KOMMENTIERTES VORLESUNGSVERZEICHNIS WINTERSEMESTER 2008/09 Stand: 1. Oktober 2008

Transcriptie

1 KOMMENTIERTES VORLESUNGSVERZEICHNIS WINTERSEMESTER 2008/09 Stand: 1. Oktober Vorlesung: Actuele ontwikkelingen in het Nederlands Di 8-10, Seminarraum 1.05, Haus der Niederlande Basis- und Aufbaumodul Sprachwissenschaft, Aufbaumodul Fachwissenschaft, Vertiefungsmodul Fachdidaktik und Vermittlungskompetenz. Het college is een voortzetting van het overzicht over de geschiedenis van het Nederlands, dat in een hoorcollege in het zomersemester 2008 aan bod kwam. De bedoeling is aandacht te besteden aan veranderingen die zich in het Nederlands in de loop van de jongste 100 jaar hebben voltrokken, resp. aan oudere ontwikkelingen die zich hebben voortgezet of werden teruggedraaid. Het gaat dus vooral om de z.g. interne taalgeschiedenis (klankleer, vormleer en syntaxis), maar ook de externe geschiedenis wordt niet uit het oog verloren. J. en K. van der Horst, Geschiedenis van het Nederlands in de 20e eeuw. Den Haag/Antwerpen 1999; J. Stroop (red.): Waar gaat het Nederlands naar toe. Panorama van een taal. Amsterdam Vorlesung: Afrikaans Do 8-10, Seminarraum 1.05, Haus der Niederlande Basis- und Aufbaumodul Sprachwissenschaft, Aufbaumodul Fachwissenschaft, Vertiefungsmodul Fachdidaktik und Vermittlungskompetenz. In 1652 stichtte Jan van Riebeeck ten behoeve van de Vereenigde Oostindische Compagnie een ravitailleringsnederzetting aan de Kaap de Goede Hoop. De eerste contacten met de autochtone bevolking bleven tot handelsrelaties beperkt, maar na enkele jaren vestigden de blanken zich als kolonisten in het ommeland van de Kaap. Er ontwikkelde zich een multilinguale situatie, waarin Nederlands, Duits, Frans en Portugees, Afrikaanse en Austronesische talen naast elkaar werden gesproken. In deze context ontstond het Afrikaans, een dochtertaal van het Nederlands met duidelijk eigen kenmerken. De bedoeling van het college is de structuur van het Afrikaans, zijn ontstaansgeschiedenis en zijn huidige positie nader te belichten. E. Raidt, Einführung in Geschichte und Struktur des Afrikaans. Darmstadt 1983; F. Ponelis, The Development of Afrikaans. Frankfurt/Main 1993; F. Ponelis, Afrikaans. In: M.C. van den Toorn e.a. (red.): Geschiedenis van de Nederlandse taal. Amsterdam 1997, Seminar: Morfologie Mo 14-16, Seminarraum 1.05, Haus der Niederlande Beginn: Aufbaumodul Sprachwissenschaft, Aufbaumodul Fachwissenschaft. Het college is bedoeld om kennis te maken met de woordstructuur, de flexie en 1/2/2,5 P 1/2/2,5 LP 3/5 LP

2 de woordvormingsprocessen in het Nederlands en de theorieën daaromtrent. Er wordt aandacht besteed aan allerlei problemen zoals productiviteit, de betekenis van samenstellingen, de tussenklanken bij samenstellingen, samenstellende afleidingen e.d. W. de Haas und M. Trommelen, Morfologisch handboek van het Nederlands. s-gravenhage 1993; G. Booij und A. van Santen, Morfologie. De woordstructuur van het Nederlands. Amsterdam Seminar: Van Emden tot Maastricht. Taal in de Duits-Nederlandse grensstreek Mi 14-16, Seminarraum 1.05, Haus der Niederlande GymGes/LPO 2003: Aufbaumodul Sprachwissenschaft, Vertiefungsmodul Fachwissenschaft und ihre Vermittlung, Vertiefungsmodul Fachdidaktik und Vermittlungskompetenz. Van oudsher worstelen neerlandici en germanisten met de moeilijkheid om de Nederlandse en Duitse dialecten tegen elkaar af te grenzen. De politieke grens tussen Duitsland en Nederland is in het verleden nooit een echte taalgrens geweest. Niettemin lopen door het continuüm ten westen en ten oosten van de staatsgrens ook enkele oude taalgrenzen. Pas in de laatste halve eeuw begint de kloof tussen beide talen steeds duidelijkere contouren aan te nemen. De bedoeling van het college is de verbindende en de scheidende elementen in de grensstreek in het verleden en het heden te belichten en eventueel een becommentarieerde bibliografie over de jongste literatuur over dit onderwerp samen te stellen. G. Cornelissen u.a., Dialekt à la carte. Dialektatlas Westmünsterland Achterhoek Liemers Niederrhein. Doetinchem etc. 1993; L. Kremer (Red.), Diglossiestudien. Dialekt und Standardsprache im niederländisch-deutschen Grenzland. Vreden /5 LP Kolloquium Di 18-20, Seminarraum 2.02, Haus der Niederlande Aufbaumodul Sprachwissenschaft, Aufbaumodul Literaturwissenschaft, Aufbaumodul Fachwissenschaft, Vertiefungsmodul Fachdidaktik und Vermittlungskompetenz, Vertiefungsmodul Fachwissenschaft und ihre Vermittlung. Das Kolloquium verfolgt einen doppelten Zweck. Es gibt allen Studierenden die Gelegenheit ihre Abschlussarbeiten (Magister-, Staatsexamens-, Bachelorund Masterarbeiten) zu präsentieren und kritisch beurteilen zu lassen. Für die Studierenden der alten Magister- und Lehramtsstudiengänge dient es zusätzlich der Vorbereitung auf die Abschlussprüfung. Bemerkung: Falls sich sechzehn oder mehr Teilnehmer einfinden, kann ein Teil des Kolloquiums vom 5. bis zum als Blockveranstaltung im Gästehaus der Universität in Rothenberge abgehalten werden. 2

3 BEATRIX VAN DAM M.A Einführung: Einführung in die Literaturwissenschaft Fr 8-10 Beginn: Basismodul Literaturwissenschaft, Basismodul Fachwissenschaft. Was zeichnet einen literarischen Text aus? Welche Beziehung hat er zu unserer "Wirklichkeit"? Was für eine Rolle spielt die Autorin oder der Autor für einen literarischen Text und in welchem Verhältnis stehen Leserinnen und Leser zu der Literatur, die sie lesen? Das Ziel dieser Veranstaltung ist es, durch die Reflexion solcher und ähnlicher Fragen Studienanfänger und Studienanfängerinnen in den wissenschaftlichen Umgang mit literarischen Texten einzuführen. Dazu werden Definitionsmöglichkeiten von Grundbegriffen wie "Literatur" und "Text" vorgestellt und Reflexionen zum Wechselverhältnis zwischen Literatur und Kultur angeregt. Auch grundlegende Aspekte der Literaturgeschichtsschreibung, der Kanonisierung von Texten und der Editionswissenschaft werden thematisiert. Die Einführung will Studierende mit dem literaturwissenschaftlichen Fachvokabular vertraut machen und ihnen Vorteile wie Schwierigkeiten literarischer Gattungsbestimmungen aufzeigen. Vor allem sollen die Kursteilnehmerinnen und teilnehmer durch das Kennen lernen verschiedener literarischer Theorien und Analysemethoden zu einem selbstständigen Umgang mit literarischen Texten befähigt werden. Die Bildung eines funktionsfähigen philologischen Handwerkszeugs wird schließlich durch die Vermittlung grundlegender Recherchemethoden und Zitierweisen abgerundet. Bemerkung: Eine Registrierung über HIS-LSF ist erwünscht, die tatsächliche Anmeldung zur Veranstaltung erfolgt über das Erscheinen in der ersten Sitzung. BEATRIX VAN DAM M.A Seminar: Literatuur en geschiedenis Do 14-16, Robert-Koch-Str. 29, Raum 117 Basismodul Literaturwissenschaft, Basismodul Fachwissenschaft. Al sinds Aristoteles' poëtica schijnen literatuur en geschiedschrijving op gespannen voet met elkaar te staan. Toch werd bijvoorbeeld reeds in de antieke heldendichten en in de middeleeuwse geschiedschrijving de veronderstelde grens tussen literatuur en geschiedenis overschreden. In de vorm van de "historische roman" ging de literatuur van de 19e eeuw een hechte relatie met de geschiedenis aan en in het poststructuralisme van de 20e eeuw werd de scheiding tussen geschiedschrijving en literatuur helemaal opgeheven. In het college proberen wij aan de ene kant de grote lijnen van de theoretische discussie rond literatuur en geschiedenis te volgen. Maar vooral gaan we na wat er ook los van de scheiding tussen literaire en historische teksten gebeurt als geschiedenis wordt beschreven (of geschreven?). Wat voor (narratieve) mechanismen zijn er aan het werk als literatuur geschiedenis thematiseert of ensceneert? Hoe kunnen wij de verteltechnieken van een auteur als Geert Mak plaatsen, die noch expliciet historische, noch duidelijk literaire teksten schrijft? Voor onze literaire analyses beginnen wij met literatuur uit de ontstaansperiode van de historische roman in de 19e eeuw (bv. Van Lennep, Bosboom-Toussaint) en contrasteren deze romans met teksten uit de actualiteit (bv. Rosenboom, Japin). 3/3,5 LP 3

4 Bemerkung: Studenten kunnen zich inschrijven via HIS-LSF. De definitieve aanmelding vindt in de eerste zitting plaats. Literatuur: Als inleidende lectuur is Arthur Japins Een schitterend gebrek verplicht (verkrijgbaar bij Rosta in de Aegidiistraße). De kennis van dit boek is voorwaarde voor de deelname aan dit college en wordt in de eerste zitting door een test gecontroleerd. BEATRIX VAN DAM M.A Tutorium (2 Gruppen) Di oder Do 18-20, Robert-Koch-Str. 29, Raum 117 Beginn: Basismodul Literaturwissenschaft, Basismodul Fachwissenschaft. Im Tutorium sollen die in der Einführung erarbeiteten theoretischen Erkenntnisse in konkreter Textarbeit erprobt werden. Zudem gibt das Tutorium Möglichkeit zur Vertiefung der eingeführten Themen und bietet vor allem in der Einübung der Recherchemethoden, Zitierweisen und Hilfsmittel Hilfestellung. INGE HARMES M.A Seminar: Nederlands en Duits contrastief Do 10-12, Seminarraum 1.05, Haus der Niederlande Basismodul Sprachwissenschaft, Basismodul Fachwissenschaft. Het Nederlands en Duits zijn nauw aan elkaar verwante Germaanse talen waardoor de taalsystemen in vele opzichten op elkaar lijken. Bij het leren van het Nederlands als vreemde taal wordt echter al snel duidelijk dat er ook verschillen tussen de beide taalsystemen bestaan. In dit werkcollege gaan we een aantal van deze verschillen nader bekijken. Na een introductie van de contrastieve linguïstiek en haar methodes gaan we verschillende aspecten met betrekking tot vooral de syntaxis onderzoeken. Daarbij gaan we proberen een antwoord te geven op de vraag of (contrastief) grammaticaonderwijs van nut is bij de vreemdetalenverwerving. Bemerkung: Vereiste competenties: Inleiding in de Nederlandse taalkunde Aan dit college kunnen maximaal 20 studenten deelnemen. Studiemateriaal wordt ter beschikking gesteld. INGE HARMES M.A Seminar: Modaliteit Fr 10-12, Seminarraum 2.02, Haus der Niederlande Beginn: Basismodul Sprachwissenschaft, Basismodul Fachwissenschaft Modaliteit wordt meestal in verband gebracht met de zogenoemde modale hulpwerkwoorden, waardoor de indruk ontstaat dat modaliteit uitsluitend door werkwoorden wordt uitgedrukt. In dit werkcollege zullen we zien dat er meerdere manieren zijn om modaliteit uit te drukken. Na een grondige introductie van de semantische dimensie modaliteit en de modale categorieën 1,5/2 LP 4

5 gaan we de verschillende uitdrukkingen van modaliteit nader bekijken. Dit zullen we deels contrastief met het Duits en aan de hand van reëel taalmateriaal doen. Bemerkung: Vereiste competenties: Inleiding in de Nederlandse taalkunde Wegens de beperkte ruimte kunnen maximaal 12 studenten aan dit college deelnemen. Geïnteresseerden kunnen zich via (iharmesatunimuenster.de) aanmelden. Studiemateriaal wordt ter beschikking gesteld. Als inleiding wordt hoofdstuk 28.1 uit de Algemene Nederlandse Spraakkunst (blz ) aanbevolen Sprachkurs: Niederländisch I (4-std., 2 Gruppen) I. : Mo 8-10 und Mi 8-10, Robert-Koch-Str. 29, 117 II.: Mo 10-12, Robert-Koch-Str. 29, 117 und Do 10-12, Johannisstr , H 17 Beginn: Basismodul Sprache. Vierstündiger Sprachkurs für Fachstudenten der Niederländische Philologie (BA 2-Fach, BA KJ). Der Sprachkurs vermittelt Basiskenntnisse des Niederländischen und richtet sich an Studierende mit geringen bzw. gar keinen Vorkenntnissen. Das Lehrwerk wird zum Semesteranfang bekannt gegeben Sprachkurs: Niederländisch III Do 8-10, Johannisstr , H 17 Aufbaumodul Sprache.. Vervolgcursus voor vakstudenten Nederlandse filologie, die de basis van het Nederlands al beheersen. Voorwaarde tot deelname is dan ook de succesvolle afronding van de twee voorafgaande cursussen. Ter bevordering van de lees-, luister-, spreek- en schrijfvaardigheid wordt er met uiteenlopend authentiek lesmateriaal zoals krantenartikelen, tv- en radio-opnames gewerkt en daaraan aansluitende oefenstof op het gebied van de woordenschat, grammatica, spelling en idioom. Verder zal er speciale aandacht aan de taal- en literatuurwetenschappelijke woordenschat worden besteed en zullen de studenten zich oefenen in het schrijven van opstellen en samenvattingen. wird bei Kursbeginn bekannt gegeben Übung: Kommunikation und Vermittlung Di 10-12, Seminarraum 1.05, Haus der Niederlande Modul Vermittlungskompetenz und Kultur, Modul Fachdidaktik und Vermittlungskompetenz. In dit werkcollege staat de praktijkgerichte communicatie centraal: het 4 LP 4 LP 2 LP 5

6 ontwerpen, plannen, uitvoeren en evalueren van een leseenheid in de Nederlandse taal. Vaardigheden als het presenteren met interactie en het evualueren van leerdoelen en lesmaterialen zullen hierbij worden behandeld. Verder zal er geoefend worden in het schrijven van korte verslagen ter bevordering van de schriftelijke vaardigheden. Van de deelnemers wordt actieve deelname (zowel mondeling als schriftelijk) en de bereidheid tot het presenteren van een leseenheid verwacht Übung: Kultur kennis van land en volk Mi 10-12, Robert-Koch-Str. 29, Raum 117 Beginn: Modul Vermittlungskompetenz und Kultur, Modul Fachdidaktik und Vermittlungskompetenz Übung: Schriftliche Sprachkompetenz Di 12-14, Seminarraum 1.05, Haus der Niederlande Aufbaumodul Sprache Seminar: Schriftliche Sprachkompetenz kontrastiv Mi 14-16, Robert-Koch-Str. 29, Raum 117 Beginn: Modul Fachdidaktik und Vermittlungskompetenz. Vertaalcollege voor vakstudenten Niederländische Philologie (BA 2-Fach, BA KJ, lerarenopleiding GrHR, GymGes/BK resp. Sek. II/I, Sek. II, Sek. I, Magister HF/NF), die zich in het vijfde of zesde semester bevinden. Er worden wetenschappelijke en journalistieke teksten vanuit het Duits naar het Nederlands vertaald waarbij grammaticale, orthografische en semantische problemen contrastief benaderd zullen worden. De deelnemers dienen ertoe bereid te zijn iedere week een behoorlijk tekstgedeelte te vertalen. Het college wordt afgesloten met een tentamen waardoor men in het bezit van een Schein (LN, QS, TN) en de creditpoints (3 LP) kan komen. DR. JAN SINTOBIN Seminar: Proza in Nederland en Vlaanderen tussen 1880 en 1920 Fr 14-18, 14-tägig, Seminarraum 1.05, Haus der Niederlande Beginn: Aufbaumodul Literaturwissenschaft, Aufbaumodul Fachwissenschaft. Het fin de siècle van de 19de eeuw ruim opgevat de periode , wordt in officiële literatuurgeschiedenissen steevast als een breekpunt beschouwd. Zowel in Vlaanderen als in Nederland, zo luidt het daarbij, dient zich voor de eerste keer een jonge avantgarde aan die een moderne literatuuropvatting huldigt, waarin kunst niet langer in dienst wordt gesteld van een niet-esthetisch project. Dat belet echter niet dat ook oudere auteurs en auteurs die niet meteen tot deze avantgarde behoren, blijven publiceren. In dit 2 LP 3/5 LP 6

7 college willen we de literaire teksten uit die periode grondig analyseren. Concreet zullen we, na een overzichtscollege, gezamenlijk kijken naar een aantal novellen of kortere romans van verschillende auteurs (o.a. Stijn Streuvels, Cyriel Buysse, Herman Teirlinck, Marcellus Emants en Louis Couperus), die de studenten gelezen hebben. Meer bepaald zullen we daarbij telkens uitgaan van een specifieke verhaaltheoretische invalshoeken, zoals de analyse van ruimte en beschrijvingen, de analyse van kunstopvattingen, de analyse van verteltechniek, de analyse van de implied reader, de analyse van maximes en spreekwoorden en de analyse met behulp van actantiële modellen. Litaratur: M. Kemperink, Het verloren paradijs. Amsterdam, R. de Bont, G. Reymenants en H. Vandevoorde, Niet onder één vlag. Van Nu en Straks en de paradoxen van het fin de siècle. Gent, T. Sintobin, Wie schaft er op de woorden? Vijf keer Streuvels lezen. Gent, PROF. DR. HERBERT VAN UFFELEN Vorlesung: De Beweging van de Vijftigers , 8-10, Humboldt-Haus; , 8-10, Robert-Koch-Str. 29, Raum , 10-12, Seminarraum 1.05, Haus der Niederlande Basis- und Aufbaumodul Literaturwissenschaft, Aufbaumodul Fachwissenschaft. Tijdens dit college zullen niet alleen de belangrijkste auteurs worden voorgesteld die na de Tweede Wereldoorlog als Vijftigers de literatuurgeschiedenis zijn ingegaan. Om het specifieke karakter van de literaire gebeurtnissen na 1945 de tonen, zal het experiment van de Vijftigers ook worden vergeleken met de vernieuwing die de zogenaamde Tachtigers op het einde van de negentiende eeuw hebben ingeluid. Daarbij zal zowel het begrip "beweging" ter discussie worden gesteld, als ook worden geillustreerd wat begrippen als "oorsprongelijkheid", "lichamelijkheid" en "stem" voor de Vijftigers betekenden. Voor dit college moet zich vanaf 15 september als student registreren op het Studienplattform Literatur im Kontext: van de Universiteit Wenen. Geregistreerde studenten zullen vanaf 1 oktober toegang hebben tot de syllabus en het overzicht van de aanbevolen literatuur. PROF. DR. HERBERT VAN UFFELEN (Block-)Seminar: Nederlandse literatuur in Duitse vertaling , 10-12, Humboldt-Haus; , 10-12, Robert-Koch-Str. 29, Raum , 12-14, Seminarraum 1.05, Haus der Niederlande Aufbaumodul Literaturwissenschaft, Aufbaumodul Fachwissenschaft. Wat is het verschil tussen vertalen en verhalen? Dit is de vaag die tijdens dit college centraal zal staan. Na een inleidend college over de algemene problematiek van het literair vertalen, zal aan de hand van de vertaling van De soldaat Johan van Filip de Pillecyn onder andere de relatie tussen vertaling en bewerking, resp. tussen vertaling en receptie worden onderzocht. 2/2,5 LP 3/5 LP 7

8 Voor dit college moet men zich vanaf 15 september als student registreren op het Studieplaotform Literatur im Kontext: van de Universiteit Wenen. Geregistreerde studenten zullen vanaf 1 oktober toegang hebben tot de syllabus en het overzicht van de aanbevolen literatuur. Geregistreerde studenten zullen vanaf 1 oktober toegang hebben tot de syllabus en het overzicht van de aanbevolen literatuur. DR. VERONIKA WENZEL Seminar: Fachdidaktik I Nederlands op school Do 12-14, Seminarraum 1.05, Haus der Niederlande Modul Fachdidaktik und Vermittlungskompetenz. Dit college vakdidactiek geeft een breed overzicht over thema's die relevant zijn voor wie leerkracht Nederlands in Duitsland wil worden. We zullen ons bezig houden met vragen zoals: welke didactische concepten zijn er? Welk lesmateriaal is er? Ook diagnostische vaardigheden en de beoordeling van toetsen en proefwerken worden getraind. We zullen verschillende leervormen leren kennen, werke met de leeromgeving lo-net en kennis maken met de opleiding in de tweede fase (Referendariat). Dit college is geschikt als instapcollege. Het dient tevens als stagebegeleiding (Kernpraktikum). Deelnemers dienen het leerplan Nederlands voor hun schoolvorm te hebben aangeschaft en vertrouwd te zijn met het portfolio Fachdidaktiek DR. VERONIKA WENZEL Übung: Fachdidaktik Do 8-10, Seminarraum 2.02, Haus der Niederlande Modul Fachdidaktik (GymGes 03; Master of Education GymGes und BK). Het doel van deze oefeningen is het zelfstandige plannen van een kleine leereenheid. Centraal staan de thema s spelling, grammatica en woordenschat. We zullen een klein aantal leerboeken op hun leerprogressie beoordelen en de aangeboden oefeningen onder de loep nemen. Doorvoering en evaluatie van de leereenheid verlopen in de vorm van peer teaching. De oefening dient tevens als stagebegeleiding (Kernpraktikum). DR. VERONIKA WENZEL Seminar: Fachdidaktik II - Film in het vreemde talen onderwijs Blockveranstaltung n.v. sowie mehrere Einzeltermine: Mi 18-20, Seminarraum 1.05, Haus der Niederlande Modul Fachdidaktik und Vermittlungskompetenz. Films worden graag in het vreemde talen onderwijs gebruikt, zowel documentaires als verfilmde literatuur. Hoe kun je ze echter doelgericht inzetten om er meer aan te hebben dan louter kijkplezier? Welke kijkopdrachten kun je ermee verbinden om effectief het luister- en kijkvermogen van de leerlingen te trainen? In dit college zullen we aan de 5 LP 2 LP 5 LP 8

9 hand van een selectie van films dit soort didactische vragen stellen en opdrachten in lesboeken beoordelen. Voor het kijken van de films worden extra termijnen vastgelegd en nog bekend gemaakt Deelnemers dienen het leerplan Nederlands voor hun schoolvorm te hebben aangeschaft en te zijn begonnen met het portfolio Fachdidaktiek Ze hebben het college Nederlands op school gevolgd en kennen het CEF. ***** Neu: zusätzliche Übungen für alle Fachstudenten: JOOST ROBBE, M.A Übung: Förderkurs Rechtschreibung Mo Uhr, Robert-Koch-Str. 29, Raum 117 Beginn: JOOST ROBBE, M.A Übung: Lektüre- und Konversationskurs Di Uhr, Haus der Niederlande, Raum 2.02 Für beide Veranstaltungen sind keine Anmeldungen über QISPOS möglich/erforderlich. ALLGEMEINE STUDIEN JOOST ROBBE M.A Sprachkurs: Niederländisch I (4-std.) Mo und Mi 12-14, Johannisstr , H 17 Beginn: Sprachkurs: Niederländisch II Do 10-12, Hörsaal F 6 Beginn: LP Aktueller Hinweis: Beide Kurse finden wie angekündigt statt! 9