Colijn op Lombok Docent: Jelle de Bont H. Oosterhuis Postvak 54 Onderwijsgroep maart 2008 Practicum CW 1D, opdracht 3
|
|
- Janne Dijkstra
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Colijn op Lombok Docent: Jelle de Bont H. Oosterhuis Postvak 54 Onderwijsgroep maart 2008 Practicum CW 1D, opdracht 3 Aantal woorden 1999
2 De latere minister-president van Nederland, Hendrik Colijn, heeft meegevochten in de oorlogen in Nederlands-Indië. Ook bij de militaire acties op Lombok in 1894 was hij betrokken. In deze periode heeft hij brieven geschreven en hieronder worden er een aantal behandeld. Het betreft twee brieven aan zijn vrouw en één brief aan zijn ouders. Die aan zijn vrouw zijn geschreven op 23 en 24 november 1894 en de brief aan zijn ouders is geschreven op 17 december van datzelfde jaar. Colijn beschrijft in deze drie brieven de slag om Tjakra Negara op 18 november Allereerst is het nuttig op te merken dat de brief aan zijn ouders veel uitgebreider is dan de andere twee brieven. Ook de data waarop de brieven zijn geschreven verschillen nogal. De brief aan zijn ouders is bijna een maand later geschreven. Ten slotte zijn er een aantal tegenstellingen te vinden in de brieven. Aan zijn ouders beschrijft Colijn een aantal gebeurtenissen anders dan aan zijn vrouw. Hieronder staan een aantal opmerkelijke verschillen vermeld. Aan zijn ouders schrijft Colijn dat hij als luitenant het commando moest overnemen van kapitein Van den Ende, die te ziek was om mee te gaan in de strijd. Als je dit gedeelte vergelijkt met hetgeen dat hij hierover aan zijn vrouw schrijft, valt op dat het niet helemaal overeenkomt. Aan zijn vrouw schrijft hij namelijk dat hijzelf als eerste de poeri bestormde, maar dat het niet direct lukte er in te komen. Daarna viel kapitein Van den Ende aan, waarbij de tweede luitenant d Ancona meteen werd gedood. Volgens deze beschrijving was de kapitein dus wel gewoon aanwezig in het gevecht. Ook de dood van d Ancona wordt in deze brief iets anders voorgesteld. Aan zijn ouders schrijft hij namelijk dat deze man neergeschoten werd terwijl Colijn zelf met hem stond te praten. Een ander verschil zit in de beschrijving van het meevechten van Balinese vrouwen aan vijandelijke kant. Aan zijn vrouw schrijft Colijn dat er vrouwen meevochten, sommigen zelfs met een kind aan de borst. Hij zegt dat op een gegeven moment de Nederlandse soldaten geen genade meer mochten geven en vervolgens heeft hij negen vrouwen en drie kinderen, die om genade vroegen, dood laten schieten. Als je kijkt naar wat hij hierover bericht aan zijn ouders, vallen er weer wat verschillen op. Hier heeft hij het over dertien vrouwen die om genade vroegen en over kinderen heeft hij het verder niet. In deze versie heeft Colijn zich even omgedraaid om een sigaar op te steken en toen hij daarmee klaar was waren alle dertien vrouwen gedood door zijn soldaten. In dit geval is het alsof hij geen officieel commando heeft gegeven om die vrouwen te doden, terwijl hij tegenover zijn vrouw iets anders beweert. Door deze verschillen worden de brieven in mijn ogen minder betrouwbaar. Colijn spreekt zichzelf namelijk op bepaalde punten tegen. Die tegenstellingen kunnen echter op een aantal manieren goedgepraat worden. De brief aan zijn ouders is namelijk bijna een maand later 1
3 geschreven en de gebeurtenissen lagen dus niet meer zo vers in het geheugen. Je kunt je dan in een aantal zaken vergissen, dat is niet meer dan menselijk. In dit geval zouden dus de brieven aan zijn vrouw meer betrouwbaar zijn dan die andere brief. Een andere verklaring voor de verschillen is dat Colijn zich misschien anders wilde voordoen tegenover zijn ouders dan ten opzichte van zijn vrouw, om welke redenen dan ook. Misschien heeft hij een beetje overdreven om sommige passages interessanter te maken. Maar uiteindelijk hebben zijn brieven dus wel aan geloofwaardigheid verloren, omdat ze elkaar op cruciale punten tegenspreken. Vooral het feit dat die Balinese vrouwen (die om genade vroegen!) zijn gedood door Nederlandse soldaten, roept natuurlijk vraagtekens op. Was het rechtvaardig wat hier gebeurde? Was dit de normale gang van zaken in die tijd? En de belangrijkste vraag: is hier sprake van een oorlogsmisdaad? Deze vragen zijn te beantwoorden aan de hand van Het oorlogsrecht of het recht en de gebruiken in den oorlog te land en ter zee van J.C.C. den Beer Portugael uit Hierin staan de regels waar militairen zich in een oorlog aan dienen te houden. De rechten en plichten van verschillende partijen worden in dit werk besproken. Na bestudering van deze tekst kun je niet anders dan concluderen dat Colijn zich niet altijd aan de oorlogswetten heeft gehouden. Uit verschillende punten blijkt dat die vrouwen nooit zomaar gedood hadden mogen worden. In 37 bijvoorbeeld staat dat, wanneer de vijand de strijd opgeeft, het recht op leven behouden wordt. Uit 47 blijkt dat tegenstanders die de wapens neerleggen krijgsgevangenen gemaakt moeten worden. Alleen in een uiterst geval van nood mogen ze gedood worden. Maar dit geldt alleen als anders de eigen veiligheid in gevaar komt. In de situatie waarin Colijn zich bevond, lijkt me dat zeker niet het geval. Ook in 60 staat dat het doden van de vijand noodzakelijk moet zijn. De mogelijkheid de vijand gevangen te nemen, moet niet bestaan. Als die mogelijkheid er dus wel is, is het onacceptabel iemand te executeren. Als de bovenstaande regels overtreden worden, is er sprake van een misdaad. Het aanzetten tot zo n misdaad of het toelaten ervan is overigens ook verboden, zo blijkt uit 62. Colijn maakt zich hier schuldig aan, aangezien hij aan zijn vrouw schrijft dat hij de vrouwen en kinderen dood heeft laten schieten. Dit valt onder het kopje tot een misdaad aanzetten. In de brief aan zijn ouders is te lezen dat hij zijn soldaten er niet van weerhield die mensen te executeren. Dit valt dan onder het kopje een misdaad toelaten. Welke van deze twee beschrijvingen ook waar is, het is duidelijk dat Colijn de regels overtreden heeft. Colijn heeft (zo blijkt uit zijn brieven) Balinese vrouwen, die de strijd hebben opgegeven en om genade smeekten, zonder pardon 2
4 neer laten schieten en hij heeft daarmee dus niet in overeenstemming met het oorlogsrecht gehandeld. Daarom ben ik van mening dat hij een oorlogsmisdaad heeft begaan. De discussie over de kwestie Colijn op Lombok laaide op toen in 1998 het eerste deel van een biografie van Colijn verscheen, geschreven door de historicus Herman Langeveld. Eerdere werken over Colijn, vooral die van Jan de Bruijn en George Puchinger, kwamen in dit debat ook ter sprake. Waarom ontstond er nu zo n heftige discussie? Wat beweerde Langeveld, waardoor er zoveel kritiek op zijn werk kwam? Langeveld heeft inderdaad dingen geschreven die Rudolf van Reest en George Puchinger, de eerdere biografieschrijvers van Colijn, niet vermeld hebben. Langeveld haalde zijn gegevens onder andere uit de brieven van Colijn aan zijn ouders en aan zijn vrouw. Vooral de onthulling dat Colijn verantwoordelijk zou zijn voor de executie van Balinese vrouwen en kinderen werd schokkend ontvangen. Langeveld geeft aan dat hij het vreemd vind dat Puchinger en Van Reest, die ook gebruik hebben gemaakt van deze brieven, de executies hebben verzwegen. Volgens Langeveld hebben zij dat gedaan om de reputatie van Colijn niet te beschadigen. Van Reest (overleden) en Puchinger (te ziek) konden hier echter niet meer op reageren. Van allerlei andere kanten kwam wel kritiek op het werk van Langeveld. Vooral Jan de Bruijn had veel commentaar. Hij vond dat Langeveld te weinig vanuit de historische context naar de gebeurtenissen keek. De Bruijn geeft aan dat men toentertijd anders oordeelde over de manier van handelen van de Nederlandse soldaten. Daarom mag je Colijn niet zomaar veroordelen voor zijn beslissingen. Ook omdat Langeveld de betrouwbaarheid van de brieven ter discussie stelt, vindt De Bruijn dat hij niet meer kan aantonen dat Colijn zich schuldig heeft gemaakt aan wreedheden. Dat gegeven zou dan namelijk ook niet meer betrouwbaar zijn. Ook Ewald Vanvugt schreef in zijn artikel Indische rillingen uit De Groene Amsterdammer dat men in die tijd anders oordeelde over de wijze van handelen. Hij geeft aan dat het koloniale doden heel normaal was en soms zelfs aangemoedigd werd. Colijns optreden maakt volgens hem daarom deel uit van een sterke traditie. Wim Berkelaar geeft in zijn artikel Historikerstreit rond Colijn uit het Historisch Nieuwsblad een overzicht van reacties op het werk van Langeveld. Onder andere de meningen van Jan Bank, Jan de Bruijn, Jan Blokker, Chris Lorenz en George Harinck worden in dit artikel behandeld. Bank had in 1987 samen met Chris Vos het boek Hendrikus Colijn. Antirevolutionair geschreven en hierin had hij geen melding gemaakt van de brieven. Bank gaf toe dat de brieven hem waren ontgaan, maar hij had er ook niet naar gezocht, zo luidde zijn verweer. 3
5 De Bruijn heeft in 1986 Puchinger opgevolgd als directeur van het Historisch Documentatiecentrum en zijn kritiek is hierboven al uiteengezet. Met de stelling van De Bruijn dat de publieke opinie honderd jaar geleden anders dacht over Colijns optreden, is Blokker het niet eens. Er was destijds een criticus van Colijn, namelijk kapitein Famoy, en dus het argument van de publieke opinie was niet meer geldig. Ook Lorenz verdedigde Langeveld en was het met Blokker eens. Bovendien was Lorenz het niet eens met het feit dat Bank de biografie van Langeveld beschreef als een ethische biografie. Aangezien Puchinger zelf geen kritiek kon geven, kwam er een reactie van zijn leerling Harinck. Harinck was voorzitter van de Vereniging voor Christen-Historici en hij was verbonden aan het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme. Zijn kritiek kwam veelal overeen met die van zijn baas Jan de Bruijn. Beiden vonden Langeveld negatief en moralistisch. Samengevat gaat het debat over de manier waarop Hendrik Colijn wordt voorgesteld. Puchinger geeft een zeer positief beeld van Colijn in zijn biografie. Dat is ook niet verwonderlijk, aangezien hij net als Colijn afkomstig is uit antirevolutionaire kring. Colijn was eigenlijk zijn grote held. Langeveld werpt daarentegen een meer kritische blik op de handelswijze van Colijn in Tjakra Negara. Volgens hem heeft Colijn niet juist gehandeld en daardoor een misdaad begaan. Daarnaast is er nog de kritiek die is ontstaan naar aanleiding van het boek van Langeveld en vooral De Bruijn speelt hier een grote rol. Hij kan niet ontkennen wat Colijn in zijn brieven heeft geschreven, maar hij geeft wel aan dat je hem daarop niet zo snel mag afrekenen, omdat je de situatie vanuit de historische context moet bekijken. De brieven worden door iedereen op een andere manier geïnterpreteerd en daarom is ook niet te zeggen wie gelijk heeft. Zelf vind ik de handelingen en beslissingen van Colijn in Tjakra Negara nogal schokkend. Natuurlijk gebeuren er in een oorlog altijd verschrikkelijke dingen en kost het altijd mensenlevens. Maar het feit dat weerloze vrouwen en kinderen door de soldaten met genot (want zo beschrijft Colijn het) van het leven beroofd worden, vind ik werkelijk weerzinwekkend. Uiteraard zal men er destijds andere normen en waarden op na hebben gehouden en misschien waren dit soort gebeurtenissen toen niet meer dan normaal, maar in het oorlogsrecht uit die tijd is te zien dat Colijn weldegelijk de regels heeft overtreden. Het ergste vind ik nog dat hij er niet zo mee lijkt te zitten. Hij schrijft in zijn brieven wel dat het onaangenaam werk was, maar uit de rest van die brieven komt een nogal onverschillige houding naar voren. Een voorbeeld hiervan is zoals hij rustig een sigaar opsteekt, terwijl zijn manschappen koelbloedig dertien vrouwen afmaken. Of in deze brief, of juist in de andere 4
6 brieven, de waarheid staat, is niet echt belangrijk. Het is duidelijk dat Colijn sowieso schuldig was aan deze executies. Wat dat betreft ben ik het eens met Langeveld. Het is misschien begrijpelijk dat Puchinger deze gebeurtenis verzwegen heeft, gezien zijn achtergrond en zijn bewondering voor Colijn. Maar het is natuurlijk niet acceptabel zulke cruciale gebeurtenissen te verzwijgen. Voor de kritiek van De Bruijn is ook wel wat te zeggen, maar ik ben het toch eens met Langeveld. Op de vraag of Colijn een oorlogsmisdaad heeft begaan, kan ik alleen maar antwoorden dat dat zeker het geval zou zijn als het zich in deze tijd had afgespeeld. Nu kun je hem daar misschien niet van beschuldigen, maar het is zeker dat hij zich niet aan de regels van het oorlogsrecht van toen heeft gehouden. 5
Het Duitse oorlogsverleden:
Het Duitse oorlogsverleden: feiten, motieven, oorzaken en identiteiten Docent: Jelle de Bont H. Oosterhuis 444049 Postvak 54 Onderwijsgroep 16 5 maart 2008 Practicum CW 1D, opdracht 2 Aantal woorden 1704
Nadere informatieOver het toneelstuk Gijsbrecht van Amstel
Voorwoord Gijsbrecht van Amstel leefde rond 1300. Hij was de belangrijkste man van de stad Amsterdam in die tijd. Gijsbrecht was geliefd bij de bevolking van Amsterdam, maar hij had ook veel vijanden.
Nadere informatieWaarom was het noodzakelijk dat Jezus stierf?
Les 5 - Redding Vier feiten die je moet kennen om het Evangelie goed te begrijpen In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Dag 1 Waarom was het noodzakelijk dat Jezus stierf? In
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info. Racisme
Racisme Ik heb een onderwerp gekozen dat jullie misschien een beetje vreemd zullen vinden, namelijk het thema 'racisme'. Als je dat woord opzoekt dan staat er: Racisme: racisme is het discrimineren van
Nadere informatieIn de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen
14 In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen einde, alleen een voortdurende kringloop van materie
Nadere informatieOpdracht Levensbeschouwing Doodstraf
Opdracht Levensbeschouwing Doodstraf Opdracht door een scholier 1930 woorden 14 maart 2003 6,2 18 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing 0. Geef een korte argumentatie waarom jij tegen of voor de doodstraf
Nadere informatieJohannes 8 : 11. dia 1
Johannes 8 : 11 in de wet van Mozes stond het duidelijk (Deut. 22:22) als een man wordt betrapt met een getrouwde vrouw moeten beiden ter dood gebracht worden zowel de man als de vrouw met wie hij geslapen
Nadere informatieOefenteksten: Vergelijking
efenteksten: ergelijking ndersteboven van lezen Tekststructuren Fietsen met en zonder motor Een fiets en een motorfiets zijn allebei een vervoermiddel. Bij een fiets moet je zelf trappen. De motorfiets
Nadere informatiePrivacy instellingen voor Facebook Alles wat je op Facebook zet is openbaar. Wil je dat ook?
Privacy instellingen voor Facebook Alles wat je op Facebook zet is openbaar. Wil je dat ook? Inhoud Waarom hebben we dit gemaakt?... 3 De instellingen en de gevolgen ervan... 4 Het tabblad Privacy... 4
Nadere informatieGELOOFSVRAGEN EN LEVENSVRAGEN
WAAROM??? DAAROM!!! Soms sta je met je mond vol tanden, wanneer je kind je met een vraag overvalt. "Waarom zijn de bomen groen?", "Waarom regent het vandaag?" Waarom... waarom..., steeds weer waarom. De
Nadere informatieTITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven.
TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. Beginsituatie: De lln doen als inleiding op het project rond geloven en de kerkwandeling, een filosofisch gesprek. Er komen verschillende
Nadere informatie1 Ben of word jij weleens gepest?
Onderzoeksresultaten TipHorstaandeMaas.nl Pesten Pesten is van alle generaties. Het kan bijna overal plaatsvinden en is daarom dichterbij dan mensen soms denken 8 1 Ben of word jij weleens gepest? 7 6
Nadere informatieWelke opdracht gaf Jakob aan zijn zonen vanwege de hongersnood?
Jozefs broers bij de onderkoning. Welke opdracht gaf Jakob aan zijn zonen vanwege de hongersnood? Genesis 42:1-2 1 Toen Jakob zag dat er koren in Egypte was, zei Jakob tegen zijn zonen: Waarom kijken jullie
Nadere informatie9 Vader. Vaders kijken anders. Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd
53 9 Vader Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd heeft. P Ik begin steeds beter te begrijpen dat het heel bijzonder is dat ik een kind van God, mijn
Nadere informatieBijlage interview meisje
Bijlage interview meisje Wat moet er aan de leerlingen gezegd worden voor het interview begint: Ik ben een student van de Universiteit van Gent. Ik wil met jou praten over schrijven en taken waarbij je
Nadere informatieLieve mensen van de Hofkerk, gasten, gemeente van Jezus Christus
Zondag 27 september Markus 9, 30-37 Overdenking Lieve mensen van de Hofkerk, gasten, gemeente van Jezus Christus 1) Ongemakkelijk gevoel Ik kreeg een beetje een ongemakkelijk gevoel toen ik dat gedeelte
Nadere informatieA1) Kennismakingsgesprek over sociale media en internetgebruik
Mediawijsheid A1) Kennismakingsgesprek over sociale media en internetgebruik Ik heb samen met de kinderen een gesprek gevoerd over de sociale media en het internet gebruik. Ik heb voor mezelf thuis een
Nadere informatiegermaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk).
Jeanne d'arc Aan het begin van de 15de eeuw slaagden de Fransen er eindelijk in om de Engelsen uit hun land te verdrijven. De strijd begon met een vrouw die later een nationale heldin werd, van de meest
Nadere informatieEindexamen geschiedenis vwo 2008-II
De koloniale relatie tussen Nederland(ers) en Nederlands-Indië In 1596 bereikte een Nederlandse expeditie onder Cornelis de Houtman Bantam. 2p 1 Leg uit welk verband er bestaat tussen deze expeditie en
Nadere informatieDe koude oorlog Jesse Klever Groep 7
De koude oorlog Jesse Klever Groep 7 1 Voorwoord Tijdens het maken van mijn spreekbeurt over Amerika kwam ik de Koude oorlog tegen. De koude oorlog leek mij een heel interessant onderwerp waar ik niet
Nadere informatieHET VERHAAL VAN KATRIN
HET VERHAAL VAN KATRIN Katrin begon heroïne te gebruiken toen ze ongeveer 12 was. In het begin deed ze dat nog af en toe. We hadden er niet genoeg geld voor. Door een ingrijpende gebeurtenis ging ze steeds
Nadere informatieEerwraak. Naam: Paul Rustenhoven Klas: 4GTL1 Inlever datum : Titel: Eerwraak Schrijver: Karin Hitlerman. Blz 1.
Eerwraak Naam: Paul Rustenhoven Klas: 4GTL1 Inlever datum : Titel: Eerwraak Schrijver: Karin Hitlerman Blz 1. Vra!n. 1) Wat voor soort verhaal is je boek? Mijn boek is een eigentijdsverhaal/roman 2) Waar
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Twee weken geleden zijn we begonnen met lezingen uit het Marcus-evangelie. Een bijzonder evangelie waarin de vraag centraal staat: wie is Jezus? Hoe
Nadere informatieMet het Kinderrechtenverdrag
Met het Kinderrechtenverdrag Met het Kinderrechtenverdrag Voor kinderen die meer willen weten over kinderrechten Wat is het Kinderrechtenverdrag? Welke rechten heb ik? Zijn Kinderrechten er voor alle kinderen?
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Leren & Werken
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Leren & Werken Steeds opnieuw raak ik mijn baan kwijt. Waar ligt dat nou aan? Welke vervolgopleiding zou iets voor mij zijn? Is er voor mij extra ondersteuning
Nadere informatieLesbrief 14. Naar personeelszaken.
http://www.edusom.nl Thema Op het werk Lesbrief 14. Naar personeelszaken. Wat leert u in deze les? Wanneer u zeggen en wanneer jij zeggen. Je mening geven en naar een mening vragen. De voltooide tijd gebruiken.
Nadere informatieHet is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.
De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.
Nadere informatieWij zijn twee vrienden... jij en ik
Wij zijn twee vrienden... jij en ik Twee dikke vrienden... jij en ik voor Nona voor altijd negen... voor altijd in mijn hart Kika Konijn Kika Konijn was een goede vriendin van alle dieren in het bos. Ze
Nadere informatieOBSERVATIE. Hoe kom je in een creatieve mindset? De observatie van een kunstenaar en hoe hij aan zijn creativiteit komt. Robbert Kooiman G&I 1-C
OBSERVATIE Hoe kom je in een creatieve mindset? De observatie van een kunstenaar en hoe hij aan zijn creativiteit komt Robbert Kooiman G&I 1-C Contents Inleiding... 2 Covert of Overt... 2 Analyse... 3
Nadere informatieVerslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige.
Burn out Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige. Ik was al een tijd druk met mijn werk en mijn gezin. Het viel mij zwaar, maar ik moest dit van mezelf doen om aan de omgeving te laten zien
Nadere informatieHet huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15
Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15 U hebt de Geest niet ontvangen om opnieuw als slaven in angst te leven, u hebt de Geest ontvangen om Gods kinderen
Nadere informatieEr zijn mensen nodig met nieuwe fantasie
Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Ervaringen, belevenissen, vragen in woorden gevangen om die woorden weer vrij te laten in nieuwe ervaringen, belevenissen, vragen. Marcel Zagers www.meerstemmig.nl
Nadere informatiePeer to peer interventie copyright Marieke Kroneman les 3 van 4 debat
3. Derde bijeenkomst over gender stereotype verwachtingen Gender stereotype verwachtingen zijn een belangrijke determinant voor een homonegatieve houding. KERNBOODSCHAP van deze les: je hoeft niet je houding
Nadere informatieDe vorm van het verhaal
Over dit boek Het verhaal van Reinaart de vos is een van de oudste verhalen in het Nederlands. Het is geschreven in de 13 de eeuw door Willem. Wie die Willem precies was, weten we niet. Willem heeft het
Nadere informatieDE GROTE LERAREN ALS SPIEGEL VOOR ZELFREFLECTIE?.
DE GROTE LERAREN ALS SPIEGEL VOOR ZELFREFLECTIE?. Amersfoort, 21 augustus 2007 John van den Hout Geachte aanwezigen, Toen ik me voorbereidde om voor u dit verhaal te houden, was mijn eerste gedachte: Wat
Nadere informatieWaarom anderen Ik krijg altijd gelijk lezen
Waarom anderen Ik krijg altijd gelijk lezen Nee heb je, gelijk kun je krijgen! Maarten Santman, advocaat Iets krijgen is altijd veel bevredigender dan iets al hebben. Ik krijg dus liever gelijk dan dat
Nadere informatieZondag 13 december 2009 Tekst: Lucas 1: 39-55
Zondag 13 december 2009 Tekst: Lucas 1: 39-55 Maria gaat op visite bij Elisabet. Maria was natuurlijk helemaal vol van het geweldige nieuws dat ze van de Gabriël had gehoord. Ze wilde het heel graag aan
Nadere informatieLucas 10:25-37 - Mag Jezus jouw naaste zijn?
Lucas 10:25-37 - Mag Jezus jouw naaste zijn? Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op: hmveurink@gmail.com. Bij deze preek is geen powerpoint
Nadere informatieVlinder en Neushoorn
Vlinder en Neushoorn Hoi, zei Vlinder. Hoi, zei Neushoorn, hoewel hij meestal niets zei. Maar hij was in een goede bui. Vlinder streek neer op de hoorn van Neushoorn en leek erg zenuwachtig. Hoi! zei Vlinder
Nadere informatieJezus kreeg de straf voor onze zonden, wij ontvangen vergeving en vrede. Jesaja 53:4-6 en 1 Petrus 2:24
Jezus kreeg de straf voor onze zonden, wij ontvangen vergeving en vrede. Jesaja 53:4-6 en 1 Petrus 2:24 Als je iets verkeerd doet, verdien je straf. Ja toch? Dat is eerlijk. Er is niemand die nooit iets
Nadere informatiel Wouter mag Floor niet slaan. l Wouter mag geen alcohol drinken (geen druppel!).
3. Net keek mama heel beteuterd toen ze me een nachtzoen kwam geven. Vind je het echt erg dat ik zoveel moet werken? vroeg ze. Wat moest ik daarop zeggen? Ze keek zo droevig! Valt wel mee, hoor, zei ik.
Nadere informatieOntwerpspecificatie. Project Second Screen. Marijke Dekker V101
Ontwerpspecificatie Project Second Screen Dit document bevat de ontwerpspecificaties van de Second Screen Applicatie voor het tvprogramma De Rijdende Rechter. Marijke Dekker V101 500636932 2-4-2013 Ontwerpspecificatie
Nadere informatieRapport. Rapport naar aanleiding van een klacht over de politiechef van de regionale eenheid Noord- Nederland.
Een extra stap Rapport Rapport naar aanleiding van een klacht over de politiechef van de regionale eenheid Noord- Nederland. Datum: 16 april 2015 Rapportnummer: 2015/076 2 Klacht Verzoeker klaagt erover
Nadere informatieANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS
HET EURO RUN-SPEL www.nieuwe-eurobankbiljetten.eu ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS - 2 - Anna en Alex zijn klasgenoten en heel goede vrienden. Ze komen altijd in de meest angstaanjagende
Nadere informatieRapport. Datum: 16 november 2006 Rapportnummer: 2006/368
Rapport Datum: 16 november 2006 Rapportnummer: 2006/368 2 Klacht Verzoeker klaagt over de wijze waarop een ambtenaar van het regionale politiekorps Gelderland-Zuid hem na zijn aanhouding op 20 mei 2005
Nadere informatieBoek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem
Het overlijden van een broer of zus is een ingrijpende gebeurtenis. Toch wordt het onderwerp in de rouwliteratuur doodgezwegen. Tot verbazing van Minke Weggemans. De pastoraal therapeute schreef er daarom
Nadere informatieANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS
HET EURO RUN-SPEL www.nieuwe-eurobankbiljetten.eu ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS Anna en Alex zijn klasgenoten en heel goede vrienden. Ze komen altijd in de meest angstaanjagende situaties
Nadere informatieLesbrief. Op klaarlichte dag Simone van der Vlugt
Lesbrief Op klaarlichte dag Simone van der Vlugt Doe meer met Leeslicht! Bij een aantal boeken in de serie Leeslicht kunt u een gratis lesbrief downloaden van www.eenvoudigcommuniceren.nl. In deze lesbrief
Nadere informatieDe Waarheid ten onder houden
De Waarheid ten onder houden Romeinen 1:18-20 R. Brinkman, www.yarah.nl De waarheid ten onder houden Romeinen 1:18-20 (NBG) 18 Want toorn van God openbaart zich van de hemel over alle goddeloosheid en
Nadere informatieOf: hadden de meisjes niet met z'n 10-en mee kunnen lopen bij het schijnsel van 5 lampen?
Zondag 21 november 2010-10e zondag van de herfst - kleur wit - Kogerkerk - preek Jesaja 65, 17-23 / Mattheüs 25, 1-13 Lieve mensen van God, 10 jonge vrouwen, 10 meisjes zijn op weg naar een bruiloft. 5
Nadere informatieBloemlezing van gedichten van de Dichters Kring 2013 2014. Verwondering maakt het leven mooier
Bloemlezing van gedichten van de Dichters Kring 2013 2014 Verwondering maakt het leven mooier Voorwoord Vorig jaar februari kwam de eerste gezamenlijke dichtbundel van de Dichters Kring Nederland tot stand.
Nadere informatieZondag 22 mei 2011 - Kogerkerk - 5e zondag van Pasen - kleur: wit - preek Deuteronomium 6, 1-9 & 20-25 // Johannes 14, 1-14
Zondag 22 mei 2011 - Kogerkerk - 5e zondag van Pasen - kleur: wit - preek Deuteronomium 6, 1-9 & 20-25 // Johannes 14, 1-14 Gemeente van onze Heer Jezus Christus, Twee prachtige lezingen vanochtend. Er
Nadere informatieActiviteit 01: Je gedachten en gevoelens 7. Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11. Activiteit 03: Acting out 16
Inhoud Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7 Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11 Activiteit 03: Acting out 16 Activiteit 04: Schuld 22 Activiteit 05: Angst 26 Activiteit 06: Verdriet
Nadere informatieApostolische rondzendbrief
oktober 9, 2011 Jaargang 1, nummer 1 Lieve mensen, Zo bent u een voorbeeld voor alle gelovigen in Macedonië en Achaje geworden. Wij zijn nu al weer een tijdje hier in het zuiden van Griekenland, in de
Nadere informatieRoos van Leary. Mijn commentaar betreffende de score Mijn score was 4 punten van de 8.
Roos van Leary Beschrijving Boven-Samen (BS) dominant gedrag: leidend zelfdefinitie: ik ben sterker en beter dan jij; Ik overzie "het" definitie van de ander: jij bent zwak en hulpbehoevend relatiedefinitie:
Nadere informatie1Help: faalangst! 1.1 Verkenningen
11 1Help: faalangst! Karel heeft moeite met leren. Dat zal wel faalangst zijn! zegt iemand. Een gemakkelijk excuus, want Karel is wel erg snel klaar met zijn huiswerk. Ellen, die ook moeite heeft met leren,
Nadere informatieWat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk?
Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Verantwoordelijkheid. Ja, ook heel belangrijk voor school!!! Het lijkt veel op zelfstandigheid, maar toch is het net iets anders. Verantwoordelijkheid
Nadere informatieLiederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk
Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk GEWASSEN IN WATER Inhoud: Vanuit de dopeling gezien een statement dat hij in het watergraf alles wat oud is achter zich laat. Hij weet niet alles, kent nog niet
Nadere informatieVan meedenken met naar beslissen voor
Van meedenken met naar beslissen voor Morele problemen bij zorgbeslissingen van familieleden en mantelzorgers voor verminderd beslissingsvaardige ouderen in de thuissituatie Een onderzoek i.h.k.v. het
Nadere informatieWat zegt Paulus in Romeinen 7:7-12?
Wat zegt Paulus in Romeinen 7:7-12? Romeinen 7:7. Paulus stelt weer een vraag, die het voorafgaande mogelijk oproept bij mensen. Hij zei immers, dat de wet (vroeger) zondige hartstochten in ons opriep
Nadere informatieVluchtelingenproblematiek: Je bent beschaafd of racistisch
Björn, Aardig betoog, waarin je de lijn van je redenering aardig weet vast te houden. Ook belangrijk: je staaft die redenering met een behoorlijk aantal voorbeelden en met hier en daar zelfs een theoretische
Nadere informatieF r a n c i s c u s. v a n. Leven met aandacht. w e g D e. Erfgoed Congregatie Zusters Franciscanessen van Oirschot
Leven met aandacht Erfgoed Congregatie Zusters Franciscanessen van Oirschot w e g D e v a n F r a n c i s c u s 2 Leven met aandacht Inhoud 1 De weg van Franciscus 9 2 De oprichting van de congregatie
Nadere informatieWaarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen
week 17 20 april 2015 - Schrijfopdrachten niveau A, les 1 Les 1: Een overtuigende tekst schrijven Beantwoord deze vragen: Een mooie manier om te herdenken 1. Waarom is het volgens jou belangrijk om de
Nadere informatieOPDRACHT: Lees de vier tekstgedeelten en beantwoord de 4 bijbehorende vragen. Luk 15:11-32 Joh 3:14-17, Joh 15:9-17 Matt 5:43-48, Joh 13:33-35
God en je naasten liefhebben LES 3 DEEL 5 DISCIPLE OPDRACHT: Lees de vier tekstgedeelten en beantwoord de 4 bijbehorende vragen. Luk 15:11-32 Joh 3:14-17, Joh 15:9-17 Matt 5:43-48, Joh 13:33-35 Wat leer
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatieWat gebeurt er als iemand zich in de mindere positie voelt? Meer over het instinct voor zelfbehoud
Bijlage 3.1. Wat gebeurt er als iemand zich in de mindere positie voelt? Meer over het instinct voor zelfbehoud Het instinct voor zelfbehoud is heel gezond. Als we dat niet hadden, zou niemand van ons
Nadere informatieIk besloot te verder te gaan en de zeven stappen naar het geluk eerst helemaal af te maken. We hadden al:
Niet meer overgeven Vaak is de eerste zin die de klant uitspreekt een aanwijzing voor de hulpvraag. Paula zat nog maar net toen ze zei: ik ben bang om over te geven. Voor deze angst is een mooie naam:
Nadere informatieOpeningsgebeden INHOUD
Openingsgebeden De schuldbelijdenis herzien Openingsgebeden algemeen Openingsgebeden voor kinderen Openingsgebeden voor jongeren INHOUD De schuldbelijdenis herzien De schuldbelijdenis heeft in de openingsritus
Nadere informatieVoorwoord. Rome en de Romeinen
Voorwoord Rome en de Romeinen Dit verhaal speelt in Rome, ongeveer 2000 jaar geleden. Rome was toen een rijke stad, met prachtige gebouwen. Zoals paleizen voor de keizers, voor de Senaat en voor de grote
Nadere informatieHC zd. 22 nr. 32. dia 1
HC zd. 22 nr. 32 een spannend onderwerp als dit niet waar is, valt alles duigen of zoals Paulus het zegt in 1 Kor. 15 : 19 als wij alleen voor dit leven op Christus hopen zijn wij de beklagenswaardigste
Nadere informatieLesidee: Oorlog en verzet
Lesidee: Oorlog en verzet Tussen 1940 en 1945 was Nederland bezet door Duitse troepen. Die waren in de nacht van 9 op 10 mei 1940 in opdracht van Adolf Hitler het land binnengevallen. Het Nederlandse leger
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2009 - I
Beoordelingsmodel Opgave 1 Religieuze ervaring 1 maximumscore 5 een bruikbare definitie van religie 1 drie problemen die zich kunnen voordoen bij het definiëren van religie 3 meerdere religieuze tradities;
Nadere informatieVertalen van verdriet. Gideon de dichter & Gideon de richter
Alex van Ligten Vertalen van verdriet Gideon de dichter & Gideon de richter 1 Vanuit de diepte Het begin De kamer is weer leeg. Gideons kist heeft zeven dagen voor de boekenkast gestaan en is nu in het
Nadere informatieBekijk de Leerdoelen die bij deze casus horen. Beantwoord daarna de vraag.
Feedbackvragen Overtuigen en presenteren Vraag 1 Bekijk de Leerdoelen die bij deze casus horen. Beantwoord daarna de vraag. Geef per doel aan of je die al beheerst, waarbij N = nee, O = om verder te ontwikkelen
Nadere informatieEindexamen filosofie vwo 2011 - I
Opgave 3 Vreemder dan alles wat vreemd is 12 maximumscore 3 de twee manieren waarop je vanuit zingevingsvragen religies kunt analyseren: als waarden en als ervaring 2 een uitleg van de analyse van religie
Nadere informatieHuiselijk geweld tussen zussen
Huiselijk geweld tussen zussen Motiverende gespreksvoering: Casus huiselijk geweld tussen zussen Door drs. Sergio van der Pluijm Een tijd terug had ik een jonge vrouw (18) van allochtone afkomst in begeleiding
Nadere informatieRapport. Datum: 15 juli 2013. Rapportnummer: 2013/087
Rapport "Toch een voldoende voor de Toets Gesproken Nederlands" Rapport over een klacht over de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid te Den Haag. Datum: 15 juli 2013 Rapportnummer: 2013/087 2
Nadere informatieDoorbreek je belemmerende overtuigingen!
Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als
Nadere informatieDIE VIJF DAGEN IN MEI
DIE VIJF DAGEN IN MEI 1940 Op initiatief van Martin Lagestee maakte Lagestee Film BV in samenwerking met acht regionale omroepen en in coproductie met NTR en VPRO vijf documentaires met als onderwerp de
Nadere informatieHans van der Beek. over schrijven en alles
Hans van der Beek over schrijven en alles Hijschrijftcolumns,boekenennogveelmeer, behoorttotde KunstenMedia redactievanhet Parool,isvadervantweejongensenisbezigte halveren.juist,afvallen.hansvanderbeekschrijft.
Nadere informatiePerspectief 3e editie 2 vmbo Anders dan anderen krant. 1. Voorpagina
Perspectief 3e editie 2 vmbo Anders dan anderen krant 1. Voorpagina Geen mens is hetzelfde, want iedereen is weer anders. Elk mens heeft iets unieks. Dat maakt het soms lastig om elkaar te begrijpen. Of
Nadere informatieSterdienst 8 februari 2015 Oosterkerk: Thema: Mag ik mij even voorstellen, n.a.v. Lukas 19, 1 10 Jezus en Zacheus. Ds.
Sterdienst 8 februari 2015 Oosterkerk: Thema: Mag ik mij even voorstellen, n.a.v. Lukas 19, 1 10 Jezus en Zacheus. Ds. Evert Jan Hefting Mag ik me even voorstellen? Mijn naam is Zacheüs, oppertollenaar
Nadere informatieJohannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl. (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente,
Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente, We zijn er doorheen gegaan, Veertig dagen en nachten, Tijd van voorbereiding...
Nadere informatieVertel de kinderen, of praat met hen over het verschil tussen film, tv kijken of naar het theater gaan.
LESBRIEF Binnenkort gaan jullie met jullie groep naar de voorstelling Biggels en Tuiten Hieronder een aantal tips over hoe je de groep goed kan voorbereiden op de voorstelling. VOOR DE VOORSTELLING Vertel
Nadere informatieWijkgemeente Ichthus Noordwijk. Met de rug tegen de. LEER ME LEREN 5, bewaarexemplaar. Ds. F. van Roest, zondag 15 december
LEER ME LEREN 5, bewaarexemplaar Wijkgemeente Ichthus Noordwijk Met de rug tegen de muur 1 Ds. F. van Roest, zondag 15 december De HEERE is een alwetend God, Zijn daden zijn recht. Hanna 2 H.C. zondag
Nadere informatieATTRIBUEREN OF TOESCHRIJVEN
ATTRIBUEREN OF TOESCHRIJVEN De meeste mensen, en dus ook leerlingen, praten niet alleen met anderen, maar voeren ook gesprekken met en in zichzelf. De manier waarop leerlingen over, tegen en in zichzelf
Nadere informatie150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft!
150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! Scott de Jong http://www.positiefleren.nl - 1 - Je leest op dit moment versie 2.0 van het Ebook: 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft.
Nadere informatieChronologisch feitenonderzoek
Chronologisch feitenonderzoek 1. Medio juni 2001 De heer De Jong van hogeschool Delta BV neemt telefonisch contact op met de financiële afdeling van de directie HBO naar aanleiding van het Hobeon onderzoek.
Nadere informatieWerkblad Gecommitteerde actie
Werkblad Gecommitteerde actie 1 Een onderdeel van mijn leven dat ik waardeer is Mijn intentie voor dit onderdeel is De gecommitteerde acties die ik wil ondernemen zijn de volgende (zorg ervoor dat je noteert
Nadere informatieEen van de agenten komt naar hem toe. Nou, het is me het dagje wel, zegt hij. Nu zijn er toch rellen in de stad.
Een dode De voetbalwedstrijd is afgelopen. Het stadion is bijna leeg. Het is koud, de zon schijnt bleek. Munck staat op de tribune van vak H en staart naar de dode man op de bank. Wat vreselijk, denkt
Nadere informatieInhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197
Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,
Nadere informatieDeel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties
Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna
Nadere informatieWANNEER, GOD, WANNEER?
INHOUDSOPGAVE Deel 1 Wanneer, God, wanneer? Inleiding...................................................... 7 1. Timing en vertrouwen...................................... 8 2. De juiste tijd................................................
Nadere informatieVisual Storytelling Analyse van een Infographic. Het Frisia-Nederland conflict
Visual Storytelling Analyse van een Infographic Het Frisia-Nederland conflict Student: Yannick van Hierden Id-code : 1609791 E-mail : Yannickvanhierden@student.hu.nl Docent: Gerard Smit Minor: Editorial
Nadere informatieDe gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht
De gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht Lees : Mattheüs 18:21-35 Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was,heeft Hij gelijkenissen verteld
Nadere informatieTeksten voorgelezen in de themadienst Wonderen bestaan (niet)!? zondag 15 februari 2015 Harm:
Teksten voorgelezen in de themadienst Wonderen bestaan (niet)!? zondag 15 februari 2015 Harm: Zag twee beren broodjes smeren, o het was een wonder t was een wonder boven wonder, dat die beren smeren konden.
Nadere informatieAnna en Alex nemen het op tegen de valsemunters
Anna en Alex nemen het op tegen de valsemunters Anna en Alex zijn klasgenoten en heel goede vrienden. Ze komen altijd in de meest angstaanjagende situaties terecht en samen hebben ze al heel wat spannende
Nadere informatieHANDIG HONDEN ONTMOETEN
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG HONDEN ONTMOETEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN ONTMOETEN. JE KUNT ER
Nadere informatieH E T V E R L O R E N G E L D
H E T V E R L O R E N G E L D Personen Evangelieschrijver Vrouw (ze heet Marie) Haar buurvrouwen en vriendinnen; o Willemien o Janny o Sjaan o Sophie (Als het stuk begint, zit de evangelieschrijver op
Nadere informatieVermoord? vroeg Evi angstig. Ongetwijfeld. Maar de directeur... Vermoord, herhaalden we beslist. Daarna hebben ze zijn lichaam ondergedompeld in een
2 Juf Kol Tijdens de pauze kwamen we samen in de fietsenstalling. Meester Rob naar z n opoe? Helemaal naar de andere kant van de wereld? Op z n oude fiets? Zonder muts! Alsof we hem zouden vergeten! Onzin!
Nadere informatie