Examen bundel vwo Economie

Transcriptie

1 Examen bundel vwo Economie

2 GTST Welvaart en Groei Risico & Informatie Samenwerken & Onderhandelen Ruil over Tijd Markt Ruil Schaarste Opgaven zijn helaas niet altijd eenduidig in te delen! blz. S R M RT SO RI WG GT Examen Opgave 1 X Opgave 2 X Opgave 3 X Opgave 4 X 17 Opgave 5 X Opgave 6 X correctiemodel inclusief docentinstructie 2010 Herexamen Opgave 1 X X Opgave 2 x X Opgave 3 Opgave 4 x X Opgave 5 X Opgave 6 X 39 + correctiemodel Examen Opgave 1 X Opgave 2 X Opgave 3 X Opgave 4 X Opgave 5 23 X Opgave 6 X 60 + correctiemodel Herexamen Opgave 1 X Opgave 2 X Opgave 3 X Opgave 4 Opgave 5 X 23 Opgave 6 X 84 + correctiemodel Examen Opgave 1 X Opgave 2 X Opgave 3 X Opgave 4 18 X Opgave 5 X correctiemodel Herexamen Opgave 1 Opgave 2 X 10 Opgave 3 X Opgave 4 X Opgave 5 X correctiemodel Examen Opgave 1 X Opgave 2 X Opgave 3 X X Opgave 4 X Opgave 5 X Opgave 6 X correctiemodel

3 Examen VWO 2010 tijdvak 1 donderdag 27 mei uur economie (pilot) Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 27 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 69 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een goed antwoord behaald kunnen worden. Als bij een vraag een verklaring, uitleg of berekening gevraagd wordt, worden aan het antwoord geen punten toegekend als deze verklaring, uitleg of berekening ontbreekt. Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden gevraagd. Als er bijvoorbeeld twee redenen worden gevraagd en je geeft meer dan twee redenen, dan worden alleen de eerste twee in de beoordeling meegeteld. 1

4 Opgave 1 Kabeljauw in het nauw Door langdurige overbevissing is kabeljauw een van de meest bedreigde vissoorten in Europa geworden. Daardoor wordt niet alleen het voortbestaan van de kabeljauw ernstig bedreigd, maar ook dat van veel andere vissoorten. Verschillende deskundigen waarschuwen dat daardoor het biologisch evenwicht in de oceanen ernstig verstoord dreigt te raken. De Europese autoriteiten willen dat proberen te voorkomen en vragen aan een panel van deskundigen een advies. De economen in dat panel stellen voor het marktmechanisme een deel van het werk te laten doen. Door het instellen van een accijns op kabeljauw zal volgens hen de overbevissing worden afgeremd. Zij illustreren hun voorstel met de onderstaande figuur. prijs (P) ( per stuk) 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 aanbod zonder accijns: Qa = 2P 2 1,5 1,0 vraag: Qv = P + 4 0, ,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 hoeveelheid kabeljauw (Q) (miljoenen stuks) Op het internetforum van het panel komen reacties binnen op het voorstel van de economen. De vissersorganisatie Leven van vis schrijft boos dat het voorgestelde beleid zal leiden tot afnemende welvaart. De milieuorganisatie Leven met vis schrijft in te stemmen met het voorstel van de economen aangezien dat zal leiden tot toenemende welvaart. Tijdens een werkbespreking lichten de economen hun voorstel toe. In de rondvraag stelt de voorzitter van het panel aan de economen nog de vraag hoe het kan dat hun voorstel volgens de ene organisatie tot afnemende en volgens de andere organisatie tot toenemende welvaart leidt. VW-1022-f-10-1-o 2

5 2p 1 Beschrijf langs economische weg hoe overbevissing bij kabeljauw ook het voortbestaan van andere vissoorten kan bedreigen. 2p 2 Beschrijf hoe volgens de economen hun voorstel leidt tot minder overbevissing bij kabeljauw. Gebruik in het antwoord in elk geval de begrippen afwenteling en betalingsbereidheid. 4p 3 Bereken met hoeveel procent de hoeveelheid gevangen kabeljauw afneemt als het voorstel van de economen wordt uitgevoerd. 5p 4 Formuleer het antwoord van de economen in het panel aan hun voorzitter. Betrek daarin beide door de voorzitter aangehaalde organisaties. Het antwoord moet passen in de gegeven context. Gebruik ongeveer 75 woorden. VW-1022-f-10-1-o 3

6 Opgave 2 Schade door bonusbeschermer? In Nederland is iedere eigenaar verplicht zijn auto te verzekeren tegen wettelijke aansprakelijkheid (WA). Deze verzekering keert uit indien de verzekerde met zijn auto schade toebrengt aan anderen. De auto-eigenaar mag zelf een maatschappij kiezen. De verzekeringsmaatschappijen bepalen onder welke voorwaarden zij iemand willen verzekeren. Autoverzekeraars hanteren een bonus-malusregeling. In bron 1 is de bonus-malusregeling van autoverzekeraar Mobielsafe opgenomen. Enkele autoverzekeraars bieden klanten die bij de maatschappij een autoverzekering hebben, een zogenaamde bonusbeschermer aan. De bonusbeschermer is een verzekering die het verlagen van de korting beperkt indien de verzekerde schade claimt. In bron 2 is de bonusbeschermer van autoverzekeraar Mobielsafe opgenomen. Janssen heeft een WA-autoverzekering bij Mobielsafe. Hij zit nu in b-m trede 18. Hij wil berekenen hoeveel hij zal besparen op zijn autoverzekering van volgend jaar als hij de bonusbeschermer neemt. Hij gaat er vanuit dat de basispremie ongewijzigd blijft en dat hij dit jaar twee schades claimt. 2p 5 Bereken hoeveel procent Janssen met de bonusbeschermer kan besparen op de kosten van zijn autoverzekering van volgend jaar. Een wezenlijk probleem van elke WA-verzekering is het bestaan van asymmetrische informatie. Een woordvoerder van het Verbond van Verzekeraars stelt in dat verband dat het in het belang van de verzekeringsbranche zou zijn als verzekeraars de bonusbeschermer niet meer zouden aanbieden. Hij heeft twee bezwaren tegen de bonusbeschermer. Ten eerste beperkt de bonus-malusregeling het probleem van asymmetrische informatie bij de autoverzekering. Door de bonusbeschermer wordt dat probleem juist weer vergroot. Ten tweede is er het gevaar van averechtse selectie, waardoor de bonusbeschermer uiteindelijk niet rendabel zal blijken te zijn. Een politieke partij wil de bonusbeschermer bij de WA-autoverzekering zelfs verbieden. Haar woordvoerster stelt in een debat in de Tweede Kamer: De bonusbeschermer brengt de verkeersveiligheid van ons allemaal in gevaar. 2p 6 Leg de gedachtegang achter het eerste bezwaar uit. 3p 7 Leg de gedachtegang achter het tweede bezwaar uit. 3p 8 Beschrijf de redenering van de politieke partij die de bonusbeschermer wil verbieden. VW-1022-f-10-1-o 4

7 bron 1 de bonus-malusregeling van Mobielsafe De bonus-malusregeling is een kortingsregeling waarbij schadevrije jaren leiden tot een korting op de basispremie. Bij het sluiten van de verzekering wordt de basispremie vastgesteld en de bonus-malus-trede (b-m trede) bepaald. Daarna wordt na elk verzekeringsjaar de korting/opslag op de basispremie van het volgende jaar bepaald volgens onderstaand schema. Als u voor het eerst bij ons een verzekering afsluit, kunt u, net als bij alle andere verzekeringsmaatschappijen, de bij een andere maatschappij opgebouwde bonus meenemen. b-m trede korting op de basispremie (%) toekomstige b-m trede 1) zonder met 1 met 2 schade schade schades met 3 of meer schades , , % opslag ) Een voorbeeld: U zit nu in trede 14 en claimt dit jaar twee schades. Volgend jaar zult u dan in trede 2 komen. Uw korting zal dan afnemen van 75% tot 5%. bron 2 de bonusbeschermer van Mobielsafe Alle verzekerden hebben de mogelijkheid een bonusbeschermer af te sluiten. Dit is een verzekering tegen de negatieve gevolgen die schades kunnen hebben voor het kortingspercentage van de autoverzekering. Als u deze verzekering afsluit, garandeert de verzekeringsmaatschappij dat u in een jaar niet meer dan één b-m trede zult zakken, ongeacht de schade(s) die u claimt. Indien u de bonusbeschermer afsluit, betaalt u daarvoor een premie van 3% van de basispremie. VW-1022-f-10-1-o 5

8 Opgave 3 What to do? De economie van een land is in een diepe recessie terecht gekomen. De regering van dit land overweegt een anti-cyclisch begrotingsbeleid te gaan voeren met het doel het binnenlands product op een hoger niveau te brengen. De regering is ook van plan de centrale bank van het land te vragen dit beleid te ondersteunen met rentebeleid dat gericht is op een toename van de geldhoeveelheid. In de onderstaande figuur zijn de macro-economische situatie van dit land en het beoogde effect van het begrotings- en monetaire beleid weergegeven. P A V V Yr P algemeen prijspeil Yr reëel binnenlands product A macro-economische aanbodlijn V macro-economische vraaglijn Of het begrotings- en monetaire beleid het beoogde effect ook zal hebben, is onzeker. Het land heeft namelijk een zeer open economie met een geliberaliseerd internationaal kapitaalverkeer en zwevende wisselkoersen. De economieën van de handelspartners van dit land verkeren bovendien eveneens in een diepe recessie. VW-1022-f-10-1-o 6

9 De regering is bijeen om over het te voeren beleid te praten en diverse ministers leveren een bijdrage aan de discussie. Hieronder staan enkele uitspraken van de ministers tijdens deze vergadering. De minister van Financiën: We moeten aannemen dat op korte termijn de omloopsnelheid van de geldhoeveelheid niet verandert. Als de regering haar doel wil bereiken, moet volgens de verkeersvergelijking van Fischer de geldhoeveelheid toenemen. De minister van Economische Zaken: Zowel het consumenten- als het producentenvertrouwen bevindt zich op een dieptepunt waardoor het door de regering gevraagde rentebeleid van de centrale bank niet effectief zal zijn. De minister van Buitenlandse Handel: Als de regering haar begrotingstekort voor een deel op de buitenlandse kapitaalmarkt financiert, zal er ook zonder rentebeleid van de centrale bank sprake zijn van een toename van de geldhoeveelheid. De minister van Internationale Samenwerking: Het door de regering voorgenomen beleid zal weinig effect hebben als ons begrotings- en monetaire beleid niet is afgestemd op het begrotings- en monetaire beleid van onze handelspartners. 2p 9 Geef een verklaring voor het horizontale verloop van het linkerdeel van de macro-economische aanbodlijn. 2p 10 Geef een verklaring voor de stelling van de minister van Financiën met betrekking tot de geldhoeveelheid. 2p 11 Geef een verklaring voor de stelling van de minister van Economische Zaken met betrekking tot de effectiviteit van het rentebeleid. 2p 12 Geef een verklaring voor de stelling van de minister van Buitenlandse Handel met betrekking tot de toename van de geldhoeveelheid. De vergaderende ministers begrijpen niet goed wat de minister van Internationale Samenwerking bedoelt. Hij geeft daarom een nadere toelichting. 4p 13 Schrijf deze toelichting. Betrek daarin afzonderlijk het begrotingsbeleid en het monetaire beleid. Geef bij elk beleid één argument. De argumenten moeten passen in de gegeven context. Gebruik ongeveer 75 woorden. VW-1022-f-10-1-o 7

10 Opgave 4 Eenmaal andermaal De wereldberoemde rockband A&C gaat een concert geven. Het concert vindt plaats in een stadion met een capaciteit van toeschouwers. De totale kosten van dit concert bedragen Deze kosten moeten gezien worden als verzonken kosten. Bij een vorig concert van A&C in hetzelfde stadion waren de kaartjes bij een prijs van 60 binnen een dag geheel uitverkocht waarna er een levendige zwarthandel in de kaartjes ontstond. De leden van de rockband hebben voorgesteld de prijs van een kaartje niet te veranderen maar de kaartjes voortaan op naam te verstrekken zodat zwarthandel onmogelijk wordt. De financieel manager van A&C vindt de daaraan verbonden transactiekosten echter veel te hoog. Hij wil daarom voor het komende concert een prijs vaststellen waarbij zwarthandel in kaartjes wordt vermeden. Bovendien wil hij voor de rockband door middel van prijsdiscriminatie een zo groot mogelijke totale winst realiseren. Hij wil die winst realiseren door de kaartjes via een eenmalige internetveiling te verkopen aan de hoogste bieders. Elke bieder kan slechts één keer een bod uitbrengen. Bij de prijsstelling van de kaartjes gaat de financieel manager van A&C uit van de onderstaande prijsafzetlijn (collectieve vraaglijn). 160 prijs kaartje 140 ( ) aantal toeschouwers (x 1.000) 2p 14 Leg uit dat bij een prijs van 100 per kaartje: het ontstaan van zwarthandel wordt vermeden, maar een zo groot mogelijke totale winst niet wordt gerealiseerd. 2p 15 Arceer in de uitwerkbijlage bij deze opgave de totale winst die A&C met het concert maakt als de mogelijkheden van prijsdiscriminatie volledig worden benut. 2p 16 Leg uit hoe de financieel manager van A&C met de internetveiling zijn doel denkt te bereiken. VW-1022-f-10-1-o 8

11 De leden van de rockband maken bezwaar tegen de internetveiling. Zij vrezen dat de fans een veiling niet zullen accepteren en dat er daardoor een berovingsprobleem kan ontstaan. De financieel manager wijst het bezwaar van de bandleden echter van de hand. 4p 17 Beschrijf: de gedachtegang van de bandleden bij het ontstaan van het berovingsprobleem; de gedachtegang van de financieel manager bij het ontkennen van het berovingsprobleem. De gedachtegangen moeten passen in de gegeven context. Gebruik ongeveer 75 woorden. VW-1022-f-10-1-o 9

12 Opgave 5 Kaartlezen is een kunst Stel je de volgende situatie voor. De ontwikkelkosten van digitale kaarten zijn erg hoog zodat er sprake is van aanzienlijke schaalvoordelen bij een groeiende productie. Op de Europese markt heeft Napia een monopoliepositie op het gebied van digitale kaarten voor mobiele navigatieapparaten die voornamelijk gebruikt worden door automobilisten. De ICT-onderneming Mioto overweegt een poging te doen een plaats op deze markt te veroveren. Mioto ontwikkelt digitale kaarten die niet alleen in de auto gebruikt kunnen worden maar ook door bijvoorbeeld wandelaars. Napia laat via de media doorschemeren de toetreding van Mioto met een scherpe prijsstelling te zullen frustreren. Mioto neemt daarom contact op met de Europese commissaris voor de mededinging (ECM) en vraagt haar Napia tot de orde te roepen en concurrentie op de Europese markt mogelijk te maken. De ECM vraagt haar marktanalist om advies en die publiceert de volgende twee scenario s. Elk scenario is gebaseerd op een andere betalingsbereidheid. In beide scenario s zet Mioto de eerste stap en kiest Napia daarna een prijsbeleid. De bedragen hebben betrekking op de winst in miljarden euro s. scenario 1 Mioto toetreden niet toetreden Napia Napia hoge prijs lage prijs hoge prijs lage prijs Napia 16 Mioto 8 Napia 7 Mioto 4 Napia 20 Mioto 0 Napia 10 Mioto 0 scenario 2 Mioto toetreden niet toetreden Napia Napia hoge prijs lage prijs hoge prijs lage prijs Napia 4 Mioto 8 Napia 8 Mioto 4 Napia 15 Mioto 0 Napia 20 Mioto 0 VW-1022-f-10-1-o 10

13 2p 18 Leg uit dat in scenario 1 de betalingsbereidheid van de consument groter is dan in scenario 2. 2p 19 Leg uit dat in scenario 1 naast Napia nog ruimte op de markt is voor Mioto. 2p 20 Leg uit dat Mioto op basis van de winstgegevens zal toetreden als scenario 1 actueel is maar niet als scenario 2 actueel is. 2p 21 In welk van beide scenario s is het dreigement van Napia om Mioto uit de markt te prijzen geloofwaardig? Verklaar het antwoord. De ECM stelt aan haar marktanalist de vraag welke argumenten er zouden kunnen zijn vóór en tegen toetreding van Mioto tot de Europese markt voor digitale kaarten. 4p 22 Schrijf het antwoord van de marktanalist. Geef daarbij twee argumenten vóór en twee argumenten tegen de toetreding. Licht elk argument toe. De argumenten moeten passen in de gegeven context. Gebruik ongeveer 75 woorden. VW-1022-f-10-1-o 11

14 Opgave 6 Levensloop In een vwo-klas is gediscussieerd over het onderwerp financiële levensloop en de verschijnselen ruilen over de tijd en menselijk kapitaal. Diana vond dat zo interessant dat ze geprobeerd heeft haar eigen verwachte financiële levensloop schematisch in beeld te brengen (zie grafiek) jaar pensioenleeftijd leeftijd overlijden jaarlijkse inkomsten en uitgaven ( ) AOW+ bedrijfspensioen AOW Legenda: leeftijd inkomsten uitgaven Voor het tekenen van de grafiek heeft Diana veel veronderstellingen moeten maken. Enkele daarvan staan hieronder: ze gaat na haar vwo-opleiding op haar 18de werken en blijft dat doen tot aan haar pensioen; bovenop de AOW ontvangt zij bedrijfspensioen van haar voormalige werkgever(s); omdat de grafiek ergens moet eindigen, neemt ze aan dat ze 85 jaar wordt; het gaat om haar netto-inkomsten per jaar (na afdracht pensioen- en AOWpremie) en de uitgaven die daarvan betaald moeten worden. Diana is bij het tekenen van de grafiek de nodige problemen tegengekomen. Zo heeft ze zich bijvoorbeeld afgevraagd of ze om tot een beter beeld te komen ook voorraadgrootheden zou moeten opnemen. En of ze uit zou moeten gaan van een waardevast of misschien zelfs wel van een welvaartsvast pensioen. Daarbij rees dan weer de vraag van welke inflatie en inkomensontwikkeling ze zou moeten uitgaan. VW-1022-f-10-1-o 12

15 2p 23 Leg uit hoe in de grafiek het verschijnsel ruilen over de tijd tot uitdrukking komt. Diana heeft in de grafiek uitsluitend stroomgrootheden opgenomen. 2p 24 Welke voorraadgrootheid had zij op basis van de gegevens in de grafiek kunnen opnemen? Verklaar het antwoord. Stel dat Diana zou zijn uitgegaan van een jaarlijkse inflatie van 1,75% gedurende de gehele levensloop en een gemiddelde landelijke inkomensstijging van 2,25% per jaar. 2p 25 Bereken of haar bedrijfspensioen dan waardevast genoemd kan worden. 2p 26 Leg uit waarom het in het kader van de gehele levensloop van belang is of een pensioen waardevast of welvaartsvast is. Diana overweegt vervolgens niet direct vanaf haar 18de te gaan werken maar na haar vwo-opleiding eerst een studie bedrijfskunde te gaan volgen. Die studie duurt een jaar of vijf en ze verwacht die zeker met succes af te ronden. Diana vraagt zich af hoe de gevolgen van die beslissing in de grafiek tot uitdrukking moeten worden gebracht. 4p 27 Beschrijf vier wijzigingen die Diana in de grafiek zou kunnen aanbrengen, twee wijzigingen vóór het bereiken van de pensioenleeftijd en twee wijzigingen daarna. Betrek daarbij in beide gevallen zowel de inkomsten als de uitgaven. De wijzigingen moeten passen in de gegeven context. Gebruik ongeveer 75 woorden. VW-1022-f-10-1-o* lees verder einde 13

16 economie (pilot) VWO uitwerkbijlage Naam kandidaat Kandidaatnummer prijs kaartje ( ) aantal toeschouwers (x 1.000) VW-1022-f-10-1-u 14

17 Correctievoorschrift VWO 2010 tijdvak 1 economie (pilot) Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke regels 4 Beoordelingsmodel 5 Inzenden scores 1 Regels voor de beoordeling Het werk van de kandidaten wordt beoordeeld met inachtneming van de artikelen 41 en 42 van het Eindexamenbesluit v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.-v.b.o. Voorts heeft de CEVO op grond van artikel 39 van dit Besluit de Regeling beoordeling centraal examen vastgesteld (CEVO , 31 maart 2009, zie Deze regeling blijft ook na het aantreden van het College voor Examens van kracht. Voor de beoordeling zijn de volgende passages van de artikelen 36, 41, 41a en 42 van het Eindexamenbesluit van belang: 1 De directeur doet het gemaakte werk met een exemplaar van de opgaven, de beoordelingsnormen en het proces-verbaal van het examen toekomen aan de examinator. Deze kijkt het werk na en zendt het met zijn beoordeling aan de directeur. De examinator past de beoordelingsnormen en de regels voor het toekennen van scorepunten toe die zijn gegeven door het College voor Examens. 2 De directeur doet de van de examinator ontvangen stukken met een exemplaar van de opgaven, de beoordelingsnormen, het proces-verbaal en de regels voor het bepalen van de score onverwijld aan de gecommitteerde toekomen. 3 De gecommitteerde beoordeelt het werk zo spoedig mogelijk en past de beoordelingsnormen en de regels voor het bepalen van de score toe die zijn gegeven door het College voor Examens. VW-1022-f-10-1-c 15

18 De gecommitteerde voegt bij het gecorrigeerde werk een verklaring betreffende de verrichte correctie. Deze verklaring wordt mede ondertekend door het bevoegd gezag van de gecommitteerde. 4 De examinator en de gecommitteerde stellen in onderling overleg het aantal scorepunten voor het centraal examen vast. 5 Indien de examinator en de gecommitteerde daarbij niet tot overeenstemming komen, wordt het geschil voorgelegd aan het bevoegd gezag van de gecommitteerde. Dit bevoegd gezag kan hierover in overleg treden met het bevoegd gezag van de examinator. Indien het geschil niet kan worden beslecht, wordt hiervan melding gemaakt aan de inspectie. De inspectie kan een derde onafhankelijke gecommitteerde aanwijzen. De beoordeling van de derde gecommitteerde komt in de plaats van de eerdere beoordelingen. 2 Algemene regels Voor de beoordeling van het examenwerk zijn de volgende bepalingen uit de Regeling beoordeling centraal examen van toepassing: 1 De examinator vermeldt op een lijst de namen en/of nummers van de kandidaten, het aan iedere kandidaat voor iedere vraag toegekende aantal scorepunten en het totaal aantal scorepunten van iedere kandidaat. 2 Voor het antwoord op een vraag worden door de examinator en door de gecommitteerde scorepunten toegekend, in overeenstemming met het beoordelingsmodel. Scorepunten zijn de getallen 0, 1, 2,..., n, waarbij n het maximaal te behalen aantal scorepunten voor een vraag is. Andere scorepunten die geen gehele getallen zijn, of een score minder dan 0 zijn niet geoorloofd. 3 Scorepunten worden toegekend met inachtneming van de volgende regels: 3.1 indien een vraag volledig juist is beantwoord, wordt het maximaal te behalen aantal scorepunten toegekend; 3.2 indien een vraag gedeeltelijk juist is beantwoord, wordt een deel van de te behalen scorepunten toegekend, in overeenstemming met het beoordelingsmodel; 3.3 indien een antwoord op een open vraag niet in het beoordelingsmodel voorkomt en dit antwoord op grond van aantoonbare, vakinhoudelijke argumenten als juist of gedeeltelijk juist aangemerkt kan worden, moeten scorepunten worden toegekend naar analogie of in de geest van het beoordelingsmodel; 3.4 indien slechts één voorbeeld, reden, uitwerking, citaat of andersoortig antwoord gevraagd wordt, wordt uitsluitend het eerstgegeven antwoord beoordeeld; 3.5 indien meer dan één voorbeeld, reden, uitwerking, citaat of andersoortig antwoord gevraagd wordt, worden uitsluitend de eerstgegeven antwoorden beoordeeld, tot maximaal het gevraagde aantal; 3.6 indien in een antwoord een gevraagde verklaring of uitleg of afleiding of berekening ontbreekt dan wel foutief is, worden 0 scorepunten toegekend, tenzij in het beoordelingsmodel anders is aangegeven; 3.7 indien in het beoordelingsmodel verschillende mogelijkheden zijn opgenomen, gescheiden door het teken /, gelden deze mogelijkheden als verschillende formuleringen van hetzelfde antwoord of onderdeel van dat antwoord; VW-1022-f-10-1-c 16

19 3.8 indien in het beoordelingsmodel een gedeelte van het antwoord tussen haakjes staat, behoeft dit gedeelte niet in het antwoord van de kandidaat voor te komen; 3.9 indien een kandidaat op grond van een algemeen geldende woordbetekenis, zoals bijvoorbeeld vermeld in een woordenboek, een antwoord geeft dat vakinhoudelijk onjuist is, worden aan dat antwoord geen scorepunten toegekend, of tenminste niet de scorepunten die met de vakinhoudelijke onjuistheid gemoeid zijn. 4 Het juiste antwoord op een meerkeuzevraag is de hoofdletter die behoort bij de juiste keuzemogelijkheid. Voor een juist antwoord op een meerkeuzevraag wordt het in het beoordelingsmodel vermelde aantal punten toegekend. Voor elk ander antwoord worden geen scorepunten toegekend. Indien meer dan één antwoord gegeven is, worden eveneens geen scorepunten toegekend. 5 Een fout mag in de uitwerking van een vraag maar één keer worden aangerekend, tenzij daardoor de vraag aanzienlijk vereenvoudigd wordt en/of tenzij in het beoordelingsmodel anders is vermeld. 6 Een zelfde fout in de beantwoording van verschillende vragen moet steeds opnieuw worden aangerekend, tenzij in het beoordelingsmodel anders is vermeld. 7 Indien de examinator of de gecommitteerde meent dat in een examen of in het beoordelingsmodel bij dat examen een fout of onvolkomenheid zit, beoordeelt hij het werk van de kandidaten alsof examen en beoordelingsmodel juist zijn. Hij kan de fout of onvolkomenheid mededelen aan het College voor Examens. Het is niet toegestaan zelfstandig af te wijken van het beoordelingsmodel. Met een eventuele fout wordt bij de definitieve normering van het examen rekening gehouden. 8 Scorepunten worden toegekend op grond van het door de kandidaat gegeven antwoord op iedere vraag. Er worden geen scorepunten vooraf gegeven. 9 Het cijfer voor het centraal examen wordt als volgt verkregen. Eerste en tweede corrector stellen de score voor iedere kandidaat vast. Deze score wordt meegedeeld aan de directeur. De directeur stelt het cijfer voor het centraal examen vast op basis van de regels voor omzetting van score naar cijfer. NB Het aangeven van de onvolkomenheden op het werk en/of het noteren van de behaalde scores bij de vraag is toegestaan, maar niet verplicht. 3 Vakspecifieke regels Voor dit examen kunnen maximaal 69 scorepunten worden behaald. Voor dit examen is de volgende vakspecifieke regel vastgesteld: Voor rekenfouten worden geen punten afgetrokken. Wanneer echter de kandidaat bij een berekening kennelijk verzuimd heeft door schatting controle op het antwoord uit te oefenen, wordt voor deze fouten één punt afgetrokken tot een maximum van drie punten voor het hele examen. VW-1022-f-10-1-c 17

20 4 Beoordelingsmodel Vraag Antwoord Scores Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat de vangst van kabeljauw op zeker moment niet meer rendabel zal zijn vanwege hoge kosten bij geringe vangst / geringe vraag bij hoge consumentenprijs waardoor de vissers op zoek zullen gaan naar andere vissoorten die dan ook overbevist zullen raken. 2 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat de accijns leidt tot hogere kosten die worden afgewenteld op de consument en dat de daaruit voortvloeiende hogere aanbiedingsprijs de betalingsbereidheid van een deel van de consumenten overtreft zodat er vraaguitval ontstaat en er minder vis gevangen hoeft te worden. 3 maximumscore 4 Een voorbeeld van een juiste berekening is: aanbodlijn met accijns: Qa = 2P 4 1 nieuwe evenwichtsprijs: 2P 4 = P + 4 P = 2,67 1 nieuwe evenwichtshoeveelheid: 2, = 1,33 1 procentuele afname: 2 1, % = 33,5% 1 Opmerkingen Als de nieuwe hoeveelheid niet is berekend maar op basis van de figuur is geschat, voor een juiste schatting 1 punt toekennen. De maximumscore wordt dan 2. Een juiste schatting ligt tussen 1,3 en 1,4. Als de nieuwe hoeveelheid berekend is via de aanbodlijn levert dat door afrondingsverschillen 1,34 op en een afname van 33%. VW-1022-f-10-1-c 18

21 Vraag Antwoord Scores 4 maximumscore 5 welvaartsbegrip In het antwoord moet tot uitdrukking komen dat beide organisaties een ander welvaartsbegrip hanteren, bijvoorbeeld welvaart in enge / ruime zin of welvaart op korte / lange termijn 1 afnemende welvaart In het antwoord moet tot uitdrukking komen dat bij afnemende welvaart het verlies van werkgelegenheid bij vissers / toeleveranciers / detailhandel centraal staat hetgeen leidt tot inkomensverlies en een lager consumptieniveau (dit welvaartsaspect komt tot uitdrukking in de Harberger-driehoek) 2 toenemende welvaart In het antwoord moet tot uitdrukking komen dat bij toenemende welvaart het duurzame karakter van productie / consumptie centraal staat dat zou worden aangetast als het biologisch evenwicht in de oceanen verloren zou gaan (dit welvaartsaspect komt in de marktbenadering niet tot uitdrukking) 2 Opgave 2 5 maximumscore 2 Een voorbeeld van een juiste berekening is: premie zonder bonusbeschermer: (100 55) = 45% van de basispremie premie met bonusbeschermer: (100 75) = 25% + 3% = 28% van de basispremie besparing: 100% = 37,8% 45 6 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat verzekeringsmaatschappijen op grond van de opgebouwde korting van een verzekerde informatie hebben die gebruikt kan worden om bij nieuwe klanten een inschatting te maken van de te verwachten schade en dat door de bonusbeschermer extra transactiekosten gemaakt moeten worden om die informatie te verkrijgen / door de bonusbeschermer het verband tussen korting en schade onduidelijker wordt. VW-1022-f-10-1-c 19

22 Vraag Antwoord Scores 7 maximumscore 3 Een antwoord waaruit blijkt dat goede risico s de bonusbeschermer te duur zullen vinden en die niet zullen nemen waardoor slechte risico s overblijven en de kosten per verzekerde toenemen en de maatschappij de premie moet verhogen, waardoor meer verzekerden de bonusbeschermer te duur vinden zodat uiteindelijk de kosten hoger worden dan de premieopbrengsten. 8 maximumscore 3 Een antwoord waaruit blijkt dat automobilisten met een bonusbeschermer voorkomen dat door hen veroorzaakte schade leidt tot hogere premielasten zodat de financiële prikkel om minder schade te veroorzaken afneemt, hetgeen kan leiden tot minder veilig rijgedrag van mensen met een bonusbeschermer (moreel wangedrag). Opgave 3 9 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat er sprake is van (grote) onderbezetting van de productiecapaciteit zodat aan de toename van de vraag (gemakkelijk) voldaan kan worden. 10 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat Yr stijgt bij gelijkblijvende P; als P Yr op een hoger niveau komt, moet ook M V op een hoger niveau komen en (bij een constant veronderstelde V) moet M dus toenemen. 11 maximumscore 2 Voorbeelden van een juist antwoord zijn: Een antwoord waaruit blijkt dat de centrale bank de rentetarieven wel kan verlagen maar dat het twijfelachtig is of consumenten en producenten gezien hun pessimisme daardoor worden aangezet meer krediet op te nemen. Een antwoord waaruit blijkt dat een verlaging van de rente wijst op (het ontstaan van) deflatie en consumenten en producenten daarop kunnen anticiperen door te gaan oppotten waardoor de particuliere bestedingen stagneren. VW-1022-f-10-1-c 20