2. Partners in het Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker De Vlaamse overheid als opdrachtgever Centrum voor kankeropsporing 12

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "2. Partners in het Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker 12 2.1 De Vlaamse overheid als opdrachtgever 12 2.2 Centrum voor kankeropsporing 12"

Transcriptie

1 jaarrapport 2012

2 INHOUD 1. Inleiding Partners in het Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker De Vlaamse overheid als opdrachtgever Centrum voor kankeropsporing Sinds 01/01/2012 : Centrum voor Kankeropsporing Contactgegevens Structuur van het CvKO Registratieprogramma Heracles Werkgroepen Tweede en 3e lezers Mammografische eenheden Algemeen Erkenningsprocedure Bijkomende procedure voor aanvraag erkenning voor digitale screening Stand van zaken digitale screening 2.4 Fysisch-technische controle instanties Resultaten Participatiegraad Algemeen Jaarlijkse en tweejaarlijkse cijfers Uitnodigingen Interval tussen deelnames Participatiecijfers Opkomst per spoor Eerste deelname in Vlaanderen Geografische spreiding van de participatie Activiteiten eerste lezers Activiteiten tweede en derde lezers Kwaliteitsbewaking Fysisch-technische kwaliteitscontrole Weekrapporten Evaluatierapporten Pool van radiologen Resultaten kwaliteitsparameters Beelden afgekeurd om technische redenen en het naleven van de heroproep Radiografisch goede kwaliteitsproportie Doorverwijspercentage Invloed van vorige mammografieën op recall rate Aanwezigheid vorige screeningsmammografieën Concordantie met derde lezer Gemiste kankers door één van de lezers Verwerkingstijden van dossiers Samenvatting Klachtenregistratie Resultaten van de opvolgingsonderzoeken Percentage doorverwijzing voor verder onderzoek en gekende follow-up Kankerdetectiegraad en positief predictieve waarde Tumorkarakteristieken Tumorgrootte Klierstatus Stadiëring Heelkunde Samenvatting: resultaten van opvolgingsonderzoeken 48

3 4. Intervalkankers Inleiding Resultaten Follow-up na positieve mammografie Screengedetecteerde kankers Intervalkankers Intervalkankers na negatieve screeningsmammografie Intervalkankers na een positieve screeningsmammografie met negatief vervolgonderzoek Totaal van intervalkankers na negatieve of positieve screeningsmammografie Kans op intervalkanker na een negatief screeningsresultaat Stadium Tumorgrootte Lymfeklierstatus Percentage screengedetecteerde kankers en intervalkankers Suggesties en toekomstperspectieven Samenwerking, communicatie en sensibilisering Communicatie Nieuwe huisstijl Website Beantwoording vragen van burgers Nieuwsbrieven en mailings Samenwerking van het CvKO met partners Samenwerking met de Logo s en VIGeZ Samenwerking met GVO-diensten van ziekenfondsen Samenwerking met mammografische eenheden Samenwerking met andere kankerorganisaties Samenwerking met huisartsen, gynaecologen en radiologen Samenwerking met federale instanties Samenwerking met brumammo Samenwerking met Ebit en Fit-IT Sensibilisering Visie Ontwikkeling van methodieken en ondersteuningsmiddelen Algemeen Persoonlijke uitnodiging van de doelgroep Verhoging van de toegankelijkheid van de informatie-vertalingen Aanbod aanvullende informatie over het bevolkingsonderzoek Consensuspresentatie BKO Mammobox Interactieve tentoonstelling Laat naar je borsten kijken Bezoek aan de ME en groepsscreening Beeldenbank Materialen ter ondersteuning van lokale acties Deskundigheidsbevordering Vorming begeleidsters interactieve tentoonstelling en Mammoboxsessies Vorming BKO voor maatschappelijk werkers Voordrachten en deelname aan panelgesprekken Vorming, begeleiding, scripties en bedrijfsbezoeken Projecten met de bedoeling de participatie te verhogen Tweede proefproject extra brief huisartsen Mamma care Mammobielproject op vraag van de stad Lommel Actie Project Graag laten zien is laten kijken Behoeftepeiling, evaluatie en onderzoek 75

4 6. Proefproject baarmoederhalskankerscreening in Vlaams-Brabant en Antwerpen Situering Informatie en communicatie naar doelgroep Website Conclusies Lijst wetenschappelijke output Lijst met afkortingen Samenvatting 84

5 Tabellen Tabel 1: Tweede en derde lezers per CBO in Tabel 2: Aantal deelnemers in 2008, 2009, 2010, 2011 en 2012 en onderverdeeld in 4 groepen volgens 22 het aantal maanden sinds hun vorige deelname Tabel 3: Participatiecijfers, doelgroep en uitnodigingen per jaar en per twee jaar 23 Tabel 4: Deelnamegraad van jarige vrouwen aan het bevolkingsonderzoek naar borstkanker, 27 Vlaams Gewest, Tabel 5: Aantal eerste lezingen per jaar 27 Tabel 8: Technische heroproepproportie. 33 Tabel 9: Radiografisch goede kwaliteitsproportie. 34 Tabel 10: Doorverwijspercentages van eerste lezers en tweede lezers in een eerste ronde. 34 Tabel 11: Doorverwijspercentages van eerste lezers en tweede lezers in een vervolgronde. 35 Tabel 12: Doorverwijspercentages van tweede lezers in een vervolgronde in functie van de aanwezigheid 35 van vorige foto s. Tabel 13: Het meezenden van de vorige screeningsmammografieën 36 Tabel 14: Concordantie conclusies tussen derde, eerste en tweede lezer 36 Tabel 15: Het besluit van de afzonderlijke lezers bij screeningsgedecteerde kankers 37 Tabel 16: Percentage doorverwijzingen voor verder onderzoek nav screeningsmammografie per jaar in 43 Vlaanderen Tabel 17: Kankerdetectie 44 Tabel 18: Positief predictieve waarde 45 Tabel 19: Aard van de gevonden kanker, percentages en detectiegraden 46 Tabel 20: Grootte invasieve tumoren 46 Tabel 21: Klierstatus 47 Tabel 22: Stadiëring 47 Tabel 23: Heelkunde 48 Tabel 24: Overzicht van het aantal screengedetecteerde kankers per screeningsjaar 51 Tabel 25: Kwaliteitsnormen O/E opgelegd door de Europese richtlijnen 52 Tabel 26: Overzicht van het aantal intervalkankers, de geobserveerde intervalkankerincidentie (O) en de 52 intervalkankerincidentieratio (O/E) na een negatieve screeningsmammografie Tabel 27: Overzicht van het aantal intervalkankers, de geobserveerde intervalkankerincidentie (O) na 53 een positieve screeningsmammografie met negatief vervolgonderzoek Tabel 28: Overzicht van het aantal intervalkankers, de geobserveerde intervalkankerincidentie (O) en de 53 intervalkankerincidentieratio (O/E) na een negatieve screeningsmammografie of een positieve screeningsmammografie Tabel 29: % intervalkankers (IK) tijdens de 2 jaar volgend op een negatieve screeningsmammografie of 54 een positieve mammografie met negatief vervolgonderzoek Tabel 30: Overzicht van de ptnm stadia van screeningsgedetecteerde kankers, intervalkankers en kankers 56 gediagnosticeerd buiten het screeningsprogramma Tabel 31: Overzicht van de ptnm stadia van screeningsgedetecteerde kankers, intervalkankers en 57 kankers gediagnosticeerd buiten het screeningsprogramma Tabel 32: Overzicht van de ptnm stadia van de screengedetecteerde kankers na een eerst screening en 57 na vervolgscreening Tabel 33: Overzicht van de gecombineerde stadia van screengedetecteerde kankers, intervalkankers 58 Tabel 34: Overzicht van de gecombineerde stadia van de screengedetecteerde kankers na een eerste 59 screening en na vervolgscreening Tabel 35: Europese norwaarden voor de tumorgrootte van de invasieve screengedetecteerde kankers 59 Tabel 36: Tumorgrootte van de invasieve screengedetecteerde kankers 60

6 Tabel 37: Overzicht van de pt van screengedetecteerde kankers, intervalkankers en kankers gediagnosticeerd 60 buiten screening Tabel 38: Europese normwaarden voor de lymfeklierstatus van de invasieve screengedetecteerde kankers 61 Tabel 39: Lymfeklierstatus van de invasieve screengedetecteerde kankers 61 Tabel 40: Overzicht van de pn van invasieve screengedetecteerde kankers, intervalkankers en kankers 61 gediagnosticeerd buiten screening Tabel 41: Overzicht van verdeling van in situ en invasieve tumoren bij de screengedetecteerde kankers, 62 de intervalkankers (na negatieve mammografie of na positieve mammografie met negatief vervolgonderzoek (RFA=1)), bij de niet-deelnemers (niet-deelnemers) en in totaal. Tabel 42: Samenvattende tabel

7 grafieken Grafiek 1: Evolutie aantal analoge en digitale screeningsmammografieën per jaar in Vlaanderen 18 Grafiek 2: Uitnodigingspercentage en participatiecijfers per periode van twee jaar in Vlaanderen 21 Grafiek 3: Aantal deelnemers in 2012, 2011, 2010, 2009 en 2008 verdeeld volgens het aantal maanden 22 verlopen sinds hun vorige deelname Grafiek 4: Participatiecijfers per periode van twee jaar 23 Grafiek 5: Deelname per spoor per periode van twee jaar 25 Grafiek 6: Aandeel van elke leeftijdscategorie die in 2012 voor de eerste maal deelneemt in Vlaanderen 25 Grafiek 7: Evolutie van de absolute aantallen per leeftijdscategorie van de eerste deelnemers van tot en met 2012 Grafiek 8: Percentage eerste deelnemers van de totale leeftijdscategorie 26 Grafiek 9: Deelnamegraad van jarige vrouwen aan het bevolkingsonderzoek naar borstkanker, 27 Vlaams Gewest, Grafiek 10: Aantal gemeenten per participatiepercentage in en Grafiek 11: Vergelijking van de hoeveelheid eerste lezingen in de periode Grafiek 12: Aantal lezingen per tweede/derde lezer in Grafiek 13: Aantal kalenderdagen tussen nemen van de foto en het toekomen van het dossier in het CBO 38 Grafiek 14: Aantal kalenderdagen tussen het toekomen van het dossier in het CBO en het versturen van 38 de resultaatsbrief Grafiek 15: Aantal kalenderdagen tussen datum mammografie en resultaatsbrief 39 Grafiek 16: Aard van de klacht, in functie van de herkomst 41 Grafiek 17: Opvolging van de klacht 42 Grafiek 18: Grafiek 19 Verdeling van de gekende ptnm stadia van screeningsgedetecteerde kankers, intervalkankers en kankers gediagnosticeerd buiten het screeningsprogramma Verdeling van de gekende ptnm stadia van screengedetecteerde kankers, intervalkankers en kankers gediagnosticeerd buiten screeningsprogramma Figuur 20: Grafiek 21: Grafiek 22: Grafiek 23: Verdeling van de gekende gecombineerde stadia van screengedetecteerde kankers, intervalkankers en kankers gediagnosticeerd buiten screeningsprogramma Verdeling van de gekende pt van screengedetecteerde kankers, intervalkankers en kankers gediagnosticeerd buiten het screeningsprogramma Verdeling van de gekende ptnm stadia van screeningsgedetecteerde kankers, intervalkankers en kankers gediagnosticeerd buiten het screeningsprogramma Verdeling van in situ en invasieve tumoren bij de screengedetecteerde kankers, de intervalkankers (na negatieve mammografie of na positieve mammografie met negatief vervolgonderzoek (RFA=1)), bij de niet-deelnemers (niet-deelnemers) en in totaal.a

8 bijlagen Bijlage 1 : Kwaliteitsbewaking van het programma 87 Bijlage 2 : Resultaten van opvolgingsonderzoeken 91 Bijlage 3 : Klachtenregistratie 101 Bijlage 4 : Communicatie en sensibilisering 102

9 hoofdstuk 1

10 1 inleiding Borstkanker is in ontwikkelde landen en dus ook in België een frequente en ernstige aandoening. Uit recente cijfers van het SKR blijkt dat ons land met 143,8 borstkankers per vrouwen ( ESR ; voor leeftijd gecorrigeerde Europese standaardpopulatie) in 2010, nog steeds de hoogste incidentie heeft binnen de Europese Unie.(1) Het programma van vroegtijdige opsporing van borstkanker met mammografie is conform met de Europese richtlijnen die vanaf 1988 ontwikkeld werden en bijgestuurd. De 4de en tot nu laatste editie van European Guidelines for Quality Assurance in Breast Cancer Screening and Diagnosis, dateert van Zij bevat een gedetailleerde beschrijving van de doelgroep en van de fysisch- technische, radiografische, radiologische en epidemiologische kwaliteitsparameters, waaraan moderne bevolkingsonderzoeken moeten voldoen om succesvol en kosteneffectief te zijn. Het programma van de Vlaamse Overheid richt zich tot symptoomloze, laagrisico vrouwen in de leeftijdsgroep van 50 tot en met 69 jaar, die sociaal verzekerd zijn in België. De tweejaarlijkse kwaliteitsgecontroleerde screeningsmammografie wordt aangeboden op een laagdrempelige wijze en zonder kosten voor de deelnemende vrouwen ( geen remgeld). De gezondheidsdoelstelling was van in het begin,een participatiegraad van 75%, tegen 2012 te realiseren. Het draaiboek van het programma met daarin de in Vlaanderen gehanteerde kwaliteitsparameters, zijn in detail consulteerbaar op de website van de overheid De 5 erkende regionale screeningscentra (Brugge, Gent, Antwerpen, Brussel en Leuven) groepeerde zich in 2011 tot één centrum : het Centrum voor Kankeropsporing ( CvKO) met 5 regionale afdelingen, dat met de Vlaamse Overheid beheersovereenkomsten afsloot als partnerorganisatie en organisatie met terreinwerking voor vroegtijdige opsporing van borstkanker lopend van tot De data worden geregistreerd in een centrale Vlaamse databank ( Heracles) waaruit een gezamenlijke analyse en rapportering van de bekomen resultaten kan worden uitgevoerd. Deze publicatie is het 5de geproduceerde jaarverslag en behelst de screeningsactiviteiten en hun omkadering van de jaren De rapportering van participatiegraad over een tweejaarlijkse periode corrigeert niet alleen voor jaarlijkse schommelingen bij cyclisch uitnodigen om de twee jaar in gemeenten met wisselende participatiegraad maar is ook inherent aan het advies om tweejaarlijks te screenen. In dit rapport worden opnieuw de proces en effect indicatoren en andere kwaliteitsparameters, zoals die in het draaiboek van de Vlaamse overheid voorzien zijn weergegeven (zie hoofdstuk 3). Naast participatiegraad door screeningsmammografie, kwaliteit van de apparatuur en de uitgevoerde mammografieën, eerste en tweede lezing, wordt ook de dienstverlening naar de deelnemende vrouwen geëvalueerd. Ook de meetbare epidemiologische kwaliteitsparameters zoals kankerdetectiegraad en positief voorspellende waarde worden besproken. Deze cijfers worden vergeleken met de prestaties over de voorgaande jaren zodat het behoud of het verbeteren van de kwaliteit nauwkeurig kan worden opgevolgd. Dit rapport is gecreëerd samen met de Stichting Kankerregister waarmee sinds 2010 nauw wordt samengewerkt zodat ook de intervalkankers worden gerapporteerd en (zie hoofdstuk 4) bijkomende beoordeling van het kwaliteitsniveau van het programma van vroegtijdige opsporing van borstkanker in Vlaanderen kan gebeuren. References (1) Belgian Cancer Registry Cancer incidence in Belgium Special Issue: Cancer in Children and Adolescents 10

11 hoofdstuk 2

12 2 Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker: het Centrum voor Kankeropsporing (CvKO) en zijn partners Sedert de start van het Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker op 15 juni 2001 tot en met het jaar 2011 werd het bevolkingsonderzoek georganiseerd door 5 Centra voor borstkankeropsporing, elk apart erkend en gesubsidieerd door de Vlaamse overheid. Op 6 december 2004 richtten deze 5 erkende centra het Consortium van erkende regionale screeningscentra van de Vlaamse Gemeenschap (vzw) op. Deze overkoepelende organisatie had als doel de gegevensuitwisseling te optimaliseren en de uniforme werking te bevorderen. Voor de inhoudelijke en organisatorische ondersteuning en coördinatie van het bevolkingsonderzoek is de Vlaamse werkgroep borstkankeropsporing opgericht. Deze werkgroep komt ongeveer zes keer per jaar samen. Alle partners die een rol spelen in het bevolkingsonderzoek zetelen in deze werkgroep. 2.1 De Vlaamse overheid als opdrachtgever De preventieve gezondheidszorg is een bevoegdheid van de Gemeenschappen. De kosten van de organisatie van het bevolkingsonderzoek naar borstkanker worden in België dan ook gedragen door de Gemeenschappen. De Vlaamse overheid staat garant voor de organisatie en de kwaliteitsbewaking van het bevolkingsonderzoek naar borstkanker in Vlaanderen. Voor de praktische uitvoering rekent zij op het CvKO, dat erkend en gesubsidieerd wordt als partnerorganisatie en als organisatie met terreinwerking. Radiologische diensten die voldoen aan de opgelegde kwaliteitsvereisten worden erkend door de Vlaamse overheid voor het nemen van screeningsmammografieën, dit zijn de mammografische eenheden. Het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid roept de Vlaamse werkgroep borstkankeropsporing samen. 2.2 Centrum voor Kankeropsporing Sinds 1/01/2012: 1 Centrum voor Kankeropsporing (partnerorganisatie en organisatie met terreinwerking) Eind 2010 lanceerde minister Vandeurzen een oproep tot het sluiten van een beheersovereenkomst met een partnerorganisatie en één of meerdere organisaties met terreinwerking voor de organisatie van het Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker. Op basis van de nauwe samenwerking tussen de 5 Centra voor borstkankeropsporing werd beslist om als Consortium één gezamenlijk dossier in te dienen voor beide oproepen. In de loop van 2012 werden tussen het Consortium en de Vlaamse overheid twee beheersovereenkomsten afgesloten waarin de erkenning en subsidiëring beschreven staat. De beheersovereenkomst startte op 1 januari 2012 en loopt tot en met 31 december Eind 2012 werden de statuten van het Consortium gewijzigd en vond ook de naamswijziging naar Centrum voor Kankeropsporing vzw plaats.v De 5 Centra voor borstkankeropsporing blijven hun opdracht uitvoeren als afdelingen van het CvKO. De opdrachten van de afdelingen en hun financiering werden vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst tussen het CvKO en de 5 afdelingen. De wijzigingen in de structuur van de organisatie hebben onder andere een impact op de dagelijkse werking, de financiering, de aansprakelijkheid en de aanspreekpunten voor de partners. Sedert het afsluiten van de beheersovereenkomsten wordt nog meer aandacht besteed aan een uniforme werking en aan de visibiliteit van het CvKO en het bevolkingsonderzoek in het algemeen. Zo kwam er één centraal gratis oproepnummer 0800/ en een nieuwe website met informatie over de 4 Vlaamse bevolkingsonderzoeken (borstkanker, baarmoederhalskanker, dikkedarmkanker en aangeboren aandoeningen). 12

13 2.2.2 Contactgegevens Administratieve zetel: Centrum voor Kankeropsporing vzw Ruddershove Brugge Telefoon: 0800/ kanker@bevolkingsonderzoek.be Afdelingen: Afdeling Brugge Ruddershove Brugge contactpersoon: Dr. Patrick Martens telefoon: 050/ info@vobvzw.be Afdeling Gent Campus Proeftuinstraat Proeftuinstraat Gent contactpersoon: Dr. Luc Bleyen telefoon: 09/ cpvok@ugent.be Afdeling Antwerpen Universiteitsplein Wilrijk contactpersoon: Prof. Guido Van Hal telefoon: 03/ cvk@uantwerpen.be Afdeling Brussel Laarbeeklaan Brussel contactpersoon: Mevr. Marie-Eve Coelst telefoon: 02/ marieeve.coelst@uzbrussel.be Afdeling Leuven Kapucijnenvoer Leuven contactpersoon: Prof. dr. Erik Van Limbergen telefoon: 016/ luck@uzleuven.be 13

14 2.2.3 Structuur van het CvKO De raad van bestuur van het CvKO bestaat uit één afgevaardigde van elke afdeling en komt maandelijks samen, de algemene vergadering vergadert tweemaal per jaar met 2 afgevaardigden per afdeling. Binnen de 5 afdelingen werken een 50-tal medewerkers, dit team bestaat uit artsen, wetenschappelijk medewerkers, coördinatoren, informatici en administratief personeel. Het Centrum voor Kankeropsporing staat samen met zijn afdelingen in voor: de selectie, centrale verzending en opvolging van de uitnodigingen van de vrouwen uit de doelgroep het via een gratis centraal telefoonnummer en een contactpagina op de website communiceren met de vrouwen uit de doelgroep om hen onder meer toe te laten de afspraak uit de uitnodigingsbrief te annuleren of te wijzigen de eerste beoordeling en protocollering van de screeningsmammografieën bij het inzetten van de mobiele mam mografische eenheden de tweede (en eventueel derde) beoordeling en protocollering van alle screeningsmammografieën (de zoge naamde tweede en derde lezing) het centraal versturen van de negatieve resultaatsbrieven aan de artsen en de vrouwen uit de doelgroep het versturen van de positieve resultaatsbrieven aan de artsen en de vrouwen uit de doelgroep door de afdelingen de opvolging van de kwaliteit van de mammografische eenheden in Vlaanderen het bewaken van de opvolging na een afwijkend screeningsresultaat het registreren van alle relevante administratieve en medische gegevens met inbegrip van de gegevens over de opvolgingsonderzoeken van de follow-up gegevens in het registratieprogramma Heracles het beheer van Heracles: hosting, basisbeheer van de database, operationeel beheer van de database, actualisering, beveiliging, verzending via Medibridge het verder verbeteren van de uniformiteit tussen alle afdelingen realisatie van opdrachten aangestuurd door de Vlaamse overheid (vb. parlementaire vragen, actief deelnemen aan de voorbereidingen van de gezondheidsconferentie eind 2013, oplossen van epidemiologische en wetenschappelijke vragen, ) deelnemen aan werkgroepen, subwerkgroepen en overlegvergaderingen over het Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker (vb Logo s, VIGeZ, Vlaamse werkgroep, ) het beheer van de financiën van het Centrum voor Kankeropsporing het beheer van de website het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek de opvolging van proefprojecten de contacten en afspraken met de partners Registratieprogramma Heracles Heracles is sinds zijn ingebruikname in 2004 een belangrijke factor in de evolutie van het be-volkingsonderzoek. Alle gegevens van het volledig Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker worden verzameld in één databank. Heracles wordt gebruikt in verschillende fasen: van het selecteren van de doelgroep tot het evalueren van het bevolkingsonderzoek: een bestand met persoonsgegevens van de doelgroep wordt bijgehouden en regelmatig aangevuld opmaken van een uitnodigingsbestand, rekening houdende met de datum van vorige deelname registratie van de vrouwen die buiten de doelgroep vallen omdat ze niet wensen deel te nemen of omdat ze melden dat er minder dan 10 jaar geleden borstkanker bij hen werd vastgesteld registratie van de lezingen met invoercontrole op fouten en volledigheid automatisch vergelijken van de twee lezingen en eventueel beslissing tot een derde lezing versturen van de resultaatsbrieven naar de vrouw en de artsen zowel via de post als elektronisch via Medibridge versturen van brieven naar de artsen om verdere informatie op te vragen na een positieve screening en dit volgens een individueel aangepaste timing 14

15 registeren van deze follow-up gegevens als basis van foutlijsten om verkeerde of onvolledige registratie recht te zetten rapportering opmaken: - van elke vrouw ter evaluatie van het bevolkingsonderzoek - van elke ME voor kwaliteitsbewaking - van elke tweede lezing voor facturatie - per arts voor feedback - als basis van dit jaarverslag ondersteuning van de verdere digitalisering van het lezingsproces: - opmaak van werklijsten - controle aanwezigheid digitale foto na invoer van de eerste lezing - oproepen van desbetreffende digitale mammografie op het leesstation - rechtstreekse invoer door de tweede lezer met toegang tot de gegevens van vorige jaren - registeren en koppelen van de fysisch-technische controlegegevens met de kwaliteitsbeoordeling door de tweede lezer Bij de opbouw is zeer veel aandacht besteed aan zowel een vlotte toegankelijkheid als respect voor de veiligheid door uitgebreide afscherming van de omgeving en de bescherming van de privacy door middel van certificaten en beheer van erg gedetailleerde toegangsrechten. In 2013 wordt Heracles herschreven zodat het kan ingezet worden voor de drie bevolkingsonderzoeken naar kanker (borstkanker, baarmoederhalskanker en dikkedarmkanker). De toegankelijkheid zal nog beter gecontroleerd worden door over te stappen van certificaten naar het gebruik van de elektronische identiteitskaart, de connectie met e-health wordt verder uitgewerkt en er wordt gestreefd naar verdere digitalisering door eerste lezers toegang te verschaffen tot Heracles Werkgroepen Het Centrum voor Kankeropsporing neemt deel aan externe werkgroepen en organiseert ook intern een aantal werkgroepen, al dan niet met vertegenwoordiging van externe partners: Werkgroepen waar het CvKO aan deelneemt: de Vlaamse werkgroep borstkankeropsporing de Vlaamse werkgroep bevolkingsonderzoek de werkgroep monitoring Werkgroepen georganiseerd door het CvKO: de werkgroep technische commissie en de werkgroep dataset aangaande het beheer en gebruik van de screeningsgegevens in Heracles de werkgroep stuurgroep, dit is een werkgroep met de ontwikkelaars van het systeem voor de registratie van de screeningsgegevens (Heracles) aangaande de werking en nodige aanpassingen aan het programma de werkgroep onderzoek aangaande het beantwoorden van onderzoeksvragen en het opstellen van jaarrapporten de pool van radiologen met vertegenwoordigers van eerste en tweede lezers de adviesgroep sensibilisatie met vertegenwoordigers van de Logo s en het VIGez 15

16 2.2.6 Tweede en derde lezers In het Centrum voor Kankeropsporing staan gevormde, ervaren radiologen in voor de protocollering van de screeningsmammografieën en voor de kwaliteitsbeoordeling ervan. In 2012 kan het CvKO beroep doen op de expertise van 37 radiologen. Radiologen verbonden aan het Centrum voor Kankeropsporing in 2012: Tabel 1. Tweede en derde lezers per CBO in CBO Antwerpen CBO Brugge CBO Brussel CBO Gent CBO Leuven Dr I. Verslegers; Dr. P. Naudts; Dr. M. Roose; Dr. J. Horn; Dr. M. Van Goethem; Dr. G. Hufkens; Dr. M. Van der Hauwaert; Dr. I. Biltjes; Dr. K. Vranken; Dr. E. Vandervliet Dr. B. De Clercq; Dr. H. Goris; Dr. J. Morlion; Dr. M. Vanfleteren Dr. C. Breucq; Dr. A. Schiettecatte: Dr. V. De Wilde; Dr. V. De Wilde; Dr. E. Vanherreweghe; Dr. M. Mortier; Dr. C. Van De Velde; Dr. A. Lampaert; Dr. H. Lauwers; Dr. M. Van Laere; Dr. G. Villeirs; Dr. S. Palmers G K. Van den Bergh; Dr. A. Van Steen; Dr. C. Van Ongeval; Dr. M. Droessaert; Dr. V. Celis; Dr. K. Joossens; Dr. S. Postema; Dr. I. Vervloesem 2.3 MammograFIsche eenheden Algemeen Een mammografische eenheid (ME) is een radiologische dienst van een ziekenhuis, een vennootschap van radiologen, een eenpersoonsvennootschap of een zelfstandig radioloog die een erkenning heeft gekregen van de Vlaamse overheid na het bewijs te hebben geleverd een kwaliteitsvolle screening te kunnen aanbieden aan de doelgroep. In Vlaanderen zijn er ook drie mobiele mammografische eenheden (mammobielen) erkend. Deze kunnen, volgens bepaalde criteria, ingezet worden in gebieden waar geen of onvoldoende andere mammografische eenheden aanwezig zijn. Ook als het in een bepaalde plaatselijke context door alle partijen opportuun wordt geacht om gebruik te maken van de mammobiel kan deze ingezet worden. De mammografische eenheid staat onder hoofdverantwoordelijkheid van een radioloog en kan bestaan uit één of meerdere radiologen die voldoende vorming hebben gevolgd om te kunnen deelnemen aan het bevolkingsonderzoek naar borstkanker. Elke mammografische eenheid heeft in 2012 een nieuwe samenwerkingsovereenkomst afgesloten met het Centrum voor Kankeropsporing, 170 in totaal. De 170 mammografische eenheden staan in voor: het nemen van de screeningsmammografie het informeren van de vrouwen over de voor- en nadelen van mammografische screening en het verloop van het bevolkingsonderzoek en hierbij de aanbevelingen van de Vlaamse werkgroep borstkankeropsporing volgen het laten ondertekenen door de vrouw van het toestemmingsluik van het aanvraagformulier het systeem van derde betalende toepassen en geen remgeld aanrekenen de vrouw die deelneemt aanmoedigen dit te blijven doen de eerste beoordeling en protocollering (eerste lezing) het versturen van de screeningsmammografieën en het resultaat van de eerste lezing naar het CvKO zonder bijkomende kosten voor de vrouw instaan voor het opnieuw nemen van de opnames indien een tweede lezer van het CvKO beslist dat een technische heroproep aangewezen is bijhouden en archiveren van de screeningsmammografieën en deze in een vervolgronde ter beschikking stellen voor vergelijking 16

17 streven naar het halen van de normen, opgelegd door de Vlaamse overheid de kwaliteitscontrole van hun apparatuur bijscholing van de medewerkers verbonden aan hun dienst Een adressenlijst met de mammografische eenheden is te bekijken op borstkanker/waar-kan-ik-deelnemen Erkenningsprocedure Vooraleer een ME kan deelnemen aan het bevolkingsonderzoek naar borstkanker moet deze dienst voldoen aan een aantal voorwaarden. Alle informatie rond de erkenning van een mammografische eenheid is terug te vinden op Bijkomende procedure voor aanvraag tot erkenning voor digitale screening Indien een ME digitaal wil screenen zijn er nog een aantal bijkomende voorwaarden. Het digitaal mammografietoestel dient een typetoelating te hebben en moet daarna een acceptatietest doorlopen met positief resultaat. De radiologen moeten voor hun individuele erkenning bijkomende proeven afleggen, het zogenaamde proeflezen en de leestest. Dit geldt zowel voor de eerste, de tweede als de derde lezers Stand van zaken van de digitale screening Op 1 mei 2007 werd de eerste ME voor digitale screening erkend. Eind 2012 waren er 149 gedigitaliseerde ME en nog 21 analoge ME. (bron: Agentschap Zorg en Gezondheid) Deze diensten sturen hun digitale mammografieën door naar de afdelingen van het CvKO via een snelle internetverbinding, een usb-stick of harde schijf. Een voordeel van digitale mammografie is de mogelijkheid om deze uit te wisselen zonder de originele gegevens te verliezen. Hiervoor was echter een eenduidige identificatie van elk onderzoek en een uniforme identificatie van elke vrouw noodzakelijk. Dit is gerealiseerd door het gebruik van het rijksregisternummer en de datum van het onderzoek. Met behulp van deze code kunnen digitale onderzoeken zonder identificatieproblemen uitgewisseld worden tussen de verschillende afdelingen en is het mogelijk om ten volle de interactie tussen het registratieprogramma Heracles en de leesstati ons te benutten. Het Centrum voor Kankeropsporing werkt volop verder aan de verdere automatisering en digitalisering van het screeningsproces. Onderstaande grafiek geeft de toename van het aantal digitale screeningsmammografieën weer van 2008 tot 2012 voor Vlaanderen. 17

18 Grafiek 1: Evolutie aantal analoge en digitale screeningsmammografieën per jaar in Vlaanderen In 2012 steeg het aantal digitale screeningsmammografieën tot , zijnde 88,7% van het totaal aantal screeningsmammografieën. Er werden nog analoge screeningsmammografieën gemaakt 2.4 Fysisch-technische controle instanties De mammografische eenheden doen een beroep op gemachtigde fysisch-technische controle-instanties voor de fysisch-technische kwaliteitsbewaking van de toestellen. Deze laatste rapporteren hierover aan de mammografische eenheden en aan het CvKO. Het LUCMFR Leuven, QCC-Gent, Controlatom en VUB BEFY waren in 2012 gemachtigd voor de controle van de analoge en digitale apparatuur. 18

19 hoofdstuk 3

20 3 RESULTATEN 3.1 Participatiegraad Algemeen Participatie is een belangrijk gegeven bij een bevolkingsonderzoek naar borstkanker. Hoe meer vrouwen deelnemen, hoe meer kankers vroegtijdig kunnen worden opgespoord en hoe meer kans men heeft om de morbiditeit en mortaliteit van de gehele populatie te beïnvloeden. Een participatie van minstens 75% is één van de gezondheidsdoelstellingen van de Vlaamse overheid. Een aantal factoren beïnvloeden het berekende participatiecijfer van de borstkankerscreening in Vlaanderen. De teller wordt beïnvloed door: De volledigheid van het personenbestand dat de basis vormt voor het uitnodigingsbestand (afhankelijk van de bron) De exclusiecriteria (vrouwen die behoren tot de doelgroep maar om specifieke redenen niet uitgenodigd worden (zie verder)) Eventuele moeilijkheden bij het inplannen van uit te nodigen vrouwen (bv. capaciteitsproblemen bij de mammografische eenheden). Hierdoor is de berekende participatie steeds een onderschatting van de werkelijke participatie. De noemer wordt bepaald door het aantal vrouwen van 50 tot en met 69 jaar op 1/1/2012 (volgens de ADSEI (Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie)) Omdat de door het CvKO geregistreerde gegevens regelmatig worden aangevuld en gecorrigeerd waar nodig, kunnen ze licht verschillen van het voorgaande jaarrapport Alle participatiecijfers werden herberekend met als noemer de doelgroep (ADSEI cijfers) van het jaar in kwestie. In dit hoofdstuk worden de participatiecijfers weergegeven voor Vlaanderen. De gedetailleerde opsplitsing van de participatiecijfers per provincie wordt verder besproken Jaarlijkse en tweejaarlijkse cijfers Uitnodigingen Het gelijkmatig spreiden van de uitnodigingen over 2 jaar is niet altijd mogelijk. Bij de planning moet men immers steeds rekening houden met de vorige deelname en het feit dat men bij het gebruik van een mammobiel op een korte tijd iedereen uit een bepaalde regio moet uitnodigen. Zo zijn er grote verschillen mogelijk tussen twee opeenvolgende jaren. De afdelingen van het Centrum voor Kankeropsporing trachten deze variaties geleidelijk te verminderen. Zoals reeds in de vorige jaarverslagen vermeld, zal men bij een gelijkmatige spreiding over twee jaar maximaal tussen de 52,5% en 50% per jaar van de doelgroep uitnodigen. Hierbij tellen we de uitnodigingen per brief (spoor 2) en de verwijzingen door een arts (spoor 1) samen. De doelgroep uit het personenbestand waaruit de uitnodigingen in de praktijk worden geselecteerd is lichtjes kleiner dan de doelgroep die we in de berekening van de participatiecijfers. gebruiken. Vrouwen die verhuizen uit Vlaanderen of die weigeren om uitgenodigd te worden of waarvan we geregistreerd hebben dat borstkanker werd vastgesteld (minder dan 10 jaar geleden) worden immers niet uitgenodigd. Doordat in een periode van twee jaar eigenlijk 21 geboortejaren tot de doelgroep behoren (hiervan zijn er 2 geboortejaren die slechts 1 jaar tot de doelgroep behoren) kan men cijfers boven de 100% bekomen, omdat we zoals afgesproken het totaal percentage van elk jaar (met elk 20 geboortejaren) samentellen om het percentage per 2 jaar te bekomen. De waarden boven 100% worden verklaard doordat men vrouwen uit beide geboortejaren die slechts 1 jaar tot de doelgroep behoren (voor de periode zijn dit de geboortejaren 1962 en 1942) in één en dezelfde tweejaarlijkse periode uitnodigt en dus niet het jaar voor of na deze periode. De aansluitende periode van twee jaar zal dan lagere cijfers vertonen. Voor Vlaanderen bereiken we in % van de doelgroep. In de eerste jaren was er een gelijktijdige stijging in het percentage uitnodigingen ( uitnodigingen+ 1ste spoor) en de participatie. De laatste jaren blijft het percentage uitnodigingen maximaal en vrijwel stabiel terwijl de participatie lichtjes verder toeneemt. 20

21 Grafiek 2: Uitnodigingspercentage en participatiecijfers per periode van twee jaar in Vlaanderen Interval tussen deelnames Bij de berekening van de participatie wordt meestal een periode van twee jaar geëvalueerd. Deze wijze van berekening geeft geen problemen in een systeem waar vrouwen enkel kunnen deelnemen om de twee jaar. Als dit interval van twee jaar niet strikt opgelegd wordt zijn deze cijfers moeilijker te interpreteren. In het Belgische systeem kan een vrouw ook deelnemen op andere momenten dan de datum van de tweejaarlijkse uitnodiging. De uitnodigingsbrief is tot 2 kalenderjaren na de datum geldig en een vrouw uit de doelgroep kan ook altijd via verwijzing (spoor 1) deelnemen. De enige voorwaarde voor terugbetaling is dat er minstens 1 kalenderjaar tussen 2 deelnames zit. Omdat de participatie berekend wordt over exact twee jaar zal het feit dat vrouwen wat langer wachten of later (of zelfs vroeger) uitgenodigd worden, kunnen leiden tot een vertekening van de cijfers. Zelfs voor een vrouw die in twee opeenvolgende periodes van twee jaar deelneemt kan het interval variëren van 2 jaar tot maximum 4 jaar. In de volgende grafiek wordt de verdeling weergegeven van de tijd tussen deelname in 2012 en de vorige deelname en dit vergeleken met 2011, 2010, 2009 en

22 Grafiek 3: Aantal deelnemers in 2012, 2011, 2010, 2009 en 2008 verdeeld volgens het aantal maanden verlopen sinds hun vorige deelname Nog meer dan in voorgaande jaren is het interval tussen 2 deelnames in 2012 grotendeels gecentreerd rond 24 maanden. 81,6% van de vrouwen laat opnieuw een screeningsmammografie nemen tussen de 21 en 27maanden na hun laatste onderzoek. Er is wel een stijging in het aantal mammografieën dat minder dan 21 maanden na de vorige wordt hernomen. De kleine piek rond 30 maand is verdwenen omdat steeds minder vrouwen 30 maand na hun deelname via spoor 1 worden uitgenodigd. De kleine piek rond 48maanden blijft bestaan en geeft de periode aan wanneer een volgende ronde wordt gestart. Van alle vrouwen die in 2012 een vervolg screening hadden, was dit net zoals in voorgaande jaren voor 90 % binnen de 3 jaar (het Europees toegelaten interval). 15,5 % van de deelnemers in 2012 wacht langer dan 27 maanden om opnieuw deel te nemen. Tabel 2: Aantal deelnemers in 2008, 2009, 2010, 2011 en 2012 onderverdeeld in 4 groepen volgens het aantal maanden tussen 2 deelnames. Maanden 2008 % 2009 % 2010 % 2011 % 2012 % ,5% ,0% ,9% % % ,3% ,8% ,7% ,9% % ,7% ,7% ,3% ,1% % > ,5% ,6% ,0% % % Totaal

23 Participatiecijfers Grafiek 4: Participatiecijfers per periode van twee jaar Tabel 3: Participatiecijfers, doelgroep en uitnodigingen per jaar en per twee jaar Jaar Doelgroep Doelgroep Uitnodigingen Jaar opk % tov doelgroep ,15% ,38% ,31% ,09% ,90% ,80% ,86% ,46% ,11% ,12% ,05% 23

24 ,50% ,70% ,40% ,00% ,70% ,70% ,30% ,60% ,20% ,20% Eén van de gezondheidsdoelstellingen van de Vlaamse overheid was om tegen 2012 een participatie van minstens 75% te halen. Voor de periode is de participatie momenteel 51,2%. Een groot deel van de vrouwen uit de doelgroep wordt dus nog steeds niet of niet regelmatig (binnen de 2jaar) bereikt. In de afgelopen jaren is er een geleidelijke stijging van de globale 2-jaarlijkse participatie maar deze stijging is vertraagd sinds De participatie steeg van naar elk jaar met 1% ten opzichte van de voorgaande periode van 2 jaar terwijl dit in de beginjaren nog 3-4% was. Er is echter een duidelijke aangroei (gemiddeld 3%) in de doelpopulatie vast te stellen. Daardoor stijgt het aantal deelneemsters duidelijk in absolute cijfers ( ). Er werden reeds een aantal factoren besproken die deze participatiecijfers beïnvloeden, maar een andere belangrijke reden die ook in 2012 een grote rol blijft spelen is dat heel wat symptoomloze vrouwen een diagnostische mammografie laten nemen en geen screeningsmammografie. Deze onderzoeken worden niet geregistreerd in het screeningsprogramma en tellen dus niet mee in de participatiecijfers van het bevolkingsonderzoek. De proportie diagnostische onderzoeken is bij de start van de screening in Vlaanderen sterk verminderd maar blijft sinds 2002 vrij stabiel. Volgens het achtste IMA rapport liet in de periode nog 21% van de vrouwen in de doelgroep een diagnostische mammografie nemen. Indien deelname via het diagnostische circuit wel wordt meegeteld zou de totale dekkingsgraad het streefdoel veel dichter benaderen (zie verder). Ook zouden sommige regionale verschillen in participatie veel kleiner zijn. Vooral in stedelijke gebieden wordt dit diagnostische circuit nog veel gebruikt. Een diagnostische mammografie is echter niet onderworpen aan de strenge kwaliteitseisen van de screening en wordt niet geregistreerd in het screeningsprogramma zodat opvolging van de resultaten onmogelijk is. Het stimuleren van de keuze voor screening bij symptoomloze vrouwen blijft één van de grote uitdagingen om de participatiecijfers te verhogen. Dit kan ondermeer ondersteund worden door de terugbetaling van een diagnostische mammografie te koppelen aan het vermelden van de klacht zodat onterecht (in het kader van vroegtijdige opsporing) gebruik ontmoedigd wordt. De nomenclatuuraanpassing die hiervoor noodzakelijk is, was in 2012 nog steeds niet gerealiseerd. Er zijn binnen de doelgroep diverse subgroepen zoals trouwe deelnemers, onregelmatige deelnemers, deelnemers die afhaken, vrouwen die een diagnostische mammografie laten nemen en vrouwen die nog nooit deelnamen. Als we de participatie en een regelmatige deelname willen bevorderen zullen we elke subgroep op een aangepaste manier moeten sensibiliseren. Hier is nog onvoldoende vooruitgang in geboekt Opkomst per spoor De participatie via spoor 2 (deelname na een uitnodigingsbrief) stijgt in de periode met 1.4% tot 47,5% van de doelgroep. De participatie via spoor 1 (deelname na verwijzing door een arts) blijft geleidelijk verder dalen, met ongeveer 0.5% per periode van 2 jaar en bedroeg in nog 3,2%. Het aandeel van de uitnodigingsbrieven vanwege het CvKO (spoor 2) blijft dus verder toenemen, en is dus wellicht de drijvende kracht van de lichte stijging in de totale participatie. 24

25 Grafiek 5: Deelname per spoor (in % van de doelgroep) per periode van twee jaar Eerste deelname in Vlaanderen Als we de verdeling per leeftijdscategorie (per 5jaar) van de eerste deelname bekijken dan zien we dat, naast de 50-jarigen, ook vrouwen uit de oudere leeftijdsgroepen beslissen om voor de eerste maal deel te nemen. Dit aantal stabiliseert zich geleidelijk op 3% tot 4% en is kleiner in de oudste leeftijdscategorie, maar blijft een belangrijk deel van de totale participatie. Ook in 2012 was immers meer dan 20% van de vrouwen die voor het eerst deelnamen ouder dan 54 jaar. Grafiek 6 : Aandeel van elke leeftijdscategorie die in 2012 voor de eerste maal deelneemt in Vlaanderen 25

26 Grafiek 7: Evolutie van de absolute aantallen per leeftijdscategorie van de eerste deelnemers van 2006 tot en met 2012 Grafiek 8: Percentage eerste deelnemers van de totale leeftijdscategorie 26

27 Geografische spreiding van de participatie Deelnamegraad per provincie De onderstaande grafiek toont dat in alle provincies de participatiegraad blijft toenemen in de loop der jaren. Het bevolkingsonderzoek kende in in sommige provincies een groter succes dan in andere: In Limburg blijft het bevolkingsonderzoek het meest succesvol met een gemiddelde deelnamegraad van 62,5%. In Vlaams-Brabant namen opnieuw, relatief gezien, het minst vrouwen uit de doelgroep deel: gemiddeld 42,3%. De participatiegraad in Oost- en West-Vlaanderen ligt erg dicht bij elkaar met respectievelijk 52,5% en 52,4%. Ook in de provincie Antwerpen benadert de gemiddelde deelnamegraad nu de 50% Grafiek 9 : Deelnamegraad van jarige vrouwen aan het bevolkingsonderzoek naar borstkanker, Vlaams Gewest, Tabel 4 : Deelnamegraad van jarige vrouwen aan het bevolkingsonderzoek naar borstkanker, Vlaams Gewest, Periode Antwerpen Limburg Oost-Vlaanderen Vlaams Brabant West-Vlaanderen Vlaanderen ,4% 29,7% 35,5% 42,0% 33,2% 38,6% ,6% 52,2% 40,4% 34,7% 43,7% 41,7% ,2% 58,5% 45,1% 38,5% 47,8% 46,3% ,1% 59,5% 47,7% 41,5% 49,5% 48,1% * 49,1% 62,5% 52,5% 42,3% 52,4% 51,2% 27

28 Kaartje Aantal gemeenten per participatiegraad: Globaal gezien is er een evolutie naar een hogere participatiegraad per gemeente. Het aantal gemeenten met een participatiegraad boven 60% stijgt sterk van 55 naar 71. Vijf Limburgse gemeenten: Lommel, Neerpelt, Overpelt, Hamont-Achel en Bochelt benaderen zelfs het streefdoel van 75%. Grafiek 10: Aantal gemeenten per participatiepercentage in en

29 3.2 Activiteiten eerste lezers In de mammografische eenheid worden de screeningsmammografieën beoordeeld door de eerste lezers. Tabel 5 geeft het aantal eerste lezingen weer in de erkende mammografische eenheden in 2011 en 2012 en het gemiddeld aantal lezingen per eerste lezer. Tabel 5 : Aantal eerste lezingen per jaar Jaar Aantal eerste lezingen Aantal eerste lezers Gemiddeld aantal lezingen per lezer In onderstaande grafiek geven we een verdeling van het aantal eerste lezingen per 1ste lezer in 2011 en Grafiek 11: Vergelijking van de hoeveelheid eerste lezingen per eerste lezer in de periode

30 3.3 Activiteiten tweede en derde lezers In de afdelingen worden de screeningsmammografieën beoordeeld door erkende tweede lezers en in geval van discordantie ook nog door erkende derde lezers. Grafiek 12 geeft het aantal lezingen in weer per tweede/derde lezer. Een overzicht van de voorgaande jaren wordt weergegeven in het jaarrapport Grafiek 12: Aantal lezingen per tweede/derde lezer Bovenstaande grafiek toont dat er een grote variatie is in het aantal lezingen per tweede/derde lezer. De Vlaamse norm is dat er 5000 screeningsmammografieën op 2 jaar moeten gelezen worden. Die norm wordt door op 2 na alle tweede lezers gehaald. 3.4 Kwaliteitsbewaking Bij het opzetten van een bevolkingsonderzoek is het noodzakelijk om de kwaliteit van het programma te bewaken gedurende het hele screeningsproces. De indicatoren voor deze kwaliteitsbewaking zijn gebaseerd op de relevante Europese aanbevelingen en stemmen zo veel mogelijk overeen met de indicatoren die gebruikt worden in andere landen. Systematische kwaliteitsbewaking gebeurt in het bevolkingsonderzoek op meerdere wijzen: Fysisch-technische kwaliteitscontroles Weekrapporten 4-maandelijkse evaluatierapporten pool van radiologen klachten registratie 30

31 3.4.1 Fysisch-technische kwaliteitscontrole Uitvoerige informatie hierover is te lezen in het jaarrapport van het bevolkingsonderzoek Hierin werd o.a. gemeld dat er wordt gewerkt aan een procedure om deze informatie ook in te voeren in het registratiesysteem Heracles. Hoewel dit reeds gerealiseerd is, laat de performantie van dit systeem op dit ogenblik nog niet toe om de resultaten in het jaarverslag op te nemen Weekrapporten Elke mammografische eenheid ontvangt wekelijks een rapport met vermelding van de afgewerkte screeningsdossiers waarbij een positief eindbesluit werd geformuleerd, waarbij een derde lezing vereist was of waarbij één/ meerdere van bovenstaande kwaliteitscriteria niet werden behaald. Deze rapportering is opgesplitst per 1e lezer. Op deze manier krijgen de mammografische eenheden en de individuele radiologen op zeer korte termijn feedback zodat snelle bijsturing waar nodig mogelijk is Evaluatierapporten Drie maal per jaar bezorgt het CvKO een evaluatierapport aan elke mammografische eenheid en aan elke afdeling. Uiterlijk eind februari over de periode september, oktober, november, december van het vorig kalenderjaar; Uiterlijk eind juni over januari, februari, maart, april; Uiterlijk eind oktober over mei, juni, juli, augustus. Dit rapport situeert de mammografische eenheid/afdeling ten opzicht van de andere mammografische eenheden in een provincie/afdelingen. De andere mammografische eenheden worden in deze rapporten niet met naam genoemd. Als er aan de mammografische eenheid meerdere radiologen verbonden zijn maakt het CvKO daarenboven één maal per jaar een evaluatierapport op per radioloog binnen een mammografische eenheid. Dit rapport situeert de radioloog ten opzichte van de andere radiologen binnen de mammografisch eenheid. Als er problemen zijn met statistische significantie, kunnen er meerdere achtereenvolgende rapporten samengenomen worden om conclusies te trekken. De evaluatierapporten bevatten een overzicht van de kwaliteitsparameters (zie onderstaande tabel) en de beoordeelde mammografische eenheden. Resultaten die niet aan de wenselijke/aanvaardbare normwaarden voldoen, worden met een kleur gemarkeerd. Er wordt van uitgegaan dat de rapporten voldoende duidelijk zijn voor de mammografische eenheden om zelf, waar nodig, maatregelen te nemen voor kwaliteitsverbetering. De mammografisch eenheid kan voor uitleg en advies altijd contact opnemen met het CvKO. De mammografische eenheid moet altijd de nodige maatregelen treffen om eventuele afwijkingen ten opzichte van de medisch-radiologische kwaliteitsnormen te corrigeren. Tenzij anders vermeld, is de datum waarop de screeningsmammografie is genomen bepalend voor de evaluatieperiode waartoe een screeningsmammografie wordt gerekend. 31

Oncologie Kempen 2013 5 oktober 2013 Cultureel Centrum t Schaliken- Herentals Guido Van Hal Centrum voor Kankeropsporing vzw Afdeling Antwerpen

Oncologie Kempen 2013 5 oktober 2013 Cultureel Centrum t Schaliken- Herentals Guido Van Hal Centrum voor Kankeropsporing vzw Afdeling Antwerpen Oncologie Kempen 2013 5 oktober 2013 Cultureel Centrum t Schaliken- Herentals Guido Van Hal Centrum voor Kankeropsporing vzw Afdeling Antwerpen Centrum voor Kankeropsporing Voorheen: hetconsortium van

Nadere informatie

Jaarrapport bevolkingsonderzoeken. Dr. Patrick Martens, Directeur CvKO Isabel De Brabander, Belgian Cancer Register

Jaarrapport bevolkingsonderzoeken. Dr. Patrick Martens, Directeur CvKO Isabel De Brabander, Belgian Cancer Register Jaarrapport bevolkingsonderzoeken Dr. Patrick Martens, Directeur CvKO Isabel De Brabander, Belgian Cancer Register Bevolkingsonderzoek Borstkanker Algemeen BVO Borstkanker Vrouwen 50-69 jaar Screeningsmammografie

Nadere informatie

INLEIDING 1 september tot en met 31 december 2013 A.Z. St.-Dimpna (nr )

INLEIDING 1 september tot en met 31 december 2013 A.Z. St.-Dimpna (nr ) INLEIDING Na aanbevelingen van Europa loopt sinds juni 2001 een Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker op basis van Europese wetenschappelijke richtlijnen. Concreet wil dat zeggen dat in Vlaanderen

Nadere informatie

Contactgegevens universitaire centra

Contactgegevens universitaire centra Aanvraag aanvaarding 1 e lezer Bevolkingsonderzoek Borstkanker Procedure Mail onderstaande documenten naar administratieme@bevolkingsonderzoek.be Attest A (kandidaat 1 e lezer en hoofdverantwoordelijke

Nadere informatie

2. Partners in het Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker 12 2.1 De Vlaamse overheid 12 2.2 Centra voor borstkankeropsporing 12

2. Partners in het Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker 12 2.1 De Vlaamse overheid 12 2.2 Centra voor borstkankeropsporing 12 jaarrapport 2011 INHOUD 1. Inleiding 10 2. Partners in het Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker 12 2.1 De Vlaamse overheid 12 2.2 Centra voor borstkankeropsporing 12 2.2.1 Algemeen 12 2.2.2 De medewerkers

Nadere informatie

Dr. Bart Garmyn Voorzitter van de werkgroep BVO naar borstkanker ter voorbereiding van de Gezondheidsconferentie Domus Medica

Dr. Bart Garmyn Voorzitter van de werkgroep BVO naar borstkanker ter voorbereiding van de Gezondheidsconferentie Domus Medica Dr. Bart Garmyn Voorzitter van de werkgroep BVO naar borstkanker ter voorbereiding van de Gezondheidsconferentie Domus Medica Epidemiologie Bron: Stichting Kankerregister, http://www.kankerregister.org/.

Nadere informatie

Jaarrapport Bevolkingsonderzoek naar borstkanker in Vlaanderen

Jaarrapport Bevolkingsonderzoek naar borstkanker in Vlaanderen Jaarrapport 2007 Bevolkingsonderzoek naar borstkanker in Vlaanderen Uitgegeven door het consortium der regionale screeningscentra. Verantwoordelijk uitgever: voorzitter van het consortium der regionale

Nadere informatie

Jaarrapport bevolkingsonderzoeken2015. Dr. Patrick Martens Directeur CvKO vzw

Jaarrapport bevolkingsonderzoeken2015. Dr. Patrick Martens Directeur CvKO vzw Jaarrapport bevolkingsonderzoeken2015 Dr. Patrick Martens Directeur CvKO vzw Bevolkingsonderzoeken In Vlaanderen 3BVO naar kanker Borstkanker Baarmoederhalskanker Dikkedarmkanker 2668000 Vlamingen Goede

Nadere informatie

Borstkankeropsporing in de beleids- en beheerscyclus van gemeenten en OCMW s (BBC)

Borstkankeropsporing in de beleids- en beheerscyclus van gemeenten en OCMW s (BBC) Borstkankeropsporing in de beleids- en beheerscyclus van gemeenten en OCMW s (BBC) Borstkankeropsporing in de BBC Situering Het Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker is een initiatief van de Vlaamse

Nadere informatie

Bevolkingsonderzoeken naar kanker: stand van zaken in Tremelo

Bevolkingsonderzoeken naar kanker: stand van zaken in Tremelo Bevolkingsonderzoeken naar kanker: stand van zaken in Tremelo Dit rapport bundelt informatie over de bevolkingsonderzoeken naar kanker. Je vindt er de participatiegraad van Tremelo in terug. Ter vergelijking

Nadere informatie

Inleiding. Doelstelling van het akkoord

Inleiding. Doelstelling van het akkoord Samenwerkingsakkoord tussen het Brussels Coördinatiecentrum voor Borstkankeropsporing (BRUMAMMO) en de mammografische eenheden die deelnemen aan het programma voor systematische opsporing van borstkanker.

Nadere informatie

BIJLAGE 2: JAARPLAN 2012 MET INBEGRIP VAN DE BEGROTING

BIJLAGE 2: JAARPLAN 2012 MET INBEGRIP VAN DE BEGROTING BIJLAGE 2: JAARPLAN 2012 MET INBEGRIP VAN DE BEGROTING en goedgekeurd door het agentschap, om gevoegd te worden bij de beheersovereenkomst van voor de subsidiëring en erkenning van vzw Consortium van erkende

Nadere informatie

HUISHOUDELIJK REGLEMENT POOL VAN RADIOLOGEN

HUISHOUDELIJK REGLEMENT POOL VAN RADIOLOGEN HUISHOUDELIJK REGLEMENT POOL VAN RADIOLOGEN Dit huishoudelijk reglement regelt de interne werking van de Pool van Radiologen, vermeld in Besluit van de Vlaamse Regering van 16 maart 2012 betreffende aspecten

Nadere informatie

Laat je borsten zien: doen of niet? Resultaten screening. A Van Steen

Laat je borsten zien: doen of niet? Resultaten screening. A Van Steen Laat je borsten zien: doen of niet? Resultaten screening A Van Steen Wilhelm Conrad Röntgen (1845-1923) Professor Natuurkunde Universiteit Würzburg 26 / 11 / 1897 ontdekt bij toeval X-stralen 20 / 01

Nadere informatie

Opvolging van positieve mammotesten - Jaren Dr. JB Burrion, mei 2011

Opvolging van positieve mammotesten - Jaren Dr. JB Burrion, mei 2011 Opvolging van positieve mammotesten - Jaren 2008-2009 Dr. JB Burrion, mei 2011 Context Sinds 2002 organiseert Brumammo vzw het opsporingsprogramma voor borstkanker voor vrouwen van 50 tot 69 jaar in het

Nadere informatie

Borstkanker is een kwaadaardig gezwel in de borst. Dit kan levensbedreigend zijn.

Borstkanker is een kwaadaardig gezwel in de borst. Dit kan levensbedreigend zijn. WELOVERWOGEN BESLISSEN OF U EEN SCREENINGSMAMMOGRAFIE LAAT NEMEN. DE INFORMATIE IN DEZE FOLDER HELPT U DAARBIJ. 1. WAT IS BORSTKANKER? Borstkanker is een kwaadaardig gezwel in de borst. Dit kan levensbedreigend

Nadere informatie

DE VLAAMSE REGERING, Gelet op het advies van de Inspectie van Financiën, gegeven op... (datum);

DE VLAAMSE REGERING, Gelet op het advies van de Inspectie van Financiën, gegeven op... (datum); Voorontwerpbesluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van artikel 2 en artikel 5 van het besluit van de Vlaamse Regering van 12 december 2008 betreffende bevolkingsonderzoek in het kader van ziektepreventie

Nadere informatie

16 MAART Besluit van de Vlaamse Regering betreffende aspecten van het Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker

16 MAART Besluit van de Vlaamse Regering betreffende aspecten van het Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker 16 MAART 2012. - Besluit van de Vlaamse Regering betreffende aspecten van het Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker BS 07/06/2012 ( in voege vanaf 02/04/2012) HOOFDSTUK 1. Definities Artikel 1. In

Nadere informatie

OVERZICHT 2/07/2013 HET VLAAMS BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER. Dr. Stefan Teughels KANKERSCREENING IN VLAANDEREN EPIDEMIOLOGIE BMHKS

OVERZICHT 2/07/2013 HET VLAAMS BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER. Dr. Stefan Teughels KANKERSCREENING IN VLAANDEREN EPIDEMIOLOGIE BMHKS HET VLAAMS BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER Dr. Stefan Teughels OVERZICHT KANKERSCREENING IN VLAANDEREN EPIDEMIOLOGIE BMHKS HET VLAAMS BEVOLKINGSONDERZOEK NAAR BMHK OVERZICHT KANKERSCREENING IN

Nadere informatie

Borstkankerscreening

Borstkankerscreening Borstkankerscreening uit KCE reports vol.11a Voordelen en nadelen van de systematische screening Voordelen De ontwikkeling van borstkankerscreeningsprogramma s steunt op twee argumenten: o de behandeling

Nadere informatie

DEFINITIES EN BEREKENINGS- WIJZEN

DEFINITIES EN BEREKENINGS- WIJZEN DEFINITIES EN BEREKENINGS- WIJZEN BEVOLKINGSONDERZOEK BORSTKANKER TIJDIG OPSPOREN HELPT! BEVOLKINGSONDERZOEK BORSTKANKER DEFINITIES EN BEREKENINGSWIJZEN Inleiding 3 Historiek van het Bevolkingsonderzoek

Nadere informatie

BIJLAGE H: BEVOLKINGSONDERZOEK NAAR KANKER: MIDDELENBEREKENING

BIJLAGE H: BEVOLKINGSONDERZOEK NAAR KANKER: MIDDELENBEREKENING BIJLAGE H: BEVOLKINGSONDERZOEK NAAR KANKER: MIDDELENBEREKENING Rapportering ter voorbereiding van de Gezondheidsconferentie; wordt verder ontwikkeld tijdens het natraject December 2013 Inhoud Inhoud...

Nadere informatie

BIJLAGE 2:JAARPLAN 2013 MET INBEGRIP VAN DE BEGROTING en goedgekeurd door het agentschap, om gevoegd te worden bij de beheersovereenkomst van datum

BIJLAGE 2:JAARPLAN 2013 MET INBEGRIP VAN DE BEGROTING en goedgekeurd door het agentschap, om gevoegd te worden bij de beheersovereenkomst van datum BIJLAGE 2:JAARPLAN 2013 MET INBEGRIP VAN DE BEGROTING en goedgekeurd door het agentschap, om gevoegd te worden bij de beheersovereenkomst van datum voor de subsidiëring en erkenning van vzw Centrum voor

Nadere informatie

Colorectale kanker Eerste resultaten van het bevolkingsonderzoek voor darmkanker in Vlaanderen

Colorectale kanker Eerste resultaten van het bevolkingsonderzoek voor darmkanker in Vlaanderen Colorectale kanker Eerste resultaten van het bevolkingsonderzoek voor darmkanker in Vlaanderen Prof. Dr. Hendrik Reynaert MD, PhD Dienst gastroenterologie-hepatologie UZBrussel Vakgroep basis medische

Nadere informatie

BEVOLKINGSONDERZOEK NAAR BORSTKANKER 18. Inleiding 20

BEVOLKINGSONDERZOEK NAAR BORSTKANKER 18. Inleiding 20 JAARRAPPORT 2015 INHOUD JAARRAPPORT 2015 INLEIDING 17 BEVOLKINGSONDERZOEK NAAR BORSTKANKER 18 Inleiding 20 Start van het bevolkingsonderzoek naar borstkanker 20 Hoe kunnen vrouwen deelnemen? 20 Beschrijving

Nadere informatie

Spreektekst bij PP BK verkort met het accent op het verloop_

Spreektekst bij PP BK verkort met het accent op het verloop_ Spreektekst bij PP BK verkort met het accent op het verloop_02082018 Situering Deze presentatie is opgesteld door het Centrum voor Kankeropsporing en is bedoeld om toelichting te geven bij het Bevolkingsonderzoek

Nadere informatie

Bijlagen bij het draaiboek Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker

Bijlagen bij het draaiboek Vlaams bevolkingsonderzoek naar borstkanker Bijlage 3. Persoonlijke levenssfeer BIJLAGE 3. PERSOONLIJKE LEVENSSFEER... 1 3.1 Aanvraagdossier (formulieren zie 4)... 1 3.2 Schema s over de doorstroming van de persoonsgegevens... 27 3.3 Registratiegegevens

Nadere informatie

BEVOLKINGSONDERZOEK DIKKEDARMKANKER: BASISTEKST VOOR BEROEPSGROEPEN

BEVOLKINGSONDERZOEK DIKKEDARMKANKER: BASISTEKST VOOR BEROEPSGROEPEN BEVOLKINGSONDERZOEK DIKKEDARMKANKER: BASISTEKST VOOR BEROEPSGROEPEN Inleidend: Elk jaar krijgen ongeveer 5.000 Vlamingen te horen dat ze dikkedarmkanker (DDK) hebben (2010: 5248). Dikkedarmkanker is de

Nadere informatie

De kosteneffectiviteit van de bevolkingsonderzoeken in Vlaanderen. Baarmoederhalskanker, Borstkanker en Dikkedarmkanker

De kosteneffectiviteit van de bevolkingsonderzoeken in Vlaanderen. Baarmoederhalskanker, Borstkanker en Dikkedarmkanker De kosteneffectiviteit van de bevolkingsonderzoeken in Vlaanderen. Baarmoederhalskanker, Borstkanker en Dikkedarmkanker Maaike Fobelets Lore Pil Koen Putman Lieven Annemans 5 oktober 2015 1 Algemene principes

Nadere informatie

Jaarrapport Centrum voor Kankeropsporing De evolutie van het Centrum voor Kankeropsporing vzw (CvKO) als organisatie in

Jaarrapport Centrum voor Kankeropsporing De evolutie van het Centrum voor Kankeropsporing vzw (CvKO) als organisatie in jaarrapport 2013 INHOUD Jaarrapport Centrum voor Kankeropsporing 2013 De evolutie van het Centrum voor Kankeropsporing vzw (CvKO) als organisatie in 2013 2014 13 Bevolkingsonderzoek naar borstkanker 15

Nadere informatie

BIJLAGE I: GEZONDHEIDSDOELSTELLING VLAAMS BEVOLKINGS- ONDERZOEK NAAR BORSTKANKER & ACTIEPLAN 2006-2012: EVALUATIE

BIJLAGE I: GEZONDHEIDSDOELSTELLING VLAAMS BEVOLKINGS- ONDERZOEK NAAR BORSTKANKER & ACTIEPLAN 2006-2012: EVALUATIE BIJLAGE I: GEZONDHEIDSDOELSTELLING VLAAMS BEVOLKINGS- ONDERZOEK NAAR BORSTKANKER & ACTIEPLAN 2006-2012: EVALUATIE Rapportering ter voorbereiding van de Gezondheidsconferentie December 2013 Inhoud 1. Evaluatie

Nadere informatie

Spreker Functie. Bevolkingsonderzoek Borstkanker Vlaanderen

Spreker Functie. Bevolkingsonderzoek Borstkanker Vlaanderen Spreker Functie Bevolkingsonderzoek Borstkanker Vlaanderen Inhoud 1. Bevolkingsonderzoek 2. Bevolkingsonderzoek Borstkanker in Vlaanderen de uitnodiging de screeningsmammografie de beoordeling het resultaat

Nadere informatie

nr. 285 van LORIN PARYS datum: 25 januari 2017 aan JO VANDEURZEN Justitiehuizen - Werklastmeting

nr. 285 van LORIN PARYS datum: 25 januari 2017 aan JO VANDEURZEN Justitiehuizen - Werklastmeting SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 285 van LORIN PARYS datum: 25 januari 2017 aan JO VANDEURZEN VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN Justitiehuizen - Werklastmeting De minister liet heeft eerder

Nadere informatie

Kankerscreening. Jean Tafforeau

Kankerscreening. Jean Tafforeau Kankerscreening Jean Tafforeau Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 57 71 E-mail : jean.tafforeau@iph.fgov.be

Nadere informatie

Geneeskundige Dagen van Antwerpen

Geneeskundige Dagen van Antwerpen Antwerpen, 11 september 2014 Prof. dr. Guido Van Hal, Centrum voor Kankeropsporing, Afdeling Antwerpen Sarah Hoeck, Projectcoördinator bevolkingsonderzoek dikkedarmkanker Geneeskundige Dagen van Antwerpen

Nadere informatie

Spreker Functie. Bevolkingsonderzoek Borstkanker Vlaanderen

Spreker Functie. Bevolkingsonderzoek Borstkanker Vlaanderen Spreker Functie Bevolkingsonderzoek Borstkanker Vlaanderen Inhoud 1. De borst en borstkanker 2. Preventie en vroege opsporing 3. Bevolkingsonderzoek 4. Bevolkingsonderzoek Borstkanker 5. Deelnemen: stap

Nadere informatie

Vierde evaluatierapport van het georganiseerde screeningsprogramma voor borstkanker in het Brussels Gewest (2009-2013)

Vierde evaluatierapport van het georganiseerde screeningsprogramma voor borstkanker in het Brussels Gewest (2009-2013) OBSERVATORIUM VOOR GEZONDHEID EN WELZIJN BRUSSEL OBSERVATOIRE DE LA SANTÉ ET DU SOCIAL BRUXELLES Dossiers van het Observatorium Vierde evaluatierapport van het georganiseerde screeningsprogramma voor borstkanker

Nadere informatie

Sinds 1 januari 2014 is het Vlaamse Gewest bevoegd voor de dienstencheques aangekocht in Vlaanderen.

Sinds 1 januari 2014 is het Vlaamse Gewest bevoegd voor de dienstencheques aangekocht in Vlaanderen. SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 636 van GRIET COPPÉ datum: 5 juli 2016 aan PHILIPPE MUYTERS VLAAMS MINISTER VAN WERK, ECONOMIE, INNOVATIE EN SPORT Dienstencheques - Profiel gebruikers Sinds 1 januari 2014 is het

Nadere informatie

Besluit van de Vlaamse Regering van 22 februari 2019 (BS ) houdende de toekenning van een subsidie aan pools gezinsopvang

Besluit van de Vlaamse Regering van 22 februari 2019 (BS ) houdende de toekenning van een subsidie aan pools gezinsopvang Besluit van de Vlaamse Regering van 22 februari 2019 (BS ) houdende de toekenning van een subsidie aan pools gezinsopvang Hoofdstuk 1. Algemene bepalingen Artikel 1. In dit besluit wordt verstaan onder:

Nadere informatie

IMA-monitor van de toepassing van de verplichte sociale derdebetalersregeling door huisartsen

IMA-monitor van de toepassing van de verplichte sociale derdebetalersregeling door huisartsen 1 IMA-monitor van de toepassing van de verplichte sociale derdebetalersregeling door huisartsen Boekhoudperiode 2015T1 2016T4 Publicatiedatum: 20 juni 2017 Auteurs: Belinda ten Geuzendam, Didier Saint-Jean,

Nadere informatie

MINDER VERSNIPPERING, MEER ZORG PREVENTIEBELEID Zorgnet-Icuro dr. Dirk Dewolf, administrateur-generaal Zorg & Gezondheid Brussel, 29 april 2019

MINDER VERSNIPPERING, MEER ZORG PREVENTIEBELEID Zorgnet-Icuro dr. Dirk Dewolf, administrateur-generaal Zorg & Gezondheid Brussel, 29 april 2019 MINDER VERSNIPPERING, MEER ZORG PREVENTIEBELEID Zorgnet-Icuro dr. Dirk Dewolf, administrateur-generaal Zorg & Gezondheid Brussel, 29 april 2019 HOMOGENISERING PREVENTIEBELEID > Zesde staatshervorming:

Nadere informatie

Informatieavond borstkanker ism Borstkliniek Voorkempen, LOGO Antwerpen-Noord, en de gemeenten Malle en Zoersel

Informatieavond borstkanker ism Borstkliniek Voorkempen, LOGO Antwerpen-Noord, en de gemeenten Malle en Zoersel Borstkliniek Voorkempen Informatieavond borstkanker ism Borstkliniek Voorkempen, LOGO Antwerpen-Noord, en de gemeenten Malle en Zoersel Dr. Didier Verhoeven 9-12-2008 1 Programma Waarom borstklinieken?

Nadere informatie

PROJECT ZOET ZWANGER DIABETESSYMPOSIUM 18 NOV 2013

PROJECT ZOET ZWANGER DIABETESSYMPOSIUM 18 NOV 2013 PROJECT ZOET ZWANGER DIABETESSYMPOSIUM 18 NOV 2013 INHOUDSTAFEL Achtergrondinformatie Project Zoet Zwanger: situering Resultaten project Zoet Zwanger Samenwerking 1 ste en 2 de lijn Aantal registraties

Nadere informatie

GEZONDHEIDSENQUETE 2013

GEZONDHEIDSENQUETE 2013 GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 5: PREVENTIE Stefaan Demarest, Rana Charafeddine (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat

Nadere informatie

Vennootschappen onderworpen aan de vennootschapsbijdrage

Vennootschappen onderworpen aan de vennootschapsbijdrage Vennootschappen onderworpen aan de vennootschapsbijdrage Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (2001), Statistiek van de aangesloten vennootschappen jaar 2000, 68 p. Begin juni

Nadere informatie

Gezondheidsdoelstelling 'Bevolkingsonderzoeken naar kanker van de baarmoederhals, borst en dikke darm'

Gezondheidsdoelstelling 'Bevolkingsonderzoeken naar kanker van de baarmoederhals, borst en dikke darm' Gezondheidsdoelstelling 'Bevolkingsonderzoeken naar kanker van de baarmoederhals, borst en dikke darm' In het voortraject naar de Gezondheidsconferentie op 14 december 2013 werd de huidige situatie met

Nadere informatie

Tuberculose in Vlaanderen 2002

Tuberculose in Vlaanderen 2002 Tuberculose in Vlaanderen 2002 Inleiding Tuberculose is nog steeds een van de belangrijkste en meest frequent voorkomende geregistreerde infectieziektes. Exacte cijfers zijn pas te verkrijgen na grondige

Nadere informatie

Notarisbarometer Vastgoed - familie - vennootschappen

Notarisbarometer Vastgoed - familie - vennootschappen Verantwoordelijke uitgever: Erik Van Tricht, Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat, Bergstraat, 30-34 - 1000 Brussel Notarisbarometer Vastgoed - familie - vennootschappen VASTGOEDACTIVITEIT

Nadere informatie

RX screeningsmammografie. Informatiebrochure

RX screeningsmammografie. Informatiebrochure RX screeningsmammografie Informatiebrochure Inhoud 1 Wat is een screeningsmammografie? 3 2 De mammografie 4 2.1 Voor het onderzoek 4 2.2 Tijdens het onderzoek 5 2.3 Na het onderzoek 6 2.4 Tips 7 2 RX screeningsmammografie

Nadere informatie

Jaarplan bevolkingsonderzoeken Borstkanker Baarmoederhalskanker Dikke darmkanker 2015 CENTRUM VOOR KANKEROPSPORING

Jaarplan bevolkingsonderzoeken Borstkanker Baarmoederhalskanker Dikke darmkanker 2015 CENTRUM VOOR KANKEROPSPORING Jaarplan bevolkingsonderzoeken Borstkanker Baarmoederhalskanker Dikke darmkanker 2015 CENTRUM VOOR KANKEROPSPORING 8 februari 2015 Inhoudstabel Inhoud BEVOLKINGSONDERZOEK BORSTKANKER... 8 Resultaatsgebied

Nadere informatie

BIJLAGE A: GOED BESTUUR IN HET KADER VAN BEVOLKINGSONDERZOEK NAAR KANKER

BIJLAGE A: GOED BESTUUR IN HET KADER VAN BEVOLKINGSONDERZOEK NAAR KANKER BIJLAGE A: GOED BESTUUR IN HET KADER VAN BEVOLKINGSONDERZOEK NAAR KANKER Rapportering van de werkgroep ter voorbereiding van de Gezondheidsconferentie December 2013 Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid

Nadere informatie

Continuïteit. Bemiddeling

Continuïteit. Bemiddeling Continuïteit De afdeling Continuïteit en toegang (ACT) levert met de uitbouw van een regionaal info-en aanspreekpunt een bijdrage aan de realisering van continuïteit. Cliëntoverleg en bemiddeling zijn

Nadere informatie

Wat verandert er door de nieuwe nomenclatuur mammografie en waarom?

Wat verandert er door de nieuwe nomenclatuur mammografie en waarom? RIJKSINSTITUUT VOOR ZIEKTE- EN INVALIDITEITSVERZEKERING Openbare instelling opgericht bij de wet van 9 augustus 1963 Tervurenlaan 211-1150 Brussel Dienst voor Geneeskundige Verzorging NATIONALE COMMISSIE

Nadere informatie

Arbeidsmarkt Onderwijs

Arbeidsmarkt Onderwijs Nieuwsbrief JUNI 2012 Arbeidsmarkt Onderwijs Inleiding In dit nummer 1 Inleiding 1 Vlaanderen - Vraag 3 Vlaanderen - Aanbod 5 Brussel - Vraag 6 Brussel - Aanbod Elke maand schetsen we u aan de hand van

Nadere informatie

Trendbarometer hotels 2012 Finaal rapport

Trendbarometer hotels 2012 Finaal rapport Trendbarometer hotels 2012 Finaal rapport Trendbarometer hotels 2012 Inlichtingen Dagmar.Germonprez@toerismevlaanderen.be Tel +32 (0)2 504 25 15 Verantwoordelijke uitgever: Peter De Wilde - Toerisme Vlaanderen

Nadere informatie

GEZONDHEIDSENQUETE 2013

GEZONDHEIDSENQUETE 2013 GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 5: PREVENTIE Stefaan Demarest, Rana Charafeddine (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat

Nadere informatie

INHOUDSTAFEL. Inhoudstafel - Lijst van tabellen en figuren Incidentie van nosocomiaal verworven MRSA 5

INHOUDSTAFEL. Inhoudstafel - Lijst van tabellen en figuren Incidentie van nosocomiaal verworven MRSA 5 Surveillance van MRSA in Belgische ziekenhuizen: eerste semester 1 INHOUDSTAFEL Inhoudstafel - Lijst van tabellen en figuren 1 1. Deelname. Resistentiecijfers. Incidentie van nosocomiaal verworven MRSA.

Nadere informatie

Arbeidsmarktbarometer Onderwijs

Arbeidsmarktbarometer Onderwijs Arbeidsmarktbarometer Onderwijs Basisonderwijs en secundair onderwijs December 29 VLAAMS MINISTERIE VAN ONDERWIJS EN VORMING AGENTSCHAP VOOR ONDERWIJSDIENSTEN (AgODi) Arbeidsmarktbarometer Onderwijs december

Nadere informatie

Situering algemene en universitaire ziekenhuizen

Situering algemene en universitaire ziekenhuizen Situering Sinds 1 januari 2005 moet ieder Vlaams ziekenhuis een periodieke evaluatie maken van de kwaliteit van de zorgen in het eigen ziekenhuis. Dit staat beschreven in het kwaliteitsdecreet van 17 oktober

Nadere informatie

Asielaanvragen en beschermingsgraad januari 2016

Asielaanvragen en beschermingsgraad januari 2016 Asielaanvragen en beschermingsgraad januari 2016 Nota in het kader van de coördinatieopdracht monitoring asielinstroom van het Agentschap Integratie en Inburgering Publicatiedatum: 26 februari 2016 Inhoud

Nadere informatie

Verslag nr. 6 van het Intermutualistisch Agentschap

Verslag nr. 6 van het Intermutualistisch Agentschap Programma Borstkankerscreening Vergelijking van de eerste drie rondes 2001-2002, 2003-2004 en 2005-2006 Verslag nr. 6 van het Intermutualistisch Agentschap Januari 2009 Intermutualistisch Agentschap Sint-Pieterssteenweg

Nadere informatie

Campagne borstkankerscreening

Campagne borstkankerscreening Campagne borstkankerscreening VERSLAG NR. 1 VAN HET INTERMUTUALISTISCH AGENTSCHAP: Tweede semester 2001 (vergelijking met het tweede semester 2000) Voorlopige resultaten Verslag opgemaakt door Kristel

Nadere informatie

Financiering preventieve gezondheidsbeleid (niet overdraagbare aandoeningen) vanaf 2012: Beleidsonderdeel: Bevolkingsonderzoek.

Financiering preventieve gezondheidsbeleid (niet overdraagbare aandoeningen) vanaf 2012: Beleidsonderdeel: Bevolkingsonderzoek. Financiering preventieve gezondheidsbeleid (niet overdraagbare aandoeningen) vanaf 2012: Beleidsonderdeel: Bevolkingsonderzoek versie 31/03/2017 Beleidsonderdelen waarover dergelijk overzicht beschikbaar

Nadere informatie

Arbeidsmarktbarometer Onderwijs

Arbeidsmarktbarometer Onderwijs R A P P O RT Arbeidsmarktbarometer Onderwijs Basisonderwijs en secundair onderwijs december 2009 Vlaams ministerie van Onderwijs en Vorming Agentschap voor Onderwijsdiensten (AgODi) Koning Albert II-laan

Nadere informatie

Bevolkingsonderzoek. borstkanker in Vlaanderen. Een antwoord op uw vragen...

Bevolkingsonderzoek. borstkanker in Vlaanderen. Een antwoord op uw vragen... Bevolkingsonderzoek naar borstkanker in Vlaanderen Een antwoord op uw vragen... Deze brochure werd gerealiseerd door de Vlaamse Liga tegen Kanker en is gebaseerd op de officiële communicatie van de werkgroep

Nadere informatie

Draaiboek bevolkingsonderzoeken naar kanker 1. Inhoud

Draaiboek bevolkingsonderzoeken naar kanker 1. Inhoud Draaiboek bevolkingsonderzoeken naar kanker 1. Inhoud 1. Gezondheidsdoelstelling... 7 2. Incidentie, prevalentie en sterfte in Vlaanderen... 7 1. Baarmoederhalskanker... 7 a. Incidentie baarmoederhalskanker

Nadere informatie

De vrouwen hebben dan ook een grotere kans op werkloosheid (0,39) dan de mannen uit de onderzoekspopulatie (0,29).

De vrouwen hebben dan ook een grotere kans op werkloosheid (0,39) dan de mannen uit de onderzoekspopulatie (0,29). In het kader van het onderzoek kreeg de RVA de vraag om op basis van de door het VFSIPH opgestelde lijst van Rijksregisternummers na te gaan welke personen op 30 juni 1997 als werkloze ingeschreven waren.

Nadere informatie

Geïntegreerde zorg voor

Geïntegreerde zorg voor Geïntegreerde zorg voor een betere gezondheid Toelichting KB geïntegreerde zorg financiering pilootprojecten Plenaire Sessie Pilootprojecten - 10 februari 2017 Ontwerp KB pilootprojecten geïntegreerde

Nadere informatie

CIRRO V4.3 RELEASE NOTES

CIRRO V4.3 RELEASE NOTES / release notes CIRRO V4.3 RELEASE NOTES voor Logo s en partnerorganisaties, en eventuele andere organisaties met een ondersteuningsaanbod voor Logo s Versie 1 (000) / 12.06.2015 Inhoudstafel 1 Inleiding

Nadere informatie

Resultaten voor Vlaamse Gemeenschap Cardiovasculaire Preventie Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor Vlaamse Gemeenschap Cardiovasculaire Preventie Gezondheidsenquête, België, 1997 6.8.1. Inleiding In deze module worden 2 specifieke preventiedomeinen behandeld: de hypertensie en de hypercholesterolemie. De hart- en vaatziekten zijn aandoeningen die uit het oogpunt van volksgezondheid,

Nadere informatie

KCE Stichting KankerRegister

KCE Stichting KankerRegister Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg Centre fédéral d expertise des soins de santé Belgian Health Care Knowledge Centre KCE Stichting KankerRegister Een efficiënte samenwerking rond kwaliteit

Nadere informatie

nr. 33 van TINNE ROMBOUTS datum: 12 oktober 2016 aan GEERT BOURGEOIS Stedenbouwkundige vergunningsaanvragen - Archeologienota's

nr. 33 van TINNE ROMBOUTS datum: 12 oktober 2016 aan GEERT BOURGEOIS Stedenbouwkundige vergunningsaanvragen - Archeologienota's SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 33 van TINNE ROMBOUTS datum: 12 oktober 2016 aan GEERT BOURGEOIS MINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING, VLAAMS MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED Stedenbouwkundige

Nadere informatie

J A A R R A P P O R T 0 1 6

J A A R R A P P O R T 0 1 6 JAARRAPPORT 01 6 INHOUD JAARRAPPORT 2016 INLEIDING 19 BEVOLKINGSONDERZOEK BORSTKANKER 20 Inleiding 22 Historiek van het Bevolkingsonderzoek Borstkanker 22 Beschrijving van de beschikbare databanken 24

Nadere informatie

Sectoraal Comité van de Sociale Zekerheid en van de Gezondheid Afdeling «Sociale Zekerheid»

Sectoraal Comité van de Sociale Zekerheid en van de Gezondheid Afdeling «Sociale Zekerheid» 1 Sectoraal Comité van de Sociale Zekerheid en van de Gezondheid Afdeling «Sociale Zekerheid» SCSZG/15/116 ADVIES NR. 08/05 VAN 8 APRIL 2008, GEWIJZIGD OP 6 MEI 2008, OP 4 MAART 2014 EN OP 7 JULI 2015,

Nadere informatie

Vraag nr. 351 van 26 februari 2013 van PAUL DELVA

Vraag nr. 351 van 26 februari 2013 van PAUL DELVA VLAAMS PARLEMENT SCHRIFTELIJKE VRAGEN PASCAL SMET VLAAMS MINISTER VAN ONDERWIJS, JEUGD, GELIJKE KANSEN EN BRUSSEL Vraag nr. 351 van 26 februari 2013 van PAUL DELVA Nederlandstalig onderwijs Brussel Capaciteit

Nadere informatie

Prof. dr. Steven Weyers Namens de werkgroep BVO naar baarmoederhalskanker ter voorbereiding van de Gezondheidsconferentie Bestuurslid VVOG

Prof. dr. Steven Weyers Namens de werkgroep BVO naar baarmoederhalskanker ter voorbereiding van de Gezondheidsconferentie Bestuurslid VVOG Prof. dr. Steven Weyers Namens de werkgroep BVO naar baarmoederhalskanker ter voorbereiding van de Gezondheidsconferentie Bestuurslid VVOG Diensthoofd Vrouwenkliniek UZ Gent Baarmoederhalskanker als ziekte

Nadere informatie

Jaarbericht Voorwoord

Jaarbericht Voorwoord Jaarbericht 2010 Jaarbericht 2010 Voorwoord Bevolkingsonderzoek Noord is ontstaan uit de fusie van de noordelijke screeningsorganisaties voor baarmoederhalskanker (SBPGF, SPGG, BCNN) en borstkanker (BBNN).

Nadere informatie

INFORMATIE OVER AANDEELHOUDERSRECHTEN 23 MAART 2012

INFORMATIE OVER AANDEELHOUDERSRECHTEN 23 MAART 2012 Delhaize Groep NV Osseghemstraat 53 1080 Brussel, België Rechtspersonenregister 0402.206.045 (Brussel) www.delhaizegroep.com INFORMATIE OVER AANDEELHOUDERSRECHTEN 23 MAART 2012 Deze nota tracht de belangrijkste

Nadere informatie

De mammotest. Project voor opsporing van borstkanker in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

De mammotest. Project voor opsporing van borstkanker in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest De mammotest Project voor opsporing van borstkanker in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Wat is een mammotest? Hoe verloopt de mammotest? Wat moet u doen? Hoe krijgt u de resultaten? En tussen 2 mammotests?

Nadere informatie

Financiering preventieve gezondheidsbeleid (niet overdraagbare aandoeningen) vanaf 2012: Beleidsonderdeel: Bevolkingsonderzoek.

Financiering preventieve gezondheidsbeleid (niet overdraagbare aandoeningen) vanaf 2012: Beleidsonderdeel: Bevolkingsonderzoek. Financiering preventieve gezondheidsbeleid (niet overdraagbare aandoeningen) vanaf 2012: Beleidsonderdeel: Bevolkingsonderzoek versie 16/11/2016 Beleidsonderdelen waarover dergelijk overzicht beschikbaar

Nadere informatie

INLEIDING CLUSTER 1: Participatie Resultaten Interpretatie Initiatieven en beleidsaanbevelingen 11

INLEIDING CLUSTER 1: Participatie Resultaten Interpretatie Initiatieven en beleidsaanbevelingen 11 JAAR RAPPORT 2018 INHOUD JAARRAPPORT 2018 INLEIDING 5 BEVOLKINGSONDERZOEK BORSTKANKER 6 INLEIDING 8 1. CLUSTER 1: Participatie 9 1.1 Resultaten 9 1.2 Interpretatie 10 1.3 Initiatieven en beleidsaanbevelingen

Nadere informatie

Sectoraal Comité van de Sociale Zekerheid en van de Gezondheid Afdeling Gezondheid

Sectoraal Comité van de Sociale Zekerheid en van de Gezondheid Afdeling Gezondheid Sectoraal Comité van de Sociale Zekerheid en van de Gezondheid Afdeling Gezondheid SCSZ/09/132 BERAADSLAGING NR 09/072 VAN 17 NOVEMBER 2009 MET BETREKKING TOT DE VERWERKING VAN PERSOONSGEGEVENS AFKOMSTIG

Nadere informatie

Samenvatting van de IMA-studie. Sociaaleconomisch profiel en zorgconsumptie van personen in primaire arbeidsongeschiktheid

Samenvatting van de IMA-studie. Sociaaleconomisch profiel en zorgconsumptie van personen in primaire arbeidsongeschiktheid 1 Samenvatting van de IMA-studie Sociaaleconomisch profiel en zorgconsumptie van personen in primaire arbeidsongeschiktheid Het aantal arbeidsongeschikten alsook de betaalde uitkeringen bij arbeidsongeschiktheid

Nadere informatie

Deze titel wordt gebruikt in onze communicatie (jury, website, jaarverslag). Wees dus zo concreet mogelijk. DRAFT

Deze titel wordt gebruikt in onze communicatie (jury, website, jaarverslag). Wees dus zo concreet mogelijk. DRAFT Overkop - Huizen voor jongeren in het kader van het Rode Neuzen Fonds Enkele vragen over uw initiatief Geef een titel aan uw initiatief. * Deze titel wordt gebruikt in onze communicatie (jury, website,

Nadere informatie

plage-lestijden onderwijzer

plage-lestijden onderwijzer plage-lestijden onderwijzer Schooljaar 2010-2011 - Schooljaar 2011-2012 Vlaams ministerie van Onderwijs & Vorming Agentschap voor Onderwijsdiensten (AgODi) Koning Albert II-laan 15, 1210 Brussel http://www.ond.vlaanderen.be/wegwijs/agodi

Nadere informatie

Vlaams Indicatoren Project

Vlaams Indicatoren Project Laarbeeklaan 101 1090 Brussel Borstkliniek Vlaams Indicatoren Project Borstkliniek VLAAMS INDICATOREN PROJECT - UZ BRUSSEL INLEIDING In het kader van het 'Vlaams Indicatoren Project, voor Patiënten en

Nadere informatie

KLINISCHE STUDIES. in AZ Sint-Lucas

KLINISCHE STUDIES. in AZ Sint-Lucas KLINISCHE STUDIES in AZ Sint-Lucas KLINISCHE STUDIES in AZ Sint-Lucas Overweegt u om, al dan niet op verzoek van uw arts, deel te nemen aan een klinische studie? Het is belangrijk dat u vooraf goed geïnformeerd

Nadere informatie

Sectoraal Comité van de Sociale Zekerheid en van de Gezondheid Afdeling «Sociale Zekerheid»

Sectoraal Comité van de Sociale Zekerheid en van de Gezondheid Afdeling «Sociale Zekerheid» Sectoraal Comité van de Sociale Zekerheid en van de Gezondheid Afdeling «Sociale Zekerheid» SCSZ/08/032 ADVIES NR. 08/03 VAN 4 MAART 2008 MET BETREKKING TOT DE MEDEDELING VAN GEAGGREGEERDE ANONIEME GEGEVENS

Nadere informatie

Actieplan bij de gezondheidsdoelstelling 2015-2020 voor bevolkingsonderzoek naar kanker van de baarmoederhals, borst en dikke darm

Actieplan bij de gezondheidsdoelstelling 2015-2020 voor bevolkingsonderzoek naar kanker van de baarmoederhals, borst en dikke darm Actieplan bij de gezondheidsdoelstelling 2015-2020 voor bevolkingsonderzoek naar kanker van de baarmoederhals, borst en dikke darm Referentie Actie Sleutelactoren Indicatoren Subdoelstelling 1: GOED BESTUUR

Nadere informatie

nr. 46 van ROBRECHT BOTHUYNE datum: 14 oktober 2014 aan PHILIPPE MUYTERS Dienstencheques - Gebruikers

nr. 46 van ROBRECHT BOTHUYNE datum: 14 oktober 2014 aan PHILIPPE MUYTERS Dienstencheques - Gebruikers SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 46 van ROBRECHT BOTHUYNE datum: 14 oktober 2014 aan PHILIPPE MUYTERS VLAAMS MINISTER VAN WERK, ECONOMIE, INNOVATIE EN SPORT Dienstencheques - Gebruikers De dienstencheque (DC),

Nadere informatie

CONFERENTIEBOEK. Rapportering ter voorbereiding van de Gezondheidsconferentie

CONFERENTIEBOEK. Rapportering ter voorbereiding van de Gezondheidsconferentie CONFERENTIEBOEK Rapportering ter voorbereiding van de Gezondheidsconferentie December 2013 Inhoudsopgave Lijst van tabellen... 1 Lijst van figuren... 1 Afkortingen... 2 1. Het Vlaamse preventieve gezondheidsbeleid...

Nadere informatie

Definitieve resultaten Bob-eindejaarscontroles

Definitieve resultaten Bob-eindejaarscontroles PERSBERICHT 07 februari 2013 Definitieve resultaten Bob-eindejaarscontroles Na zes weken sensibilisering en alcoholcontroles op de weg, maakt het Kenniscentrum voor de Verkeersveiligheid van het BIVV de

Nadere informatie

BEREIKEN VAN NIET-DEELNEMERS IN HET BVO BAARMOEDERHALSKANKER AAN DE HAND V/E HERINNERINGSBRIEF VAN DE GMD-HOUDEND HUISARTS. Dr.

BEREIKEN VAN NIET-DEELNEMERS IN HET BVO BAARMOEDERHALSKANKER AAN DE HAND V/E HERINNERINGSBRIEF VAN DE GMD-HOUDEND HUISARTS. Dr. BEREIKEN VAN NIET-DEELNEMERS IN HET BVO BAARMOEDERHALSKANKER AAN DE HAND V/E HERINNERINGSBRIEF VAN DE GMD-HOUDEND HUISARTS Dr. Eliane Kellen EPIDEMIOLOGIE BEVOLKINGSONDERZOEK BAARMOEDERHALSKANKER OPZET

Nadere informatie

Decreet van 20 december 2013 tot wijziging van diverse bepalingen van het decreet van 22 december 2000 betreffende de amateurkunsten

Decreet van 20 december 2013 tot wijziging van diverse bepalingen van het decreet van 22 december 2000 betreffende de amateurkunsten Decreet van 20 december 2013 tot wijziging van diverse bepalingen van het decreet van 22 december 2000 betreffende de amateurkunsten Datum 20/12/2013 Art. 1. Dit decreet regelt een gemeenschapsaangelegenheid.

Nadere informatie

Graag informeer ik hierbij naar de werking van de Zorginspectie met betrekking tot het toezichtsdomein gehandicaptenzorg.

Graag informeer ik hierbij naar de werking van de Zorginspectie met betrekking tot het toezichtsdomein gehandicaptenzorg. SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 818 van ELS ROBEYNS datum: 13 augustus 2015 aan JO VANDEURZEN VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN Zorginspectie - Gehandicaptenzorg Graag informeer ik hierbij

Nadere informatie

Resultaten voor België Ongevallen Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor België Ongevallen Gezondheidsenquête, België, 1997 6.10.1. Inleiding De term ongeval kan gedefinieerd worden als 'elk onverwacht en plots voorval dat schade berokkent of gevaar oplevert (dood, blessures,...) of als ' een voorval dat onafhankelijk van de

Nadere informatie

Resultaten voor Brussels Gewest Cardiovasculaire Preventie Gezondheidsenquête, België, 1997

Resultaten voor Brussels Gewest Cardiovasculaire Preventie Gezondheidsenquête, België, 1997 6.8.1. Inleiding In deze module worden 2 specifieke preventiedomeinen behandeld: de hypertensie en de hypercholesterolemie. De hart- en vaatziekten zijn aandoeningen die uit het oogpunt van volksgezondheid,

Nadere informatie

B A S I S O N D E R W I J S

B A S I S O N D E R W I J S 28-29 B A S I S O N D E R W I J S in beeld L E E R L I N G E N aantal leerlingen: kleuteronderwijs gewoon 243.482 gewoon 381.882 1.977 27.543 totaal kleuteronderwijs 245.459 totaal 49.425 totaal basisonderwijs:

Nadere informatie

Belangrijk voor vrouwen van 50 tot en met 69 jaar

Belangrijk voor vrouwen van 50 tot en met 69 jaar Belangrijk voor vrouwen van 50 tot en met 69 jaar Vlaams Bevolkingsonderzoek naar borstkanker Gezond zijn is belangrijk voor iedereen. Ook voor jou! Draag zorg voor jezelf en geniet van het leven. Maak

Nadere informatie

Projectoproep Kankerplan Actie 24 : Wetenschappelijke analyse in de onco-geriatrie

Projectoproep Kankerplan Actie 24 : Wetenschappelijke analyse in de onco-geriatrie B Projectoproep Kankerplan Actie 24 : Wetenschappelijke analyse in de onco-geriatrie Inleiding Deze projectoproep kadert binnen de verderzetting van Actie 24 van het Kankerplan: Steun aan pilootprojecten

Nadere informatie