Va n een papieren naar een digitale were ld. Een onvermijdelijke evolutie voor ondernemingen?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Va n een papieren naar een digitale were ld. Een onvermijdelijke evolutie voor ondernemingen?"

Transcriptie

1 Bachelorproef Office Management Va n een papieren naar een digitale were ld Een onvermijdelijke evolutie voor ondernemingen? B eg e le i d er: Hei n De slo overe M ent or : Ev y De Vo s Aca d em i ej aar Bachelorproef voorgedragen door Serena Van der Donckt tot het behalen de graad van Bachelor in het Office Managem ent, afstudeerrichting Managem ent Assistant KAHO Sint-Lieven, Gebroeders De Smetstraat 1, 9000 Gent Tel , Fax , Hogeschool-Universiteit Brussel, Warmoesberg 26, 1000 Brussel Tel: , Fax ,

2

3

4

5 Va n een papieren naar een digitale were ld Een onvermijdelijke evolutie voor ondernemingen? Afbeelding: wide/public/server-network_0.jpg B eg e le i d er: Hei n De slo overe M ent or : Ev y De Vo s Aca d em i ej aar Bachelorproef voorgedragen door Serena Van der Donckt tot het behalen de graad van Bachelor in het Office Managem ent, afstudeerrichting Managem ent Assistant

6

7

8

9 ABSTRACT BACHELORPROEF Opleiding Student Naam bedrijf Office Management Serena Van der Donckt Jan De Nul NV Contactpersoon bedrijf Bachelorproefbegeleider KAHO Titel bachelorproef Evy De Vos Hein Desloovere Van een papieren naar een digitale wereld Een onvermijdelijke evolutie voor ondernemingen? Abstract publiceren Ja / Kern- / trefwoorden bachelorproef Jan De Nul NV Digitale archivering MESO R-Kive ProFile

10 Korte samenvatting bachelorproef Jan De Nul NV is de onderneming waar ik stage heb gelopen van 17 februari 2014 tot en met 13 juni Tijdens deze stage heb ik de mogelijkheid gekregen om op 8 verschillende afdelingen actief mee te werken. Niet enkel heb ik een beeld gekregen van hoe het er aan toe gaat op de werkvloer, tevens heb ik de kans gekregen om rechtstreeks in contact te komen met het onderwerp van mijn bachelorproef, namelijk Digitale archivering van documenten. Al sinds enige tijd worden documenten binnen de onderneming bewaard op de digitale opslagplaats MESO. Dit onderzoek bestond niet enkel uit zelf ervaren hoe het archiveringssysteem werkt, maar ik heb ook het personeel ondervraagd aan de hand van een online-enquête. Ik heb besloten om tevens na te gaan hoe andere ondernemingen staan ten opzichte van deze nieuwe technologie. Doen andere ondernemingen eigenlijk wel aan digitale archivering? Ondanks het feit dat ik kon rekenen op de volledige medewerking van het personeel van Jan De Nul NV en de andere ondernemingen, heb ik geprobeerd om ook na te gaan wat er al bestaat op vlak van literatuur in verband met dit thema. MESO en R-Kive zijn archiveringssystemen die eigen zijn aan de onderneming. Doch hebben enkele bronnen me enorm geholpen tijdens het hele proces van het schrijven van deze bachelorproef. De gevonden bronnen hebben aangetoond dat we vandaag de dag niet zonder een computer kunnen. Het is heel moeilijk voor een onderneming om efficiënt te werken als men geen laptop of dergelijke ter beschikking heeft. Het is belangrijk voor een onderneming om na te gaan wat de meest doorslaggevende factor is om wel of niet aan digitalisering te doen. Een onderneming heeft zelf beslissingsrecht in verband met welke archiveringsmethode de beste is. Het belang van de onderneming gaat nu eenmaal voor. De beslissing om wel of niet te digitaliseren kan van groot belang zijn voor een onderneming. De onderneming weet zelf ook niet op voorhand hoe het personeel zal reageren op deze beslissing. Zonder de medewerking van het personeel kan een onderneming niet slagen in z n opzet. In het algemeen kreeg het Document Management Systeem MESO een zeer goede beoordeling van het personeel van Jan De Nul NV. MESO heeft heel wat voordelen, zoals het feit dat de documenten raadpleegbaar zijn voor iedereen die er toegang toe heeft. Verder kunnen er rechtstreeks via MESO aanpassingen worden gedaan in een document. MESO heeft echter ook enkele nadelen, zoals de werking van de zoekfunctie, de lay-out en de structuur van het archiveringssysteem. Niets is perfect, maar MESO biedt heel wat voordelen die zorgen voor een efficiënte werkwijze. Of een onderneming nu voor manueel of digitaal archiveren kiest, het belangrijkste is dat je als onderneming beide archiveringsmethoden goed afweegt om zo de juiste beslissing te nemen voor zowel de onderneming als het personeel. Deze bachelorproef zorgt niet enkel voor een duidelijk overzicht van wat het personeel van de onderneming Jan De Nul NV vindt van het digitaal archiveringssysteem R-Kive en MESO. Verder geeft het ook duidelijk weer wat de voor-en nadelen zijn van digitaal archiveren. Dit document kan nuttig zijn voor de onderneming Jan De Nul NV, aangezien deze nu weet wat het personeel vindt van de digitalisering binnen de onderneming. Voor andere ondernemingen kan het interessant zijn als ze argumenten zoeken om wel of niet digitaal te archiveren. Tevens kunnen andere ondernemingen aan de hand van dit document nagaan hoe het personeel van Jan De Nul NV staat ten opzichte van deze digitalisering, waardoor ze hieruit zelf hun eigen conclusies kunnen trekken.

11 Referentielijst De 5 belangrijkste referenties die bijgedragen hebben tot de verwezenlijking van deze bachelorproef zijn: Archiveren van documenten, 2014, Boudrez,F., Dekeyser,H. & Dumortier,J Digital archiving: the new challenge, 137p Biesen,M., Document Management Systeem, 80p Tevredenheidsenquête MESO, 2014, Jan De Nul Group, R-Kive : Users Manual, 24p adres serenavanderdonckt@hotmail.com

12

13 ABSTRACT BACHELORPAPER Study programme Student Company name Office Management Serena Van der Donckt Jan De Nul plc Contact person company Coach KAHO Title bachelorpaper Publication of abstract? Yes Evy De Vos Hein Desloovere From a paper to a digital world An inevitable evolution for companies? / Keywords bachelorpaper Jan De Nul NV Digital archiving MESO R-Kive ProFile

14 Summary bachelorpaper Jan De Nul plc is the company where I have done my internship from 17 February till 13 June During this internship, I have had the opportunity to work on 8 different departments. Not only was it interesting, because now I know what it s like to work in such an international company. At the same time it was nice to be in direct contact with the subject of my bachelorpaper, namely Digital archiving of documents, because I often had to use MESO to find documents or to make some adjustments in certain documents. Since 2010, Jan De Nul plc started saving their documents on the document management system MESO. This is mainly a central storage location for digital documents. I also interviewed the personnel of Jan De Nul plc by sending them an online-survey concerning ME- SO. Other companies were also contacted by mail to ask them whether they want to take the time to fill in a short online-survey about archiving documents. Mainly, they had to fill in how they archive: manual or digital. Later on in the survey, they had to give their opinion about digital archiving. In spite of the fact that I could count on the cooperation of the personnel of Jan De Nul plc, I decided to also do some research on the Internet and in books about digital archiving. It is important to find as much sources as you can, so you can choose which sources you can and will use for your bachelorpaper. Better too much than too little. MESO and R-Kive are both archiving systems that are typical for the company Jan De Nul plc. Nowadays it is impossible to think of having a life without a computer or a tablet. It is very complicated for a company to work efficiently when they don t have laptops or etc. A company needs to think about the advantages or disadvantages of archiving their documents digital. They are the ones who decide what the best archiving method is. Their priority is the well-being of the company. The decision to archive digital or manual can be very significant for a company. They can t predict the reaction of the personnel concerning this matter. Without the collaboration of the personnel, it is often impossible for a company to succeed. In general, the document management system MESO got a very good assessment. MESO has many advantages, including the fact that the documents can be consulted by anyone who has access to it. Adjustments can be made in the document directly through MESO. However, MESO also has some disadvantages, such as the search function, the layout and the structure. Nothing is perfect, but MESO offers many advantages that ensure an efficient work process. This bachelorpaper not only provides a clear overview of what the personnel of the company thinks about the digital archiving system. Furthermore, it clearly shows what the advantages and disadvantages are of archiving documents digital. This document can be useful for the company Jan De Nul plc, as it now knows what the personnel think about the digitalisation within the company. For other companies, this document can be interesting if they want to know and read some arguments about whether to archive documents digital or manual. Thanks to my bachelorpaper, these companies can also read how the personnel deal with this evolution within the company Jan De Nul plc. By doing so, they can draw their own conclusions and decide whether they are ready to take the plunge or tremble on the brink.

15 List of references The 5 most important references are the following ones: Archiveren van documenten, 2014, Boudrez,F., Dekeyser,H. & Dumortier,J Digital archiving: the new challenge, 137p Biesen,M., Document Management Systeem, 80p Tevredenheidsenquête MESO, 2014, Jan De Nul Group, R-Kive : Users Manual, 24p serenavanderdonckt@hotmail.com

16

17 Inhoud 1 AANLEIDING BACHELORPROEF DOELSTELLING IN HET ONDERZOEK ONDERZOEKSMETHODEN PRAKTIJKONDERZOEK Informatie MESO Schema structuur MESO Informatie R-Kive en ProFile Schema digitaal archiveringsproces Onderzoeksresultaten Communicatiekanalen binnen JDN Verantwoordelijkheid afdelingen binnen onderneming JDN Belang van digitalisatie archief Voor- en nadelen digitale archivering Digitalisering vs. personeel CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN Conclusie Aanbevelingen Tweede opleidingscursus i.v.m. MESO Zoekfunctie optimaliseren Aanpassingen i.v.m. lay-out & structuur MESO LITERATUURLIJST BIJLAGEN verzonden naar bedrijven i.v.m. enquête Archiveren van documenten Voorbeeld enquête Archiveren van documenten Voorbeeld enquête Tevredenheidsenquête MESO Resultaten enquête Archiveren van documenten Resultaten enquête Tevredenheidsenquête MESO... 81

18

19 Woord vooraf Via deze weg zou ik graag de volgende personen en afdelingen willen bedanken voor hun bijdrage aan dit project: Mevrouw De Vos: om mij de kans te geven de verschillende afdelingen binnen de onderneming te leren kennen en mij bij te staan waar nodig. De heer Desloovere: om mij bij te staan gedurende mijn onderzoek. De afdelingen: - Secretariaat Buitenland, - PR-dienst, - PQ-dienst, - Secretariaat Envisan, - Fax-en maildienst, - Archiefdienst, - Externe koerierdienst, - Onthaal, om mij de kans te bieden actief mee te werken binnen de onderneming en deel te nemen aan mijn onderzoek.

20 20

21 Inleiding Deze bachelorproef is een combinatie van mijn eigen ervaringen en de mening van anderen betreffende digitale archivering. Binnen de onderneming Jan De Nul NV, waar ik gedurende 4 maanden stage heb mogen lopen, gebruikt men het Document Management Systeem MESO en het digitaal archiveringssysteem R-Kive. Mijn bachelorproef bestaat uit volgende onderdelen: Aanleiding: hier geef ik kort weer hoe ik tot het thema van mijn bachelorproef ben gekomen. Doelstelling in het onderzoek: dit geeft weer wat ik wil bereiken met het onderzoek dat door mij is uitgevoerd. Methoden: tijdens mijn onderzoek heb ik verschillende onderzoeksmethoden gehanteerd. Dit onderdeel geeft weer welke ik heb gehanteerd, alsook de argumenten waarom ik voor deze methoden heb gekozen. Praktijkonderzoek: dit onderdeel van mijn bachelorproef geeft de resultaten van mijn onderzoek weer. Conclusie en aanbevelingen: in dit onderdeel geef ik mijn conclusie weer in verband met het onderzoek, alsook enkele aanbevelingen in verband met het Document Management Systeem ME- SO. 21

22 22

23 1 Aanleiding Bachelorproef Dream. Believe. Achieve. (Pakkende teksten en oneliners, s.d.) Ik denk dat iedereen droomt van een stage te mogen doen bij een internationale onderneming. Het is dan ook zacht uitgedrukt als ik zeg dat ik tevreden was toen ik te horen kreeg dat ik mijn stage bij een toponderneming als Jan De Nul NV zou kunnen doen. Een stage is iets essentieels in iemands leven. Het geeft je een beeld van je eventuele toekomst. Alles begon vorig academiejaar. Tijdens mijn tweede jaar Office Management had ik reeds een week stage gelopen bij een onderneming ter voorbereiding op the real deal dat het volgende academiejaar zou plaatsvinden. Er werd gevraagd een top 3 van ondernemingen op te stellen. Mijn besluit lag al snel vast. Jan De Nul NV zou mijn nummer 1 worden in de top 3 van ondernemingen. De goedkeuring van de docenten om in deze onderneming te mogen werken, zorgde dan ook voor een moment van vreugde. Niet lang na de goedkeuring van de docenten nam ik contact op met mevrouw De Vos. Zij werkt als Adjunct- Hoofd van de Administratieve Dienst bij Jan De Nul NV. Ondertussen brak voor mij het laatste academiejaar aan. Dit zou zonder twijfel een gedenkwaardig jaar worden. Tijdens het eerste semester kregen we van de docenten meer uitleg over het schrijven van een bachelorproef. Waarover zou ik in godsnaam moeten schrijven? Al snel werd mij duidelijk dat ik eventueel mevrouw De Vos hierover kon contacteren, daar zij de onderneming het beste kent en weet wat er gaande is binnen de onderneming. Ik heb haar gevraagd of er een eventueel probleem is binnen de onderneming dat ik zou kunnen onderzoeken en uitwerken voor mijn bachelorproef. Mevrouw De Vos deed me een voorstel. Jan De Nul NV is sinds 2010 overgeschakeld op een digitaal klassement in een Document Management Systeem. Deze manier van archiveren verloopt tot op heden zeer vlot, maar momenteel is men bezig met de digitale archivering van uitgevoerde werven op lange termijn. Mevrouw De Vos merkte wel op dat het misschien toch te ingewikkeld zou worden als ik het thema enkel vanuit het technische aspect zou onderzoeken. Ze raadde mij aan om tijdens mijn onderzoek meer op het communicatieve aspect te focussen in plaats van het technische, daar je voor het technische toch al snel over een bepaalde kennis van het specifieke vakjargon moet beschikken. Verder liet mevrouw De Vos mij ook weten dat ik tijdens mijn onderzoek steeds zou kunnen rekenen op de steun en hulp van het personeel. Een voordeel dat ik had tijdens mijn stage, is het feit dat mij aangeboden werd om op verschillende afdelingen binnen de onderneming actief te zijn. Dit heeft mij zeker en vast geholpen bij het schrijven van mijn bachelorproef, daar ik door middel van observatie en vragen te stellen aan het personeel veel informatie kon vergaren. 23

24 De afdelingen waar ik tijdens de stageperiode meer ervaring en kennis heb opgedaan, zijn de volgende: Archiefdienst Onthaal Secretariaat Buitenland Secretariaat Envisan PR-dienst PQ-dienst Externe koerierdienst Fax/maildienst 24

25 2 Doelstelling in het onderzoek Sommige mensen beschikken over een vlotte manier van schrijven. Het is alsof de woorden als het ware uit hun vingers vloeien. Hoewel het facet van het schrijven van een bachelorproef voor sommigen een geschenk kan zijn, is het voor anderen een kwelling. Toch is het belangrijk om eerst goed na te denken over wat je wil bereiken met het onderzoek dat je zal uitvoeren. Concreet is het doel van mijn onderzoek nagaan wat het personeel van Jan De Nul NV vindt van het archiveringssysteem. Eventuele suggesties tot verbetering zijn natuurlijk altijd mooi meegenomen. De resultaten van mijn onderzoek zullen dienen als bewijs voor het feit of het digitaliseringsysteem binnen de onderneming Jan De Nul NV werkelijk zo positief onthaald wordt. Het is namelijk niet vanzelfsprekend dat dit archiveringssysteem door iedereen binnen de onderneming even goed wordt ontvangen. One machine can do the work of fifty ordinary men. No machine can do the work of one extraordinary man. ~Elbert Hubbard Never trust anything that can think for itself if you can t see where it keeps its brain. ~J.K. Rowling Zowel Elbert Hubbard - een Amerikaanse schrijver en filosoof - als J.K. Rowling - een Britse schrijfster - hebben nagedacht over datgene wat velen vrezen en anderen prijzen, namelijk de toenemende digitalisering in onze samenleving. We kunnen er niet langer omheen. We leven in een gedigitaliseerde wereld waar laptops en tablets niet meer weg te denken zijn uit het dagelijkse leven. De laatste 20 jaar zat de mensheid in een rollercoaster. Pen en papier werden vervangen door een computer dat alles, maar dan ook alles registreert. Toen de digitalisering gelanceerd werd, waren vele mensen verwonderd. Ze zagen enkel de positieve kant van het verhaal. Wat velen toen nog niet beseften, is dat deze evolutie wel eens een groot aantal mensen de armoede zou induwen. Vandaag de dag is het aantal werknemers in sommige ondernemingen zeer gereduceerd. Dit komt door het feit dat vele ondernemingen de modernste snufjes hanteren, waardoor het niet langer nodig is om zo veel personeel in dienst te hebben. Want laat ons eerlijk zijn. Mocht ik aan het hoofd staan van een internationale onderneming, zou ik juist op dezelfde manier redeneren. Als onderneming heb je 2 opties. Of je kiest voor de ouderwetse wijze van werken, of je kiest voor de moderne manier. Er zijn ook steeds ondernemingen die de 2 met elkaar proberen te combineren, maar welk effect heeft dit dan op het personeel? Mens en machine die samen een project tot een goed einde proberen te brengen? Ik ben niet de enige die me vragen stelt bij deze digitale evolutie. Oxford-onderzoeker Stuart Anderson trekt deze evolutie ook in twijfel. Volgens hem wordt er te veel gefocust op het onderzoeken van de gevolgen van de nucleaire winters en oorlogen en niet genoeg op de steeds geavanceerdere robots die ontwikkeld worden. Anderson is van mening dat de mensen de steeds beter ontwikkelde technologie moeten vrezen, daar deze zorgt voor betere werkkrachten. Anderson geeft steevast weer dat we afstevenen op een bijna complete werkloosheid in de toekomst. Om aan te tonen dat het compleet vertrouwen op machines of software slecht kan uitdraaien voor de mensheid, geeft Anderson weer dat antivirussen, die gemaakt zijn om bedreigingen te elimineren, maar een foutje in de programmatie moet bevatten, waardoor deze robots mensen als een bedreiging zullen zien. (NDS, 2014) Het lijkt nu misschien alsof alle ondernemingen ter wereld, of toch alleszins in België, al zo vooruitstrevend zijn. Niet alle ondernemingen doen echter mee met deze trend van digitaliseren. Velen zijn nog niet klaar om de grote stap te zetten. 25

26 Volgens een onderzoek dat uitgevoerd is door SD Workx, een HR-consultancyonderneming, is het zo dat vele ondernemingen een soort van koudwatervrees hebben wanneer het aankomt op digitaliseren. Velen wantrouwen deze evolutie. Het logische gevolg is dan ook dat deze wat afstandelijk zijn ten opzichte van deze nieuwe digitale technologie. (Digitalisering personeelsbeleid in Belgische bedrijven is ondermaats, 2013) Vaak focussen we ons enkel op de onderneming zelf en hoe deze hier tegenover staat. Desondanks is het ook van groot belang dat we ons wat meer richten naar het personeel toe en ons afvragen wat zij van deze technologie vinden. Zo heeft onderzoek bijvoorbeeld aangetoond dat een kwart van de werknemers niet tevreden is over de flexibele werkomgeving binnen de onderneming. Velen vinden dat de onderneming meer aandacht besteedt aan het digitaliseren zelf dan bijvoorbeeld aan maatschappelijk verantwoord ondernemen. (Berge, s.d.) Er zijn altijd voor- en tegenstanders van dit onderwerp. Diegenen die pro-digitalisering zijn, vinden namelijk dat één van de hoofdredenen om vertrouwelijke documenten binnen een onderneming digitaal te archiveren, toch wel die van de papierbesparing is. Multinationals zijn ondernemingen die te maken krijgen met enorme projecten. Dit brengt natuurlijk heel wat papierwerk met zich mee. Persoonlijk vind ik het veel efficiënter werken als ik een opdracht of dergelijke op papier heb staan. Nu is het zo dat ik niet de enige ben die hier zo over denkt. Onderzoek heeft namelijk aangetoond dat maar 24 procent van de 18- tot 29-jarigen verkiest om documenten in digitale vorm te ontvangen. Bij de 50- tot 64-jarigen is dat slechts 10 procent. Diegenen die alles op papier wensen te ontvangen, geven aan dat zij geen voordelen zien in bijvoorbeeld digitale facturen of contracten. 37 procent van diegenen die facturen en contracten nog in papieren vorm bijhouden, vrezen voor eventuele inbraak door cybercriminelen. Bijna 23 procent vreest dan weer een verlies van gegevens als gevolg van een technisch mankement. Velen hebben echter ook geen geschikte opslagplaats voor digitale documenten. 47 procent van de consumenten ziet gewoonweg geen enkele reden waarom ze hun documenten digitaal zouden archiveren. De waarde van een digitaal archief is hen niet zo duidelijk. (Rahusen, 2014) ; (Emmrich, 2013) ; (BITKOM, 2013) Ondernemingen die streven naar een volledige digitalisering van het archief, zullen zich misschien vragen stellen bij de voorgaande onderzoeksresultaten. Waarom de natuur beschadigen als we alles kunnen digitaliseren? Hoe milieubewust sommige ondernemingen zich ook voordoen, toch is dé belangrijkste reden voor ondernemingen om aan digitalisering te doen, die van het versnellen van ondernemingsprocessen. Bezint eer ge begint. (Gyssels, 2010) Sommigen zijn van mening dat het belangrijk is voor een onderneming om eerst goed na te denken over hoe men de digitalisering van documenten zal aanpakken. Het is van groot belang dat een onderneming een degelijk actieplan opstelt en nadenkt over de verschillende processen die de digitalisering met zich meebrengt. Het is namelijk niet zo eenvoudig als sommigen wel zouden denken. De meerderheid van de bevolking verstaat onder digitalisering het aankopen van een softwarepakket in een speciaalzaak, om deze dan vervolgens te gebruiken om alle documenten op de computer te plaatsen of te archiveren. Voor de schoolgaande bevolking en diegenen die hun vakantiefoto s willen bewaren op hun computer, is het inderdaad zo eenvoudig. Voor de ondernemingen is het echter niet zo simpel. Niet enkel moet de onderneming beschikken over een goede en bekwame ICT-afdeling die het systeem op punt weet te zetten, ook moet het personeel in staat zijn om overweg te kunnen met dit systeem. Als het personeel niet op de hoogte is van het digitaliseringsysteem, zal dit ook geen meerwaarde bieden aan de onderneming en zal het zelfs niets anders dan problemen met zich meebrengen. 26

27 Vanaf het moment dat het personeel beslist om geen acceptatie te tonen voor het nieuwe archiveringssysteem binnen de onderneming, is het toch wel zeer moeilijk om ervoor te zorgen dat de onderneming optimaal gebruik kan maken van het systeem. Een goede planning, organisatie, passende opleiding én communicatie zijn tijdens dit proces cruciaal. Als een onderneming de tijd neemt om werkelijk onderzoek te doen naar de voor- en nadelen van digitale archivering, zal deze vroeg of laat een beslissing kunnen nemen. Niet enkel is het digitaliseren van documenten kostenbesparend, aangezien er minder geld gespendeerd moet worden aan het drukwerk, tevens zorgt het voor efficiëntere werkprocessen en is er een kleinere kans op fouten die gemaakt kunnen worden door bijvoorbeeld het personeel, aangezien er bij digitalisering sprake is van een gestandaardiseerde automatisering. Elke onderneming heeft het recht om volledig te gaan voor digitalisering, maar persoonlijk denk ik dat dit niet de juiste houding is. Een correcte mix is volgens mij die van digitaliseren in combinatie met manueel werk. Voor je het weet, verwijdert iemand van het personeel per ongeluk een zeer belangrijk document, zweeft het vervolgens ergens in cyberspace en is het onmogelijk voor de onderneming om het bestand ooit nog terug te vinden. (Rahusen, 2014) Het lijkt allemaal misschien ietsje overdreven en zeer doemdenkend. Toch vind ik het belangrijk dat we even stil staan bij de eventuele gevolgen, maar ook bij de eventuele voordelen van deze digitale evolutie. Zelf heb ik me afgevraagd, vooraleer werkelijk te beginnen schrijven aan deze bachelorproef, wat ik wil bereiken met het onderzoek dat ik zal voeren betreffende de digitalisering van het archief. Een antwoord vinden op deze vraag is niet eenvoudig. Maar... waar een wil is, is een weg. Jan De Nul NV is als sinds enige tijd actief bezig met de digitale archivering van documenten. Voor een onderneming is het vaak moeilijk om na te gaan wat het personeel vindt van deze manier van archiveren. Het personeel kan misschien laten uitschijnen dat het systeem op punt staat en dat er geen verbeteringen meer nodig zijn, toch kan het zijn dat ze diep vanbinnen een andere mening hebben. Het nagaan van de mening van anderen is moeilijk. Mensen zijn niet zo snel geneigd om oprecht antwoord te geven op nogal delicate vragen. Mensen hebben vaak de neiging om meteen zo veel mogelijk vragen te stellen aan anderen om voldoende antwoorden te verzamelen. Toch is het essentieel om een onderzoek goed voor te bereiden. Een onderzoek is namelijk iets dat je best op een zo neutraal mogelijke manier uitvoert. Ieder van ons vormt meteen een mening over alles en nog wat. Op zich kan het zeker door de beugel om een eigen visie te hebben, dan kan je deze eventueel vergelijken met die van anderen. Velen kunnen het echter niet laten om hun gedachten en visies naar hartenlust te verkondigen. Respect tonen naar de ander toe is uiterst belangrijk bij het uitvoeren van een onderzoek. Het is nu eenmaal zo dat iedereen een eigen wil en mening heeft en de één is al wat dominanter dan de ander. Hoewel er al enkele onderzoeken zijn uitgevoerd in verband met digitalisering in binnen- en buitenland, ben ik ervan overtuigd dat ik ook opmerkelijke resultaten kan verzamelen door zelf op onderzoek te gaan. Beginnen doe ik met het opstellen van een onderzoeksvraag en enkele deelvragen. Goede en eenvoudige deelvragen dragen bij tot een duidelijke afbakening van mijn thema. Het zorgt ervoor dat ik niet afwijk van de essentie van mijn onderzoek. De onderzoeksvraag is op zich eenvoudig af te leiden uit het onderwerp van mijn bachelorproef, namelijk digitale archivering. Dit thema heb ik vooraf al gekozen en besproken met mijn stagementor. Aangezien ik in samenspraak met mevrouw De Vos besloten heb om mij te focussen op het communicatieve aspect van het thema, is de meest logische onderzoeksvraag die hieruit voortvloeit de volgende: Hoe verloopt de communicatie binnen het proces van de digitale archivering?. Om een antwoord te kunnen formuleren op deze vraag is het aangeraden om enkele deelvragen op te stellen die mij gedurende het onderzoek op het juiste pad houden. 27

28 Ten eerste is het belangrijk om na te gaan welke communicatiekanalen er gebruikt worden binnen de onderneming. Dit vormt dan ook mijn eerste deelvraag. Aan de hand van een andere deelvraag wou ik nagaan wie voor wat verantwoordelijk is binnen de onderneming tijdens het proces van digitale archivering. Ik wist dat Jan De Nul NV als sinds enige tijd aan digitalisering van het archief doet, maar waarom is het zo belangrijk voor de onderneming om het archief te digitaliseren? Deze deelvraag droeg bij tot het formuleren van een antwoord op de onderzoeksvraag. De voorlaatste deelvraag van mijn onderzoek gaat over de voor- en nadelen van het digitaal archiveringssysteem binnen de onderneming. Een antwoord hierop vinden, vereiste enig opzoekwerk, maar ook direct contact met het personeel zorgde ervoor dat ik een correct en betrouwbaar resultaat verkreeg. De laatste deelvraag heeft betrekking op het personeel van de onderneming, zij die dagelijks in contact komen met het archiveringssysteem. Hoe staan zij tegenover deze vooruitgang binnen de onderneming? Want een onderneming kan niet zonder de volledige medewerking van het personeel. De antwoorden op deze vragen dragen bij tot een betrouwbaar en degelijk onderzoek dat aantoont of het digitaal archiveringssysteem binnen de onderneming op punt staat en of er eventueel nog aanpassingen nodig zijn. 28

29 3 Onderzoeksmethoden Het zoeken van de juiste onderzoeksmethode is essentieel om een goed en degelijk onderzoek te kunnen voeren. Belangrijk hierbij is, dat je gaat nadenken over wat je nu werkelijk wilt onderzoeken. Neem nu bijvoorbeeld één van mijn deelvragen: Van welke communicatiekanalen wordt er gebruik gemaakt binnen de onderneming? Op zich is het beantwoorden van deze vraag eenvoudig. Een ideale onderzoeksmethode bij dit soort vragen is observatie. Observatie is een ruim begrip. Je kan op verschillende manieren aan observatie doen. Wat ik versta onder observeren, is stelen met je ogen. Tijdens mijn stage kwam ik in contact met het digitaal archiveringssysteem R-Kive en het Document Management Systeem MESO. En wat is nog beter dan observeren? Het zelf uitproberen. Gedurende mijn stageperiode heb ik de mogelijkheid gekregen om gebruik te maken van zowel R-Kive als MESO. Doordat ik zelf in aanraking kwam met dit systeem, kon ik ook mijn eigen ervaringen verwerken in deze bachelorproef. Observatie is een onderzoeksmethode die ik bij iedere deelvraag zou kunnen toepassen. Ik zal dan ook even kort overlopen welke onderzoeksmethode ik bij welke deelvraag heb gehanteerd. Van welke communicatiekanalen wordt er gebruik gemaakt binnen de onderneming gedurende dit proces?. Op zich is dit geen moeilijke vraag. Gedurende 4 maanden kwam ik dagelijks in contact met de communicatiemiddelen die gebruikt worden binnen de onderneming. De meest logische onderzoeksmethode bij deze vraag, is die van observatie. Waarom deze onderzoeksmethode bij deze deelvraag? Wel, volgens mij is dit de meest doeltreffende methode. Aangezien ik tijdens mijn stage zelf met andere afdelingen moest communiceren en zaken doorsturen, was het niet zo moeilijk te achterhalen wat de verschillende communicatiekanalen zouden kunnen zijn. Wie is voor wat verantwoordelijk tijdens dit hele proces van digitale archivering? Een ideale onderzoeksmethode bij deze deelvraag is een combinatie van observatie en persoonlijk contact met het personeel van Jan De Nul NV. Beiden zorgen voor een degelijk resultaat. Dankzij mijn aanwezigheid op de verschillende afdelingen, kon ik zelf bepalen wie voor wat verantwoordelijk is. Het personeel van Jan De Nul NV was tevens zeer behulpzaam en stond mij bij waar nodig. In mijn opinie is persoonlijk contact een goede onderzoeksmethode. Ik heb voor deze methode gekozen, aangezien het moeilijk is om deze informatie online te vinden. Tevens is het zo dat wanneer je iemand spontaan aanspreekt en vragen stelt, je op een snelle manier veel informatie kan verkrijgen. Waarom is het digitaliseren van het archief zo belangrijk voor de onderneming? Deze vraag was voor mij persoonlijk de moeilijkste om te beantwoorden. Ik heb een contactmoment gehad met mevrouw De Vos en heb haar dan ook persoonlijk gevraagd waarom de onderneming de digitale archivering zo belangrijk vindt. Dankzij persoonlijk contact met mevrouw De Vos heb ik een antwoord kunnen formuleren op deze deelvraag. Je krijgt sneller een antwoord door iemand persoonlijk aan te spreken, dan wanneer je deze vraag bijvoorbeeld per mail doorstuurt. Door met iemand face-to-face te praten, is het ook veel eenvoudiger om op bepaalde zaken door te vragen. Zo verkrijg je meer details die je kunnen helpen bij het formuleren van een correct antwoord. Ik heb echter ook een elektronische bron geraadpleegd. Deze bron gaf meer uitleg over het belang van digitaliseren voor een onderneming. Deze informatie heb ik dan ook verwerkt samen met de bevindingen van mevrouw De Vos. 29

30 Wat zijn de risico s en knelpunten van deze digitalisering? Deze deelvraag is vooral te beantwoorden aan de hand van elektronische bronnen, observatie, enquêtes en door eigen ervaringen. Eerst even een kort woordje uitleg bij elke onderzoeksmethode die ik heb gehanteerd om een antwoord te vinden op deze deelvraag. Elektronische bronnen: Google is een welgekende zoekmachine waar je allerhande zoektermen kan ingeven om vervolgens immens veel zoekresultaten te krijgen. Het ingeven van de juiste zoektermen is dan ook zeer belangrijk, want anders krijg je resultaten die misschien helemaal niets te maken hebben met datgene dat je zoekt. Ik heb meerdere malen Google geraadpleegd om betrouwbare bronnen te vinden. Ik heb zowel Nederlandstalige als anderstalige bronnen gevonden. Het is altijd interessant om zoveel mogelijk informatie te verzamelen. Zo kan je de reeds gevonden informatie met elkaar vergelijken, om deze vervolgens te verwerken tot één geheel. Persoonlijk denk ik dat elektronische bronnen zeer handig zijn, maar het is natuurlijk oppassen voor onbetrouwbare bronnen. Je enkel baseren op elektronische bronnen is niet het slimste wat iemand kan doen. Selectief zijn en niet zomaar alles geloven wat op het internet staat, is de boodschap. Observatie: door zelf mee te draaien in de onderneming, kon ik nagaan wat het personeel vindt van het systeem. Hier en daar heb ik bepaalde zaken kunnen opvangen van het personeel dat z n misnoegen of tevredenheid uitte in verband met het digitaal archiveringssysteem. Deze onderzoeksmethode heb ik gedurende de hele stageperiode gehanteerd. Enquête: via de online software 1 Survio, heb ik zelf een enquête uitgewerkt. Deze heb ik vervolgens verzonden naar een 100-tal ondernemingen van verschillende sectoren. In totaal heb ik kunnen rekenen op de medewerking van 31 ondernemingen. Deze hebben vragen ingevuld met betrekking tot het archiveren van documenten. Het ging vooral over het feit of de ondernemingen manueel of digitaal archiveren. Deze hebben dan ook verder moeten verklaren waarom ze voor deze methode hebben gekozen en wat de voor-en nadelen zijn. De enquête zelf bestaat uit een 15-tal vragen. Er komen zowel open als gesloten vragen aan bod, daar ik zelf al ervaren heb dat mensen liever een combinatie hebben van beiden. Door hier en daar een gesloten vraag te verwerken in de enquête, zijn mensen meer geneigd om een enquête volledig en correct in te vullen. Ik heb de enquête eenmaal afgenomen, daar er geen reden was om deze nog een tweede maal af te nemen. Eigen ervaringen: ik heb zelf bepaalde taken uitgevoerd met behulp van het Document Management Systeem MESO en het digitaal archiveringssysteem R-Kive, waardoor ik zelf ook een beter zicht heb gekregen op de stand van zaken betreffende dit systeem. Zo is het voor mij ook makkelijker om een antwoord te formuleren op deze deelvraag. 1 via deze website kan je zelf enquêtes ontwerpen. 30

31 Welke invloed heeft de digitalisering op het personeel? Het personeel speelt een uiterst belangrijke rol in mijn onderzoek. Ik heb dan ook van de gelegenheid gebruik gemaakt en heb een beroep gedaan op het personeel van de volgende afdelingen: Secretariaat PR-dienst PQ-dienst Archiefdienst Fax-en maildienst Deze afdelingen gebruiken dagelijks het digitaal archiveringssysteem en weten als geen ander hoe het systeem in elkaar zit. Ook bij deze deelvraag heb ik gekozen voor een online-enquête. De enquête bestond uit een 11-tal vragen in verband met MESO. (In het onderdeel Praktijkonderzoek van deze bachelorproef geef ik meer uitleg hieromtrent.) Door veel gesloten vragen te gebruiken, verliest het personeel niet te veel tijd bij het invullen van de enquête en krijg ik toch nog de resultaten die ik wou. Ik heb op de volledige medewerking van deze afdelingen kunnen rekenen. Deze hebben allemaal geprobeerd de enquête zo nauwkeurig mogelijk in te vullen, waardoor ik de beste resultaten kon verzamelen. Graag zou ik toch nog even verder willen uitleggen waarom ik voor online-enquêtes heb gekozen. Een online-enquête brengt heel wat voordelen met zich mee. Niet enkel is de automatische dataverzameling zeer interessant en efficiënt, verder is het ook zo dat het onderzoek op elk moment van de dag kan afgenomen worden. Ik denk dat iemand een enquête nauwkeuriger zal invullen als deze de enquête rustig en alleen kan invullen, dan wanneer iemand de enquête persoonlijk afneemt. Het is makkelijker om je mening te geven over een bepaald onderwerp wanneer je alleen bent. Als er iemand rechtstreeks vragen stelt, dan ga je veel langer nadenken over wat je zou antwoorden, aangezien het allemaal iets directer is dan een online-enquête. (Online, s.d.) Concreet: mijn onderzoek bestond vooral uit volgende onderzoeksmethodes: observatie, elektronische bronnen, eigen ervaringen en enquêtes. Het onderzoek dat ik heb uitgevoerd, is kwalitatief en evaluerend. Het onderzoek zelf diende om na te gaan wat het personeel denkt over het archiveringssysteem MESO en R-Kive. Het was dus geen onderzoek waarbij ik veel cijfergegevens moest verzamelen of statistieken moest kunnen aantonen. Het is natuurlijk wel zo dat ik statistieken heb verkregen, bijvoorbeeld bij de enquêtes, daar ik het personeel heb gevraagd een score te geven in verband met MESO. De essentie van mijn onderzoek is niet cijfergericht, maar gebaseerd op de mening van het personeel. 31

32 32

33 4 Praktijkonderzoek Vroeger, toen er nog geen sprake was van computers, hield het archiveren niet meer in dan documenten klasseren in de daartoe bijhorende mappen. Deze manier van archiveren had als het ware 3 basisstappen: Allereerst moest je de documenten sorteren. Dan werden de documenten gecodeerd, opdat deze eenvoudig terug te vinden zouden zijn. En tot slot hebben we dan nog het indexeren. Dit betekent het geven van een volledige beschrijving van het project of document. De mens is doorheen de eeuwen geëvolueerd, maar wees er maar zeker van dat de manier van archiveren ook een enorme evolutie meemaakt. (Al-Azawi, 2012) Elke onderneming heeft een eigen manier van archiveren. Ik ga me eerst focussen op de onderneming Jan De Nul NV en welke archiveringsmethoden deze onderneming hanteert. Eerst wordt er kort uitleg gegeven over de verschillende archiveringssystemen die binnen de onderneming worden gehanteerd. Vervolgens wordt er een kort schema weergegeven die het digitaal archiveringsproces binnen de onderneming nog eens weergeeft. 4.1 I n form atie MESO MESO is een centrale opslagplaats voor digitale documenten. Je kan belangrijke documenten omtrent werven, mails en dergelijke klasseren en archiveren op MESO. Het integreren van een nieuw systeem binnen een onderneming is niet eenvoudig en vraagt enigszins wat tijd voor het personeel om te wennen aan deze manier van archiveren. Dankzij MESO kunnen documenten op een overzichtelijke manier worden bewaard en zijn deze eenvoudig terug te vinden aan de hand van bepaalde kenmerken zoals auteur, naam, omschrijving, datum, categorie en status. (Biesen, 2013) De structuur van MESO bestaat uit volgende onderdelen: 1. Een zoekveld: hier kunnen zoektermen ingegeven worden om zo een bepaald document snel en eenvoudig terug te vinden. 2. Een menu: het menu bestaat uit verschillende delen zoals: File, Edit, View, Tools en Records. Deze onderdelen van het menu helpen bij het importeren van een bestand, het aanmaken van folders en nog zoveel meer. 3. De boomstructuur: bestaande uit volgende elementen: o Inbox: alle inkomende taken en berichten. o Saved searches: alle opgeslagen zoekacties. o Subscriptions: vergelijkbaar met de map Favorieten in een web browser. o My files: recent gebruikte documenten. o My Notifications: de documenten/folders waarop een notificatie is gezet. o My Checked Out Files: de uitgecheckte documenten, documenten waaraan je op dat moment werkt. o My Home Cabinet: persoonlijke netwerkschijf. Bevat vooral persoonlijke bestanden en folders die anderen niet kunnen zien. 33

34 o Cabinets: alle cabinets waar de gebruiker toegang tot heeft. (een cabinet is te vergelijken met een departementsschijf op het netwerk) 4. Het werkpaneel: als je een item uit de boomstructuur aanklikt, dan wordt de inhoud ervan getoond in het werkpaneel. 34

35 S c h e m a s t r u c t u u r MESO 35

36 4.2 I n form atie R-Kive en ProFile R-Kive is het digitaal archiveringssysteem dat binnen de onderneming Jan De Nul NV wordt gebruikt. Alvorens een project in aanmerking komt om gearchiveerd te worden, moet het gekoppeld zijn in MESO. Via ProFile 2 (zie afbeelding 1) weet het personeel van de archiefdienst welke projecten er gearchiveerd mogen worden. Nadat de archiefdienst controleert of alle gegevens correct zijn ingevuld door de personeelsleden, gaat men over tot het archiveren. Als een project wordt gearchiveerd, dan kan dit permanent bewaard worden, of bijvoorbeeld 5 tot 10 jaar bijgehouden worden en na die periode dan verwijderd worden. Via het Management-gedeelte van R-Kive ( zie afbeelding 2), kunnen archiveringsaanvragen worden bekeken, geweigerd of goedgekeurd. Op het moment dat de documenten digitaal worden gearchiveerd, worden alle lege folders in MESO in verband met het desbetreffende project verwijderd. Zo blijven alleen nog de folders over die nog te archiveren documenten bevatten. Soms kan het zijn dat een archiveringsaanvraag wordt geweigerd. De reden hiervoor kan zijn dat het project nog niet ten einde is, of dat de projectgegevens onvolledig zijn. Vooraleer de archivering uit te voeren, is het aangeraden om bepaalde zaken nog eens te controleren. Zo moet er nagegaan worden of er geen uitgecheckte documenten meer zijn. Soms kan er sprake zijn van ingelinkte documenten 3. Als er dan gearchiveerd wordt, dan wordt deze actie ook toegepast op de andere ingelinkte documenten. Om dit te voorkomen, moeten de ingelinkte documenten onafhankelijk worden van het te archiveren document. (Jan De Nul Group, s.d.) ProFile wordt door de personeelsleden gebruikt om aan te geven welke documenten gearchiveerd mogen worden. 3 Ingelinkte documenten zijn documenten die ook op andere plaatsen in MESO gebruikt worden. 36

37 4.3 S c hema digi taal arc h iverings proces Onderstaand schema geeft duidelijk de verschillende stappen van het digitaal archiveringsproces binnen de onderneming Jan De Nul NV weer. MESO Documenten i.v.m. bepaald project: archiveren? Ja Nee: er wordt niets ondernomen ProFile Invullen van ProFile- formulier door projectverantwoordelijke ProFile- formulier doorsturen naar de archiefdienst ProFile- formulier correct ingevuld? Controle door archiefdienst Ja Nee: ProFile- formulier moet correct worden ingevuld door projectverantwoordelijke Digitaliseren van documenten Documenten worden digitaal gearchiveerd. Lege mappen in MESO worden automatisch verwijderd. R-Kive Overzicht van reeds digitaal gearchiveerde documenten. 37

38 4.4 Onde rzoeksresul tate n Na een korte introductie in verband met MESO, R-Kive en ProFile, is dit onderdeel van de bachelorproef vooral een weergave van de resultaten die mijn onderzoek heeft opgeleverd C o m m u n i c a t i e k a n a l e n b i n n e n J DN Aan de hand van observatie ben ik tot de vaststelling gekomen dat de communicatie binnen de onderneming het vaakst, zo goed als altijd eigenlijk, via de software MS Outlook gebeurt. Deze software is handig in gebruik, eenvoudig en iedereen weet hoe er mee om te gaan. Telefonisch is iedereen ook bereikbaar voor eventuele vragen of dergelijke. Wanneer we spreken van het doorgeven van opdrachten, bijvoorbeeld als er wijzigingen moeten worden gedaan aan een bepaald document op MESO, dan wordt dit doorgegeven via MESO zelf en niet per mail. Als je met je persoonlijke account aangemeld bent op MESO, kan je terecht in de map Inbox, waar te zien is welke opdrachten of taken er uitgevoerd moeten worden. De ontvangen mails in Outlook kunnen wel gearchiveerd worden op MESO. Op zich kan ProFile ook gezien worden als een communicatiekanaal, aangezien het personeel via deze weg aan de archiefdienst laat weten welke documenten er gearchiveerd mogen worden. Volgens mij is het gebruiken van MS Outlook zeker een goede en professionele manier van communiceren binnen de onderneming. Persoonlijk ben ik van mening dat de communicatie binnen een onderneming veel beter via mail verloopt dan bijvoorbeeld telefonisch. Wanneer je iemand telefonisch contacteert, is het vaak zo dat je bepaalde zaken vergeet te zeggen of te vragen. Als je een mail stuurt, dan kan je rustig nadenken over wat je te weten wilt komen. Hierdoor weet de ontvanger wat er van hem of haar verwacht wordt. Het gebruiken van MESO om aan te tonen welke opdrachten er moeten uitgevoerd worden, is volgens mij een goede methode. Echter is het wel zo dat de personen in kwestie niet mogen vergeten om op tijd en stond hun Inbox in MESO te checken in verband met het binnenkomen van taken. Ik zou eerder opteren voor het toegestuurd krijgen van opdrachten via mail, maar elke onderneming heeft z n eigen werkwijze en het is aan de werknemers om zich hieraan aan te passen en ermee leren om te gaan Ve r a n t w o o r d e l i j k h e i d a f d e l i n g e n b i n n e n o n d e r n e m i n g J DN Binnen de onderneming zijn er heel wat verschillende afdelingen. De meerderheid hiervan komt dagelijks in contact met MESO. Deze resultaten heb ik vooral verzameld aan de hand van observatie en door zelf aanwezig te zijn op de verschillende afdelingen. De archiefdienst is verantwoordelijk voor het digitaal archiveren van documenten. Het personeel van Jan De Nul NV vult de gevraagde gegevens van het project in in ProFile. Vervolgens moeten deze ook de toestemming geven tot het archiveren van de desbetreffende documenten. R-Kive is dan weer een programma of software waarmee het personeel van de archiefdienst kan nagaan wat er nog gearchiveerd moet worden en wat er al gearchiveerd is. Iedereen binnen de onderneming heeft een zekere verantwoordelijkheid in verband met het digitaliseren van documenten om deze vervolgens door te geven aan de archiefdienst of om zelf documenten op MESO te plaatsen. Ook het aanmaken van folders en dergelijke, doet zo goed als iedere afdeling zelf op MESO. Concreet is het zo dat alles van documentuitwisseling via MESO verloopt. 38

39 Om aan te tonen dat alle afdelingen betrokken zijn bij het proces van documenten digitaal te archiveren, zal ik enkele voorbeelden geven. Het Secretariaat Buitenland scant documenten of plannen van werven/projecten. Deze documenten worden door het personeel van deze dienst geklasseerd en gearchiveerd op MESO. Elke werknemer van deze afdeling heeft een ander land en is verantwoordelijk voor de documenten die betrekking hebben tot dat land, zoals bijvoorbeeld Vietnam. Niet enkel worden de documenten gescand en op MESO geplaatst, er wordt ook gecontroleerd of alle documenten wel degelijk op MESO staan. Zo niet, moeten de ontbrekende documenten gescand en bijgevoegd worden bij de andere documenten in MESO. De PR-dienst, of Public Relations Department, is verantwoordelijk voor alle interne en externe communicatie: de communicatie met de media, het ontwerpen van het ondernemingsmagazine, de Facebook-account van Jan De Nul NV, evenementen, het opstellen van nieuwsbrieven,... Alles wat deze afdeling maakt of ontwerpt, wordt gepost op MESO. Wanneer een klant vraagt naar de referenties van de onderneming, moet de PQ-dienst - of Prequalification Department- een referentielijst opstellen. Deze wordt vertaald naar verschillende talen, zoals Frans, Engels, Duits, Spaans, Italiaans,... Deze lijsten worden vervolgens ingecheckt op MESO, waardoor iedereen die toegang heeft tot die locatie, verdere aanpassingen kan doen in het document. Ieder personeelslid dat in aanraking komt met een bepaald project, heeft de mogelijkheid om via ProFile aan de archiefdienst te laten weten welke projecten er digitaal gearchiveerd mogen worden. Dit gebeurt aan de hand van het invullen van de gegevens van een desbetreffend project in een Pro- File-formulier. Dit wordt dan nog eens gecontroleerd door de archiefdienst zelf ter goedkeuring. Als je voor elke positie de beste speler kiest, heb je nog geen sterk elftal, maar een team dat als los zand uiteen valt. ~ Marieke van de Bosch (Landman, 2011) Het digitaliseren van documenten is een proces waar ieder personeelslid in moet worden betrokken. Hierdoor heerst er een zekere vorm van collegialiteit binnen de onderneming, aangezien de werknemers zich bewust zijn van wat de ander nodig heeft om diens werk goed en correct te kunnen uitvoeren, bijvoorbeeld door het goed invullen van het ProFile-formulier dat naar de archiefdienst verzonden moet worden. Het is dankzij deze samenwerking dat het digitaal archiveren van documenten zo vlot verloopt. 39

40 B e l a n g v a n d i g i t a l i s a t i e a r c h i e f Documenten goed bewaren is zeer belangrijk, en dan zeker in het geval van bijvoorbeeld rechtszaken of dergelijke, daar je dankzij het bijhouden van documenten een vorm van bewijsmateriaal hebt. Als Jan De Nul NV bijvoorbeeld een geschil zou hebben met een andere onderneming, dan is het zo goed als zeker dat de rechtbank de digitale documenten zal onderzoeken. De bewijskracht van digitale documenten blijft dus behouden. Niet enkel kan het archief dienen als bewijsmateriaal, tevens is het ook zo dat er een wettelijke verplichting is om documenten te bewaren. Jan De Nul NV is wettelijk verplicht om de documenten gedurende 10 jaar te bewaren. Wanneer je als onderneming al deze documenten op papier bijhoudt, moet je rekening houden met het feit dat dit zeer arbeidsintensief is voor de werknemers en dat op een bepaald moment er gewoonweg geen ruimte meer is. Om deze redenen beslissen veel ondernemingen om hun documenten elektronisch te bewaren. Vandaag de dag kan een bedrijf ook niet anders dan documenten elektronisch of digitaal te bewaren. Jan De Nul NV werkt samen met ondernemingen in zowel binnen- als buitenland. De communicatie onderling, op vlak van documenten uitwisselen, gebeurt zo goed als altijd elektronisch. Vroeger was het zo dat een contract steeds schriftelijk ondertekend moest worden. Een contract met een digitale handtekening werd vroeger niet aanzien als een wettelijke overeenkomst. Het werd beschouwd als louter een kopie. Echter is het zo dat sinds 2001 een digitaal document met een digitale handtekening wettelijk in orde is en in de ogen van de wet ook als een bindend contract wordt beschouwd. (Boudrez, Dekeyser, & Dumortier, 2005) Het digitaliseren van het archief is voor Jan De Nul NV zeer belangrijk, daar dankzij deze evolutie het eenvoudiger is voor de onderneming om documenten te raadplegen. Vroeger was alles in mappen geklasseerd, maar aangezien Jan De Nul NV een grote onderneming is, zal de onderneming er niet aan onderuit kunnen dat het op een bepaald moment niet langer genoeg plaats zal hebben om alles nog bij te houden. Dan heb je als onderneming 2 keuzes. Of je breidt uit en maakt meer plaats, of je beslist om de documenten digitaal te bewaren. Op langere termijn zal het zelfs zo zijn dat de onderneming eventueel zal kunnen kiezen voor substitutie. Dit betekent dat originele, papieren documenten vervangen zullen worden door digitale kopieën. Momenteel is het wel nog steeds zo dat het allemaal nog in een soort van testfase zit. Substitutie is mogelijk, maar een juridische analyse blijft nog steeds noodzakelijk. Het project is nog steeds lopende en zou tegen juni 2014 afgerond moeten zijn. (Bestuurszaken, s.d.) Naar mijn mening is het digitaliseren van het archief zeer belangrijk voor Jan De Nul NV. Een onderneming als deze kan niet zonder een digitaal archiveringssysteem. Bij Jan De Nul NV heeft men te maken met zoveel verschillende projecten, waardoor het bijna onmogelijk is om dit allemaal enkel manueel te archiveren. Het is van groot belang dat een onderneming steeds op de hoogte is van de laatste nieuwtjes in verband met dit onderwerp. Het is essentieel dat het digitaal archief steeds wordt opgevolgd. (Youngs, s.d.) 40

41 Vo o r - e n n a d e l e n d i g i t a l e a r c h i v e r i n g De mogelijkheid om documenten digitaal op te slaan, kan een meerwaarde bieden aan een onderneming. Vooraleer me specifiek te richten op het digitaal archiveringssysteem binnen de onderneming Jan De Nul NV, ga ik beginnen met algemene voor- en nadelen van digitalisering weer te geven. Je hebt steeds mensen die de hedendaagse manier van archiveren als een soort van revolutie beschouwen. Velen zijn zo gefascineerd door alles wat te maken heeft met technologie en kunnen daardoor zelf niet meer bijhouden hoeveel verschillende versies er van een bepaalde software beschikbaar zijn. Anderen zijn dan iets minder positief over deze manier van archiveren en zijn van mening dat naarmate de jaren vorderen, de mens meer en meer afhankelijk wordt van een minichip waar alle gegevens worden opgeslagen. Wegen de risico s of nadelen echter op tegen de voordelen die deze technologie ons te bieden heeft? Standaardvoordelen van digitale archivering die meermaals terugkomen, zijn de volgende: Het spaart tijd uit. Het spaart geld uit. Betere klantenservice door de snelle toegang tot de gegevens Het doet de productiviteit van de werknemers toenemen. Alles gaat veel eenvoudiger en gemakkelijker binnen de onderneming. Nauwkeurigheid en veiligheid (Al-Azawi, 2012) ; (Referenzen und zufriedene Kunden sind die besten Visitenkarten eines Unternehmen, s.d.) Het is menselijk om een fout te maken, maar om ons helemaal te vertrouwen op een digitaal archief? Een voordeel van de digitalisering is zogezegd de veiligheid die het met zich meebrengt. Is het veilig om alles te digitaliseren? Er moet naar mijn mening maar 1 iemand een fout maken door bijvoorbeeld op een verkeerde toets te drukken en voilà daar gaat het document. Natuurlijk kan alles opgelost worden en zal een computerexpert geen enkel probleem ondervinden bij het terugvinden van dat document, maar het oplossen van een dergelijk probleem neemt vaak wel veel tijd in beslag. Een nadeel van digitaliseren is dat het een dure zaak kan worden. Een onderneming dat beslist om z n archief te digitaliseren, moet grondig onderzoeken wat het prijskaartje is van dit hele proces. Niet enkel moet de onderneming denken aan de eenmalige kost zoals de hardware. Je moet ook scanners, printers, enzovoort aankopen. Het prijskaartje hiervan zal dan zeer snel oplopen. Vervolgens zijn er ook nog de terugkerende kosten waarmee je rekening moet houden, dit zijn dan bijvoorbeeld de kosten om je archiveringssysteem te onderhouden, de nieuwe software en hardware releases aan te kopen, enzovoort. (Al-Azawi, 2012) Volgens sommigen is een ander belangrijk en significant nadeel van het digitaliseren van een archief, dat het banen kost. Aangezien het archiveren van documenten maar een muisklik verwijderd is, is het niet meer nodig om zoveel personeel in dienst te hebben. Eén werknemer die handig is met de computer en een goede kennis heeft van het archiveringssysteem binnen de onderneming vervangt al snel een aantal werknemers die nodig waren om de documenten manueel te klasseren en te archiveren. Dit heeft zeker en vast een weerslag op de economie. Deze evolutie en manier van werken 41

42 zorgt voor meer werkloosheid, en persoonlijk denk ik dat het moeilijk zal zijn om het aantal werklozen te reduceren, aangezien we nu op een punt zijn gekomen dat we niet meer terug kunnen en zomaar vaarwel kunnen zeggen tegen de toenemende digitalisering. Een onderneming beslist natuurlijk zelf wat het beste is voor de onderneming: het behouden van het personeel óf een samenwerking tussen mens en machine. Digitaal archiveren kan vaak als gevolg hebben dat documenten te lang worden bewaard. Soms kunnen documenten bijvoorbeeld privacygevoelige informatie bevatten. Als je niet op tijd en stond die informatie uit de bestanden gaat filteren, dan kan dit misschien wel tot problemen leiden. Het moet maar eens in de verkeerde handen vallen Je kan namelijk niemand voor de volle 100 procent vertrouwen. Ik denk dat geen enkele onderneming het zou goedkeuren als bedrijfsdocumenten openbaar gemaakt worden. Zo is er bijvoorbeeld een voorval geweest van vertrouwelijke dossierinformatie van een officier van Justitie dat openbaar is gemaakt. Een niet voldoende beveiligd computersysteem ligt hier ook mee aan de basis. Het is nu eenmaal gemakkelijker om digitale informatie openbaar te maken dan wanneer deze enkel op papier staat. Vaak besteden grote ondernemingen wel voldoende aandacht aan de informatiebeveiliging, maar toch dringt de noodzaak hiervan niet bij iedereen door. (Rijksarchiefinspectie, 2005) Iedereen denkt misschien dat documenten vereeuwigd worden door deze in te scannen en digitaal te bewaren. Desondanks is het zo dat digitale informatie minder de tand des tijds overleeft dan bijvoorbeeld analoge informatie. Op zich is dit ook logisch. De informatica-industrie blijft maar evolueren, waardoor er sprake is van een technologische veroudering. Het is onmogelijk om te weten wat de toekomst brengt, waardoor een onderneming bijvoorbeeld niet kan weten of de documenten nog raadpleegbaar zullen zijn op nieuwe computersystemen. De authenticiteit van een digitaal document kan ook in twijfel getrokken worden. Digitale documenten kunnen snel worden aangepast. Desondanks is het in sommige gevallen wel interessant om documenten te vereeuwigen via digitalisering. Zo is de organisatie Library and Archives Canada van plan om personeelsfiles van leden van de First World War Canadian Expeditionary Force te digitaliseren. De motivatie van deze organisatie om documenten te digitaliseren is dat de Canadezen zo toegang zullen hebben tot de desbetreffende documenten. Het plan zou tegen 2015 moeten afgerond zijn. Dit toont aan dat het steeds interessant is om documenten op deze manier te vereeuwigen, maar er moet ook rekening mee gehouden worden dat het mogelijk is dat er een nieuwe methode gezocht moet worden om deze documenten verder te kunnen bewaren. (Schoups, Boudrez, De Bruyne, De Winter, & Van de Vijver, 2009) ; (Boudrez F., Digitale archivarissen, 2008) ; (Library and Archives Canada to digitise 640,000 First World War service files, 2014) Aangezien het Internet nooit volledig betrouwbare informatie bevat, heb ik besloten om zelf ook eens na te gaan wat de visie is van andere ondernemingen ten opzichte van het digitaliseren van een archief. Ik ben begonnen met het opstellen van een enquête. (Voorbeeld enquête, zie bijlage 2) Allereerst stelde ik mezelf de vraag wat ik graag te weten zou komen van deze ondernemingen. Meteen begon ik met het opstellen van de vragen. Eens ik tevreden was over het resultaat, ben ik beginnen zoeken naar een website waar ik gratis een enquête zou kunnen opstellen. Uiteindelijk ben ik terecht gekomen bij Survio. Na het aanmaken van een account, het kiezen van een ontwerp voor mijn enquête en het ingeven van mijn enquêtevragen, ben ik beginnen zoeken naar ondernemingen. Ik heb niet specifiek voor één bepaalde sector gekozen. Zowel ondernemingen uit de bouwsector, als ondernemingen uit de financiële sector hebben meegewerkt aan mijn onderzoek. Met de enquête wou ik vooral nagaan welke archiveringsmethode andere ondernemingen hanteren en wat zij vinden van digitale archivering. Als een onderneming voor manueel archiveren heeft gekozen, dan moest deze z n keuze ook beargumenteren. Hetzelfde geldt voor diegenen die voor digitaal archiveren hadden gekozen. Als een onderneming beide archiveringsmethodes hanteert, dan werd hen gevraagd om de volledige enquête in te vullen. 42

43 Uit de resultaten van de enquête (zie bijlage 4) heb ik kunnen afleiden dat heel wat ondernemingen beide archiveringsmethoden hanteren. Wat mij persoonlijk opviel, was dat manueel archiveren veel werd gekozen. Enkelen die manueel archiveren hadden aangeduid, gaven aan dat ze ook niet van plan zijn om hun archief te digitaliseren. Dat is toch wel opmerkelijk, aangezien vele ondernemingen proberen zo innovatief mogelijk te zijn. Grafiek 1 toont aan dat manueel archiveren de populairste en meest gebruikte archiveringsmethode is. Grafiek 1: manueel of digitaal archiveren? Sommige ondernemingen zien de voordelen in van zowel digitaal als manueel archiveren. Anderen zijn dan weer geneigd om voor één bepaalde archiveringsmethode te kiezen. Eerder in mijn bachelorproef heb ik al enkele voor-en nadelen aangehaald. Nu zal ik overlopen wat de ondervraagde ondernemingen zoal vinden van digitale archivering. Wat zijn volgens hen de positieve en negatieve gevolgen hiervan? Volgens de ondervraagden biedt een digitaal archief volgende voordelen: minder papierverbruik; gemakkelijk terug te vinden en te reproduceren documenten (1 centrale opslagplaats); eenvoud; ruimtebesparing; overzichtelijkheid; minder arbeidsintensief werk; permanente beschikbaarheid van gegevens; tijdwinst; ordelijkheid; toegankelijkheid vanop afstand; controlemogelijkheden: (wie ziet wat, wanneer, hoeveel?); 43

44 De belangrijkste risico s van een digitaal archief zijn volgens de ondervraagden de volgende: geen originele documenten, maar scans; verlies van documenten door PC-crash of crash van server; bepaalde software is nodig; cyberinbraken; tijd consumerend; werknemers kunnen moeilijkheden ondervinden om documenten terug te vinden; minder vlotte herkenbaarheid van documenten; gepaste trefwoorden zijn noodzakelijk om documenten snel terug te vinden; eventuele dubbele archivering; problemen met bewijskracht;... Ondanks het feit dat manueel archiveren het meest gekozen antwoord was, kan ik uit grafiek 2 concluderen dat maar liefst 88,46 procent van de ondervraagden digitaal archiveren heeft aangeduid als de snelste en volledigste manier van archiveren. 11,54 procent van de ondervraagden vindt dan weer dat manueel archiveren de snelste en meest volledige manier van archiveren is. Grafiek 2: snelste manier van archiveren? Grafiek 3 geeft toch een opmerkelijk resultaat weer, aangezien 72,22 procent van diegenen die momenteel manueel archiveren, zouden overwegen om hun archief te digitaliseren. 27,78 procent overweegt zelfs niet om hun archief te digitaliseren. Grafiek 3: archief digitaliseren of niet? 44

45 De reden om niet te digitaliseren is volgens de ondervraagden, omdat het allemaal te omslachtig en te duur is. Enkelen zijn zich bewust van het feit dat ze mee moeten met de moderne tijd en dat het noodzakelijk is om de stap naar een digitaal archief te zetten, maar momenteel is het volgens sommigen voordeliger om inkomende stukken op papier bij te houden, aangezien de digitale documentenstroom nog niet geïntegreerd is in de bestaande systemen binnen de onderneming. Een afschrikelement voor velen om niet mee te gaan in deze groeiende trend van digitalisering is dat de kans op een mogelijk falen van een digitaal archiveringssysteem zeer groot is. Het voordeel van manueel archiveren is dat je het gevoel hebt dat alle documenten fysiek aanwezig zijn. Zo krijg je ook een beter beeld van een volledig dossier. Documenten zijn dankzij deze archiveringsmethode eenvoudig terug te vinden. Je hoeft namelijk enkel maar een dossier uit de kast te nemen en je kan beginnen aan het opzoekwerk. Doch is het echter zo dat manueel archiveren ook tijdrovend kan zijn, je hebt veel ruimte nodig, je kan bepaalde papieren verliezen en bij brand is alles verloren. Vele ondernemingen zien het belang in om hun archief veilig te stellen. Ondernemingen kunnen tegenwoordig de hulp inroepen van externe maatschappijen die mee zoeken naar een manier om efficiënter te werken door middel van een digitaal archief. Een voorbeeld van een dergelijke maatschappij is AA Media Group. Deze organisatie heeft een nieuw archief geïmplementeerd bij 4 Omrop Fryslân. Dit omroepstation had nood aan een digitalisering van hun tapearchief. Dankzij het NAMsysteem, dat geleverd is door AA Media Group, kan het omroepstation het archief veilig stellen, makkelijker ontsluiten en uitwisselen. Het NAM-systeem is zo opgesteld dat er verschillende bestanden in kunnen worden opgeslagen, gaande van video items tot tekstdocumenten. De uitdaging voor AA Media Group was om ervoor te zorgen dat het archief uitwisselbaar zou zijn met andere regionale omroepen die de Friese taal niet hanteren. Uiteindelijk liet het resultaat niet te wensen over. Dankzij dit digitaal archiveringsysteem, kan Omrop Fryslân vanaf nu rekenen op een veilig archief, aangezien het risico op verlies gereduceerd is, daar er steeds duplicaten worden gemaakt van de bestanden. Deze case study toont aan dat elke onderneming worstelt met een overmatig archief en niet weet wat er mee aan te vangen. Voor velen biedt digitale archivering dan ook dé oplossing. (AA Media Group, s.d.) Een ander voorbeeld van een organisatie die volledig meegegaan is in de digitale archivering, is het UMC Utrecht. In 2008 heeft het Universitair Medisch Centrum Utrecht besloten om de patiëntendossiers te digitaliseren. Er werd voor deze manier van archiveren gekozen, daar het flink wat besparingen oplevert in ruimte, tijd en kosten voor dossierhandelingen. Aangezien het UMC niet beschikte over de juiste expertise om deze digitalisering te realiseren, hebben ze een externe partner ingeschakeld, namelijk 5 Doxis. In minder dan een jaar tijd werden er in totaal patiëntendossiers gescand, wat overeenkomt met 2 volledige archiefruimtes. Door het feit dat enkele werknemers een training hebben gekregen in verband met het digitaal archiveren van dossiers, zijn deze in staat om de komende jaren zelf het heft in eigen handen te nemen. UMC beweert klaar te zijn voor de toekomst. (Postma, s.d.) 4 Eén van de oudste regionale omroepen van Nederland. Op deze omroep wordt voornamelijk Fries gesproken. 5 Doxis is specialist in het structureren en ordenen van informatie. Doxis helpt bij het beheersen en verbeteren van informatie in werkprocessen. Dit resulteert in een efficiënte en succesvolle transformatie van analoog naar digitaal werken. 45

46 D i g i t a l i s e r i n g v s. p e r s o n e e l Uitstekende voorbereiding staat aan de basis van succes, maar alleen met bevlogen teamleden haal je ook echt de top. ~ Ronald Naar (Landman, 2011) De onderneming kan zich nog zo goed voorbereiden op alle mogelijke worstcase scenario s in verband met het digitaliseren van het archief, de reactie van het personeel is echter niet te voorspellen. De invloed van de digitalisering op het personeel is niet te onderschatten. Voor een onderneming die kiest voor digitale archivering is het cruciaal dat het personeel bereid is mee te werken aan dit proces. Personeelsleden die gestructureerd kunnen denken zijn goud waard. Een onderneming heeft nood aan het soort mensen die in staat zijn om door de kennisberg van digitaal archiveren te worstelen. Sommigen zijn nu eenmaal niet zo technisch aangelegd en kunnen dus niet zo goed overweg met een computer. Anderen zijn dan weer computerexperts en spelen ermee alsof ze geboren zijn met een computer aan hun vingers. Voor een onderneming is het steeds aangeraden om ervoor te zorgen dat er toch minstens één personeelslid is die andere werknemers uit de nood kan helpen als er zich problemen voordoen. Uit de enquête die ik verstuurd heb naar verschillende ondernemingen, heb ik kunnen concluderen dat het voor sommige ondernemingen moeilijk is om van manueel archiveren over te stappen naar digitaal archiveren, aangezien het personeel niet zo sterk vertrouwd is met een computer. (Schoups, Boudrez, De Bruyne, De Winter, & Van de Vijver, 2009) (Youngs, s.d.) Grafiek 4 toont aan dat de meeste ondernemingen wel degelijk een opleiding aanbieden aan het personeel met betrekking tot het digitaal archiveringssysteem dat men hanteert binnen de onderneming. Maar liefst 69,57 procent van de ondervraagde ondernemingen biedt een opleiding aan aan het personeel. 30,43 procent biedt geen vooropleiding aan. Grafiek 4: opleiding i.v.m. archivering binnen de onderneming? Bij Jan De Nul NV archiveert men zowel digitaal als manueel. Aan de hand van een enquête die ik opgesteld heb via Survio, probeerde ik na te gaan wat het personeel vindt van het Document Management Systeem MESO. (Zie bijlage 3 en 5) Ik heb de enquête afgenomen bij de volgende afdelingen binnen de onderneming: Secretariaat, PR-dienst, PQ-dienst, Fax- en maildienst en de Archiefdienst. Jan De Nul NV biedt een opleiding aan aan het personeel in verband met MESO, maar vindt het personeel wel dat ze genoeg informatie hieromtrent heeft gekregen? Uit de resultaten van de enquête blijkt van wel. Slechts enkelen vinden dat de opleiding hen niet voldoende heeft voorbereid op het dagelijks gebruik van MESO. Sommigen zijn van mening dat een tweede cursus aangeboden moet worden, één die meer tips en tricks bevat in verband met MESO. Het is belangrijk dat een onderneming inziet dat de digitale vaardigheden van sommige werknemers misschien niet zo goed zijn als men denkt. Dit blijkt uit een rapport opgesteld door de Universiteit Twente in Nederland. Als ondernemingen zich er bewust van zijn dat de ICT-competenties van werknemers niet altijd voldoende zijn, dan kan dit een flinke producti- 46

47 viteitswinst betekenen voor de onderneming. Het blijven bijsturen van het personeel zou echt wel de oplossing kunnen zijn. Helaas worden er nog steeds te weinig extra trainingen gegeven aan het personeel. Deze trainingen of cursussen zouden een betere kennis van de bedrijfsspecifieke software als resultaat hebben. Dit onderzoek heeft aangetoond dat 8 procent van de werknemers zijn tijd verdoet aan ICT-problemen, als gevolg van gebrekkige digitale vaardigheden. Elke 5 minuten minder dat een werknemer nodig heeft om problemen op te lossen of zaken te zoeken, levert al snel 20 uur per medewerker op op jaarbasis. (Doxis, s.d.) ; (Fhij, 2013) Een veel terugkomend antwoord op de vraag wat de voordelen zijn van MESO, zijn de zoekfuncties. Dit is heel handig, aangezien je zeer snel een bepaald document kan terugvinden. Verder zorgt MESO er voor dat er minder papierverspilling is binnen de onderneming en dat alles snel gearchiveerd kan worden. Het handige aan dit systeem is dat je zelf kan kiezen wie toegang heeft tot bepaalde folders of documenten. Een bijkomend voordeel is dat iedereen aanpassingen kan doen in één centraal document. Dit is bijvoorbeeld zeer handig wanneer een collega in verlof is en je moet iets in zijn of haar dossier zoeken. De meest recente versie van een document wordt steeds weergegeven in ME- SO. Een nadeel dat ik zelf ook heb ondervonden gedurende mijn stage is het feit dat wanneer je plots dringend aan een document moet werken, je er soms gewoon niet in kan werken omdat iemand anders op dat moment aanpassingen aan het doen is in het document of vergeten is het document weer in te checken. Je kan het bestand dan enkel openen in een Read-Only-versie. Een document moet namelijk steeds ingecheckt worden, vooraleer iemand anders in dat document kan verder werken. Hoewel de zoekfunctie door velen als hét voordeel van MESO wordt beschouwd, vormt het ook een nadeel van MESO. Soms werkt de zoekfunctie namelijk niet optimaal. De vraag die bij velen luidt, is hoeveel MESO nog aankan. Er bevinden zich al zoveel documenten in het systeem en dat zal alleen maar blijven toenemen. Velen zien MESO dan ook als een soort tijdbom. Op termijn zou het volgens sommigen tot problemen kunnen leiden. Dankzij ProFile worden de lege mappen van een bepaald project in MESO verwijderd, wat wel leidt tot een beter overzicht van welke delen van het project nog lopende zijn. Op de vraag of er eventuele suggesties waren in verband met wat er beter kan aan MESO, kwam veel respons. De lay-out van MESO kan volgens sommigen veel beter. Het is zeer moeilijk om een onderscheid te maken tussen een link en het origineel bestand. Het zou veel duidelijker zijn wanneer men ervoor kan zorgen dat er een duidelijk onderscheid wordt gemaakt tussen een link en een bestand. Er was ook een opmerking in verband met de lay-out van de icoon Folder. Dit lijkt namelijk zeer sterk op de icoon van Mail. Mochten beide iconen van elkaar verschillen door middel van een andere kleur bijvoorbeeld, dan zou de structuur binnenin een folder op MESO veel duidelijker worden. Momenteel staan de folders gewoon tussen de mails. Alles wordt alfabetisch gerangschikt. Hierdoor is het moeilijk om bepaalde mails of dergelijke snel terug te vinden. Dit probleem kan voorkomen worden door bijvoorbeeld te kiezen voor het weergeven van enkel de folders of de mails. Icoon Mail Icoon Folder 47

48 Het principe van check in/check out zou volgens sommigen ook afgeschaft mogen worden. Dit zou het gebruik van MESO eventueel vergemakkelijken, aangezien er vele mensen zijn die steeds weer vergeten om bepaalde documenten terug in te checken. In verband met de boomstructuur waren er ook suggesties. De boomstructuur zou direct moeten openklappen op de juiste locatie als je iets selecteert. Zo zie je meteen in welke folder van welk project je je bevindt. Wat ik zelf als een nadeel heb ervaren, is dat je steeds op Edit moet klikken vooraleer je aan een document kan beginnen werken. Wanneer je enkel dubbelklikt op het document zelf, dan kom je in de Read-Only versie terecht. In het begin heb ik dit als iets storends ervaren, maar wanneer ik er verder over begon na te denken, is het op zich een goede manier van werken. Doordat je steeds op Edit moet klikken, wordt het document zogezegd uitgecheckt. Hierdoor kunnen andere werknemers niet aan het desbetreffende document verder werken, waardoor het duidelijk is wie wat wanneer heeft aangepast aan het document. Dat het niet vanzelfsprekend is dat een digitaal archiveringssysteem de volledige goedkeuring krijgt van het personeel, blijkt uit het rapport van de Erfgoedinspectie uit Den Haag. Er wordt gestreefd naar een toegankelijk en duurzaam beheerd digitaal archief. 6 DMS moet hiervoor zorgen. Echter is het zo dat dit archiveringssysteem niet goed werd onthaald door de medewerkers. Het is niet eenvoudig om een eenvoudig archiveringssysteem te ontwikkelen. Soms is de drang bij het personeel om buiten het systeem om te werken en de kans om fouten te maken gewoonweg te groot. (Erfgoedinspectie Ministerie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2013) Dat iedere werknemer een andere visie heeft in verband met het digitaliseren van het archief, is af te leiden uit een recent onderzoek in Duitsland over de publieke opinie in verband met de huidige trend van digitalisering. Dit onderzoek toonde aan dat vooral vrouwen zeer sceptisch zijn ten opzichte van digitalisering. Desondanks verwacht 43 procent van de respondenten geen ernstige gevolgen van de digitale technologie. Dit toont aan dat er steeds 2 uitersten zijn. Je hebt mensen die niet echt wakker liggen van deze toenemende digitalisering, en dan heb je diegenen die het ergste vrezen en werkelijk angst hebben voor deze trend. Het is onmogelijk om te zeggen wie gelijk heeft en wie niet. (afp, 2014) Samenwerken is zeer belangrijk voor het slagen van een degelijk en betrouwbaar digitaal archief. Als iedereen puur individueel te werk gaat, dan kunnen problemen optreden in verband met documentuitwisselingen en dergelijke. 6 DMS is het standaardsysteem voor digitaal document- en archiefbeheer. 48

49 5 Conclusie en aanbevelingen 5.1 C o nclusie Tegenwoordig kan je het zo gek niet meer bedenken of alles is gedigitaliseerd. Alles wordt digitaal geregistreerd en is toegankelijk voor eenieder die overweg kan met een computer. Zelf kan ik het me maar moeilijk inbeelden dat slechts een 20-tal jaar geleden de mensen nog geen besef hadden van de waarde van een computer. Deze evolutie was echter niet tegen te houden. De mensen willen steeds meer en meer. Wat mij vooral intrigeerde, was de vraag of ondernemingen ook meedoen aan deze trend en of deze alles binnen de onderneming digitaliseren. Natuurlijk kon ik niet zomaar beginnen aan mijn onderzoek. Er moest eerst een praktijk- en onderzoeksvraag opgesteld worden. De praktijkvraag luidt als volgt: Digitale archivering van documenten.. De onderzoeksvraag is: Hoe verloopt de communicatie binnen het proces van de digitale archivering?. Mijn praktijkvraag is het thema van mijn bachelorproef, de onderzoeksvraag is een soort van hoofdvraag die ik op het einde van mijn onderzoek moest kunnen beantwoorden. Ik heb geprobeerd om me vooral te focussen op het personeel en wat deze vinden van het hele digitaliseringproces. Dankzij de verschillende onderzoeksmethoden die ik heb gehanteerd, ben ik tot de conclusie gekomen dat MESO een zeer goed Document Management Systeem is en dat het een positieve invloed heeft op het personeel. Dit systeem is eenvoudig in gebruik en iedereen binnen de onderneming heeft toegang hiertoe. Natuurlijk is het niet mogelijk dat iedereen hier even positief tegenover staat. Er zijn altijd mensen die niet graag met de computer werken en het hele gedoe omslachtig vinden, maar we leven nu eenmaal in een digitale wereld. Die mensen hebben dus geen andere keuze dan zich aan te passen. R-Kive is volgens mij een goed en eenvoudig archiveringssysteem. Het is goed dat iedereen betrokken wordt bij dit proces. Het personeel moet namelijk een soort formulier invullen dat alle gegevens van een bepaald project bevat. De personeelsleden sturen dit formulier via ProFile door naar de archiefdienst. Deze archiveren vervolgens de documenten digitaal. Nu is het wel zo dat het niet allemaal rozengeur en maneschijn is. MESO heeft hier en daar wel wat minpuntjes op vlak van structuur, lay-out en de zoekfunctie. Het belangrijkste voordeel van MESO is dat alle documenten op één centrale plaats beschikbaar zijn. Het maakt niet uit of je in Afrika of in Rusland zit. Zolang je toegang hebt tot dit systeem, kan je alle documenten bekijken en aanpassen. De behaalde resultaten zijn zeer nuttig voor de onderneming Jan De Nul NV zelf, maar ook voor andere ondernemingen. Aan de hand van mijn behaalde resultaten kunnen deze ondernemingen beslissen om de stap naar een digitaal archief al dan niet te zetten. Voor de onderneming Jan De Nul NV biedt deze bachelorproef een meerwaarde, omdat men aan de hand van dit document kan nagaan hoe het personeel ten opzichte van MESO staat en welke aanpassingen er eventueel kunnen worden gedaan aan MESO om een nog betere werktevredenheid bij het personeel te garanderen. Om terug te komen op het feit of ondernemingen meegaan in de trend van digitale archivering en dus zo goed als alles digitaliseren, is het zo dat de digitalisering zelf een proces van lange adem is. Een dergelijke beslissing wordt niet van de ene op de andere dag gemaakt. Rome is namelijk ook niet in één dag gebouwd. Een onderneming moet de tijd nemen om na te denken wat de eventuele meerwaarde van een digitaal archief zou kunnen zijn. 49

50 5.2 A anbevel in gen Onderstaande aanbevelingen zijn vooral gericht op het Document Management Systeem van de onderneming, daar ik geen aanbevelingen heb voor het optimaliseren van het digitaal archiveringssproces en de software R-Kive. Volgens mij is het zo dat R-Kive zeker en vast al op punt staat Tw e e d e o p l e i d i n g s c u r s u s i.v. m. MESO Aan de hand van mijn onderzoek, door middel van de enquête Tevredenheidsenquête MESO, kan ik de onderneming aanbevelen om het personeel een tweede opleidingscursus aan te bieden in verband met MESO. Uit de afgenomen enquête heb ik kunnen afleiden dat de meerderheid van het personeel van mening is dat de eerste introductie over dit systeem zeer goed was, maar volgens sommigen zou het zeker geen kwaad kunnen om een tweede cursus aan te bieden. Deze hoeft naar mijn mening niet verplicht te zijn, maar diegenen die meer informatie willen, moeten wel de mogelijkheid hebben om deel te kunnen nemen aan een dergelijke cursus. Tijdens dit opleidingsmoment zou er meer uitleg kunnen gegeven worden over de mogelijkheden van MESO. Enkele tips om nog efficiënter te werken met dit systeem en dergelijke Z o e k f u n c t i e o p t i m a l i s e r e n MESO is niet perfect, dit bleek ook uit de ingevulde enquêtes van het personeel van Jan De Nul NV. De meerderheid van de ondervraagden vindt dat de zoekfunctie niet op punt staat. Deze zoekfunctie werkt niet hoe het zou moeten werken. Soms kan het nogal moeilijk zijn om het gevraagde document te vinden. Je kan kiezen voor Advanced Search, maar toch is het personeel van mening dat dit nog beter kan. Verder heb ik ook ervaren dat de zoekfunctie zeer traag is. Het duurt even voor de zoekresultaten verschijnen. Een aanbeveling die ik kan geven, is die van het onder de loep nemen van de zoekfunctie. Ik zou de onderneming aanraden om iemand op dit project te zetten die er voor zorgt dat de zoekfunctie nog specifieker en sneller is A a n p a s s i n g e n i.v. m. l a y - o u t & s t r u c t u u r MESO Gedurende mijn stage heb ik zelf ondervonden dat de structuur van MESO soms verwarrend kan zijn. Het is natuurlijk moeilijk om een duidelijke structuur te hebben als je als onderneming met zoveel verschillende projecten te maken hebt. Zelf vind ik de structuur en onderverdeling zeer ordelijk, maar het is niet duidelijk in welke onderverdeling binnen het systeem je je bevindt. Er zijn zoveel onderverdelingen, dat je een beetje verloren loopt in het systeem. Wat ik zou aanbevelen is om bijvoorbeeld een apart scherm langs de rechterzijde van MESO weer te geven, waar je duidelijk de verschillende onderverdelingen ziet. Zo zie je duidelijk in welke map je je bevindt en welke stappen je genomen hebt om tot dat bepaald document te komen. 50

51 6 Literatuurlijst AA Media Group. (s.d.). Implementatie Digitaal Archief (case study). Opgeroepen op 29 Maart 2014, van AA Media Group: afp. (2014, 18 Februari). 39 Prozent der Deutschen haben Angst vor Digitalisierung. Opgeroepen op 18 Februari 2014, van The Wall Street Journal: n=buffer Al-Azawi, M. A. (2012). Constructing an E-archive and its role in improving Document Management. Oman: ICKMARS. Berge, F. V. (s.d.). Archiefopslag versus digitaliseren. Weekblad Facilitair en Gebouwbeheer nr Bestuurszaken. (s.d.). Digitaliseren. Opgeroepen op 2014, van Bestuurszaken: Biesen, M. (2013). Document Management Systeem. Aalst. BITKOM. (2013, 12 November). Verbraucher archivieren Dokumente vor allem auf Papier. Opgeroepen op 28 April 2014, van Bitkom: _12_11_2013.pdf Boudrez, F. (2003, April 15). Hoe archiveer je digitale kantoordocumenten? Lokaal VVSG voor gemeente en OCMW. Boudrez, F. (2007). Beschrijven van digitaal archief. Opgeroepen op 28 oktober 2013, van edavid: Boudrez, F. (2008). Digitale archivarissen. Karakter, Tijdschrift van Wetenschap. Boudrez, F. (2008). Digitale bronnen archiveren. Boudrez, F. (2008). Een digitaal archiefdepot implementeren: archiefbeheer revisited. Bibliotheek & archiefgids, B4. Boudrez, F., & Dekeyser, H. (2004). Digitaal archiefbeheer in de praktijk. Antwerpen: Stadsarchief Antwerpen. Boudrez, F., Dekeyser, H., & Dumortier, J. (2005). Digital archiving: the new challenge? IRIS. Das Digitale Archiv des Bundesarchivs - ein aktueller Überblick. (2012). Opgeroepen op 28 April 2014, van Bundesarchiv: ungen_2012.pdf 51

52 David vzw. (2005). Digitale handtekeningen en archiefdocumenten. Antwerpen. De la Théorie à la Pratique: Didacticiel d'imagerie Numérique. (2000). Opgeroepen op 28 April 2014, van Library Cornell: Dekeyser, H., & Lipinski, I. (2008). Digital archiving and copyright law : A comparative analysis. International Journal of Communication Law and Policy. Digitaliser et archiver les factures des fournisseurs: l'administration des contributions donne son OK pour l'archivage digital. (2005). Opgeroepen op 28 April 2014, van Abacus: Digitaliseren van analoge archiefdocumenten. (2010, september). Opgeroepen op 28 oktober 2013, van Digitalisering personeelsbeleid in Belgische bedrijven is ondermaats. (2013, 17 Oktober). Opgeroepen op Februari 2014, van Datanews Knack: Doxis. (s.d.). De 7 belangrijkste valkuilen bij het digitaliseren van dossiers. Opgeroepen op 28 April 2014, van Doxis: %207%20zonden%20bij%20digitalisering%20verzameld.pdf Dumortier, J., & Vandezande, N. (2010). Juridische ondersteuning digitale archivering. Emmrich, H. (2013, 28 Augustus). Dokumente archivieren: Private Nutzung weit hinter der unternehmerischen. Opgeroepen op 28 April 2014, van EasyBlog: Erfgoedinspectie Ministerie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2013). Duurzaam duurt het langst. Den Haag. Fhij, J. (2013, 17 December). Nederlandse werkgever beseft belang digitale vaardigheden op de werkvloer niet. Opgeroepen op 29 Maart 2014, van Filip Boudrez, H. B. (2004). Digitaal archiefbeheer in de praktijk. Antwerpen. Girard, T. (2012, 24 Januari). Pourquoi archiver? Opgeroepen op 2014, van Perles d'histoire: Gyssels, S. (2010, 2 Augustus). Beter documentbeheer in vijf slogans. Opgeroepen op 03 Maart 2014, van Smartbiz: Hubbard, E. (s.d.). Opgeroepen op 08 Maart 2014, van Brainy Quote: 52

53 Jan De Nul Group. (s.d.). R-Kive : Users Manual. Aalst: Jan De Nul Group. Jannone, R. (2013, 02 December). Bent u klaar voor het papierloze kantoor? Opgeroepen op 29 April 2014, van KMO Insider: Landman, A. (2011, 24 Januari). Spreuken, quotes en citaten over samenwerken. Ik kan spreken over samenwerking; er zijn collega-sprekers met samenwerken als specialisatie. Opgeroepen op 27 April 2014, van Arendlandman: Lee, S. D. (sd). Digitization: is it worth it? Opgeroepen op 16 December 2013, van Computers Libraries: Library and Archives Canada to digitise 640,000 First World War service files. (2014, 06 Februari). Opgeroepen op 28 April 2014, van Centenarynews: McKay, S. (2003, december). Digitization in an archival environment. Opgeroepen op 16 December 2013, van Southernlibrarianship: MKB Servicedesk. (2014, 07 Januari). Nederlander digitaler dan Duitser. Opgeroepen op 29 April 2014, van MKB Servicedesk: NDS. (2014, April 01). Slimme robots vormen bedreiging voor de mensheid. P-Magazine, p. 10. Online, E. (s.d.). 10 voordelen vaneen online enquête op een rijtje. Opgeroepen op Maart 2014, van Online Enquête: Otten, A. (2000). Digitalisering van documentbestanden: werkstroombeheersing en projectmanagement. Samson. Pakkende teksten en oneliners. (s.d.). Opgeroepen op Februari 2014, van Duw: Papierloos werken blijkt onhaalbaar doel. (s.d.). Opgeroepen op 29 April 2014, van Werken 2.0: Poppe, J. (2011). Handboek digitaliseren van documenten. Postma, J. (s.d.). Diagnose UMC Utrecht: "Operatie digitalisatie geslaagd!". Opgeroepen op 28 April 2014, van Doxis: gitalisatie%20is%20geslaagd.pdf 53

54 Rahusen, P. (2014, 22 Januari). Digitaliseren is meer dan papier scannen. Opgeroepen op Februari 2014, van Computable: redactie. (2012, 25 Oktober). 'Het Papierloze Kantoor' puilt uit van het papier. Opgeroepen op 29 April 2014, van Businessbox: puilt-uit-van-het-papier/ Referenzen und zufriedene Kunden sind die besten Visitenkarten eines Unternehmen. (s.d.). Opgeroepen op 28 April , van Digital Archiv Service: Rijksarchiefinspectie. (2005). Een dementerende overheid?. Den Haag. Roestenberg, B. (2010, 04 Oktober). Het papierloze kantoor leeft nog. Opgeroepen op 29 April 2014, van Computerworld: Rowling, J. (s.d.). GeoMan's Favorite Quotes. Opgeroepen op 08 Maart 2014, van Jersey.Uoregin.edu: Schoups, I., Boudrez, F., De Bruyne, H., De Winter, S., & Van de Vijver, W. (2009). Wie klasseert, die vindt: Hedendaags document- en archiefbeheer in besturen en organisaties. Uitgeverij Politeia. Shaikh, E. H. (2014, 30 April). Experts fear land digitalisation project too large to tame. Dhaka Tribune. Staff, B. (2014, 15 Januari). 42% CIOs Say They Are Unprepared For Digitalisation Of Enterprise IT. Opgeroepen op 29 April 2014, van FirstBiz: Swain, H. (2008, 25 Januari). Digitising Archives. Opgeroepen op 28 April 2014, van At the heart of the higher education debate: The National Archivers (UK): Digitisation with Commercial Partnerships via the Licensed Internet Associates Programme. (s.d.). Opgeroepen op 28 April 2014, van JISC: Tradition trifft Innovation - eine Case Study zum Dokumenten-Management. (s.d.). Opgeroepen op 28 April 2014, van ECM Navigator: Vajcner, M. (2008). The Importance of Context for Digitized Archival Collections. Journal of the Association for History and Computing. Verhaert, R. (2000). De permanente bewaring van digitale overheidsgegevens: de situatie in de Vlaamse instellingen en archiefdiensten. Antwerpen. 54

55 Youngs, K. (s.d.). Managing the Digitisation of Library, Archive and Museum Materials. London: Riley Dunn and Wilson. 55

56 56

57 7 Bijlagen 1. verzonden naar bedrijven i.v.m. enquête Archiveren van documenten 2. Voorbeeld enquête Archiveren van documenten 3. Voorbeeld enquête Tevredenheidsenquête MESO 4. Resultaten enquête Archiveren van documenten 5. Resultaten enquête Tevredenheidsenquête MESO 57

58 58

59 7.1 E -Mail verzonden naar bedrij ve n i.v.m. enquête A r- c hi ve ren van documenten Verzonden: maandag 3 maart :34:04 Geachte heer/mevrouw Ik ben een laatstejaarsstudente Office Management in de KAHO Sint-Lieven te Aalst. Voor mijn bachelorproef onderzoek ik op welke manier ondernemingen documenten archiveren. Door op onderstaande link te klikken, wordt u doorverwezen naar een online-enquête die maar 5 minuten van uw tijd in beslag zal nemen. Bij voorbaat dank voor uw medewerking. Met vriendelijke groeten Serena Van der Donckt 59

60 60

61 7.2 Vo o rbe eld enquête A rchiveren van documente n 61

62 62

63 63

64 64

65 7.3 Vo o rbe eld enquête Tevredenheidsenqu ête MESO 65

66 66

67 67

68 68

69 7.4 Resul taten enquête A rchiveren van documente n 69

70 70

71 71

72 72

73 73

74 74

75 75

76 76

77 77

78 78

79 79

80 80

81 7.5 Resu lt aten enquête Tevred enheid sen quêt e MESO 81

82 82

83 83

84 84

85 85

86 86

87 87

88 88

89 89

90 90

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate Van Non-Corporate naar Corporate In MyDHL+ is het mogelijk om meerdere gebruikers aan uw set-up toe te voegen. Wanneer er bijvoorbeeld meerdere collega s van dezelfde

Nadere informatie

Media en creativiteit. Winter jaar vier Werkcollege 7

Media en creativiteit. Winter jaar vier Werkcollege 7 Media en creativiteit Winter jaar vier Werkcollege 7 Kwartaaloverzicht winter Les 1 Les 2 Les 3 Les 4 Les 5 Les 6 Les 7 Les 8 Opbouw scriptie Keuze onderwerp Onderzoeksvraag en deelvragen Bespreken onderzoeksvragen

Nadere informatie

ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM

ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM Read Online and Download Ebook ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM DOWNLOAD EBOOK : ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK STAFLEU

Nadere informatie

Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze. in Relatie tot Depressie

Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze. in Relatie tot Depressie 1 Keuzetwijfels in de Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze in Relatie tot Depressie Open Universiteit Nederland Masterscriptie (S58337) Naam: Ilse Meijer Datum: juli 2011

Nadere informatie

ICARUS Illumina E653BK on Windows 8 (upgraded) how to install USB drivers

ICARUS Illumina E653BK on Windows 8 (upgraded) how to install USB drivers ICARUS Illumina E653BK on Windows 8 (upgraded) how to install USB drivers English Instructions Windows 8 out-of-the-box supports the ICARUS Illumina (E653) e-reader. However, when users upgrade their Windows

Nadere informatie

KUNST ONDERZOEK EDUCATIE VISIE VERNIEUWING OMGEVING PUBLIEK WERK BEELD TEKST FASCINATIE

KUNST ONDERZOEK EDUCATIE VISIE VERNIEUWING OMGEVING PUBLIEK WERK BEELD TEKST FASCINATIE ARTISTIEK ONDERZOEK MASTER KUNSTEDUCATIE Willem de Kooning Academie Piet Zwart Instituut te Rotterdam april 2012 Marieke van der Hoek-Vijfvinkel begeleiding: Annette Krauss - MaikoTanaka ? KUNST ONDERZOEK

Nadere informatie

Het beheren van mijn Tungsten Network Portal account NL 1 Manage my Tungsten Network Portal account EN 14

Het beheren van mijn Tungsten Network Portal account NL 1 Manage my Tungsten Network Portal account EN 14 QUICK GUIDE C Het beheren van mijn Tungsten Network Portal account NL 1 Manage my Tungsten Network Portal account EN 14 Version 0.9 (June 2014) Per May 2014 OB10 has changed its name to Tungsten Network

Nadere informatie

Engels op Niveau A2 Workshops Woordkennis 1

Engels op Niveau A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Workshops Woordkennis 1 A2 Woordkennis 1 Bestuderen Hoe leer je 2000 woorden? Als je een nieuwe taal wilt spreken en schrijven, heb je vooral veel nieuwe woorden nodig. Je

Nadere informatie

Handleiding beheer lijst.hva.nl. See page 11 for Instruction in English

Handleiding beheer lijst.hva.nl. See page 11 for Instruction in English Handleiding beheer lijst.hva.nl See page 11 for Instruction in English Maillijsten voor medewerkers van de Hogeschool van Amsterdam Iedereen met een HvA-ID kan maillijsten aanmaken bij lijst.hva.nl. Het

Nadere informatie

Dutch survival kit. Vragen hoe het gaat en reactie Asking how it s going and reaction. Met elkaar kennismaken Getting to know each other

Dutch survival kit. Vragen hoe het gaat en reactie Asking how it s going and reaction. Met elkaar kennismaken Getting to know each other Dutch survival kit This Dutch survival kit contains phrases that can be helpful when living and working in the Netherlands. There is an overview of useful sentences and phrases in Dutch with an English

Nadere informatie

General info on using shopping carts with Ingenico epayments

General info on using shopping carts with Ingenico epayments Inhoudsopgave 1. Disclaimer 2. What is a PSPID? 3. What is an API user? How is it different from other users? 4. What is an operation code? And should I choose "Authorisation" or "Sale"? 5. What is an

Nadere informatie

Evaluatieverslag / Evaluation Report Human Library Bergen

Evaluatieverslag / Evaluation Report Human Library Bergen Evaluatieverslag / Evaluation Report Human Library Bergen 16-06-2018 Enorm leuk om op deze manier ervaring met een bijzonder mens op te doen en de begeleiding is ook enorm goed. Ik heb een heel nieuw inzicht

Nadere informatie

Security Les 1 Leerling: Marno Brink Klas: 41B Docent: Meneer Vagevuur

Security Les 1 Leerling: Marno Brink Klas: 41B Docent: Meneer Vagevuur Security Les 1 Leerling: Klas: Docent: Marno Brink 41B Meneer Vagevuur Voorwoord: In dit document gaan we beginnen met de eerste security les we moeten via http://www.politiebronnen.nl moeten we de IP

Nadere informatie

Luister alsjeblieft naar een opname als je de vragen beantwoordt of speel de stukken zelf!

Luister alsjeblieft naar een opname als je de vragen beantwoordt of speel de stukken zelf! Martijn Hooning COLLEGE ANALYSE OPDRACHT 1 9 september 2009 Hierbij een paar vragen over twee stukken die we deze week en vorige week hebben besproken: Mondnacht van Schumann, en het eerste deel van het

Nadere informatie

EndNote Web handleiding

EndNote Web handleiding EndNote Web handleiding Bibliographic reference manager voor het verzamelen, beheren, delen van referenties en het maken van literatuurlijsten. 1. Een account aanmaken. Je kan je registreren via de databank

Nadere informatie

S e v e n P h o t o s f o r O A S E. K r i j n d e K o n i n g

S e v e n P h o t o s f o r O A S E. K r i j n d e K o n i n g S e v e n P h o t o s f o r O A S E K r i j n d e K o n i n g Even with the most fundamental of truths, we can have big questions. And especially truths that at first sight are concrete, tangible and proven

Nadere informatie

Comics FILE 4 COMICS BK 2

Comics FILE 4 COMICS BK 2 Comics FILE 4 COMICS BK 2 The funny characters in comic books or animation films can put smiles on people s faces all over the world. Wouldn t it be great to create your own funny character that will give

Nadere informatie

Taco Schallenberg Acorel

Taco Schallenberg Acorel Taco Schallenberg Acorel Inhoudsopgave Introductie Kies een Platform Get to Know the Jargon Strategie Bedrijfsproces Concurrenten User Experience Marketing Over Acorel Introductie THE JARGON THE JARGON

Nadere informatie

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead

SAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead 7.1 Exploring Combinations of Ten Look at these cubes. 2. Color some of the cubes to make three parts. Then write a matching sentence. 10 What addition sentence matches the picture? How else could you

Nadere informatie

MyDHL+ ProView activeren in MyDHL+

MyDHL+ ProView activeren in MyDHL+ MyDHL+ ProView activeren in MyDHL+ ProView activeren in MyDHL+ In MyDHL+ is het mogelijk om van uw zendingen, die op uw accountnummer zijn aangemaakt, de status te zien. Daarnaast is het ook mogelijk om

Nadere informatie

It s all about the money Group work

It s all about the money Group work It s all about the money Group work Tijdsduur: 45 minuten Kernwoorden: money (geld) coin (munt), banknote (bankbiljet), currency (munteenheid) Herhalings-/uitbreidingswoorden: debate (debat), proposal

Nadere informatie

Bijlage 2: Informatie met betrekking tot goede praktijkvoorbeelden in Londen, het Verenigd Koninkrijk en Queensland

Bijlage 2: Informatie met betrekking tot goede praktijkvoorbeelden in Londen, het Verenigd Koninkrijk en Queensland Bijlage 2: Informatie met betrekking tot goede praktijkvoorbeelden in Londen, het Verenigd Koninkrijk en Queensland 1. Londen In Londen kunnen gebruikers van een scootmobiel contact opnemen met een dienst

Nadere informatie

News: Tours this season!

News: Tours this season! 1 Do you remember? Lees de zinnen en vul de juiste woorden in. Kies uit: like listen presenter too loud great show number next crowd singer. Let op: je houdt twee woorden over. Welcome back to the best

Nadere informatie

Een vrouw, een kind en azijn (Dutch Edition)

Een vrouw, een kind en azijn (Dutch Edition) Een vrouw, een kind en azijn (Dutch Edition) D.J. Peek Click here if your download doesn"t start automatically Een vrouw, een kind en azijn (Dutch Edition) D.J. Peek Een vrouw, een kind en azijn (Dutch

Nadere informatie

EM7680 Firmware Update by OTA

EM7680 Firmware Update by OTA EM7680 Firmware Update by OTA 2 NEDERLANDS/ENGLISH EM7680 Firmware update by OTA Table of contents 1.0 (NL) Introductie... 3 2.0 (NL) Firmware installeren... 3 3.0 (NL) Release notes:... 3 4.0 (NL) Overige

Nadere informatie

Handleiding Zuludesk Parent

Handleiding Zuludesk Parent Handleiding Zuludesk Parent Handleiding Zuludesk Parent Met Zuludesk Parent kunt u buiten schooltijden de ipad van uw kind beheren. Hieronder vind u een korte handleiding met de mogelijkheden. Gebruik

Nadere informatie

Maillijsten voor medewerkers van de Universiteit van Amsterdam

Maillijsten voor medewerkers van de Universiteit van Amsterdam See page 11 for Instruction in English Maillijsten voor medewerkers van de Universiteit van Amsterdam Iedereen met een UvAnetID kan maillijsten aanmaken bij list.uva.nl. Het gebruik van de lijsten van

Nadere informatie

RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM

RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM Read Online and Download Ebook RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM DOWNLOAD EBOOK : RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN STAFLEU

Nadere informatie

AutoArchive. Via File -> Archive kun je voortwee2 manieren archiveren kiezen.

AutoArchive. Via File -> Archive kun je voortwee2 manieren archiveren kiezen. AutoArchive. Archiveren is het opslaan van e-mails naar een bestand, zodat deze items geen ruimte meer innemen in de mailbox op de server. De e-mails blijven visueel in dezelfde mappen of submappen staan.

Nadere informatie

Read this story in English. My personal story

Read this story in English. My personal story My personal story Netherlands 32 Female Primary Topic: SOCIETAL CONTEXT Topics: CHILDHOOD / FAMILY LIFE / RELATIONSHIPS IDENTITY Year: 1990 2010 marriage/co-habitation name/naming court/justice/legal rights

Nadere informatie

B1 Woordkennis: Spelling

B1 Woordkennis: Spelling B1 Woordkennis: Spelling Bestuderen Inleiding Op B1 niveau gaan we wat meer aandacht schenken aan spelling. Je mag niet meer zoveel fouten maken als op A1 en A2 niveau. We bespreken een aantal belangrijke

Nadere informatie

Disclosure belofte. Ik stel het belang van de patiënt voorop en eerbiedig zijn opvattingen. Doel van de patient staat centraal

Disclosure belofte. Ik stel het belang van de patiënt voorop en eerbiedig zijn opvattingen. Doel van de patient staat centraal Disclosure: belofte Ik stel het belang van de patiënt voorop en eerbiedig zijn opvattingen Ik zal aan de patiënt geen schade doen Ik luister en zal hem goed inlichten Disclosure: belofte Ik stel het belang

Nadere informatie

Puzzle. Fais ft. Afrojack Niveau 3a Song 6 Lesson A Worksheet. a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel.

Puzzle. Fais ft. Afrojack Niveau 3a Song 6 Lesson A Worksheet. a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel. Puzzle a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel. een beloning voor de winnaar iemand die piano speelt een uitvoering 4 wat je wil gaan doen; voornemens 5 niet dezelfde 6 deze heb je

Nadere informatie

Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten.

Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten. Het Effect van Verschil in Sociale Invloed van Ouders en Vrienden op het Alcoholgebruik van Adolescenten. The Effect of Difference in Peer and Parent Social Influences on Adolescent Alcohol Use. Nadine

Nadere informatie

Vergaderen in het Engels

Vergaderen in het Engels Vergaderen in het Engels In dit artikel beschrijven we verschillende situaties die zich kunnen voordoen tijdens een business meeting. Na het doorlopen van deze zinnen zal je genoeg kennis hebben om je

Nadere informatie

EU keurt nieuw Programma veiliger internet goed: 55 miljoen euro om het internet veiliger te maken voor kinderen

EU keurt nieuw Programma veiliger internet goed: 55 miljoen euro om het internet veiliger te maken voor kinderen IP/8/899 Brussel, 9 december 8 EU keurt nieuw Programma veiliger internet goed: miljoen euro om het internet veiliger te maken voor kinderen Vanaf januari 9 zal de EU een nieuw programma voor een veiliger

Nadere informatie

Appendix A: List of variables with corresponding questionnaire items (in English) used in chapter 2

Appendix A: List of variables with corresponding questionnaire items (in English) used in chapter 2 167 Appendix A: List of variables with corresponding questionnaire items (in English) used in chapter 2 Task clarity 1. I understand exactly what the task is 2. I understand exactly what is required of

Nadere informatie

MyDHL+ Uw accountnummer(s) delen

MyDHL+ Uw accountnummer(s) delen MyDHL+ Uw accountnummer(s) delen met anderen Uw accountnummer(s) delen met anderen in MyDHL+ In MyDHL+ is het mogelijk om uw accountnummer(s) te delen met anderen om op uw accountnummer een zending te

Nadere informatie

Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education

Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education Inger Anneberg, anthropologist, post doc, Aarhus University, Department of Animal Science Jesper Lassen, sociologist, professor, University

Nadere informatie

9 daagse Mindful-leSs 3 stappen plan training

9 daagse Mindful-leSs 3 stappen plan training 9 daagse Mindful-leSs 3 stappen plan training In 9 dagen jezelf volledig op de kaart zetten Je energie aangevuld en in staat om die batterij op peil te houden. Aan het eind heb jij Een goed gevoel in je

Nadere informatie

Leeftijdcheck (NL) Age Check (EN)

Leeftijdcheck (NL) Age Check (EN) Leeftijdcheck (NL) Age Check (EN) [Type text] NL: Verkoopt u producten die niet aan jonge bezoekers verkocht mogen worden of heeft uw webwinkel andere (wettige) toelatingscriteria? De Webshophelpers.nl

Nadere informatie

Main language Dit is de basiswoordenschat. Deze woorden moeten de leerlingen zowel passief als actief kennen.

Main language Dit is de basiswoordenschat. Deze woorden moeten de leerlingen zowel passief als actief kennen. Lesbrief Les 2.1: My family Main language Dit is de basiswoordenschat. Deze woorden moeten de leerlingen zowel passief als actief kennen. Nouns: brother, sister, cousin, mother, father, aunt, uncle, grandmother,

Nadere informatie

Online Resource 1. Title: Implementing the flipped classroom: An exploration of study behaviour and student performance

Online Resource 1. Title: Implementing the flipped classroom: An exploration of study behaviour and student performance Online Resource 1 Title: Implementing the flipped classroom: An exploration of study behaviour and student performance Journal: Higher Education Authors: Anja J. Boevé, Rob R. Meijer, Roel J. Bosker, Jorien

Nadere informatie

Omzeil het gebruik van mappen en bestanden over Wiki s en het werken in de 21 e eeuw

Omzeil het gebruik van mappen en bestanden over Wiki s en het werken in de 21 e eeuw Omzeil het gebruik van mappen en bestanden over Wiki s en het werken in de 21 e eeuw In de whitepaper waarom u eigen documenten niet langer nodig heeft schreven we dat het rondmailen van documenten geen

Nadere informatie

Beste klant, Met vriendelijke groeten, Het traveldocs visumteam.

Beste klant, Met vriendelijke groeten, Het traveldocs visumteam. Beste klant, Allereerst hartelijk dank om uw visumaanvraag te laten behandelen door de firma traveldocs. Wij zullen alles in het werk stellen om uw visumaanvraag zo vlot mogelijk te laten verlopen. Naar

Nadere informatie

Evaluatieverslag / Evaluation Report Human Library Castricum

Evaluatieverslag / Evaluation Report Human Library Castricum Evaluatieverslag / Evaluation Report Human Library Castricum 16-06-2018 Eyeopener in een wereld waarin je niet bekend bent. Bijzonder om in zo'n korte tijd zo intensief met iemand te spreken. Het was fantastisch

Nadere informatie

Free Electives (15 ects)

Free Electives (15 ects) Free Electives (15 ects) Information about the Master RE&H (and the free electives) can be found at the following page: http://www.bk.tudelft.nl/en/about-faculty/departments/real-estate-and-housing/education/masterreh/free-electives/

Nadere informatie

Installatie ArcGIS Desktop Basis, ArcGIS Engine en Download ArcGIS Server

Installatie ArcGIS Desktop Basis, ArcGIS Engine en Download ArcGIS Server Handleiding Installatie ArcGIS Desktop Basis, ArcGIS Engine en Download ArcGIS Server Cevi NV Bisdomplein 3 9000 GENT Tel 09 264 07 01 contactcenter@cevi.be http://www.cevi.be 1 INHOUDSOPGAVE 1 INHOUDSOPGAVE...

Nadere informatie

Installatie van Windows 10 op laptops. Windows 10 installation on laptops

Installatie van Windows 10 op laptops. Windows 10 installation on laptops Installatie van Windows 10 op laptops In mei vindt de migratie naar Windows 10 plaats op de laptops. Per dag worden ongeveer 25 laptops gemigreerd. Elke laptop heeft een ISSC-sticker met een laptop-nummer.

Nadere informatie

Firewall van de Speedtouch 789wl volledig uitschakelen?

Firewall van de Speedtouch 789wl volledig uitschakelen? Firewall van de Speedtouch 789wl volledig uitschakelen? De firewall van de Speedtouch 789 (wl) kan niet volledig uitgeschakeld worden via de Web interface: De firewall blijft namelijk op stateful staan

Nadere informatie

2019 SUNEXCHANGE USER GUIDE LAST UPDATED

2019 SUNEXCHANGE USER GUIDE LAST UPDATED 2019 SUNEXCHANGE USER GUIDE LAST UPDATED 0 - -19 1 WELCOME TO SUNEX DISTRIBUTOR PORTAL This user manual will cover all the screens and functions of our site. MAIN SCREEN: Welcome message. 2 LOGIN SCREEN:

Nadere informatie

Understanding and being understood begins with speaking Dutch

Understanding and being understood begins with speaking Dutch Understanding and being understood begins with speaking Dutch Begrijpen en begrepen worden begint met het spreken van de Nederlandse taal The Dutch language links us all Wat leest u in deze folder? 1.

Nadere informatie

Davide's Crown Caps Forum

Davide's Crown Caps Forum pagina 1 van 6 Davide's Crown Caps Forum A Forum for Crown Cap Collectors Zoeken Uitgebreid zoeken Zoeken Forumindex Crown Caps Unknown Caps Lettergrootte veranderen vriend Afdrukweergave Gebruikerspaneel

Nadere informatie

Dropbox installatie. Inhoud

Dropbox installatie. Inhoud Dropbox installatie Inhoud Inleiding... 2 U heeft nog geen Dropbox account... 3 U heeft een Dropbox account!... 8 Waar kan ik Dropbox nu vinden?... 14 Is Dropbox een veilig medium... 15 Kan ik met één

Nadere informatie

EM7680 Firmware Auto-Update for Kodi 17.2

EM7680 Firmware Auto-Update for Kodi 17.2 EM7680 Firmware Auto-Update for Kodi 17.2 2 NEDERLANDS/ENGLISH EM7680 Firmware Auto-update for Kodi 17.2 Table of contents 1.0 (NL) Introductie... 3 2.0 (NL) Firmware installeren... 3 3.0 (NL) Opmerking...

Nadere informatie

Borstkanker: Stichting tegen Kanker (Dutch Edition)

Borstkanker: Stichting tegen Kanker (Dutch Edition) Borstkanker: Stichting tegen Kanker (Dutch Edition) Stichting tegen Kanker Click here if your download doesn"t start automatically Borstkanker: Stichting tegen Kanker (Dutch Edition) Stichting tegen Kanker

Nadere informatie

Teksten van de liederen die gospelkoor Inspiration tijdens deze Openluchtdienst zingt.

Teksten van de liederen die gospelkoor Inspiration tijdens deze Openluchtdienst zingt. Don t you worry There s an eternity behind us And many days are yet to come, This world will turn around without us Yes all the work will still be done. Look at ever thing God has made See the birds above

Nadere informatie

Aim of this presentation. Give inside information about our commercial comparison website and our role in the Dutch and Spanish energy market

Aim of this presentation. Give inside information about our commercial comparison website and our role in the Dutch and Spanish energy market Aim of this presentation Give inside information about our commercial comparison website and our role in the Dutch and Spanish energy market Energieleveranciers.nl (Energysuppliers.nl) Founded in 2004

Nadere informatie

ECHTE MANNEN ETEN GEEN KAAS PDF

ECHTE MANNEN ETEN GEEN KAAS PDF ECHTE MANNEN ETEN GEEN KAAS PDF ==> Download: ECHTE MANNEN ETEN GEEN KAAS PDF ECHTE MANNEN ETEN GEEN KAAS PDF - Are you searching for Echte Mannen Eten Geen Kaas Books? Now, you will be happy that at this

Nadere informatie

Rob Duits Sander Helling Xander Knol André van de Polder Paco Josée Klas: Rood. Onderzoeksrapport. Medialandschap

Rob Duits Sander Helling Xander Knol André van de Polder Paco Josée Klas: Rood. Onderzoeksrapport. Medialandschap Rob Duits Sander Helling Xander Knol André van de Polder Paco Josée Klas: Rood Onderzoeksrapport Medialandschap Inhoudsopgave 05 Voorbereiding onderzoek - Doel van het onderzoek - Onderzoeksvraag en deelvragen

Nadere informatie

Grammatica uitleg voor de toets van Hoofdstuk 1

Grammatica uitleg voor de toets van Hoofdstuk 1 Grammatica uitleg voor de toets van Hoofdstuk 1 Vraagzinnen: Je kunt in het Engels vraagzinnen maken door vaak het werkwoord vooraan de zin te zetten. Bijv. She is nice. Bijv. I am late. Bijv. They are

Nadere informatie

COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS

COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS COGNITIEVE DISSONANTIE EN ROKERS Gezondheidsgedrag als compensatie voor de schadelijke gevolgen van roken COGNITIVE DISSONANCE AND SMOKERS Health behaviour as compensation for the harmful effects of smoking

Nadere informatie

De Relatie Tussen de Gehanteerde Copingstijl en Pesten op het Werk. The Relation Between the Used Coping Style and Bullying at Work.

De Relatie Tussen de Gehanteerde Copingstijl en Pesten op het Werk. The Relation Between the Used Coping Style and Bullying at Work. De Relatie Tussen de Gehanteerde Copingstijl en Pesten op het Werk The Relation Between the Used Coping Style and Bullying at Work Merijn Daerden Studentnummer: 850225144 Werkstuk: Empirisch afstudeeronderzoek:

Nadere informatie

Het Huis Van De Moskee Kader Abdolah

Het Huis Van De Moskee Kader Abdolah We have made it easy for you to find a PDF Ebooks without any digging. And by having access to our ebooks online or by storing it on your computer, you have convenient answers with het huis van de moskee

Nadere informatie

ICBC (Europe) S.A. Amsterdam Branch

ICBC (Europe) S.A. Amsterdam Branch ICBC (Europe) S.A. Amsterdam Branch Overboeken binnen uw eigen rekening Transfer Between your own account 个 人 账 户 转 账 2 ICBC Express 工 银 速 汇 3 Overboeking binnen SEPA Payment within SEPA SEPA 区 内 转 账 4

Nadere informatie

1. Taal? Engels, Nederlands > toelatingsformulier + registreren op de computer. Frans > enkel registreren rechtstreeks op de computer

1. Taal? Engels, Nederlands > toelatingsformulier + registreren op de computer. Frans > enkel registreren rechtstreeks op de computer Guidelines check-in 1. Taal? Engels, Nederlands > toelatingsformulier + registreren op de computer Frans > enkel registreren rechtstreeks op de computer 2. Uitleggen procedure : a) registratie en toestemming

Nadere informatie

Confirmation of Wage Tax

Confirmation of Wage Tax MANUAL. Confirmation of Wage Tax 1 nieuw perspectieven CHOOSE YOUR MANNER OF APPROVAL There are several manners in which you can approve your wage tax filing, which is prepared by BDO, in 3 steps: CHOOSE

Nadere informatie

EM6250 Firmware update V030507

EM6250 Firmware update V030507 EM6250 Firmware update V030507 EM6250 Firmware update 2 NEDERLANDS/ENGLISH Table of contents 1.0 (NL) Introductie... 3 2.0 (NL) Firmware installeren... 3 3.0 (NL) Release notes:... 5 1.0 (UK) Introduction...

Nadere informatie

een buddy bij de wieg Perinatale coaching van maatschappelijk kwetsbare zwangeren An De Craecker Arteveldehogeschool Gent

een buddy bij de wieg Perinatale coaching van maatschappelijk kwetsbare zwangeren An De Craecker Arteveldehogeschool Gent een buddy bij de wieg Perinatale coaching van maatschappelijk kwetsbare zwangeren An De Craecker Arteveldehogeschool Gent een buddy bij de wieg 1. Research 2. Project: het buddy-model 1. Wetenschappelijk

Nadere informatie

English is everywhere. hi morning mouse cool help desk hello computers mail school game. Lees de tekst. Omcirkel de Engelse woorden.

English is everywhere. hi morning mouse cool help desk hello computers mail school game. Lees de tekst. Omcirkel de Engelse woorden. one English is everywhere Test Luister naar wat Daniel vertelt. Welke Engelse woorden hoor je? Kruis ze aan. hi morning mouse cool help desk hello computers mail school game Lees de tekst. Omcirkel de

Nadere informatie

Settings for the C100BRS4 MAC Address Spoofing with cable Internet.

Settings for the C100BRS4 MAC Address Spoofing with cable Internet. Settings for the C100BRS4 MAC Address Spoofing with cable Internet. General: Please use the latest firmware for the router. The firmware is available on http://www.conceptronic.net! Use Firmware version

Nadere informatie

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF

Nadere informatie

Manual e-mail. Aan de slag. in beroep en bedrijf. Manual e-mail

Manual e-mail. Aan de slag. in beroep en bedrijf. Manual e-mail Aan de slag in beroep en bedrijf Branche Uitgevers 1 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand dan wel openbaar gemaakt

Nadere informatie

Als je je richt op resultaten, dan zul je niet veranderen. Als je je richt op verandering, dan zul je resultaten behalen.

Als je je richt op resultaten, dan zul je niet veranderen. Als je je richt op verandering, dan zul je resultaten behalen. Als je je richt op resultaten, dan zul je niet veranderen. Als je je richt op verandering, dan zul je resultaten behalen. Als alles tegenzit, bedenk dan dat een vliegtuig opstijgt bij tegenwind, niet met

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 15 June 2018

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 15 June 2018 www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to participate in the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Friday, 15 June 2018. This

Nadere informatie

Iedereen kan Facebook-en, toch? 13.05.2014

Iedereen kan Facebook-en, toch? 13.05.2014 Iedereen kan Facebook-en, toch? 13.05.2014 KICK OFF ANTWERPSE PRESIDIA Hello, my name is Mijn verleden Nu EERST, EEN HEEL KLEIN BEETJE THEORIE Mensen als media-kanaal Mensen als media-kanaal Mensen horen

Nadere informatie

U levert maatwerk, wij ook. Zakelijke taaltrainingen op maat.

U levert maatwerk, wij ook. Zakelijke taaltrainingen op maat. Klantbeoordelingen 2015 - zakelijke taaltrainingen januari t/m december 2015, n = 1.247 Klantenwaardering Vraagstelling Uitstekend Goed Voldoende Onvoldoende Slecht Wat vindt u van het gebruikte lesmateriaal?

Nadere informatie

Compaq Desktop Wallpaper

Compaq Desktop Wallpaper Compaq Desktop Wallpaper Thank you for reading. As you may know, people have search numerous times for their chosen books like this, but end up in infectious downloads. Rather than reading a good book

Nadere informatie

Ouders over tevredenheidmetingen.

Ouders over tevredenheidmetingen. Vzw Roppov Martelaarslaan 212 9000 Gent tel 09/224.09.15 fax 09/233.35.89 e-mail info@roppov.be web www.roppov.be Mei 2009 december 2010 Ouders over tevredenheidmetingen. Dit is een bundeling van bemerkingen

Nadere informatie

Interactive Grammar leert de belangrijkste regels van de Engelste spelling en grammatica aan.

Interactive Grammar leert de belangrijkste regels van de Engelste spelling en grammatica aan. Interactive Grammar Interactive Grammar leert de belangrijkste regels van de Engelste spelling en grammatica aan. Doelgroep Interactive Grammar Het programma is bedoeld voor leerlingen in de brugklas van

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016

Ius Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016 www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to attend the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Thursday 16 June 2016. During this

Nadere informatie

ICT: HOOFDROLSPELER OF BACKSTAGE ASSISTANT? Steven Van Uffelen INCA Networks NV

ICT: HOOFDROLSPELER OF BACKSTAGE ASSISTANT? Steven Van Uffelen INCA Networks NV ICT: HOOFDROLSPELER OF BACKSTAGE ASSISTANT? Steven Van Uffelen INCA Networks NV Nieuwe Wereld Nieuwe Business Nieuwe IT Uw nieuwe werknemers The times they are changing Uw medewerkers toen How can I help

Nadere informatie

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (3) Ons gezelschap helpt gemeenschappen te vormen en te binden (4) De producties

Nadere informatie

De Relatie tussen Betrokkenheid bij Pesten en Welbevinden en de Invloed van Sociale Steun en. Discrepantie

De Relatie tussen Betrokkenheid bij Pesten en Welbevinden en de Invloed van Sociale Steun en. Discrepantie De Relatie tussen Betrokkenheid bij Pesten en Welbevinden en de Invloed van Sociale Steun en Discrepantie The Relationship between Involvement in Bullying and Well-Being and the Influence of Social Support

Nadere informatie

De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim

De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim The Relationship between Work Pressure, Mobbing at Work, Health Complaints and Absenteeism Agnes van der Schuur Eerste begeleider:

Nadere informatie

Usage guidelines. About Google Book Search

Usage guidelines. About Google Book Search This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project to make the world s books discoverable online. It has

Nadere informatie

Over dit boek. Richtlijnen voor gebruik

Over dit boek. Richtlijnen voor gebruik Over dit boek Dit is een digitale kopie van een boek dat al generaties lang op bibliotheekplanken heeft gestaan, maar nu zorgvuldig is gescand door Google. Dat doen we omdat we alle boeken ter wereld online

Nadere informatie

Buy Me FILE 5 BUY ME BK 2

Buy Me FILE 5 BUY ME BK 2 Buy Me FILE BUY ME BK Can you resist all those incredible products that all seem to be screaming: Buy Me! Every day we see them on TV during the commercial break: the best products in the world. How would

Nadere informatie

Ik kom er soms tijdens de les achter dat ik mijn schoolspullen niet bij mij heb of niet compleet

Ik kom er soms tijdens de les achter dat ik mijn schoolspullen niet bij mij heb of niet compleet 1 2 3 4 MATERIAL PREPARING LESSON ATTITUDE TOWARD WORK Ik kom er vaak tijdens de les achter dat ik mijn schoolspullen niet bij mij heb Ik kom er soms tijdens de les achter dat ik mijn schoolspullen niet

Nadere informatie

UNIT 2 Begeleiding. Coaching proces, Instrumenten and vaardigheden voor Coacing en mobiliteit for Coaching and Mobility

UNIT 2 Begeleiding. Coaching proces, Instrumenten and vaardigheden voor Coacing en mobiliteit for Coaching and Mobility UNIT 2 Begeleiding Coaching proces, Instrumenten and vaardigheden voor Coacing en mobiliteit for Coaching and Mobility 1 2 Wat is coaching? Coaching is een methode voor het ontwikkelen van potentieel

Nadere informatie

De grondbeginselen der Nederlandsche spelling / Regeling der spelling voor het woordenboek der Nederlandsche taal (Dutch Edition)

De grondbeginselen der Nederlandsche spelling / Regeling der spelling voor het woordenboek der Nederlandsche taal (Dutch Edition) De grondbeginselen der Nederlandsche spelling / Regeling der spelling voor het woordenboek der Nederlandsche taal (Dutch Edition) L. A. te Winkel Click here if your download doesn"t start automatically

Nadere informatie

/ /

/   / Cookie statement / www.temagroningen.nl / board@temagroningen.nl / www.temagroningen.nl / board@temagroningen.nl Dutch hospitality is a cookie with your coffee or tea. Digital hospitality is a cookie for

Nadere informatie

Bitrix Site Manager gebruikershandleiding BureauZuid

Bitrix Site Manager gebruikershandleiding BureauZuid Bitrix Site Manager gebruikershandleiding BureauZuid Introductie Deze gebruikershandleiding geeft gedetailleerde basisinformatie over hoe te werken met Bitrix Site Manager. Deze handleiding is bedoeld

Nadere informatie

Expertise seminar SURFfederatie and Identity Management

Expertise seminar SURFfederatie and Identity Management Expertise seminar SURFfederatie and Identity Management Project : GigaPort3 Project Year : 2010 Project Manager : Albert Hankel Author(s) : Eefje van der Harst Completion Date : 24-06-2010 Version : 1.0

Nadere informatie

RESEARCH CONTENT. Loïs Vehof GAR1D

RESEARCH CONTENT. Loïs Vehof GAR1D RESEARCH CONTENT Loïs Vehof GAR1D INHOUD Inleiding ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ blz. 2 Methode -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Nadere informatie

Interaction Design for the Semantic Web

Interaction Design for the Semantic Web Interaction Design for the Semantic Web Lynda Hardman http://www.cwi.nl/~lynda/courses/usi08/ CWI, Semantic Media Interfaces Presentation of Google results: text 2 1 Presentation of Google results: image

Nadere informatie

Wanneer je al in Limo aan het werken bent, kan je scopus intypen in de zoekbalk en Databases / E-journals aanduiden.

Wanneer je al in Limo aan het werken bent, kan je scopus intypen in de zoekbalk en Databases / E-journals aanduiden. SCOPUS 1. Beschrijving Scopus is een onderzoeksdatabank van Elsevier met abstracts van artikelen en boekhoofdstukken op alle vakgebieden. Het bevat tevens de verwijzingen uit en citaties van die artikelen

Nadere informatie