Ondervoeding bij ouderen: waarom samen aanpakken en oplossingen zoeken?

Transcriptie

1 Ondervoeding bij ouderen: waarom samen aanpakken en oplossingen zoeken? Prof. dr. Dimitri Beeckman Universitair Centrum voor Verpleegkunde en Vroedkunde Universiteit Gent Edwig Goossens Centre for Gastrology Leuven

2 ONDERVOEDING = NU NOG EEN PROBLEEM? Every careful observer of the sick will agree in this that thousands of patients are annually starved in the midst of plenty, from want of attention to the ways which alone make it possible for them to take food Notes on Nursing Florence Nightingale (1859) 2

3 ONDERVOEDING = NU NOG EEN PROBLEEM? Verenigde Staten: 3.7 miljoen ondervoede ouderen Prevalentie = 25% België: Uit onderzoek blijkt dat iets meer dan één op de tien Belgische ouderen ondervoed is. Gezien de gezondheidstoestand van de oudste ouderen is de incidentie hoger in ziekenhuizen en in woonzorgcentra dan gemiddeld bij thuiswonende ouderen. 3

4 ONDERVOEDING = NU NOG EEN PROBLEEM? Wat te verwachten van de risicogroep? X3tegen 2050 In 2006: estimated 486 million people aged over 65 years In 2050: triple to more than 1.5 billion 4

5 ONDERVOEDING = NU NOG EEN PROBLEEM? N = 4507 (+65 years) Multinational 1. Belgium 2. Switzerland 3. Germany 4. Italy 5. Sweden 6. Spain 7. France 8. the Netherlands 9. the United States, 10. South Africa 11. Japan 12. Australia Kaiser MJ, et al. Frequency of malnutrition in older adults: a multinational perspective using the mini nutritional assessment. J Am Geriatr Soc Sep;58(9):

6 ONDERVOEDING = NU NOG EEN PROBLEEM? % ondervoede patiënten in het ziekenhuis volgens leeftijdscategorie 6

7 ONDERVOEDING = NU NOG EEN PROBLEEM? % ondervoede patiënten in het ziekenhuis volgens afdeling Lim SL, et al. Malnutrition and its impact on cost of hospitalization, length of stay, readmission and 3-year mortality. Clin Nutr Jun;31(3):

8 Study: N= 818 adults, 29% malnourished Results adjusted for gender, age, ethnicity, and matched for disease-related group WELKE GEVOLGEN HEEFT ONDERVOEDING? Langere hospitalisatieduur (6.9 ± 7.3 days vs. 4.6 ± 5.6 days, p<0.001) Hogere kans op herhospitalisatie na 15 dagen (RR=1.9, 95% CI , p=0.025). Significant hogere kosten voor ondervoede patiënten (p=0.014). Significant hogere mortaliteit: o 1 jaar (34% vs. 4.1 %) o 2 jaar (42.6% vs. 6.7%) o 3 jaar (48.5% vs. 9.9%) Ondervoeding was een significante voorspeller van overlijden (OR= 4.4, 95% CI , p<0.001) Lim SL, et al. Malnutrition and its impact on cost of hospitalization, length of stay, readmission and 3-year mortality. Clin Nutr Jun;31(3):

9 WELKE GEVOLGEN HEEFT ONDERVOEDING? Wat weten we over de economische impact in België en Nederland? Nederland (WZC): o 279 miljoen EURO extra/jaar o Bij risico: EURO/resident o Bij ondervoeding: EURO/resident België (ziekenhuizen) o Kosten stijging tot EURO/patiënt 9

10 RISICOFACTOREN COMPLEX MULTIFACTORIEEL National Collaborating Centre for Acute Care 2006; Stratton et al. 2003

11 RISICOFACTOREN Associatie met Decubitus Recente ziekenhuis opname Cognitieve stoornis Dementie Medicatie Aantal chronische aandoeningen Kanker Aantal geriatrische syndromen: incontinentie, slaapstoornis, afhankelijkheid, cognitieve stoornis, vallen

12 Gezondheidsstatus RISICOFACTOREN Tekort aan toegang tot voorzieningen Aanwezigheid van chronische aandoeningen Mondproblemen Medicatie (teveel/ te weinig) Visuele agnosie Ideationele dyspraxie Afgenomen smaak- en geurwaarneming Socio- economisch: Laag inkomen Onzekere werksituaties Laag geschoold Burgerlijke status Cultureel en sociale omgeving Minderheden Lage sociale integratie Geen informeel netwerk Geen sociale ondersteuning Isolatie Lage voedingsinname is oorzaak van tekorten aan: Energie Eiwitten Vitaminen, mineralen Water Vezels Gezondheidsgedrag Roken Druggebruik Alcoholgebruik Geen beweging Toegang tot gezonde voeding Beperkte beschikbaarheid Voedselonveiligheid Armoede Geen beleid of voedingsprogramma s Mentaal en fysiek functioneren Fysieke beperking Laag cognitief functioneren Depressie Omgeving Geen drinkbaar water Geen elektriciteit Geen materiaal om te koken Geen keuken

13 Gezondheidsstatus RISICOFACTOREN Tekort aan toegang tot voorzieningen Aanwezigheid van chronische aandoeningen Mondproblemen Medicatie (teveel/ te weinig) Visuele agnosie Ideationele dyspraxie Toegang tot gezonde voeding Beperkte beschikbaarheid Voedselonveiligheid Armoede Geen beleid of voedingsprogramma s Mentaal en fysiek functioneren Socio- economisch: Lage voedingsinname is Fysieke beperking SLECHTE oorzaak VOEDINGSTOESTAND van tekorten aan: Laag cognitief functioneren Laag inkomen Depressie Onzekere werksituaties Energie DALING KWALITEIT VAN LEVEN Laag geschoold Eiwitten Omgeving Burgelijke status Vitaminen, mineralen Water Geen drinkbaar water Cultureel en sociale omgeving Vezels Geen electriciteit Geen materiaal om te koken Gezondheidsgedrag Geen keuken Minderheden Lage sociale integratie Geen informeel netwerk Geen sociale ondersteuning Isolatie Roken Druggebruik Alcoholgebruik Geen beweging

14 Study: N= 1,632 men; 1,654 women aged 65 to 87 years (Norway) Cross- sectional design Risk assessment using MUST tool IMPACT OP KWALITEIT VAN LEVEN Kvamme JM, Olsen JA, Florholmen J, Jacobsen BK. Risk of malnutrition and health-related quality of life in community-living elderly men and women: the Tromsø study. Qual Life Res May;20(4):

15 AANPAK = AANDACHT EN ACTIE Niet- ziektegerelateerde ondervoeding ORGANISEER de voedingszorg door uitbouw van multidisciplinaire teams (voedingsteam, gastroteam) AANDACHT = Screening, actie en monitoring en evalueren Inspelen op GENIETEN van maaltijden en vroegere ervaringen Focus op een GEVARIEERD voedingspatroon WERK OP MAAT EN GEEF INSPRAAK: fingerfood, reologie, empowerment 15

16 VERPLEEGKUNDE EN VOEDING SAMEN EEN HISTORISCHE EVIDENTIE

17 Middeleeuwse ziekenzaal in het Sint-Janshospitaal in Brugge Schilder Jan Beerblock

18

19 La Physiologie du Goût (1848 edition) Notes on Nursing (1859)

20 ACTIE Smaak en Selectieve Smaaksturing kunnen een belangrijke bijdrage leveren in de strijd tegen niet- ziektegerelateerde ondervoeding

21 VAN Brugge IMPLEMENTATIE VAN EEN GASTROLOGISCHE PRACTICE BASED BENADERING EN EEN EVIDENCE INFORMED VERPLEEGKUNDIGE AANPAK VAN ONDERVOEDING BIJ OUDEREN IN EEN WOONZORGCENTRUM NAAR Brussel

22

23

24 Voeding speelt een cruciale en complexe rol in het bereiken van HLY s

25 Prevention is better than cure 'Let food be thy medicine and medicine be thy food.'

26 Optimalisering van de smaakdrievuldigheid kan welzijns- en gezondheidswinst opleveren SMAAKDRIEVULDIGHEID Mens Product Context P M C

27 Gezamenlijke voedingsaanpak garandeert resultaat

28

29 CONCLUSIE Blijvend significant maatschappelijk probleem met grote gevolgen Groot potentieel om grote impact te hebben (door soms kleine interventies) Blijvende en steeds toenemende aandacht is noodzakelijk Screenen + actie + monitoring = succes Complexe diagnostiek en risicobepaling Nood aan multidisciplinaire en transmurale opvolging en bijsturing Samenwerking! 29