Historisch-morfologische atlas van de rijntakken in de Gelderse Poort.
|
|
- Dirk van Loon
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Adviesbureau de Wildernis Willem Overmars Rhedense Veerweg EC Giesbeek Historisch-morfologische atlas van de rijntakken in de Gelderse Poort. Millingerwaard Kekerdomse Waard Erlecomse Waard Afb. 1. Millingerwaard Willem Overmars, juli 2008 Vervolg op de studie 1993/ stroming bv
2 Inleiding De Millingerwaard is een prachtig voorbeeld van een wandelende Waalmeander. In 1638 lag de waard recht tegenover het dorp Millingen. De top van de meander lag toen nabij het dorp Pannerden. Nu ligt die top drie kilometer meer naar het westen, bij het dorp Hulhuizen. Het dorp Millingen ligt intussen aan de Waal; de waard is als het ware in stroomafwaartse richting weggewandeld. In deze studie zijn oude kaarten uit de periode heden zo goed mogelijk over de huidige topografische kaart heen geprojecteerd. Aan de hand van deze kaarten is een vrij nauwkeurig beeld op te bouwen van de manier waarop de verplaatsing van de Millingerwaard heeft plaatsgevonden. Vervolgens is nagegaan uit welke periode de verschillende delen van de huidige Millingerwaard / Kekerdomsche Waard / Erlecomse Waard stammen. Deze laatste analyse is vooral van betekenis voor de plannen die op het ogenblik voor deze waarden worden opgesteld. Sinds 1993 is er op een aantal plekken reliëfvolgend ontkleid. Daarbij zijn oude geulpatronen in de ondergrond weer zichtbaar geworden. Deze studie geeft de hoofdlijnen van de ontwikkeling aan. Voor meer gedetailleerde informatie, met name over de 19de en 20ste eeuw, is verder onderzoek nodig. Methode Het onderzoek uit 1993 naar kaarten heeft zich vooral gericht op de verzamelingen van het Algemeen Rijksarchief in Den Haag, het Rijksarchief in Gelderland, en de gedrukte rivier- en topografische kaarten. Uit de gevonden kaarten is een reeks heden samengesteld, die op interessante tijdsintervallen een beeld geeft van de veranderingen. Het is heel goed mogelijk dat er nog meer kaarten met relevante gegevens bestaan.. De historische kaarten zijn per computer over de gedigitaliseerde topografische basiskaart heen geprojecteerd. De topografische basiskaart werd samengesteld uit de laatste topografische kaart, de rivierkaart, en recente luchtfoto's. De verschillende kaarten bleken heel behoorlijk te 'passen' op de ondergrond; er was slechts in beperkte mate sprake van vervormingen. Alleen de kaart van 1694 was in noordelijke richting sterk afgeplat. Deze kaart is passend gemaakt door de y-as (noord-zuid) enigszins in noordelijke richting op te rekken. De overige kaarten zijn ongecorrigeerd over de basiskaart heen geprojecteerd. Uiteraard zijn de verschillen in opmeting en de achterliggende driehoeksmetingen groot. Er kan niet verwacht worden dat een 17de eeuwse kaart direct past op een topkaart uit Daarom is bij het over elkaar heen plaatsen van de kaarten ook naar de inhoud van de kaarten gekeken. bij kaarten van uiterwaarden is het bijvoorbeeld van belang welke dorpen aan de rivier lagen, en welke juist aan een brede uiterwaard grenzen. Kekerdom en Pannerden bijvoorbeeld, liggen nu ver van de rivier. Maar in de zeventiende eeuw lagen deze plaatsen juist pal aan de rivier. Dat zijn zaken waarin kaartmakers zich niet vergisten, en deze gegevens zijn ook leidraad geweest bij het calibreren van de kaarten. In 2008 zijn hier een aantal elementen aan toegevoegd. Als achtegrond is de gekleurde topografische kaart 1: gebruikt. Er zijn meer topografische kaarten afgebeeld, evenwel (nog) zonder diepgaande analyse. Verder is gebruik gemaakt van Google Earth.
3 Voor 1638 Zoals we zullen zien in de kaarten, wandelde de meander van de Millingerwaard een aanzienlijke afstand stroomafwaarts in de periode van de zeventiende eeuw tot 1880, toen de rivierbeddingen werden genormaliseerd. De oudste hier gebruikte kaart stamt uit 1638 (afb 3-5). In de periode ervoor heeft de meander dus stroomopwaarts gelegen. Op kaart 2 is dit vermoedelijke traject aangegeven: de zuidelijke bocht van de meander is aangeduid. Dat punt ligt nu dus 3 kilometer naar het westen en 2 kilometer naar het zuiden. Bij Kekerdom maakt de zuidelijke Waalbandijk een opmerkelijke uitbochting naar het noorden. Aangenomen mag worden, dat de dijk tussen Millingen en Kekerdom omstreeks 1600 een 'schaardijk'is geweest, dat betekent een dijk waar de hoofdstroom van de rivier vlak onderlangs liep. Dat waren altijd gevaarlijke punten. Vele malen werd de dijk ondergraven, en moest deze verder landinwaarts weer opgebouwd worden. Vaak ook werden er huizen, soms delen van dorpen, en, in het geval van Herwen in 1760, zelfs de kerken door de rivier verzwolgen. Omstreeks 1600 moet de naderende rivier een bedreiging voor Kekerdom geweest zijn. Afb. 2. Vermoedelijke loop van de Waal in de Millingerwaard omstreeks 1600.
4 Van Geelkerckens kaart van 1638 Dwars door de Millingerwaard / Kekerdomsche Waard loopt de gemeentegrens tussen Ubbergen en Millingen (zie kaart 16) Deze gemeentegrens is een zeer oude politieke grens tussen Gelders (Millings) en Kleefs (Kekerdoms) gebied. Op de kaart 3, van I. van Geelkercken uit 1638,ligt deze grens niet midden in de uiterwaard, zoals nu, maar helemaal aan de Kekerdomse kant. (deze kaart is omwille van de oriëntatie op z'n kop in het rapport afgebeeld) Aan de overkant van de Waal, in de top van de meander ligt, rechts van het midden, het dorp Panderen. Links van het midden is duidelijk een dijk te zien, die zich splitst; dat is het punt waar de Betuwsche bandijk en de Betuwsche dwarsdijk bij elkaar komen. Tussen dit punt en Panderen werd later, in 1706 het Panderens Kanaal aangelegd, de nieuwe bovenmond van de Nederrijn. Afb. 3. Millingerwaard in 1638, door I. van Geelkercken. Gelders Archief AV 75.
5 Afb.4. Topografische kaart 2003, met daarop de kaart van 1638, en daarover weer de huidige rivierlopen. Bij projectie van deze kaart op de topgrafische kaart 2003 (afb. 4) blijkt, dat de Waal in 1638 voor Millingen langs door de huidige Lobberdense Waard noordwaarts stroomde. Het meest noordelijke punt lag in het huidige tichelgatencomplex van Staatsbosbeheer bij Pannerden. De dijk bij Pannerden was een 'schaardijk', een dijk waar de rivier vlak onderlangs loopt. Daarna boog de rivier weer terug naar het zuiden, ongeveer over het huidige fort Pannerden heen. De tegenbocht volgde vlakbij Kekerdom. Het kerkje lag op dat moment dus pal aan de stromende rivier. Vandaaruit neemt de rivier de richting naar Gendt, aan de overkant. Op de overzichtskaart ( afb. 5) is aangegeven welk stuk van de toenmalige Millingerwaard nu nog bestaat. Afb, 5. Loop van de Waal bij de Millingerwaard in 1638, en het gedeelte van de Waard dat uit 1638 en eerder stamt.
6 De kaart van 1641 Op een kaart van Nicolaas van Geelkercken uit 1641 (afb. 6) is te zien, dat de hele Millingerwaard boven het dorp Millingen begon, en zich nog stroomopwaarts van Kekerdom, en nabij Pannerden bevond. Afb. 6. Millingerwaard 1642, door N. van geelkercken. Gelders Archief, AV 598.
7 G. Passavants kaart van 1694 Op de kaart van G. Passavant van 1694 is aan de Millingsche kant is (afb. 7) langs de oever van de Waal "afbrekend schaar" geschreven. Op die plek vrat de rivier dus aan de oevers, en werd deze naar binnen toe verlegd. Het zand, dat op deze plek door de rivier werd opgenomen, werd door de stroom meegevoerd, tot voorbij het meest noordelijke ( op deze kaart beneden) puntje van de meander bocht. Voorbij dat punt, in de binnenbocht, nam de stroomsnelheid af. Daar werd het zand in met de stroom meegebogen zandbanken (aanwassen met het karakteristieke 'slaapmuts'-model) afgezet. Die zandbanken raakten begroeid met wilgen en populieren. Ze staan als 'Rijshout' op de kaart aangegeven. Tegenover de zandbanken, aan de Gendtse kant, schuurde de rivier weer langs een 'afbrekend schaar'. Ook de Gendtsche waard is aan de stroomopwaartse kant dus aan het afbreken. Bij Kekerdom is de situatie hachelijk.het dorp ligt vlak aan de rivier. (afb. 8) Een krib ('hooft') beschermt de schaardijk hier tegen het water. In de uiterwaard liggen tussen de aangegroeide rijswaard en de oude waard een brede en een smallere strang. Deze strangen zijn in de ondergrond van de Millingerwaard, in de noordelijke kleipiutten onder het Colebrandersbos, nog steeds te vinden, zoals op kaarten 1, 9 en 10 is aangegeven. Afb. 7. Kaart van het plan voor een doosnijding van de Millingerwaard, 1694, door G. Passavant. Gelders Archief, Gedeputeerden Nijmegen 19. Op de kaart van Passavant zijn op het oudste gedeelte van de Millingerwaard een tweetal strangen weergegeven. De ene, de 'Bemmelweerdse strang', komt ongeveer overeen met de zuidelijkste strang op de kaart van In de andere strang, 'het Wel' geheten, komen vier kleinere geulen samen. 't Wel volgt globaal de loop van de tweede strang van 1638, maar heeft een heel ander begin gekregen. Er is hier sprake van uitslijpgeulen, die hun weg vervolgen in de loop van een oude strang. Een uitslijpgeul ontstaat als volgt. Wanneer het zomerbed van een rivier vol staat (full bank-situatie) is de stroomsnelheid hoog, en wordt er veel zand meegevoerd. Wanneer bij stijgend water de rivier vervolgens buiten haar oevers treedt, neemt de stroomsnelheid door de grotere breedte van de stroom in eerste instantie af.
8 Daardoor vermindert het transporterend vermogen van de rivier, en op de oever zet zich zand af. Het water dat vervolgens verder stroomt, neemt een weg dwars over de uiterwaard. Die weg is bij eenzelfde verval korter dan de weg die het water door het bochtige zomerbed van de rivier moet nemen. Het water gaat op het traject dwars over de uiterwaard dus sneller stromen. Daardoor neemt het transporterend vermogen van het water toe. Maar dit water is onderverzadigd van sediment, want het heeft zojuist zijn vracht aan zand gelost. Het roetst dus als het ware de zelfgevormde oeverwal weer af, en neemt daarbij opnieuw zand uit de ondergrond op. Daardoor ontstaan er achter de hoge oeverwal in een buitenbocht een aantal uitslijpgeulen, die in dit geval in één geul, 't Wel, samenkomen. Aangezien op latere kaarten nog maar weinig van deze geulen terug te vinden is, mag worden aangenomen, dat dit stuk van de Millingerwaard later door een kleidek overdekt is geraakt. In de huidige ondergrond zijn de twee strangen van de kaart van 1638 aanwezig, maar veranderd in uitslijpgeulen, zoals op deze kaart van 1694 aangegeven. Deze kaart geeft ongeveer de situatie aan, vanwaaruit in het Pannerdens Kanaal werd gegraven. Afb.8. Kekerdom met buitendijkse kerk 1694 aan het 'afbrekend schaar'. De opmerkelijke ligging van de kerk van Kekerdom stamt dus uit de periode , toe de zuidwaarts gerichte waalbocht het dorp passeerde. De volgende hypothese is gerechtvaardigd. Er moet door de bewoners van het dorp en de bestuurders van het Graafschap Kleve - Kekerdom was Kleefs - hard gewerkt zijn om het dorp van de volledige ondergang te redden. Bij het terugleggen van de aangetaste dijk is deze aan de zuidkant van de kerk terecht gekomen. De kerk zelf heeft men kunnen behouden. Links op deze kaart zijn de eerste zandbanken van de Millingerwaard te zien, die in de komende jaren tot voorbij Kekerdom zullen aangroeien, waarna het gevaar geweken zal zijn. Rechts, bij het woord 'sant' is de aangroeiende punt van de gendtse waard te zien.
9 Afb. 9. De loop van de Waal in 1694, geprojecteerd op de topkaart van 2003.
10 Afb.10. De Millingerwaard en de delen van de uiterwaard die op de kaarten van 1638 en 1694 staan, en nog bestaan.
11 De kaart van van Hooff uit 1785 Afb. 11. Kaart van Van Hooff, Nationaal Archief, ś-gravenhage De beide Waarden, de Millingse en de Gendtse, brokkelen aan de stroomopwaartse kant af, en groeien aan de stroomafwaartse zijde aan, en schuiven zo langzaam stroomafwaarts.
12 De kaart van 1764/65 Op een kaart van 1764/1765 is aan de stroomopwaartse kant van de Millingerwaard te zien (kaarten 12, 13, 14 en 15), dat het schaar daar nog weer verder afgebroken is. De oever lag daar toen ongeveer op de plek waar ook de huidige oever ligt. In het oude stuk van de Millingerwaard zijn nog, vaag, de contouren van de oude strangen te vinden. Aan de westelijke kant (links) is de waard aanzienlijk aangegroeid, en er ligt een lange zandplaat langs de westelijke oever. De oude strang die begint bij het Colebrandersbos loopt voorbij Kekerdom verder langs de dijk. Het wordt duidelijk, dat deze strang, de Oude Waal, nooit in zijn geheel en tegelijkertijd de Waal is geweest. Steeds zijn stukjes van deze strang bedding van de Waal geweest. Het bovenste stuk stamt uit 1638, en op deze kaart is nu, in 1765, het stuk bij het begin van de Erlecomse dam aan de beurt. De Waal is langs de lijn van deze bedding steeds een stukje opgeschoven. De strang door de Millingerwaard is de verzamellijn van de punten waar de Waal in het verleden zijn zuidelijke buitenbocht heeft gehad. die buitenbochten waren diep, en bleven dan ook het langst bestaan. Omdat bij hoog water de hele uiterwaard mee stroomt, is er later nog van alles aan de morfologie van de geulen gebeurt. Het gevaar voor het dorp Kekerdom is geweken: de zuidelijke bocht van de Waal is het dorp ruimschoots voorbij. In de strang oostelijk van Kekerdom liggen de aanzetten van twee dammen, die daar ook nu nog als toegangswegen liggen. De grens tussen Kerkerdom en Millingen, en dus tussen Kleve en gelre, staat duidelijk op de kaart. Rivieren mogen dan al hun lopop verleggen, politieke grenzen worden door mensen hardnekkig verdedigd. Afb.12. Millingerwaard in Gelders Archief, Nederrijn en Ijssel, 244.
13 Afb. 13. Millingerward ion Gelders Archief, AV 366. Afb. 14. De kaart van 1765 op de topkaart van 2003, met de huidige loop van de Waal er overheen gelegd.
14 Afb. 15. De Millingerwaard in 1765, met de gedeelten die ook op de kaarten van 1638 en 1695 stonden, en nog bestaan.
15 De situatie omstreeks 1803 Om de situatie kort na 1800 weer te geven zijn twee kaarten gebruikt. De eerste is de Tranchot-kaart, een door Franse ingenieurs gemaakte kaart, die dit stuk omstreeks 1803 hebben gekarteerd, (kaart 16) Deze opname bevestigt het beeld van de kaart van 1765, zij het dat aan de linkerkant (in de huidige Erlecomse Waard) de Waal nog weer een stukje verder naar het westen is opgeschoven. De langgerekte zandbank van de kaart van 1765 is begroeid geraakt met ooibos. Op kaart 17 is te zien, dat de waard in zuidwestelijke richting nog een stukje aangroeide.op de kaart van Beijerinck van 1805/1806 is ook de Pannerdense kant van de Waal goed te zien. Aan de kavelgrenzen (sloten) in de Pannerdense Buijtelanden / de Lobberde is de vroegere loop van de Waal van 1638 nog te herkennen (kaart ontbreekt). Afb.16. Tranchtkaart, 1803
16 Afb.17. De loop van de Waal in 1805, met de gedeelten van de Waard die ook op de kaarten van 1638, 1695 en 1765 stonden, en nog bestaan.
17 De negentiende eeuw In de loop van de negentiende eeuw veranderde er weinig in deze uiterwaarden. De eerste steenfabrieken vestigden zich. Er vond afslag plaatslangs de Millingerdam, maar dit euvel werd steeds hersteld, omdat het splitsingspunt tussen Waal en Nederrijn stabiel gehouden moest worden In grote lijnen hadden de Millingerwaard en de Kekerdomse Waard al in 1805 hun huidige contouren. Natuurlijk is er in deze eeuw wel veel klei en zand in de waarden afgezet. Zand op de oeverwallen langs de rivier, en klei in het meer dijkwaards gelegen deel. Alleen de Erlecomse waard groeide nog wat aan. Op het eind van de negentiende eeuw werd de Waal genormaliseerd. Dat wil zeggen, er werden kribben aangelegd, loodrecht op de stroomrichting, die tot doel hadden om de stroomgeul min of meer op constante breedte te houden, en ook de diepte van de stroomgeul te waarborgen. Hierdoor werd voorkomen, dat zich zandbanken en eilanden in de vaargeul vormden. Wanneer bij ijsgang de drijvende schotsen op de rivier vastliepen op zulke ondieptes, dan vormden zich maar al te vaak ijsdammen, die het water opstuwden. Dijkdoorbraken werden vaak door zulke ijsdammen veroorzaakt. Natuurlijk profiteerde de scheepvaart enorm van deze nieuwe, constante en diepe vaargeul. Afb. 18. Topografische kaart Op de topografische kaart7 van 1903 (kaart 18) is deze eerste fase van de riviernormalisatie te zien. In de bocht bij Erlecom dwingen lange kribben de stroomdraad van de schaardijk af. De ligging van de toenmalige oever is weergegeven op kaart 19. In de twintigste eeuw raakte de ruimte tussen deze lange kribben opgevuld met zand en slib. Bij een tweede fase van normalisatie, in de dertiger jaren, werd de oever nog iets opgeschoven.
18 Afb. 19. Millingerwaard 1895, met de gedeelten van de Waard die ook op de kaarten van 1638, 1695, 1765 en 1803 stonden, en nog bestaan. De riviernormalisaties van het eind van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw waren zeer suksesvol, vanuit technisch standpunt bezien. Zij haalden evenwel het 'leven' uit de rivier. Erosie ('afbrekend schaar') van oevers, zandtransport over korte afstanden, zandplaten, nevengeulen, eilanden, heel dit proces kwam tot stilstand. De meanders hielden op met wandelen. Zandafzettingen in de uiterwaarden werden zeldzaam. Dikke kleilagen daarentegen werden achter de zomerkades in de uiterwaarden over het oude reliëf heen afgezet. Vanaf de twintiger jaren werd er in de Millinger- en Kekerdomse Waarden diep geticheld: er ontstonden kleiputten tot onder het grondwaterniveau. Hier en daar is de loop van oude geulen en laagtes nog in de vorm van de oude geulen te herkennen. Tot omstreeks 1995 werd kleiwinning vooral in de vorm van min of meer rechthoekige kleiputten verricht. De vklei werd afgevoerd per smalspoor, waarvoor karakteristieke dammen bleven liggen. (afb. 20). Na 1995 is men overgeschakeld op reliëfolgende ontkleiing. Daarbij werd de klei als het ware van het xzandreliëf in de ondergrond afgeschraapt, zodat het oorspronkelijk reliëf en de authentieke geulen weer tevoorschijn kwamen. (afb. 21.)
19 Afb. 20, Klassieke perceelsgewijze ontkeliing met dammen van smalspoorrails
20 Afb. 21. Reliefvolgende ontkleiing Millingerwaard, waarbij het authentieke zandreliëf weer tevoorschijn komt.
21 Samenvatting afb. 22. Millingerwaard, samenvatting morfologie
22 Bijlagen: overige kaarten Er bestaan nog veel meer kaarten van de Millingerwaard, die voor een uitgebreide kennis van de waard verdere studie behoeven. In het Nationaal Archief en het Gelders Archief bevinden zich nog een hele serie kaarten uit de 17de en 18de eeuw. De reeks topografische kaarten uit de 19de en 20 ste eeuw volgt hieronder, zonder commentaar.
23 Afb.23. Millingerwaard en Gendtsche Waard, Eerste rivierkaart 1830.
24 Afb. 24. Topografische kaart Nationaal Archief, ś-gravenhage. Afb. 25. Topografische kaart Topografische Dienst / Kadaster, Emmen
25 Afb. 26. Topografische kaart Topografische Dienst / Kadaster, Emmen Afb. 27. Topografische kaart Topografische Dienst / Kadaster, Emmen
26 Afb. 28. Topografische kaart Topografische Dienst / Kadaster, Emmen Afb. 29. Topografische kaart Topografische Dienst / Kadaster, Emmen
27 Afb. 30 en 31 en. Topografische kaart (boven ) en 1969 (beneden) TopDienst / Kadaster, Emmen
28 Afb. 32 en 33. Topografische kaart 1974 (boven) en 1985 (beneden). TopDienst / Kadaster, Emmen
29 Afb. 34. Topografische kaart 2003 Topografische Dienst / Kadaster, Emmen
Het rivierklei-landschap
Het rivierklei-landschap Kaart rivierlandschap in Het huidige rivierengebied omvat de stroomgebieden van de Maas en de Rijn. De Rijn vertakt vrijwel direct na binnenkomst in ons land bij Lobith in een
Nadere informatieOntwikkeling van Buiten Ooij, Oude Waal en Stadswaard 1650-2000. in opdracht van Staatsbosbeheer
Ontwikkeling van Buiten Ooij, Oude Waal en Stadswaard 1650-2000 in opdracht van Staatsbosbeheer Colofon Adviesbureau De Wildernis Willem Overmars Rhedense Veerweg 5-12 6987 EC Giesbeek 06-5424.5525 08787-10.639
Nadere informatieMeer en Stadzigt Ligging van een oude buitenplaats bij Naarden
Adviesbureau de Wildernis Willem Overmars, landschapsarchitect Rhedense Veerweg 5-12 6987EC Giesbeek 0313-630-198 06-5424.5525 Meer en Stadzigt Ligging van een oude buitenplaats bij Naarden 10 november
Nadere informatieDe Ooijsche Graaf. Ontwikkeling van de rivierloop Ontkleiingen Historisch morfologische atlas van de Rijntakken.
Adviesbureau De Wildernis Willem Overmars Rhedense Veerweg 5-12 6987EC Giesbeek 06-5424.5525 08787.10.639 willem.overmars@wildernis.eu www.wildernis.eu Historisch morfologische atlas van de Rijntakken
Nadere informatieKustlijn van de Noordzee
International Wadden Sea School www.iwss.org 150.000 jaar geleden - 150.000 jaar geleden was het hele Noordzeebekken bedekt met een dikke ijslaag: dit was de Saale ijstijd. - Alle zeewater was in gletsjers
Nadere informatieAantal pagina's 5. Doorkiesnummer +31(0)88335 7160
Memo Aan Port of Rotterdam, T.a.v. de heer P. Zivojnovic, Postbus 6622, 3002 AP ROTTERDAM Datum Van Johan Valstar, Annemieke Marsman Aantal pagina's 5 Doorkiesnummer +31(0)88335 7160 E-mail johan.valstar
Nadere informatiePanorama s Rijnwaardense Uiterwaarden. versie december 2013
Panorama s Rijnwaardense Uiterwaarden versie december 2013 1 2 Panorama s Rijnwaardense Uiterwaarden versie december 2013 3 Inhoud Panorama s Groene rivier strang Regelwerk Pannerden Lobberdensche Waard
Nadere informatieVAN BRON TOT DELTA. Paul de Kort. een studie naar landschapskunst in de Blaricummermeent. Eemmeer. Eem. Amersfoort.
Eemmeer een studie naar landschapskunst in de Blaricummermeent Eem VAN BRON TOT DELTA Amersfoort Gelderse vallei Paul de Kort Utrechtse heuvelrug stuw gemaal Een Deltarivier in De Blaricummermeent De rivier
Nadere informatieAK HF SE 2 'Wonen in NL' hoofdstuk 1
Balgstuw Opblaasbare dam in de rivier. Bij Kampen bedoeld om te voorkomen dat water van het IJsselmeer de IJssel in wordt gestuwd door de wind. Als dit wel gebeurd kan dat leiden tot hoge waterstanden
Nadere informatieOudste landschap van Nederland Natuurparel De Vilt
Oudste landschap van Nederland Natuurparel De Vilt Deze oude Maas-arm is 10.000 jaar geleden gevormd en afgesloten geraakt van de huidige Maas. In de loop van de tijd is hier een uniek natuurlandschap
Nadere informatieBureauonderzoek Landschap & Cultuurhistorie en Recreatie & Infrastructuur regionale waterkering Westknollendam
Notitie / Memo Aan: Tom Groot (HHNK) Van: Johanna Bouma Datum: 21-3-2017 Kopie: Ronald Hoevers, Dave Groot Ons kenmerk: T&PBF2365N002D0.1 Classificatie: Open HaskoningDHV Nederland B.V. Transport & Planning
Nadere informatieHet territorium Urk; van Almere naar Zuiderzee. Een reconstructie van het gebied tussen 800 en 1300. (Anne Post versie 01-02-2016)
Het territorium Urk; van Almere naar Zuiderzee. Een reconstructie van het gebied tussen 800 en 1300. (Anne Post versie 01-02-2016) Voor deze reconstructie is gebruik gemaakt van de kaarten uit de publicaties
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4, Nederland Wateroverlast
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4, Nederland Wateroverlast Samenvatting door een scholier 2085 woorden 27 oktober 2009 6,6 226 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Samenvatting Aardrijkskunde
Nadere informatieRuimte voor de rivier de IJssel
Ruimte voor de rivier de IJssel WERKBLAD 1. Over welk plan van de overheid gaat dit filmpje en wie werken er allemaal samen? 2. De foto hierboven is gemaakt op de dijk die langs de IJssel loopt. Hoe heten
Nadere informatie2 Bemesting 44 2.1 Meststoffen 44 2.2 Soorten meststoffen 46 2.3 Grondonderzoek 49 2.4 Mestwetgeving 49
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Bodem en grond 9 1.1 Grond, bodem en grondsoorten 9 1.2 Eigenschappen van grond 20 1.3 Problemen met de grond 23 1.4 Verbeteren van landbouwgronden 30 1.5 Transport van
Nadere informatieBijlage 1 Aanvullend advies archeologisch onderzoek, Wozoco Giessenburg, Neerpolderseweg 19, Giessenburg, Gemeente Giessenlanden
Bijlage 1 Aanvullend advies archeologisch onderzoek, Wozoco Giessenburg, Neerpolderseweg 19, Giessenburg, Gemeente Giessenlanden 0 SOB Research, 26 juni 2014 1 1. Archeologisch onderzoek 1.1 Inleiding
Nadere informatieInleiding. Vigerend beleid en bevoegd gezag. Quick scan archeologie: Trajectstudie Bochtverbetering Alphen a/d Rijn. Utrecht, 25 november 2012
Quick scan archeologie: Trajectstudie Bochtverbetering Alphen a/d Rijn Utrecht, 25 november 2012 Inleiding De provincie heeft voornemens om de zuidwestelijke oever van de kruising van de Oude Rijn met
Nadere informatieDe Veluwe en de Nederrijn
Wildernis Consultancy Willem Overmars Rhedense Veerweg 5-12 6987EC Giesbeek willem.overmars@wildernis.eu 06-54245525 De Veluwe en de Nederrijn Botsende rivieren 23 december 2008 Afb. 1. Oude en nieuwe
Nadere informatieLAGE WATERSTAND IN DE RIJN
LESBRIEF LAGE WATERSTAND IN DE RIJN Inleiding In de winter kende de Rijn een hoge waterstand door de relatief hoge temperaturen in noordwest Europa. In de zomer van 2018 was relatief warm en er viel weinig
Nadere informatieHet groeiende beek concept
Het groeiende beek concept Een ontwikkelingsstrategie voor de Wilderbeek Aanleiding In juni 07 is de Wilderbeek verlegd ten behoeve van de aanleg van de A73. De Wilderbeek kent over het traject langs de
Nadere informatieBIJLAGE BIJ BRIEF (MET ALS KENMERK: ) Opdrachtgever: Project: Gemeente Nijkerk Historisch onderzoek aan de Stoutenburgerlaan Amersfoort/
BIJLAGE BIJ BRIEF (MET ALS KENMERK: 110301.001725) Opdrachtgever: Project: Gemeente Nijkerk Historisch onderzoek aan de Stoutenburgerlaan Amersfoort/ Nijkerk Het betreft het plangebied voor het toekomstige
Nadere informatieBijlage HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 1. Bronnenboekje. HA-0131-a-16-1-b
Bijlage HAVO 216 tijdvak 1 aardrijkskunde Bronnenboekje HA-131-a-16-1-b Wereld Opgave 1 Van cacaoboon tot chocolade De productieketen van cacao Verbouw De cacaoboom komt oorspronkelijk uit Midden-Amerika.
Nadere informatieDe geomorfologie in het gebied wordt voor een belangrijk deel bepaald door de stuwwalvorming tijdens de Saale-ijstijd (afbeelding I.1).
De geomorfologie in het gebied wordt voor een belangrijk deel bepaald door de stuwwalvorming tijdens de Saale-ijstijd (afbeelding I.1). Afbeelding I.1. Vorming stuwwal Nijmegen en stuwwal Reichswald Zandige
Nadere informatieLAGE WATERSTAND IN DE RIJN
ANTWOORDEN LAGE WATERSTAND IN DE RIJN Inleiding In de winter kende de Rijn een hoge waterstand door de relatief hoge temperaturen in noordwest Europa. In de zomer van 2018 was relatief warm en er viel
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 15058 5 juni 2015 Besluit van de Minister van Infrastructuur en Milieu, van 4 juni 2015, nr. IENM/BSK-2015/101689 tot
Nadere informatieSedimentatie in Harderwijker Bocht ten gevolge van de strekdam bij Strand Horst Noord
Sedimentatie in Harderwijker Bocht ten gevolge van de strekdam bij Strand Horst Noord In het gebied tussen de strekdammen bij Strand Horst Noord en de bebouwing van Harderwijk ligt een klein natuurgebied
Nadere informatieSaint-Quentin (Frankrijk) Frankrijk. België. Nederland. in de Noordzee (Nederland) Vlaams Gewest. Waals Gewest
Leerlingen Naam: De Boven-Schelde: varen tussen Oudenaarde en Merelbeke Klas: 9 Opdracht 1: rivieren het stroomgebied en kanalen van in Vlaanderen Schelde 1a. Waar bevindt zich de bron van de Schelde?
Nadere informatieSaint-Quentin (Frankrijk) Frankrijk. België. Nederland. in de Noordzee (Nederland) Vlaams Gewest. Waals Gewest
Leerlingen Naam: De Boven-Schelde: varen tussen Bossuit en Oudenaarde Klas: 9 Opdracht 1: rivieren het stroomgebied en kanalen van in Vlaanderen Schelde 1a. Waar bevindt zich de bron van de Schelde? Saint-Quentin
Nadere informatieLANDSCHAPSANALYSE. 3: Landschapsvormen Hoog-Nederland. Sabine Geerlings Academie van Bouwkunst - 27 aprii. 27 september 2013 Academie van Bouwkunst
LANDSCHAPSANALYSE 3: Landschapsvormen Hoog-Nederland 27 september 2013 Academie van Bouwkunst Sabine Geerlings Academie van Bouwkunst - 27 aprii Onderwerpen 1. Rivierenlandschap 2. Zandlandschap 3. Krijt-
Nadere informatieLIGGING. topografische kaart. ligging in het veld
LIGGING Recreatiebedrijf Landgoed Moerslag 32 is gesitueerd ten zuiden van de kern Moerslag. Zie de markering in de topografische kaart hieronder en de luchtfoto rechts. topografische kaart ligging in
Nadere informatieDrie aardkundige monumenten
10 Drie aardkundige monumenten Aardkundige monumenten geven iets weer van de ontstaansgeschiedenis van ons landschap. Een geschiedenis die ons honderden, duizenden of zelfs miljoenen jaren terugvoert in
Nadere informatieElk riviertraject zijn eigen aanpak. Succesfactor voor uiterwaardinrichting:
Succesfactor voor uiterwaardinrichting: Systeemeigen uiterwaardinrichting Ontwerpen vanuit de eigenheid van een riviersysteem Bart Peters Bureau Drift De succesvolste projecten leggen structuren en processen
Nadere informatieHet EEUWIGE landschap
VITRUVIUS NUMMER 11 APRIL 2010 38 DRS. WILLEM OVERMARS KUNSTHISTORICUS EN LANDSCHAPSARCHITECT DEEL 2 - NATUURONTWIKKELING IN DE PRAKTIJK Het EEUWIGE landschap 1 DE GEDAANTE VAN DE WAAL VOOR DE AANLEG VAN
Nadere informatieEnkele opmerkingen naar aanleiding van een bijschrift over kasteel Crayenstein.
Enkele opmerkingen naar aanleiding van een bijschrift over kasteel Crayenstein. Uit: C. Baardman, Leo J. Leeuwis, M.A. Timmermans, Langs Merwede en Giessen (Den Haag 1961) Op de zuidelijke oever van de
Nadere informatieNationaal Landschap Gelderse Poort
Indicator 19 maart 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Waar de Rijn Nederland binnenstroomt,
Nadere informatie9Sommige stukken van beken en rivieren bieden nog extra charme, Prachtige oorspronkelijke stukken van beken
Prachtige oorspronkelijke stukken van beken 9Sommige stukken van beken en rivieren bieden nog extra charme, doordat daar de werking van de elementen goed zichtbaar is, of omdat de sfeer er gewoonweg sprookjesachtig
Nadere informatieEen kaart wordt op schaal getekend. Dat is een verkleining van de werkelijkheid.
VAN KLEIN NAAR GROOT België is verdeeld in meerdere kleine plaatsen. Er zijn gehuchten, dorpen, deelgemeenten, gemeenten, steden, provincies en gewesten. België behoort tot werelddeel Europa. Op een provinciekaart
Nadere informatie\6qw DE RIJNTAKKEN VAN DE BOVENRIVIEREN SEDERT 1600 OX; door ir. K.vanTil
OX; \6qw DE RIJNTAKKEN VAN DE BOVENRIVIEREN SEDERT 1600 door ir. K.vanTil Ministerie van Verkeer en Waterstaat Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat Directie Oost-Nederland Postbus 9070 6800 ED Arnhem Tel.
Nadere informatieAddendum op RAAP-rapport 1254: Plangebied Winssense Waarden / zandtransportzone in het kader van vergunningverlening plan Geertjesgolf
1 Addendum op RAAP-rapport 1254: Plangebied Winssense Waarden / zandtransportzone in het kader van vergunningverlening plan Geertjesgolf Eckhart Heunks 01-10-2012 1. Inleiding Een onderdeel van het plan
Nadere informatieGrote Nederlandse rivieren pas na 1850 afdoende getemd
Grote Nederlandse rivieren pas na 1850 afdoende getemd J.M. Praamsma Universiteit Utrecht 1988 In de nacht van 15 op 16 januari 1987 ontsnapte de stad Kampen en omgeving ternauwernood aan een overstromingsramp.
Nadere informatieEen wal van zand, klei of steen die mensen beschermt tegen hoog water. De plek waar het rivierwater in de zee uitkomt.
Meander Samenvatting groep 5 Thema 3 Waterland Samenvatting Langs de kust Nederland ligt voor de helft onder de zeespiegel. Heel vroeger woonden mensen dicht bij zee op terpen. Langs de kust beschermen
Nadere informatieSamen door de bocht(en) Editie
Samen door de bocht(en) Editie 2011-2012 Samen door de bocht(en) In de bochten bovenstrooms Nijmegen tot aan de Pannerdensche Kop breidt Rijkswaterstaat in overleg met het Watersportverbond en de Koninklijke
Nadere informatieDrempt. Rapport Ned. 52. Gld. 4.
Drempt. Rapport Ned. 52. Gld. 4. Vraagstelling. Wat zijn de maten, versieringen en vorm van de van de kerk van Drempt (kaart afb. 1) gerapporteerde grafplaat uit de (ruim te nemen) 12 e eeuw? Wat is zijn
Nadere informatieTexel Landschappelijke ontwikkelingen
Texel Landschappelijke ontwikkelingen Een LIA-presentatie LIA staat voor: Landschappen ontdekken In een Aantrekkelijke vorm. Lia is ook de geograaf die zich gespecialiseerd heeft in de veranderende Noord-Hollandse
Nadere informatieDeel 1 Toen en nu 13
Deel 1 Toen en nu 13 14 Historie Het huidige typisch Nederlandse landschap met polders en dijken kent een lange historie. Na de laatste grote ijstijd, ongeveer 10.000 jaar geleden, werd door een stijgende
Nadere informatieSander de Haas en Cedrick Gijsbertsen sanderdehaas@samsamwater.com cedrickgijsbertsen@samsamwater.com
Aan Weebale Foundation Datum 3 oktober 2010 Project Watervoorziening Banda, Oeganda Referentie 56-1 Opgesteld Email Onderwerp Sander de Haas en Cedrick Gijsbertsen sanderdehaas@samsamwater.com cedrickgijsbertsen@samsamwater.com
Nadere informatiePubliekssamenvatting. Archeologisch onderzoek Groene Rivier Pannerden
Publiekssamenvatting Archeologisch onderzoek Groene Rivier Pannerden Catastrofale overstromingen kwamen vaak voor in de geschiedenis van Pannerden, wat met de ligging in de driehoek tussen de rivieren
Nadere informatie') G. van Klaveren Pzn.,..De Morgenster en Sterkenburg" in Maandblad Oud- Utrecht 1930, 5e jaargang, blz. 33.
VONDSTEN EN RESTAURATIES TE UTRECHT Stadsmuur bij het bolwerk Sterrenburg. In het julinummer van het maandblad Oud-Utreoht is reeds even vernield, dat tijdens graafwerkzaaraheden achter het fysisch laboratorium
Nadere informatieHendriksbosch. Het Hendriksbosch is bezit van de gemeente Nunspeet. Het dennenbos ligt op een steenworp afstand van het station.
Hendriksbosch door Peter Kwant Het Hendriksbosch is bezit van de gemeente Nunspeet. Het dennenbos ligt op een steenworp afstand van het station. In het Hendriksbosch gaan natuur en recreatie samen. Het
Nadere informatiePlanstudie herinrichting Heesseltsche Uiterwaarden. Ruimtelijk kwaliteitskader
Planstudie herinrichting Heesseltsche Uiterwaarden Ruimtelijk kwaliteitskader Planstudie herinrichting Heesseltsche Uiterwaarden Ruimtelijk Kwaliteitskader Planstudie herinrichting Heesseltsche Uiterwaarden
Nadere informatieBrugge, Sint-Salvatorskathedraal
Komvest 45 8000 Brugge T +32 [0]50 44 50 44 F +32 [0]50 61 63 67 E info@raakvlak.be www raakvlak.be Brugge, Sint-Salvatorskathedraal Dossiernr. 2010/067 onderzoek t.h.v. het koorgestoelte Elisabeth Van
Nadere informatieUrk 1749. Urk op de kaart. Urk 1722
Urk op de kaart. Het gebied waarin het eiland Urk ligt blijkt al in de prehistorie bewoond te zijn geweest. Tussen ongeveer de jaren 300 tot 800 na Christus was bewoning hier niet mogelijk vanwege te drassige
Nadere informatieEcologische doelstelling
Nevengeulen langs de grote rivieren Leren van de praktijk Margriet Schoor Oost Nederland Platform beek- en rivierherstel Vreugderijkerwaard, oktober 2009 14 december 2011 Waarom nevengeulen? Hoofdgeul
Nadere informatieLANDSCHAPPELIJKE ONDERLEGGER
LANDSCHAPPELIJKE ONDERLEGGER 21 Tussen stuwwal en uiterwaard De geschiedenis van Nijmegen is onlosmakelijk verbonden met de ontstaansgeschiedenis van de stad en haar omgeving. Natuurlijke processen hebben
Nadere informatieThema 3 Waterland. Samenvatting. Meander Samenvatting groep 7. De Rijn. Rivierenland. Onder de loep. Begrippen. bron. gemengde rivier.
Meander Samenvatting groep 7 Thema 3 Waterland Samenvatting De Rijn De Rijn begint als een klein stroompje in de Zwitserse Alpen. Dan wordt het een snelstromende bergrivier; er komt steeds meer smeltwater
Nadere informatieEEN LANDSCHAPSKUNSTWERK IN OPDRACHT VAN HET WATERSCHAP BRABANTSE DELTA WASTELAND WARLAND PAUL DE KORT
EEN LANDSCHAPSKUNSTWERK IN OPDRACHT VAN HET WATERSCHAP BRABANTSE DELTA WASTELAND WARLAND PAUL DE KORT WETLAND Vanuit België en het Brabantse beekdallandschap vloeien de beekjes Mark en Aa of Weerijs bij
Nadere informatieL ang geleden zag de Achterhoek er. De geschiedenis van Doetinchem, Wehl en Gaanderen
Vuurstenen werktuigen steentijd [Stadsmuseum] L ang geleden zag de Achterhoek er heel anders uit dan tegenwoordig. Er waren uitgestrekte heidevelden, moerassen en veel bossen. Kortom, een ruig en onherbergzaam
Nadere informatieDorpsranden. Recepten voor een landschappelijke afronding van dorpsranden
Dorpsranden Rijnwaarden Recepten voor een landschappelijke afronding van dorpsranden richting richtingherwen Herwen richting richting N N richting richtingherwen Herwen richting richting Situatie Dorpsranden
Nadere informatieModule Het Rivierengebied
De watergame De watermanager is een serious game voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Spelenderwijs leren leerlingen hoe over twee waterbeheervraagstukken in Nederland. In de game nemen leerlingen
Nadere informatieArGeoBoor Archeologisch vooronderzoek & advies
ArGeoBoor Archeologisch vooronderzoek & advies B U R E A U O N D E R Z O E K Bemmel, Bemmelse waard (Gemeente Lingewaard) Een bureauonderzoek Afbeelding uit 1649 (Geraadpleegd op www.wildernis.eu/chart-room)
Nadere informatieLiniepad Abcoude. Liniepad Abcoude / wandelroute (10 km) Wandelen langs de Stelling van Amsterdam. Horeca Forten in de omgeving.
Liniepad Abcoude Wandelen langs de Stelling van Amsterdam Forten Horeca Forten in de omgeving Molens in de omgeving pagina 1 / 5 Omschrijving Deze wandelroute is opgesteld door Natuurmonumenten WANDELEN
Nadere informatieRSG DE BORGEN. Anders varen. Informatie voor de leerlingen. Inhoud. 1 De opdracht 2 Uitwerking opdracht 3 Het beroep 4 Organisatie 5 Beoordeling
RSG DE BORGEN Anders varen Informatie voor de leerlingen Inhoud 1 De opdracht 2 Uitwerking opdracht 3 Het beroep 4 Organisatie 5 Beoordeling [1] RSG de BORGEN Anders varen [Technasium] mei 2017 1 DE OPDRACHT
Nadere informatieHet territorium Urk; van Almere naar Zuiderzee. Een reconstructie van het gebied tussen 800 en (Anne Post versie )
Het territorium Urk; van Almere naar Zuiderzee. Een reconstructie van het gebied tussen 800 en 1300. (Anne Post versie 16-04-2016) Voor deze reconstructie is gebruik gemaakt van de kaarten uit de publicaties
Nadere informatie2 rivieren: natuurlijke systeem
Samenvatting door een scholier 770 woorden 19 juni 2016 3,8 1 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand 2 rivieren: natuurlijke systeem Stroomstelsel: geheel van hoofdstroom en zijtakken Bovenloop
Nadere informatieTASTBARE TIJD, LEIDSCHE RIJN
TASTBARE TIJD, LEIDSCHE RIJN WERKBLAD Tijdlaag tot 1000 Thema: verdwenen rivieren en de Limes 1. Ligt landgoed De Haar binnen het projectgebied? o ja o nee 2. Wat is zavel? 3. Zet de woorden zand, zavel
Nadere informatieNotitie. Watersysteem Planvorming en Realisatie. Wetenschappelijke begeleidingscie gebiedsproces Horstermeerpolder. 14 februari 2013. J.J.
Aan Wetenschappelijke begeleidingscie gebiedsproces Horstermeerpolder Kopie aan Projectteam Waternet Contactpersoon J.J. Hofstra Doorkiesnummer 020 608 36 14 Onderwerp Analyse van het open water in het
Nadere informatie96-(224) 2.0 LOSSE GESTEENTEN
96-(224) 2.0 LOSSE GESTEENTEN Grondboor en Hamer, jrg. 43, no. 5/6, p. 225-227, 3 fig., november 1989 AFZETTINGEN VAN RIJN EN MAAS IN LIMBURG W.M. Felder* In de loop van het Mioceen, 10 tot 7 miljoenn
Nadere informatieOpdracht 1: rivieren het stroomgebied en kanalen van in Vlaanderen
Leerlingen Naam: De Boven-Schelde: varen tussen Oudenaarde en Merelbeke Klas: 9 Opdracht 1: rivieren het stroomgebied en kanalen van in Vlaanderen Schelde 1a. Waar bevindt zich de bron van de Schelde?
Nadere informatieLANDSCHAPSKUNST IN DE OOIJPOLDER POLDER LANDSCHAP LANDSGRENS PAUL DE KORT
LANDSCHAPSKUNST IN DE OOIJPOLDER www.pauldekort.nl info@pauldekort.nl 2011 OPEN POLDER LANDSCHAP LANDSGRENS PAUL DE KORT WAAL De locatie voor het kunstwerk is een plek die sinds eeuwen onder druk staat,
Nadere informatieDe meerwaarde van kleiwinning in kaart gebracht
Klei De meerwaarde van kleiwinning in kaart gebracht Sinds 16 mei jl. kan het grote publiek via de nieuwe website kleiwinning.nl kennis nemen van het belang van duurzame kleiwinning voor gebakken bouwmaterialen,
Nadere informatieGendtse Waard - Presentatie
Gendtse Waard - Presentatie Gebiedsbeschrijving, analyse en variantenstudie herinrichting J.M.A. van den Hurk D. Emond februari 2016 In opdracht van: K3Delta In samenwerking met: Rodruza & Staatsbosbeheer
Nadere informatieWatermanagement en het stuwensemble Nederrijn en Lek. Voldoende zoetwater, bevaarbare rivieren
Watermanagement en het stuwensemble Nederrijn en Lek Voldoende zoetwater, bevaarbare rivieren Rijkswaterstaat beheert de grote rivieren in Nederland. Het stuwensemble Nederrijn en Lek speelt hierin een
Nadere informatieCultuurhistorische verkenning Zandwijksingel Woerden. Datum 2 mei 2011
Cultuurhistorische verkenning Zandwijksingel Woerden Datum 2 mei 2011 Colofon Projectnaam Cultuurhistorische verkenning Zandwijksingel Woerden Auteur Willem de Bruin Datum 2 mei 2011 1. Inleiding 1.1
Nadere informatieRuimte voor de rivier hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 16 September 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/52485 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieLiniepad Abcoude. Liniepad Abcoude / wandelroute (10 km) Wandelen langs de Stelling van Amsterdam. Horeca Forten in de omgeving.
Liniepad Abcoude Wandelen langs de Forten Horeca Forten in de omgeving Molens in de omgeving pagina 1 / 6 Omschrijving Deze wandelroute is opgesteld door Natuurmonumenten WANDELEN OVER HET LINIEPAD De
Nadere informatieSoorten rivieren vmbo-kgt34
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 16 oktober 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/82664 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
Nadere informatieTe Koop Recreatieperceel aan de Linge Acquoy, Lingedijk ongenummerd
Te Koop Recreatieperceel aan de Linge Acquoy, Lingedijk ongenummerd Vraagprijs: 27.500,-- k.k. www.vanbrenk.nl info@vanbrenk.nl - 1 - Object Passend aangelegd recreatieperceel van 720 m² aan de Breeknap
Nadere informatieWel heeft op deze locatie 20 jaar geleden een dijkverzwaring plaatsgevonden waarbij de dijk verhoogd en verzwaard is aan de binnenzijde.
Pagina 1 van 12 Casus 1: Scheur in kruin van de waterkering. We hebben te maken met een hoogwater situatie op de Rivier Deze hoogwatergolf is zeven dagen geleden begonnen. Op dijkvak.. is op dag 5 een
Nadere informatieLesbrief. Dijken. Kijken naar dijken. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta
Lesbrief Dijken Kijken naar dijken www.wshd.nl/lerenoverwater Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Kijken naar dijken Zonder de duinen en de dijken zou jij hier niet kunnen wonen: bijna de
Nadere informatieBos in de Rijntakken. Jaap Ex. Projectleider beheerplannen Natura 2000 Rijntakken en Loevestein Provincie Gelderland
Bos in de Rijntakken Jaap Ex Projectleider beheerplannen Natura 2000 Rijntakken en Loevestein Provincie Gelderland Natura 2000 doelstelling Behoud omvang en kwaliteitsverbetering zachthoutooibos H91EOA
Nadere informatieRaakvlak Rapport Archeologisch onderzoek op het Hof van Praet te Oedelem
Pakhuizen Komvest 45 8000 Brugge www.raakvlak.be info@raakvlak.be Raakvlak Rapport Archeologisch onderzoek op het Hof van Praet te Oedelem Brugge 2009 1 Inleiding: Het hof van Praet is vandaag gelegen
Nadere informatieKansen en beperkingen van nevengeulen voor riviervissen
Kansen en beperkingen van nevengeulen voor riviervissen Daniël Coenen Een mijlpaal in de natuurontwikkeling in Nederland is onbetwist het plan Ooievaar (De Bruin e.a., 1987). Het was niet alleen vernieuwend,
Nadere informatieBouwhistorisch onderzoek
Bouwhistorisch onderzoek BOUWHISTORISCHE NOTITIE Adres : (tussen Poelestraat 12 en 14) Status : BBP Periode : september 2010 Onderzocht door : Taco Tel Auteur : Taco Tel Datum : Groningen, 16 september
Nadere informatieSTEDENBOUWKUNDIGE VISIE
STEDENBOUWKUNDIGE VISIE Nieuwbouw Hoenderkamp Heteren 01-06 -2016 www.burostedenbouw.nl Inleiding De initiatiefnemer is voornemens drie vrijstaande woningen te realiseren op een inbreidingslocatie in Heteren,
Nadere informatieDe geschiedenis van de (katholieke) kerk en het Onze Lieve Vrouweklooster in Renkum.
De geschiedenis van de (katholieke) kerk en het Onze Lieve Vrouweklooster in Renkum. Oude kerken aan de rand van het Renkums beekdal Er zijn aanwijzingen maar geen bewijzen voor het bestaan van de Willibrordkapel,
Nadere informatieDe ramp in 1953 waarbij grote stukken van Zeeland, Noord-Brabant en Zuid- Holland overstroomden.
Meander Samenvatting groep 6 Thema 1 Water Samenvatting De watersnoodramp In 1953 braken tijdens een zware storm de dijken door in Zeeland en delen van Noord-Brabant en Zuid-Holland. Het land overstroomde.
Nadere informatieRoestig land. De Wijstgronden
Roestig land De Wijstgronden Verslag van de lezing en excursie van Professor R. T. van Balen en Nico Ettema voor de Werkgroep Geologie en Landschap. Bedafse Bergen, Uden. 10.00-1600 uur. Een mooie herfstdag.
Nadere informatieArcheologie West-Friesland, Nieuwe Steen 1, 1625 HV Hoorn, Postbus 603, 1620 AR Hoorn
Plangebied: Restaurant Koekenbier in het Koningin Emmapark, gemeente Medemblik Adviesnummer: 151 Opsteller: C. Schrickx, C. Soonius & M. H. Bartels Datum: 03-09-2012 Op verzoek van de gemeente Medemblik
Nadere informatieuiterwaard + uiterwaardvergraving + retentie : winterdijk - Zomerdijk = + + : - =
4-5 Havo Dalton escaperoom Leefomgeving http://www.edudigi.nl/escape2/ Slot 1 Cijfer 1 (Opdracht A) Som: uit bron 1 in rood ; uit bron 2 in groen uiterwaard + uiterwaardvergraving + retentie : winterdijk
Nadere informatieLANDGOED BEERZE. ROUTE 4,2 km
LANDGOED BEERZE ROUTE 4,2 km Een heerlijke wandeling voor de hele familie door de bossen bij Beerze, vlak bij Ommen. Lekker lopen langs heide, stuifduinen en ook via het oude huis Beerze. Route gemaakt
Nadere informatieHistorisch-geografisch landschap van de Groote Waard voor 1421
Historisch-geografisch landschap van de Groote Waard voor 1421 3.1 Methode en bronnen Bij het van het cultuurlandschap van de Groote Waard voor 1421 is enerzijds gemaakt van historische gegevens, maar
Nadere informatieEmmer Erfscheidenveen Meetnet 2015
Emmer Erfscheidenveen Meetnet 2015 Landschapsbeheer Drenthe Nijend 18a, 9465 TR, Anderen Inhoudsopgave Inventarisatiegebied Emmer-Erfscheidenveen... 3 Overzicht alle waarnemingen... 3 Type elementen...
Nadere informatieGent 25c. Goudstr Beersteeg Oudevest, Katelijnenstr Minnemeers Kongobrug Reke Blekersdijk Nieuwland Godshuishammeken Huidevetterken Ham
Goudstr Beersteeg Oudevest, Katelijnenstr Minnemeers Kongobrug Reke Blekersdijk Nieuwland Godshuishammeken Huidevetterken Ham Gent 25c De Minnemeersbrug lag in het verlengde van de Goudstraat Goudstr /Beersteeg
Nadere informatieRivierkundige beoordeling Gendtse Polder
Rivierkundige beoordeling Gendtse Polder Provincie Gelderland juli 2014 Concept Rivierkundige beoordeling Gendtse Polder dossier : BD2962-101-100 registratienummer : RDC_BD2962-101_M20140716_NL04500_c0.1
Nadere informatieWANDELEN LANGS DE DOORBRAAK
WANDELEN LANGS DE DOORBRAAK ROUTE 6 km 20 17 Aan de zuidkant van Almelo stroomt de Doorbraak; een beek van 13 kilometer, van de instroom bij de Lolee naar Ypelo. Ontdek de Doorbraak en haar omgeving! Een
Nadere informatieGrote nevengeul. Gans. Gans Aanvullen met materiaal uit het projectgebied, van dezelfde of betere milieukwaliteit
Gans L a a d po nt o n in om de waterveiligheid te De Waal heeft in de een en T H de waterkwaliteit te Door schoon en gezond Waalbanddijk Orchidee Grote nevengeul Weggraven scheidingsdam tussen de twee
Nadere informatieSP 4 (Terschelling 01) West- Terschelling haven - Midsland aan Zee
Page 1 of 7 SP 4 (Terschelling 01) West- Terschelling haven - Midsland aan Zee Waddenwandelen (SP 4) Kust en duinen Heide en zand(grond) Bosrijk Streekpad 10.8 km Terschelling is het eiland van Willem
Nadere informatieEindexamen aardrijkskunde havo 2009 - II
Beoordelingsmodel Wereld Opgave 1 Speciale Economische Zones in India 1 maximumscore 1 In India liggen de SEZ s meer verspreid over het hele land en in China liggen ze alleen in de kustgebieden. 2 maximumscore
Nadere informatieModelleren bij Beekherstel
Modelleren bij Beekherstel Overbodige luxe of noodzakelijk kwaad Eisse Wijma Juni 2008 Niet het doel maar het middel Beekherstel Kleine Beerze Zuid Bron: WS de Dommel 1 Onze Visie Modelleren draagt bij
Nadere informatieRivierkundige effecten voorkeursalternatief Millingerwaard
Rivierkundige effecten voorkeursalternatief Millingerwaard Samenvatting rivierkundig onderzoek VKA Millingerwaard november 2009 21 november 2009 N.G.M. van den Brink 9-nov-09, Rivierkunde Millingerwaard
Nadere informatie