfunctie die de beoefenaar van een vrij beroep geniet, werd algemeen aangenomen dat het hem/haar onmogelijk is zich van deze verantwoordelijkheid te ontdoen door bv in een contract te bepalen dat de boekhouder na beëindigen van de overeenkomst décharge verleend wordt van alle door deze in het kader van deze overeenkomst gestelde daden en handelingen. Dergelijke clausules werden in beginsel als onbestaande beschouwd. Het gemeen recht waar artikel 3 van het Reglement van Plichtenleer naar verwijst is bv het burgerlijk recht 22 en het strafrecht. Kan men aan deze persoonlijke verantwoordelijkheid ontkomen door bv uitoefening in vennootschapsverband? Vanuit burgerrechtelijk en strafrechtelijk vlak kan hierop geen eenduidig antwoord gegeven worden. 23 Vanuit deontologisch oogpunt is het eenvoudiger omdat binnen een boekhoudvennootschap er steeds minstens één persoon, die is ingeschreven op het tableau of de lijst van stagiairs, moet aangeduid worden die instaat voor de uitvoering van de opdracht en het zal dan ook hij of zij zijn die zich deontologisch zal moeten verantwoorden 24. Het dragen van deze verantwoordelijkheid is wel een mooi uitgangsprincipe maar kan in de praktijk natuurlijk zeer ernstige gevolgen hebben voor de boekhouder. Vanuit deze optiek heeft de Nationale Raad bij de totstandkoming van het Reglement van Plichtenleer dan ook in artikel 14 bepaald dat elke boekhouder BIBF verplicht is zich te verzekeren voor zijn burgerlijke beroepsaansprakelijkheid en dat deze verzekering aan bepaalde basisvoorwaarden dient te beantwoorden. De wetgever is de Nationale Raad hierin gevolgd Kamer van Beroep, 20 april niet gepubliceerd 21 Zie ook artikel 50, 1,1 Wet 22 april zoals artikel 1382 ev. Burgerlijk Wetboek 23 Zie over de strafrechterlijke verantwoordelijkheid van rechtspersonen, Pacioli, 2000/nr 76 ook via 24 zie artikel 50, 1, 1, 3 lid van de Wet van 22 april zie artikel 50, 1, 1 van de Wet van 22 april / p.10-81

11 Anderzijds heeft ook de wetgever het sinds kort mogelijk gemaakt voor boekhouders 26 om grenzen te stellen aan hun aansprakelijkheid. In gevolge een wijziging in artikel 50 van de Wet van 22 april is het mogelijk zich aan de aansprakelijkheid te onttrekken door een bijzondere overeenkomst (bv in het model opdrachtbrief op ). Dit mag echter niet voor fouten gepleegd met bedrieglijk opzet of met het oogmerk om te schaden. De wetgever heeft ter zake echter geen duidelijke grenzen getrokken. Bijkomend onderzoek 28 en begrenzing door de rechtspraak zal noodzakelijk zijn. II.D. ARTIKEL 4: DE BEKWAAMHEID, EERLIJKHEID EN WAARDIGHEID & ONAFHANKELIJKHEID Hoewel eigenlijk in alle professionele deontologiën deze termen voorkomen, zal men nergens een definitie terugvinden. Dit vloeit voort uit de bijzondere eigenheid van deontologie als een binnen één groep voortdurende evoluerend gegeven. Wat gisteren misschien onwaardig was is het vandaag misschien niet meer en omgekeerd. Een van de mooiste illustratie ter zake zijn de evoluerende houdingen betreffende publiciteit (zie verder). Daar waar vijftien jaar geleden het maken van publiciteit door de beoefenaar van een vrij beroep als een doodszonde werd beschouwd zijn er vandaag de dag nog nauwelijks vrije beroepen waar de beoefenaars geen publiciteit mogen maken. Het zal dus aan de bevoegde tuchtorganen zijn om uit te maken of een handeling van een boekhouder al dan niet een inbreuk vormt op dit basisbeginsel en ook te motiveren waarom dit zo is. Het beginsel van de onafhankelijkheid sluit hier nauw bij aan en impliceert dat de beoefenaar van een vrij beroep in de mogelijkheid moet verkeren om zijn/haar cliënt op een dergelijke wijze bij te staan dat zijn/haar werkmethode of aanbevelingen enkel steunen op objectieve factoren zoals kennis van de materie, ervaring en niet door louter subjectieve elementen. Een klassiek voorbeeld is dat de doorverwijzing naar een andere gespecialiseerde dienstverlener (verzekeringsmakelaar, sociaal verzekeringsfonds of andere) moet uitgaan van het beste voor de cliënt en niet de hoogste commissie die kan verkregen worden. Evenzeer wordt het in dit kader soms aanbevolen om de prestaties voor nauwe familie of vrienden en dergelijke te vermijden of te beperken tot het uiterste minimum, minstens deze zeker niet anders te behandelen dan het andere cliënteel (bv op vlak van aanrekenen ereloon). Dergelijke nauwe persoonlijke banden zouden de beroepsbeoefenaar niet altijd inspireren tot de meest objectieve adviezen. Omgekeerd zal bv de familiale cliënt soms de relatie met zijn/haar boekhouder niet altijd kunnen zien buiten de familiale context. Kleine meningsverschillen kunnen dan uitgroeien tot zeer ernstige disputen. 26 In aansluiting op wat reeds mogelijk was bij de bedrijfsrevisoren 27 Wet van 18 januari 2010 B.S Zie S. Moris, Nieuwe regels inzake aansprakelijkheid van de beoefenaars van cijferberoepen, Pacioli, 2010, nr / p.11-81

12 Het is binnen deze context dat ook het negatieve advies van de Nationale Raad betreffende het domiciliëren van maatschappelijke zetels van vennootschappen (al dan niet van cliënteel) op het kantoor van de boekhouder BIBF moet gesitueerd worden. 29 Deze onafhankelijkheid impliceert tevens dat de boekhouder BIBF ook op financieel vlak onafhankelijk dient te zijn en blijven. Wanneer een boekhouder voor het grootste deel van zijn inkomen enkel kan terugvallen op één cliënt, ontstaat een situatie die zijn onafhankelijkheid kan ondermijnen. Gelijkaardig is de situatie waarin de boekhouder toelaat dat een deel van cliënteel de erelonen niet betaalt doch wel verder prestaties levert. Dergelijke achterstand zal vaak tot gevolg hebben dat de boekhouder niet meer over voldoende middelen beschikt om o.a. te investeren in personeel, permanente vorming en dergelijke. De boekhouder, het personeel en medewerkers van het kantoor moeten steeds voldoende vrij zijn om met een kritische ingesteldheid het dossier van de cliënt te beoordelen. Dit onafhankelijkheidsbeginsel 30 is ook de grondslag van artikel 6 en van het onverenigbaarheidbeginsel in artikel 21. Wat mij treft in het begrip van onafhankelijkheid van de vrije beroeper is de, veelfacettigheid ervan. Dit concept doelt niet enkel op de onafhankelijkheid van de vrije beroeper tegenover belangengroepen, maar ook op zijn onafhankelijkheid tegenover de overheid (justitie, fiscale administratie ), op zijn onafhankelijkheid tegenover de eigen belangen (die ondergeschikt moeten blijven aan die van de cliënt) en zelfs op zijn onafhankelijkheid jegens de cliënt zelf waarvan de vrije beroeper niet de slaafse dienaar mag zijn en van wie hij bijwijlen afstand moet nemen (bijvoorbeeld, voor de advocaat, afzien van nutteloze of roekeloze procedures). 31 Basisbeginselen (artikelen 2, 3 en 4) De artikelen 3 & 4 vormen de kern van de plichtenleer van elk vrij beroep. Alle andere bepalingen van de plichtenleer zijn concrete toepassingen of gevolgen van de deze basisbeginselen. 29 Zie tekst op /Het instituut / De Nationale Raad / Zijn beslissingen en besluiten 30 Over het belang hiervan zie - Rondetafelconferentie 29 november Herman Cousy, «Het Noblesse oblige van het vrije beroep: van aansprakelijkheid naar verzekering, Tijdschrift voor Privaat Recht, 2004/1, p.89 (p.93) / p.12-81

13 III. DE BOEKHOUDER EN HET INSTITUUT: BIJDRAGEN & COMMUNICATIE Artikel 5: Klare teksten behoeven geen verdere toelichting. De modaliteiten van de ledenbijdrage 32 worden steeds door de Nationale Raad bepaald en dit op basis van het huishoudelijk reglement. De Kamers zijn ter zake redelijk streng en behoudens uitzonderlijke omstandigheden, zal de vaststelling van niet betaling of laattijdige betaling door de Kamers steeds tuchtrechterlijke gevolgen hebben. Artikel 6: is een toepassing van het in artikel 4 vermelde onafhankelijkheidsbeginsel. Artikel 7 : Het begrip gerechtelijk onderzoek werd door de Nederlandstalige Uitvoerende Kamer in recente rechtspraak gelijkgesteld en beperkt tot het strafrechtelijk onderzoek door de onderzoeksrechter. Een burgerlijke procedure n.a.l.v. een beroepsfout leidt niet tot een gerechtelijk onderzoek en dient aldus de Kamers niet te worden gemeld. Artikel 8: Klare teksten behoeven geen verdere toelichting Artikel 9: Hierin wordt een algemeen beginsel gesteld in zake de communicatie naar het Instituut toe. Het niet of laattijdig beantwoorden van de brieven van het Instituut kan als een deontologische tekortkoming worden beschouwd. In een aantal gevallen waren de Kamers van oordeel dat deze tekortkoming zo ernstig was dat een tuchtsanctie niet kon uitblijven. Concrete toepassingen zijn bv de jaarlijkse verzoeken tot het indienen van het verslag betreffende de gevolgde permanente vorming. Er moet opgemerkt worden dat het Instituut ter zake een wettelijke opdracht 33 heeft en dat het niet insturen van de verslagen de correcte uitvoering van deze opdracht verhinderd, wat door de Kamers als een ernstige inbreuk op de deontologie wordt beschouwd. Artikel 10: Dit is een specifieke toepassing van artikel 9. Zie ook het K.B. 15 februari 2005 betreffende de uitoefening van het beroep van boekhouder in het kader van een rechtspersoon : Leden & stagiairs (tweede of derde stage of na onwettige uitoefening )(NP) : 366,00, Leden (RP) : 170,00, Stagiairs (NP) : 84,00 33 Zie Artikel 44 van de Wet van 22 april Dat besproken wordt in Hoofdstuk IX / p.13-81

14 IV. DE VERPLICHTINGEN VAN DE BOEKHOUDER IV.A. DE OPDRACHTBRIEF: ARTIKEL 11 IV.A.1. Een goede start Hoewel in beginsel de relatie tussen een boekhouder en de cliënt zal steunen op het wederzijds vertrouwen tussen beide partijen, worden toch best bepaalde afspraken op papier gezet. Artikel 11 van het Reglement van Plichtenleer voorziet in de mogelijkheid dat de boekhouder(-fiscalist) en de cliënt hun wederzijdse professionele rechten en plichten nader omschrijven in een opdrachtbrief. Het Instituut achtte het reeds in 2000 nuttig om aan haar leden een model van dergelijke opdrachtbrief voor te stellen. Deze tekst werd in 2008 inhoudelijk gemoderniseerd en in een nieuw kleedje gestoken en kan u terugvinden op : De nieuwe tekst, goedgekeurd door de Nationale Raad op , werd opgevat als een kadertekst waaruit de erkende boekhouder(-fiscalist) en de cliënt een opdrachtbrief op maat van het individuele dossier kunnen maken en dit van bij de start van de samenwerking tot het einde ervan met de overdracht van het dossier aan de cliënt of een confrater. Het model van opdrachtbrief bestaat uit 7 fiches waaruit één bundel kan gedistilleerd worden. 1. inhoud 2. Fiche Identificatie 3. Fiche Opdrachtbrief zonder bijlagen 4. Fiche Opdrachtbrief met bijlagen 4.1. Fiche - omschrijving van de opdracht 4.2. Fiche praktische organisatie 4.3. Fiche omschrijving van de erelonen 5. Fiche Volmacht 6. Fiche Permanent dossier 7. Fiche Overdracht dossier De fiches 3 en 4 behandelen de opdrachtbrief alsdusdanig. In functie van de eigen voorkeur kan men kiezen voor één document (fiche 3) of voor één basisdocument dat met gedetailleerde bijlagen wordt aangevuld (fiche 4) / p.14-81

15 Deze fiches zijn louter een model en kunnen aangepast worden in functie van de eigen behoeftes. Het opstellen en invullen van deze fiches blijft steeds de verantwoordelijkheid van de beroepsbeoefenaar en de cliënt. Ter zake moet gewezen worden op de Wet van 02 augustus 2002 betreffende de misleidende en vergelijkende reclame, de onrechtmatige bedingen en de op afstand gesloten overeenkomsten betreffende vrije beroepen 35. Het is vooral op de overeenkomst tussen een vrije beroepsbeoefenaar en de cliënten die op hem beroep doen voor opdrachten als privé persoon dat de bepalingen in zake onrechtmatige bedingen een invloed zullen uitoefenen 36. Het kan aangewezen zijn om de op kantoor gebruikte opdrachtbrieven eens te toetsen aan de bepalingen van deze wet. Daar waar het opstellen en ondertekenen van een opdrachtbrief in het kader van reeds lang bestaande professionele relaties mogelijks moeilijk kan zijn, is het ten zeerste aanbevolen dit te doen met nieuwe cliënten. Het opmaken van een opdrachtbrief is een bewijs van de professionaliteit van de leden van het Instituut en heeft het grote voordeel dat de wederzijdse verbintenissen en verwachtingen van alle betrokken partijen duidelijk afgelijnd worden, waardoor bv in moeilijke tijden overbodige conflicten kunnen vermeden worden. Het kan niet genoeg aanbevolen worden om van het opmaken en ondertekenen van een opdrachtbrief een goede gewoonte te maken en dit niet alleen de relatie met cliënten doch ook met confraters voor wie bv werk in onderaanneming gedaan wordt. de afspraken in zake uit te voeren opdrachten, geldelijke aspecten en te respecteren termijnen dienen duidelijk bepaald te worden. Hoewel dit evident schijnt stelt men in de praktijk regelmatig vast, in het bijzonder wat betreft financiële afspraken zeer veel vage clausules voorkomen die als puntje bij paaltje komt in het nadeel van de cliënt spelen en vaak zodanig dat eigenlijk hierdoor de waardigheid en eerlijkheid in het gedrang komen. IV.A.2. Het einde Aan alle mooie liedjes komt ooit een einde en vaak ook zo aan de werkrelatie tussen een boekhouder en zijn cliënt. Louter juridisch is het een normaal gegeven dat bij een vroegtijdige verbreking van een overeenkomst de hierbij ontstane schade vergoed wordt. In normale omstandigheden heeft de schadelijder recht op vergoeding van het door hem geleden verlies en gederfde winst Belgisch Staatsblad 20 november Zie ook Kamer, Doc nr 1469/001 via 36 Deze Wet is aldus de evenknie van de Wet van 6 april 2010 betreffende marktpraktijken en consumentenbescherming 37 Zie bv artikel 1149 en 1151 Burgerlijk Wetboek / p.15-81

16 Hoewel de relatie tussen een boekhouder en de cliënt kan beschouwd worden als een contractuele relatie gaat men er, zoals bij alle vrije beroepen, van uit dat deze vertrouwensrelatie niet kan vertaald worden in een verlies of winst situatie. Derhalve moeten betrokken partijen steeds in de mogelijkheid verkeren een einde te stellen aan hun professionele relatie wanneer om één of andere reden dat vertrouwen geschonden is (minstens dit zo aangevoeld wordt). Nu zal de schade die hierbij in hoofde van de beroepsbeoefenaar kan ontstaan eigenlijk uitsluitend bestaan uit gederfde erelonen. Indien echter de boekhouder BIBF een vergoeding zou vragen voor het derven van de erelonen dan zou dit de facto neerkomen op het invorderen van erelonen voor niet geleverde prestaties. Dergelijke vorm van handelen wordt algemeen beschouwd als een inbreuk op de waardigheid waarmee het beroep dient uitgeoefend te worden. Daarom zal een typeclausule zoals dat bij vroegtijdige verbreking van de overeenkomst de cliënt een schadevergoeding zal verschuldigd zijn die gelijk is aan het nog verschuldigde ereloon voor het lopende boekjaar en dit met een minimum van 12 maanden deontologisch niet aanvaardbaar is zijn. Dit betekent echter niet dat elke vorm van schadevergoeding uit den boze is. Ze mag louter niet buitensporig zijn. Of de gevorderde schadevergoeding buitensporig is kan niet in abstracto bepaald worden en zal steeds in concreto beoordeeld worden. De buitensporigheid volgt niet alleen uit de hoogte van de schadevergoeding doch ook uit het gegeven dat in de overeenkomst geen alternatieven voorzien worden waardoor partijen op een andere manier hun samenwerking kunnen beëindigen. Indien bv in de opdrachtbrief er maar één mogelijkheid zou zijn de overeenkomst te beëindigen en bovendien elke vorm van éénzijdige opzegging (tijdig of niet) een recht op dezelfde schadevergoeding doet ontstaan dan kan de schadevergoeding niet meer gezien kan worden als een vergoeding om kosten ten gevolge van een verbreking op te vangen doch louter een straf is omdat gewoon de overeenkomst verbroken wordt en dit ongeacht de reden of het tijdstip van de verbreking 38. Men zal steeds onderzoeken of het gevorderde bedrag niet neerkomt op het innen van erelonen voor niet-gepresteerde activiteiten. Nu zal de overgang van een dossier naar de cliënt zelf of naar een confrater soms gepaard gaan met bepaalde administratieve kosten. Zolang dit geen verdoken poging is om toch nog wat erelonen te kunnen innen is er geen bezwaar dat dergelijk kosten aangerekend worden. De vergoeding van deze kosten mag natuurlijk de concrete overdracht van het dossier niet in de weg staan. Het is dus uitgesloten dat men als voorwaarde stelt dat de overdracht van het dossier slechts kan gebeuren dan na voldoening van deze factuur. 38 Kamer van Beroep, 27 april 2011, niet gepubliceerd / p.16-81

17 Samengevat komt het erop neer dat men de vrijheid van een cliënt om te gaan en staan wanneer deze wil niet mag verhinderen. Men mag hier niet bij uit het oog verliezen dat een negatieve opstelling in deze op termijn niet alleen schadelijk zal zijn voor de eigen reputatie, maar ook voor de reputatie van uw confraters in het algemeen. IV.B. SCHORSING HOEDANIGHEID: ARTIKEL 12 Twee situaties waarin die regel kan toegepast worden. 1 in geval van tuchtrechterlijke schorsing van meer dan één maand 2 Bij toepassing van de artikelen 11 en 12 van het Stagereglement waarbij de stageperiode geschorst wordt op gemotiveerd verzoek van de stagiair of na ambtshalve beslissing de Kamer. Het spreekt voor zich dat wanneer men gedurende bepaalde tijd in de onmogelijkheid verkeert de werkzaamheden te verrichten, in andere dan deze situaties, men ook dan het cliënteel hiervan op de hoogte brengt en helpt zoeken naar oplossingen ad hoc 39. IV.C. HET ERELOON: ARTIKEL 13 Ter zake kan niet genoeg herhaald worden dat veel problemen/klachten het gevolg zijn van ontbrekende of onduidelijke afspraken tussen de boekhouder en de cliënt. Het kan niet genoeg benadrukt worden dat de beroepsbeoefenaar de cliënt voorafgaandelijk en duidelijk dient te informeren over de hoogte van het ereloon, de wijze van berekening en invordering en de gevolgen bij laattijdige en/of niet betaling. Het loutere feit dat een cliënt bij het eerste gesprek er niet naar vraagt, ontslaat de boekhouder niet van zijn informatieplicht. Het geniet de voorkeur om deze afspraken ook vast te leggen in een door beide partijen ondertekend stuk. Elke vorm van geheimzinnigheid of onduidelijkheid zal op termijn niet alleen in uw nadeel 40 maar ook in dat van het beroep in het algemeen spelen. Artikel 13,3 lid: Het aanvaarden van opdrachten aan financiële voorwaarden die de goede uitvoering van die opdracht in het gedrang brengen zijn deontologisch onaanvaardbaar. De aanvaarding en/of uitvoering van een opdracht mag niet louter afhankelijk zijn van het financiële voordeel dat men er bv via commissies, zou kunnen uithalen. In die zin moeten ook overeenkomsten waarbij de hoogte van het ereloon integraal bepaald wordt in functie van het bekomen resultaat met uiterste omzichtigheid behandeld worden. 39 Zie via met de zoekterm bijstand bij overmacht 40 Zie arrest HVB te Brussel waarbij bij de beoordeling van het ereloon van een advocaat rekening werd gehouden met gebrek aan informatie hierover van de advocaat naar zijn cliënt. (Rechtskundig Weekblad, , nr4, p.147) / p.17-81

18 IV.D. DE VERPLICHTE BEROEPSAANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERING : ARTIKEL 14 De verzekering beroepsaansprakelijkheid is een verplichting die opgelegd wordt aan ALLE boekhouders B.I.B.F. Het doel hiervan is de cliënten van boekhouders, alsook de BIBF leden zelf, beter te beschermen. Het feit dat men het beroep van zelfstandig boekhouder slechts in bijberoep uitoefent, men louter boekhouding doet van kleine zelfstandigen, dat men veel of weinig verdient of dat men meer of minder cliënteel heeft, vermindert niet noodzakelijk het risico dat men loopt. Niemand is onfeilbaar! Hoewel al vastgelegd in het Reglement van Plichtenleer achtte ook de wetgever deze verzekering van een zo groot belang dat zij bij het opstellen van de Wet van 22 april 1999 de beroepsaansprakelijkheidsverzekering als een basisvoorwaarde stelt om het beroep te mogen uitoefenen of zelfs de titel maar te dragen. In de mate dat men de titel van boekhouder (-fiscalist) wenst te dragen MOET men verzekerd zijn en blijven. Er zijn geen uitzonderingen! Het niet onderschrijven van een dergelijke verzekeringspolis wordt door de uitvoerende Kamers in beginsel beschouwd als een ernstige deontologische inbreuk en zal in beginsel steeds gesanctioneerd worden. Deze deontologische verplichting is natuurlijk ook van toepassing op de stagiairs, die zich kunnen verzekeren hetzij via de stagemeester (althans tijdens de eerste stageperiode), en uitsluitend voor deze werken, hetzij via een eigen verzekering van zodra ze eigen klanten hebben 41. IV.E. DE PERMANENTE VORMING : ARTIKEL 15 Al van oudsher hebben de beoefenaars van vrije beroepen zeer veel belang gehecht aan voortdurende beroepsvervolmaking. Dit is niet anders geweest bij de boekhouders. Zo werden al aan het begin van de 20 eeuw beroepsverenigingen, die vandaag nog actief zijn, opgericht met o.a. als doel de organisatie van de bijscholing van de boekhouders. Het was dan ook logisch om deze ongeschreven gedragsregel te bevestigen door uitdrukkelijke opname in het Reglement van Plichtenleer. Het is de Nationale Raad die jaarlijks via een in Pacioli & website gepubliceerde richtlijn het minimum aantal uren bepaalt en ook gaat omschrijven welke onderwerpen wel en niet in aanmerking komen. De controle op naleving van deze verplichting gebeurt door de bevoegde Uitvoerende Kamers en dit aan de hand van de verslagen die jaarlijks moeten ingediend worden. 41 Zie Vademecum stage, p / p.18-81

19 Ook wanneer men niet kan voldoen aan de minimale verplichting moet steeds een verslag ingediend worden! Het zal U niet verbazen dat de het Instituut en de Uitvoerende Kamers zeer veel belang hechten aan deze verplichtingen. De rechtspraak in de tuchtorganen toont zich streng t.a.v. zij die aan de permanente vorming en de verslaggeving hierover onvoldoende of geen aandacht besteden. Op 01 juni is een nieuwe algemene richtlijn betreffende de permanente vorming van kracht geworden. Deze richtlijn verandert niets aan de basisverplichting en betreft vooral een aantal praktische modaliteiten ervan. U vindt deze richtlijn achteraan deze syllabus 43. In 2012 dienen de leden van het BIBF minstens 40 u permanente vorming te volgen 44. IV.F. DE HOFFELIJKHEID TUSSEN CONFRATERS : ARTIKEL 16 Hoffelijkheid speelt niet alleen in het dagdagelijkse leven doch ook in de relaties tussen collega s en dit niet alleen bij eenmalige contacten, zoals bij de overdracht van een dossier. Een situatie waarin de hoffelijkheid soms tot het uiterste getest kan worden is bij de beëindiging van de samenwerking tussen twee confraters. Wanneer men een bepaalde tijd op een kantoor heeft gewerkt 45 is het een normaal gegeven dat men met een deel van het clïenteel een vertrouwensband heeft opgebouwd en dat na beëindiging van de samenwerking sommige van deze cliënten hun vertrouwde boekhouder zullen willen volgen. Het valt daarbij niet uit te sluiten dat hierdoor het kantoor dat men verlaat ernstig nadeel, bv. omzetverlies, kan van ondervinden. De deontologische verplichting tot hoffelijkheid en het zich onthouden van handelingen of houdingen die schade kunnen veroorzaken heeft niet tot gevolg dat men niet meer de vleugels kan uitslaan, doch wel dat wanneer men het nest uitvliegt men rekening houdt met diegene die men verlaat. Terzake verwijzen wij naar een uitspraak van de Nederlandstalige Kamer van Beroep 46 in een situatie waarin een boekhouder BIBF, werkzaam als bediende, het kantoor waar zij 10 jaar werkte na een korte opzegtermijn verlaat en waar kort daarna een deel van het door haar bediende cliënteel naar haar nieuw kantoor overstapt. De door de boekhouder BIIBF in die periode aangenomen houding, die weinig constructief was, werd door haar vorige werkgever en thans confrater aangevoeld als een dolksteek in de rug. 42 Algemene richtlijn dd. 19 mei 2006 ook te vinden op /homepagina 43 Hoofdstuk XIII 44 Beslissing van de Nationale Raad dd als bediende of zelfstandig medewerker 46 Uitspraak dd. 18/11/2009 Deontologie&Tucht, 2011/1, p / p.19-81

20 De ontwikkeling als boekhouder en het uitbouwen van een boekhoudkantoor gebeurt niet op één dag. Daar gaat altijd een opleiding en/of vorming rechtstreeks of onrechtstreeks door een confrater aan vooraf. Deze cyclus laat toe dat er van generatie op generatie boekhoudkantoren kunnen blijven ontstaan. Deze cyclus zal echter stokken wanneer de vorige generatie zich voor haar inspanningen op geen enkele manier gewaardeerd voelt en in tegendeel moet vaststellen dat na opleiding, samenwerking met de nieuwe generatie gewoon verdwijnt en dit samen met het cliënteel. Wanneer dit voortduurt, zal het ermee eindigen dat meer en meer confraters weigerachtig zullen worden om de volgende generatie op te leiden en te vormen. Dergelijke ontwikkeling is niet goed voor het beroep in zijn geheel en niet voor de individuele beroepsbeoefenaars. Regels zoals in zake hoffelijkheid zijn er net voor om individuele beroepsbeoefenaars maar ook het beroep in zijn geheel te beschermen tegen dergelijke negatieve ontwikkelingen. Het is natuurlijk niet de bedoeling van die regels om de keuze om op eigen benen te staan te verhinderen doch wel om ervoor te zorgen dat dit op een correcte en respectvolle manier verloopt zodat de overdracht van generatie op generatie op een correcte manier kan blijven verlopen. Wanneer men uit onvrede met de werksituatie een werkplaats wil verlaten is het begrijpelijk dat men de opzegtermijn liefst zo kort mogelijk wil houden. Appellante kan als boekhouder BIBF niet onwetend zijn van het feit dat de relatie met cliënteel rust op vertrouwen en dat als men een werkplaats verlaat de kans niet onbestaande is dat minstens een deel van het clienteel haar zal willen volgen en dit net omwille van die vertrouwensband. Een band die cliënten niet noodzakelijk zullen hebben met haar toenmalige werkgevers. Het zou van een ontstellende naïviteit getuigen ervan uit te gaan indien men na 10 jaar dienst het kantoor verlaat alle cliënten braaf bij dat kantoor zullen blijven. Zelfs zonder zelf stappen te zetten zullen cliënten hun boekhouder willen volgen waarheen die ook gaat. Dat het verlaten van het kantoor na meer dan 10 jaar samenwerking hoedanook negatieve gevolgen zal hebben voor dat kantoor is een vaststaand feit. De hoffelijkheid en het beginsel om zich te onthouden van handelingen die een confrater kunnen schaden vereisen dat in dergelijke omstandigheden de boekhouder BIBF in kwestie natuurlijk dient na te laten om bewust schade te veroorzaken maar ook moet trachten de onbewust schadelijke gevolgen te vermijden of zoveel mogelijk te milderen. Aldus dient men er naar te streven te vermijden dat deze confrater door het verlaten van het kantoor van een medewerker en in diens zog een aantal cliënten, zich in de rug gestoken voelt. Dit vereist van betrokken boekhouder dat deze begrip moet kunnen opbrengen voor de confrater met wie men na meer dan 10 jaar samenwerking de relatie verbreekt. Dit begrip houdt in dat men er vooraf rekening mee houdt dat door het verlaten van het kantoor er cliënten zijn die zullen willen meegaan en dat dit kan gebeuren in aantallen / p.20-81

21 die voor de confrater nadelige gevolgen heeft in bv de vorm van ernstig omzetverlies en dat men dit toont naar de confrater toe / p.21-81

22 In casu moet de Kamer vaststellen dat appellante zich beperkt heeft tot het geven van haar opzeg en zelf geen enkel positief initiatief heeft genomen naar haar werkgever en confraters toe om te bekijken wat er te doen staat als een deel van dit cliënteel naar haar wil overstappen. Ter zake kan de Kamer enkel een uiterst stugge en afwijzende houding vaststellen. Er is in hoofde van appellante duidelijk geen enkele vorm van begrip aanwezig ten aanzien van X [haar vorige werkgever]. Het beëindigen van een samenwerking zal niet altijd gemakkelijk zijn doch een minimum aan hoffelijkheid blijft vereist. Eenvoudigweg het kantoor de rug toedraaien is geen aanvaardbare methode / p.22-81

23 V. OVERDRACHT DOSSIER - RETENTIERECHT ARTIKEL 17 Het is niet omdat de relatie tussen cliënt en beroepsbeoefenaar een vertrouwensrelatie is, dat dit tot gevolg heeft dat men eeuwig en altijd zal samenblijven. Er kan altijd een tijdstip komen waarop de boekhouder of de cliënt beslist de samenwerking stop te zetten. Ongeacht de reden zal de cliënt al zijn boekhoudkundige stukken en boekhouding willen verkrijgen. De recuperatie van documenten kan gebeuren hetzij rechtstreeks door de cliënt, hetzij door toedoen van de opvolgende boekhouder of accountant of bedrijfsrevisor. Een vaak voorkomende oorzaak van de stopzetting zijn conflicten over het ereloon of de wijze waarop de prestaties al dan niet uitgevoerd werden. Indien deze overdracht gebeurt in een conflictuele sfeer zal vaak de vraag gesteld worden of men stukken mag achterhouden, bv omdat de cliënt nog één of meerdere ereloonstaten moet betalen. Geen enkele voorgeschiedenis kan het achterhouden van documenten door de vorige boekhouder (overlater) rechtvaardigen, welk argument ook wordt ingeroepen, bv betreffende onbetaalde erelonen. Er kan immers in geen geval sprake zijn van enige compensatie tussen de betaling van achterstallige erelonen en het overhandigen van het boekhouddossier. De cliënt is en blijft eigenaar van het eigen dossier en moet er op elk moment kunnen over beschikken. V.A. DRIE VERSCHILLENDE INVALSHOEKEN V.A.1. De algemene houding van elke boekhouder BIBF in de uitoefening van zijn beroep Het Reglement van Plichtenleer zegt duidelijk in artikel 4 "dat de boekhouder BIBF zijn beroep moet uitoefenen met de vereiste bekwaamheid, eerlijkheid en waardigheid en dat hij over de nodige onafhankelijkheid dient te beschikken, die een vrij beroep kenmerkt, om zijn beroep uit te oefenen volgens de voorschriften van de plichtenleer". Zoals vooraf gesteld, komt het retentierecht het meest voor in het kader van een betwisting van erelonen, die zelf het gevolg is van door de cliënt geuite verwijten naar de boekhouder m.b.t. zijn prestaties en vooral i.v.m. de eruit voortvloeiende - mogelijke of werkelijke - financiële gevolgen. Het achterhouden van documenten is helemaal niet bevorderlijk voor de, vaak dan al moeilijke, onderlinge relatie. Zelfs indien de ontevredenheid van de cliënt niet gegrond is, zal het achterhouden van stukken zeker niet van dien aard zijn om de erelonen sneller betaald te krijgen. Het uitoefenen van enig retentierecht kan bovendien de aansprakelijkheid van de boekhouder in gedrang brengen. Het achterhouden van stukken kan de oorzaak zijn van bv het niet tijdig indienen van de aangiftes. De cliënt zal dan niet aarzelen de schade te verhalen op de gewezen boekhouder. Bovendien zal / p.23-81

24 het instellen van een gerechtelijke procedure 47 door de cliënt om de documenten terug te krijgen, de boekhouder bovendien nog een slechte publiciteit bezorgen V.A.2. Het contact met de cliënt In het kader van een stopzetting van activiteiten voor rekening van de cliënt, onderstreept artikel 11 laatste lid dat "de boekhouder BIBF ertoe gehouden is alle boeken en bescheiden die toebehoren aan de cliënt, onverwijld terug te bezorgen, wanneer deze er om verzoekt". V.A.3. Het contact met de confrater (BIBF, IAB, IBR), opvolger Onafhankelijk van eventuele problemen die bij de beëindiging van de samenwerking ontstaan, versterkt artikel 17 van het Reglement van plichtenleer de uitsluiting van enig retentierecht in hoofde van de boekhouder. Daarin wordt bepaald dat "de voorganger onverwijld alle documenten, eigendom van de cliënt, alsmede deze die kaderen in de wederzijdse hulp en hoffelijkheid, ter beschikking moet stellen van de cliënt of van zijn opvolgende confrater." In artikel 16 wordt daaraan toegevoegd dat de boekhouder BIBF gehouden is tot wederzijdse hulp en hoffelijkheid tegenover zijn confraters en dat hij zich moet onthouden van elke houding of handeling die een confrater schade kan berokkenen 48. Hieruit blijkt duidelijk een klimaat van "fair play"- moet heersen onder alle confraters, ook deze van de andere instituten die gerechtigd zijn om boekhoudkundige activiteiten uit te oefenen vóór derden. Dit klimaat van "fair play" overstijgt elke rigiditeit en legt duidelijk de nadruk op een geest van verzoening. Ter zake werd trouwens met beide andere Instituten een protocolakkoord overeengekomen dat uitdrukkelijk voorziet dat geen van beide beroepsbeoefenaars bij overdracht of overgave van een dossier zich kunnen beroepen op het retentierecht en dat dezelfde procedure als in artikel 17 dient gevolgd te worden 49. V.B. WAT & HOE? V.B.1. De boekhoudkundige documenten van de cliënt Hiermee wordt verwezen naar de facturen en allerlei stukken (boeken en bescheiden, zie artikel 11) die door de cliënt werden overhandigd aan de boekhouder teneinde deze toe te laten zijn opdracht te vervullen. Deze documenten worden geacht, in overeenstemming met o.a. de fiscale wet, steeds in het bezit te zijn van de cliënt (bv. op de maatschappelijke zetel van de vennootschap). De overdracht van deze stukken aan de boekhouder is dus enkel tijdelijk. 47 Dit zal gebeuren voor de Voorzitter van de Rechtbank via het kortgeding. Alle rechtspraak is tot vandaag unaniem: er is geen retentierecht! 48 Zie ook artikel 6, 1, 2 stagereglement overdracht tussen stagiair en stagemeester enkel mits toestemming 49 te vinden op /plichtenleer/relatie met confraters / p.24-81