Verstekelingen in de onderbuik. q 3eg. qh qs.f$ í+ #5. 3qfi ilr z. 4E AE dë. d* ilts *;& z (\ iëëff. gí'ë. F:1. g= > flq*h. Ë3t'ËÍ. $Ë sb. 5q E3.

Transcriptie

1 -r g -c= = a- e LiF ril =ar+ N qt F+ - ct l (cr ra. 5Ég) f-, ÉÍ N s s ii. r 3 g x UT Ë3t'ËÍ dd i 3 g gí'ë. í-l ab. s*ci vro?rf-. *ÉF (p ;i =. = ctu qó- FF^ qd ó; )t+ N :l - - -l 3 aíi, iëëff q 3eg s+ë -5r - - =. -t- ( q r ó' :ln ó-r =O f 3 ó c' - E ṇ-t = f flq*h :-:- í'f Í+ '\ *;& gad 6'á ile àé E Ë ï; dë qh qs.f$ 4E AE dë = N.='r.= t ÍD(ct':g r 5v3r, )x Hg a* ó; E $Ë sb R-tr nn 5q E3 ='q m, ïl í+ #5 d* ilts 3qfi ilr z g= > E F ='m l?n m O-- Nmx { rn tl F:1 r^f, TH P3 #ÉqF v -tr. -;ÍD=1-05 -' O q:e d c'ó= ai - t/) :r!!. óíd Q. a- I f I f Verstekelingen in de nderbuik z (\ át rr.s l,/a n _Í P -ó(n í s, )+ (0 n a OP DE VRIEZE 11/01/14, Vlkskrant In de darmen nderdrukken de gede bacteriën de slechte. Maar er kan heel veel misgaan. In het lab van Fredrick Bäckhed aan de Universiteit van Götebrg in Zweden staan vier drzichtige jerrycans van een meter hg en twee meter breed. Er staan rekken in, waarp hkken met zaagsel staan pgestapeld. In elk van de hkken zitten een stuk f zes muizen. Ze leven in een bubbel, al vanaf het mment dat ze gebren zijn: in een mgeving znder bacteriën. Op het eerste gezicht zien de muizen er niet anders uit dan hun gewne srtgentjes. Maar dat is schijn, legt pstdc Luise Mannerås-Hlm uit. Deze dieren hebben een nderntwikkeld immuunsysteem. Ze zijn meer gestrest. Ok hun stfwisseling - het nderzeksbject van de Zweden - werkt anders. Bacterievrije muizen wrden niet dik, heveel ze k eten, ntdekte Bäckhed. Ze ntwikkelen k geen hart- en vaatziekten en geen diabetes. Bacteriën hebben dus heel wat invled p de ntwikkeling en gezndheid van rganismen die ze bevlken - k p ns. Elk deel van ns lichaam wrdt beïnvled dr de micr-rganismen die

2 leven in nze darmen, p nze huid en andere lichaamsppervlakken. En flink k. Een hele reeks westerse ziekten hangt samen met een ntwrichting van de darmflra: van darmntstekingen en aut-immuunziekten als reuma en astma, tt type-ii-diabetes, hart- en vaatziekten en kanker en zelfs psychiatrische aandeningen zals autisme en depressie. Steeds meer studies wijzen naar één rsprng: de darmbarrière. Die barrière met ervr zrgen dat we wel vedingsstffen kunnen pnemen, maar dat geen ngewenste gasten en daarvan afkmstige gifstffen mee naar binnen glippen. In een geznde darm bestaat de barrière uit stevig tegen elkaar aan zittende darmcellen, bedekt dr een slijmlaag. Een geznde darmflra valt die barrière niet aan, maar versterkt die juist. De gede bacteriën nderdrukken de slechte, ze dempen ntstekingen en nderhuden het slijmvlies. Raakt de ppulatie uit balans, dan ntstaan er meer ntstekingen in de darmen. Die kunnen p zichzelf al darmntstekingsziekten verrzaken zals de ziekte van Crhn, maar ze verzwakken k de barrière: de slijmlaag wrdt dunner en de darmcellen raken ls van elkaar. Daardr lekken er bacteriën en bacteriële mleculen het lichaam in. Dat kan p twee manieren gebeuren, legt Bäckhed uit. In de dunne darm liften de bacteriën met vetmleculen mee die dr het lichaam wrden pgenmen. In de dikke darm glippen ze tussen de darmcellen dr. 'Waarschijnlijk gaat het m een cmbinatie van beide.' In ktber beschreven Bäckhed en cllega's in het tijdschrift Diabetes het verband tussen deze 'darmlekkage' en het ntstaan van diabetes type II - een verstrde suikerstfwisseling. Eerder dit jaar tnden ze in Nature aan dat mensen met dit type diabetes meer ntstekingspwekkende bacteriën in hun darmen hebben. Die ntstekingen blijven niet znder gevlgen, ntdekten cllega's van de Universiteit van Leuven in België: mensen en muizen met diabetes type II hebben meer ntstekingspwekkende mleculen in hun bled afkmstig van bacteriën. Spten de nderzekers zulke mleculen in bij geznde muizen, dan ntwikkelden die inderdaad milde chrnische ntstekingen, vergewicht en een haperende suikerstfwisseling. 'Allerlei stfwisselingssignalen kmen niet meer aan', zegt Patrice Cani, die het Leuvense nderzek leidde. 'Daardr raakt die vlledig ntwricht.' Dit srt verstringen zijn wijdverbreid. In Nature tnde een team van Eurpese nderzekers eind augustus aan dat eenderde van de westerlingen een sterk verarmde darmflra heeft. Deze mensen hebben vaker vergewicht, meer ntstekingen in hun lichaam en een verhgde chlesterlspiegel. Ze lpen daardr meer risic p hart- en vaatziekten. Dat kmt dr de verstrde stfwisseling, maar k dr athersclerse - een phping van kalk en vet in aderen, zdat die dichtslibben. Over het algemeen wrdt chlesterl hierbij als de bsdener gezien, maar waarschijnlijk verrzaken bacteriële mleculen schadelijke ntstekingen aan de vaatwand, waarna het chlesterl daaraan blijft plakken. Vrig jaar tnde de nderzeksgrep van Bäckhed aan dat k athersclerse samengaat met een meer ntstekingspwekkende darmflra. Reuma Een ander vrbeeld van een ziekte waarbij de zwakke darmbarrière waarschijnlijk een rl speelt is reuma. Dat is een aut-immuunziekte waarbij er ntstekingen ntstaan in de gewrichten. Reuma gaat vaak samen met vergewicht en diabetes type II. Vermedelijk ligt de rzaak van reuma in een cmbinatie van twee factren: een verdreven

3 immuunrespns en een verzwakte darmbarrière. In nvember vrig jaar bleek in wetenschapstijdschrift elife dat reuma samenhangt met een tename van schadelijke bacteriën in de dikke darm. Ok bij kanker speelt de darmbarrière mgelijk een rl. In de dikke darm is dat verband rechtstreeks aangetnd: ntstekingsverhgende bacteriën kunnen dr genetisch materiaal te beschadigen bijdragen aan het ntstaan van tumren. Vervlgens stimuleren andere bacteriën de grei van deze tumren. Ok elders in het lichaam draagt het lekken van bacteriële gifstffen bij aan het ntstaan van tumren. Ok daar kunnen ze dna beschadigen. Vral de lever, die deze gifstffen afbreekt, is daarvr gevelig, bleek dit jaar uit een studie van apanse nderzekers in Nature. Psychisch En dan zijn er ng psychische aandeningen. Het meest in het g springend is het chrnisch vermeidheidssyndrm, waarbij futlsheid centraal staat maar k vaak spijsverteringsprblemen ptreden. Het heeft daarmee veel weg van het prikkelbaredarmsyndrm. Deze syndrmen wrden vaak weggezet als 'tussen de ren' - maar bij beide is er sprake van een disbalans in de darm. De Vlaamse arts Michael Maes tnde in 2009 aan dat mensen met het chrnisch vermeidheidssyndrm meer antilichamen aanmaken tegen bacteriemleculen. Deze mleculen activeren immuuncellen in de hersenen, die daardr de pbuw en het nderhud van verbindingen tussen hersencellen verwaarlzen. Ok bij autisme, depressies en schizfrenie spelen dit srt milde hersenntstekingen een rl. Deze verbanden bewijzen niet dat al deze ziekten rechtstreeks wrden verrzaakt dr darmbacteriën. De ntstekingen vrmen een vedingsbdem waarp kwalen kunnen ntstaan. Dr nze mderne levensstijl hebben we waarschijnlijk allemaal een minder sterke darmbarrière dan nze verre vruders. Of we daarvan ziek wrden hangt af van de ernst en aard van de darmflraverstring, van de srt mleculen die het lichaam in lekken, van de lcatie van de ntstekingen en daarnaast van aanleg en andere mgevingsfactren. De vraag is he die verstringen ntstaan en he ze weer hersteld kunnen wrden. Sms gaat het al vreg in het leven mis. Tijdens de gebrte krijgt een baby de eerste bacteriën mee van de meder, waarna de ppulatie langzaam uitgreit tt een gebalanceerd ecsysteem. In die peride vrmt zich k het immuunsysteem, dat de rest van het leven blijft cmmuniceren met de darmflra. Kinderen die gebren wrden met een keizersnede krijgen deze startppulatie niet mee. Wrden ze behandeld met antibitica, dan belemmert dat de ntwikkeling verder mdat veel gunstige darmbacteriën daaraan verlijden. Ok p latere leeftijd kunnen antibitica de balans verstren. Vaak kmen niet alle bacteriesrten terug na een kuur, waardr ntstekingspwekkende srten de verhand kunnen krijgen. Veding Maar de allerbelangrijkste manier waarp we nze darmflra beïnvleden is via nze veding. Wat je eet bepaalt welke srten flreren. Dat effect is al meetbaar binnen een paar dagen, lieten Amerikaanse nderzekers begin december zien in Nature. Wie veel vetten en eiwitten eet, stimuleert ntstekingspwekkende srten, wie veel vezels eet stimuleert gunstige bacteriën. Zij remmen ntstekingen, geven verzadigingssignalen af, reguleren het immuunsysteem, bestrijden schadelijke bacteriën en veden darmcellen. Vezels hebben we gedurende nze evlutie in grte heveelheden - grfweg 100 gram per dag -

4 gegeten. Nu die cnsumptie is teruggevallen naar gemiddeld z'n 25 gram per dag, wrden de ntstekingen amper gedempt en strten vezeleters zich p ns slijmvlies. Wetenschappers werken hard aan manieren m de darmflra en darmbarrière te herstellen. De meest pzienbarende is het vervangen van de darmflra dr die van een geznd persn - peptransplantatie dus. Onder anderen nderzekers aan het AMC in Amsterdam experimenteren daarmee, maar zelfs pinier Max Nieuwdrp ziet het niet als een reële mgelijkheid vr alle mderne ziekten. 'Het is als schieten met een kannskgel, waarvan de mgelijke bij-effecten niet ged te verzien zijn. Wat je uiteindelijk wilt, is schieten met scherp.' Dat schieten met scherp kan p verschillende manieren. Z bestudeert de Leuvense nderzeksgrep het effect p de darmbarrière en stfwisseling van specifieke vezels die gede bacteriën veden - zgeheten prebitica. Het bekendste prebiticum is inuline. Het zit vral in uien, artisjkken, bananen en graan. Dit jaar tnden de Leuvenaren in PNAS aan dat een hge dsis inuline bij vlgevreten muizen de darmwand en het darmslijmvlies herstelt en het gewicht flink terugbrengt. Deze week ng publiceerden Zwitserse nderzekers in Nature Medicine een studie waarin ze muizen diëten gaven met veel en weinig vezels. De grep die veel vezels kreeg, reageerde een stuk minder fel p een flinke dsis huisstfmijt, drdat hun immuunsysteem milder reageerde. Er lpen inmiddels studies waarin reumapatiënten wrden behandeld met de klsrt cichrei - dat veel inuline bevat. Er zijn k aanwijzingen dat meilijk afbreekbare vezels de kans p darmkanker verlagen drdat ze veding vrmen vr de bacteriën nder in de dikke darm. Een andere manier m de darmflra weer in balans te krijgen, kan tediening van prbiticabacteriën zijn, zals Yakult f Vifit. Die hebben niet de capaciteit m zich te nestelen in de darmen, maar kunnen wel tijdelijk het immuunsysteem helpen reguleren en schadelijke bacteriën dden. Geen wnderen Tch heven we van prbitica geen wnderen te verwachten, vindt Willem de Vs, hgleraar micrbilgie aan de Wageningse universiteit.' Ik zet in p wat wij sleutelsrten nemen,' zegt hij. 'De srten die een bepalende rl spelen in de dikke darm.' Een van die srten kwam pas ng in het nieuws. Het was al bekend dat deze bacterie - tegediend aan bacterievrije muizen - de ntwikkeling van het immuunsysteem reguleert. In de nieuwe studie dienden de Amerikaanse nderzekers die dit ntdekten de bacterie te aan muizen met autisme. Daarmee herstelden ze de darmbarrière en begnnen de muizen zich te gedragen als niet-autistische srtgenten. Dat k bij mensen de strnis verhlpen kan wrden met z'n bacterie is nwaarschijnlijk, mdat bij autisme niet alleen het functineren maar heel de hersenntwikkeling is verstrd. Mgelijk kan de bacterie wel de symptmen verlichten. Een van de muizen in de Zweedse bubbel drukt zijn neus tegen het plastic. De kmende jaren zullen wetenschappers superbacteriën gaan uitprberen bij veel meer ziekten - eerst bij deze muizen, dan bij mensen. Piniers als De Vs en Bäckhed hpen dat ze ver een paar jaar in capsules tegediend kunnen wrden - vr elke kwaal en elk individu p maat - eventueel met bijbehrend dieetvrschrift vr een ptimaal effect. Tt die tijd is het devies: vezels. Veel vezels.

5 Dit artikel is mede tt stand gekmen dankzij een subsidie van het By Trip fnds, nderdeel van het Fnds Bijzndere urnalistieke Prjecten. FLORA: NIET ALLEEN IN DE DARM Niet alleen in de darmen werken lichaam en micr-rganismen samen m een gede barrière tegen kwaadwillende gasten te vrmen. In de mnd is de barrière bedeld m verzuring en ntstekingen te vrkmen. Een diverse flra geeft ntstekingspwekkende bacteriën geen kans en breekt zuren af die gaatjesmakers prduceren. In de vagina prduceren melkzuurbacteriën zuren en waterstfperxide waarmee ze binnendringende bacteriën afmaken vr ze de urinebuis en blaas kunnen bereiken. Op de huid leven micr-rganismen die er surveilleren, ngende gasten dden en alarm slaan bij nraad. Het immuunsysteem trekt deze hulpjes aan. Bij huidaandeningen als eczeem is deze cmmunicatie verstrd. Er kmen dan andere, ntstekingspwekkende bacteriën p de huid vr. De ntstekingen verjagen gunstige bacteriën en geven schadelijke srten vrij spel. Zijn we in balans met nze micr-rganismen, dan staan ze aan nze kant en beschermen ns tegen hun schadelijke srtgenten. Dat is dus wat ns te den staat: niet z bacterievrij mgelijk wrden, maar een lyale ppulatie nderhuden die ns ndersteunt. SUPERBACTERIëN De laatste jaren zijn er uit het nderzek naar de darmflra meerdere bacteriën pgedken met gunstige effecten. Wageningse nderzekers ntdekten Akkermansia muciniphila, die het darmslijmvlies nderhudt. Bacterides fragilis kan het immuunsysteem reguleren en de darmbarrière verstevigen. Zijn brertje Bacterides thetaitamicrn det dat k. Waarschijnlijk zijn er veel meer superbacteriën, maar deze namen duiken steeds p. Het is slim m steeds met dezelfde bacterie te experimenteren - alleen al m die uiteindelijk te laten gedkeuren als medicijn.