Protocol Monitoring Hernieuwbare Energie

Transcriptie

1 Protocol Monitoring Hernieuwbare Energie Herziening 0 Methodiek voor het berekenen en registreren van de bijdrage van hernieuwbare energiebronnen

2 Voorwoord.5 Energie uit water. Berekening aandeel hernieuwbare Energie. Energie uit biomassa..1 Afvalverbrandings.. Houtkachels bij huishoudens 1. Aandeel hernieuwbare energie voor vervoer.. Warmteketels bij bedrijven voor. Aandeel hernieuwbare elektriciteit 1 1. Doel en aanleiding herziening. Wat is hernieuwbare energie?.1 Hernieuwbare energie definitie en actueel beleid. Nederlandse invulling hernieuwbare energie. Beleidsdoelen met betrekking tot vervoer. Monitoringsverplichtingen Nieuw in de 0.1 Methoden..Kenmerken van 0 Vergelijking en vanwijzigingen de methodieken. Levenscyclusanalyse. Fasering en tarieven. Aandeel hernieuwbare warmte.. Decentrale elektriciteitsproductie 1.5 Aandeel hernieuwbare energie volgens..5 Bij- en meestook van biomassa in elektriciteitscentrales.. Biogas.. Vloeibare biotransportbrandstoffen is er in 0? substitutiemethode 1. Bijlagen ten opzichte van 0 5. Samenwerkingsmechanismen en GvO s 5.1 Samenwerkingsmechanismen. Fasering en tarieven Statistische overdrachten tussen lidstaten 5.1. Gezamenlijke projecten. Rekenvoorbeeld.1 energie 11. ne-energie nestroom Eisen en implementatie Garanties van Oorsprong voor Elektriciteit is er in 0? 5.. Garanties van oorsprong voor verwarming Aardwarmte (geothermie).. Bodemenergie. Fasering en tarieven (inclusief hydrothermische energie). Buitenluchtwarmte of aerothermische energie. Rekenvoorbeeld in 0 Nieuw in 0 Bijlage 1: Berekeningen vermeden is er in 0? 5.1. Gezamenlijke steunregelingen 5. Garanties van Oorsprong en koeling 5.. Garanties van Oorsprong voor warmte en gas Voor is er in 0? Aardwarmte en bodemenergie. Berekenen van bruto-eindverbruik. Rekenvoorbeelden volgens bruto eindverbruik methode 0.. newarmte.1 Aandeel hernieuwbare energie totaal vaste en vloeibare biomassa. Methodologie is er in 0? en primair enegieverbruik. Bijlage Kenmerken van 0 : Factsheet Bijlage : Literatuurlijst. Fasering en tarieven. Rekenvoorbeelden Pijlers van de.5. Fasering tarieven Groeneen elektriciteitsmarkt. Rekenvoorbeeld Energie Protocol Monitoring Hernieuwbare - Herziening 0

3 Voorwoord Voor u ligt de zesde, geactualiseerde editie van het Protocol energie. Het Protocol Energie is opgesteld door de Rijksdienst voor Ondernemend Dit protocol, opgesteld in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken, voorziet in een Nederland (RVO.nl) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Betrokken stakeholders hebben uniforme voor het bepalen van de hoeveelheid Overberekeningswijze de energie die in Nederland op hernieuwbare wijze wordt geproduceerd en verbruikt. Doordat alle overheden en organisaties uitgaan input geleverd bij de uitwerking van de verschillende onderdelen. Deze is zo goed als mogelijk van de in dit protocol beschreven rekenmethodes wordt het mogelijk de ontwikkelingen op dit gebied Nieuw in de 0 goed en consistent in kaart te brengen. leesbaarheid te verbeteren. verwerkt. Naast de inhoudelijke veranderingen is het Protocol ook grotendeels herschreven om de Nieuw is ook dat het CBS nu mede auteur is van dit Protocol. Deze rol weerspiegelt de sterke Voor het Ministerie van Economische Zaken is deze heldere basis van belang omdat het CBS dit protocol gebruikt om de hoeveelheid in Nederland geproduceerde hernieuwbare energie te inhoudelijke rol die het CBS speelt bij het vaststellen van dit Protocol en het waarborgen van de consistentie met nationale en internationale energiestatistieken. berekenen. worden gebruikt om deinrealisatie volgen in is er in 0? Deze gegevens is er 0? van de beleidsdoelstellingen te is er in 0? het kader van de Europese Richtlijn Hernieuwbare Energie en het Nationaal Energieakkoord. Indien u nog vragen of opmerkingen heeft over dit protocol, kunt u contact opnemen met de auteurs ten opzichte van 0 Kenmerken en en wijzigingen ten(reinoud opzichtesegers). van 0 van RVO.nl (Lex Bosselaar,Timo Gerlagh.en Paul Sinnige) van het CBS Belangrijke inhoudelijke veranderingen van de vorige versie zijn de nieuwe kengetallen. Fasering en tarieven. Fasering en tarieven voor warmtepompen als gevolg van de publicatie door de Europese Commissie van richtsnoeren voor. Fasering en tarieven. Rekenvoorbeelden door warmtepompen.1. Rekenvoorbeeld de berekening van de energieproductie Voor zonnewarmte is de methode nu. Rekenvoorbeelden 1 Pijlers van de maximaal afgestemd op actuele Europese standaarden. Daarnaast is de methode voor het berekenen van de vermeden emissies van broeikasgassen door het gebruik van biobrandstoffen voor vervoer biogas en beschreven en zijn nieuwe inzichten verwerkt voor afvalverbrandings, biomassaketels. is er in 0? Mr. E.J. de Vries Directeur Energie en Duurzaamheid is er in 0? 0 Ministerie van Economische Zaken 0. Fasering en tarieven. Fasering en tarieven. Rekenvoorbeeld. Rekenvoorbeeld in 0 Nieuw in 0 Energie Protocol Monitoring Hernieuwbare - Herziening 0

4 1 Doel en aanleiding herziening Aanleiding Inleiding Het Protocol Energie is de grondslag voorover het vaststellen de van de hoeveelheid hernieuwbare energie in Nederland. Dit gebeurt jaarlijks door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) Het CBS gebruikt de gegevens voor diverse Nieuw in de 0 rapportages over hernieuwbare energie, zoals: StatLine; Doel Aanleiding voor deze actualisatie is een aantal ontwikkelingen in Het doel van het protocol is een reproduceerbare wijze van Europees en nationaal beleid: berekenen van het aandeel hernieuwbare energie in de totale De implementatie van de notitie van de EU Commissie energiemix in Nederland op basis van bruto finaal eindgebruik. Dit [0/1/EU] over het monitoren van hernieuwbare energie uit op een zodanige wijze dat de rapportage: warmtepompen; a. een actueel beeld geeft van de bijdrage van Nederland aan de De implementatie van aanbevelingen die lidstaten deden in doelstelling in de RED; CA-RES-verband met betrekking tot het monitoren van houtver- b. vergelijkbare gegevens oplevert over de jaren; bruik door huishoudens en zonnewarmte in het kader van de c. een vergelijking mogelijk maakt tussen rapportages van RED; verschillende instanties. Het opnemen van de monitoring van hernieuwbare energie voor Publicatie Hernieuwbare Energie in Nederland; CBS nieuwsberichten; Officiële internationale energiestatistieken voor Eurostat is er in 0?en het Internationaal Energieagentschap (IEA); van 0 Tweejaarlijkse voortgangsrapportage van Nederland (Ministerie vervoer voor de RED in relatie tot de nationale Regeling Hernieuwbare Energie voor Vervoer; Het1. opnemen van de vermeden van broeikasgassen Voor is eremissies in 0? door het verbruik van biobrandstoffen voor vervoer. Het Protocol Energie herziening 0 is in het najaar van 0 afgerond, zodat het CBS haar rapportage over1.0 basis daarvan kan verrichten en tevens de cijfers over Voor op is er in 0? de voorgaande jaren kan reviseren, zodat de tijdreeksen volgtijdelijk van 0 vergelijkbaar blijven. EZ) met betrekking tot haar verplichtingen op basis van de richt. Fasering en tarieven lijn Energie uit hernieuwbare bronnen (Renewable Energy Verder zijn er nieuwe ontwikkelingen en inzichten die vragen om. Fasering en tarieven een heroverweging van gemaakte keuzen en kengetallen.. Rekenvoorbeelden 1 Directive (RED) [00//EG] aan DG Energie van de Europese. Rekenvoorbeeld Voorbeelden daarvan zijn: Commissie. nestroom: de snelle groei en de productie per Watt peak (Wp); Energie die vanaf 00 als Monitor Duurzame Energie wordt Levensduur zonneboilers en verdere aanpassing aan de methodiek 1 van IEA en Eurostat voor thermische zonne-energie uitgevoerd door het CBS. In de loop van de jaren ontstonden verschillende monitors van verschillende organisaties met elk hun is er in 0? Vanwege veranderend beleid, nieuwe technische ontwikkelingen Houtketels bij landbouwbedrijven: hoe om te gaan met snelle groei is er in 0? 0 en onbekend aantal vollasturen; eigen rapportages, definities en rekenmethoden. Dit was in 1 de en nieuwe inzichtenen moet dit protocol worden wijzigingen tenregelmatig opzichte van 0 Afvalverbrandings: hoeten omopzichte te gaan met intern 0 ver vanhet 0 monitor. Het neerleggen van de werkwijze in een protocol maakt de Nationale Energieverkenning Compendium voor de Leefomgeving geactualiseerd. Dit gebeurde voor het laatst in het Protocol. Fasering en tarievenenergie Monitoring Hernieuwbare update Rekenvoorbeeld in 0 Nieuw in 0 bruik van warmtekrachtkoppeling-warmte.. Fasering en tarieven. Rekenvoorbeeld. Fasering en tarieven Historie. Rekenvoorbeelden startte in 10 de Monitor Duurzame Novem (voorloper van RVO.nl) aanleiding voor het opstellen van een uniform protocol voor deze vergelijking tussen monitors mogelijk. Met het oog op veranderingen in de energievoorziening en -regelingen is periodieke herziening noodzakelijk. Pijlers van de Dit document is de zesde versie. Energie Protocol Monitoring Hernieuwbare - Herziening 0

5 Met de laatste herziening in 010 is de naam veranderd in Protocol de bronnen opgenomen die meer dan 0,5 Peta-Joule bijdragen Energie om beter aan te sluiten bij de aan de Nederlandse doelstellingen voor hernieuwbare energie. RED. Daarnaast is de term hernieuwbare energie eenduidiger dan het veel gebruikte begrip duurzaam. Administratieve overdrachten van de aanspraak op energie die is opgewerkt uit hernieuwbare bronnen via Garanties van Oorsprong voor eindgebruikers nemen toe. Daarnaast kunnen landen ook Leeswijzer Het protocol Over degeeft aan hoe de bijdragen van de verschillende vormen van hernieuwbare energie berekend en gerapporteerd hernieuwbare energie overdragen voor de realisatie van worden. Dat gebeurt per hernieuwbare energiebron. Hoofdstuk Nieuw in de 0 beschrijft de uitgangspunten en definities die hieraan te grondslag Beide systemen zijn beschreven in hoofdstuk 5. liggen. Een apart hoofdstuk vormt de berekeningswijze van het aandeel Meer dan in de voorgaande versies zal de nadruk liggen op de hernieuwbare voor energie, elektriciteit, warmte en vervoer ten opzichte van het totaalverbruik. Beschreven wordt hoe dit totaal verbruik voor de monitor Hernieuwbare bepaald. is er energie wordt in 0? is er in 0? methode voor de berekening bruto eindverbruik, zoals van is erhet in 0? vereist is in voortgangsrapportages ten aanzien van de realisatie wijzigingen ten opzichte vande 0 van de Nederlandseen doelstellingen in het kader van RED. doelstellingen van de RED via andere administratieve systemen. Daarnaast beschrijft het protocol de methodiek van berekeningen. Fasering en tarieven van vermeden verbruik van primaire energie en CO emissies. Fasering en tarieven. Fasering en tarieven. Rekenvoorbeelden volgens de substitutiemethode. Deze vermeden emissies en 1. Rekenvoorbeeld. Rekenvoorbeelden 1 Pijlers van de vermeden verbruik blijven van belang, omdat dit belangrijke achterliggende doelstellingen zijn van het stimuleren van hernieuwbare energie. Daar komt bij dat voor lange termijn doelstellingen het accent in Europa meer lijkt te verschuiven naar is er in 0? CO emissiereductie. Hoofdstuk beschrijft de gehanteerde is er in 0? 0 methodologie. 0. Fasering en tarieven Hoofdstuk vormt de kern van dit document met de wijze van. Fasering en tarieven berekenen en rapporteren van het bruto-eindverbruik voor de. Rekenvoorbeeld afzonderlijke hernieuwbare energiebronnen. In principe zijn daar. Rekenvoorbeeld in 0 Nieuw in 0 Energie 5 Protocol Monitoring Hernieuwbare - Herziening 0

6 Wat is hernieuwbare energie? energiebronnen. We volgen daarbij de definities van hernieuwbare energie zijn gegeven in artikel 1 van de RED. Energie uit hernieuwbare bronnen De huidige energieproductie uit fossiele brandstoffen loopt aan tegenover het probleem de dat bij het gebruik en de productie ervan vervuilende stoffen (vooral CO en verzurende componenten) vrijkomen in grotere hoeveelheden dan het milieu kan opnemen. Nieuw in de 0 Ook raken veel van deze fossiele bronnen waaruit energie wordt gewonnen, op. Europese en nationale wet- en regelgeving beogen deze ontwikkeling te temperen onder andere door hernieuwbare energie te stimuleren. is er in 0? In de wet- en regelgeving wordt gesproken van hernieuwbare wijzigingen ten opzichte energie (gemaakt uitenhernieuwbare bronnen) en van van 0 duurzame energie (een productiewijze die toekomstig gebruik van. Fasering en tarieven grondstoffen niet aantast). Energie uit hernieuwbare nietfossiele bronnen, namelijk: wind, zon, aerothermische, geothermische, hydrothermische energie en energie uit de oceanen, waterkracht, biomassa, stortgas, gas van rioolzuiverings en biogassen Aerothermische energie Energie die in de vorm van warmte is opgeslagen in de omgevingslucht Geothermische energie Energie die in de vorm van warmte onder het vaste aard-oppervlak is is er in 0? opgeslagen energie 0 Hydrothermische Energie die in devan vorm van warmte in het oppervlaktewater is opge. Fasering en tarieven slagen hernieuwbare energie niet-fossiele energiebronnen en voor wijzigingen van 0die constant worden aangevuld. Hernieuwbare energie is dus niet in. Fasering en tarieven alle gevallen duurzaam (in de zin van schoon). Voor statistische. Rekenvoorbeeld De biologisch afbreekbare fractie van producten, afvalstoffen en residuen van biologische oorsprong uit de landbouw (met inbegrip van plantaardige en 1 dierlijke stoffen), de bosbouw en aanverwante bedrijfstakken, met isinbegrip er van in 0? 0 de visserij en de aquacultuur, alsmede de biologisch vanvan 0 0 afbreekbare fractie industrieel en huishoudelijk afval. Fasering en tarieven doeleinden wordt deze algemene omschrijving concreet gemaakt. Rekenvoorbeeld door het benoemen van een limitatieve lijst met hernieuwbare Tabel.1: De definitie van hernieuwbare energie volgens artikel 1 van de. Rekenvoorbeeld RED. Rekenvoorbeelden 1 In dit protocol wordt hernieuwbaar gebruikt. De belangrijkste reden is dat de gegevens die worden gegenereerd op basis van dit protocol de grondslag vormen voor rapportages in het kader van de Renewable Energy Directive (RED; EU-richtlijn Energie uit is er in 0? Hernieuwbare bronnen). Die richtlijn gebruikt de term Op basis van de RED dient in 00 van alle verbruikte energie in Europa, 0% afkomstig te zijn uit hernieuwbare bronnen. Voor.1 Hernieuwbare energie definitie en actueel beleid in 0. Nederlandse invulling hernieuwbare energie Nieuw in 0 Energie Protocol Monitoring Hernieuwbare - Herziening 0 Nederland is een percentage van % vastgesteld. Het doel van de voortgangsrapportage van Nederland uitgevoerd door het CBS is dan ook de voortgang te melden van de bijdrage van Hernieuwbare Energie aan het totale energieverbruik van Nederland. In grote lijnen staan zes hernieuwbare energiebronnen ter beschikking: zon, wind, waterkracht, omgevingswarmte (aerothermische energie en hydrothermische energie), aardwarmte (geothermische energie en bodem energie) en biomassa. overzicht van de bronnen die momenteel Een is er in 0?voorde Nederlandse situatie in beginsel als beschikbare hernieuwbare kunnen isvan 0 energiebronnen worden beschouwd, aangegeven in tabel.1. Daarnaast zijn in tabel. per energiesoort ook de. Fasering en tarieven technieken vermeld waarmee ze in bruikbare vorm kunnen. Rekenvoorbeelden worden omgezet. De hernieuwbare energiebronnen: waterkracht, getijden, golven, wind en de zon worden als hernieuwbare energiebron aangemerkt, ook al telt de bijdrage van passief zonne energiegebruik, zoals aangepaste woningontwerp en oriëntatie, niet mee. kan zijn verkregen als reststroom uit andere processen of als resultaat van kweek ten behoeve van het opwekken van energie. Bij het winnen van energie uit afval wordt alleen de bijdrage de hernieuwbare fractie van het afval als Pijlers van de van hernieuwbaar beschouwd.

7 . Beleidsdoelen met betrekking tot vervoer Bron Technologie wind zon turbines a) fotovoltaïsche systemen (zonnecellen) b) thermische systemen (zonneboilers, droogsystemen zwembadverwarmingen) waterkrachtcentrales getijdenenergiecentrales golfenergiecentrales osmotische energiewinning waterkracht getijden golven Over de zoet/zout gradiënt Bodem en lucht: Nieuw in de Geothermische 0 geothermie bodem energie a) direct als WKO b) met een warmtepomp aerotherm (lucht) Warmtepompen Warmtepompen hydrotherm (opp. water) is er in 0? Thermische conversie: verbranding, vergassing, ten pyrolyse opzichte van 0 biologische conversie: vergisting inzet als transportbrandstof. Fasering en tarieven Tabel.: Beschikbare hernieuwbare energiebronnen in Nederland. Rekenvoorbeelden 1 Ten slotte is het van belang dat, conform de statistische overeenkomsten van het CBS, Eurostat en dergelijke, alleen op Nederlands grondgebied geproduceerde hernieuwbare energie wordt energie op dein Antillen 1. meegeteld. Voor Hernieuwbare is er die 0? wordt geproduceerd, komt niet in de balans. Internationale handel in enalleen wijzigingen van 0 groene stroom wordt meegerekend als hierover bilaterale afspraken zijn gemaakt (zie hiervoor hoofdstuk ). Bij. Fasering en tarieven biotransportbrandstoffen gaat het niet om de productie, maar om. Rekenvoorbeeld de verkochte hoeveelheden op de binnenlandse markt, ongeacht Naast de RED heeft de Europese Commissie in de Fuel Quality In de Richtlijn hernieuwbare energie (RED) is naast het voor Directive (FQD) [00//EC] lidstaten verplicht tot een reductie Nederland vastgestelde percentage van % energie uit van % aan broeikasgasemissies op 1 december 00 ten hernieuwbare bronnen ook een bindende doelstelling voor het opzichte van het referentiejaar 010. Daarnaast is er met ingang gebruik van hernieuwbare energie voor vervoer neergelegd. Dat van 01 de verplichting om jaarlijks over de voortgang op deze houdt in dat in 00 de totale toepassing van hernieuwbare doelstelling te rapporteren. Die rapportage valt buiten de scope energie in transport minimaal van 10% moet zijn van het totale van dit protocol. verbruik aan benzine, diesel, biobrandstoffen en elektriciteit voor vervoer. Hiervoor is een bijmengverplichting opgelegd aan de. Monitoringsverplichtingen leveranciers van brandstoffen voor wegvervoer en mobiele De belangrijkste basis voor structurele monitoringsgegevens en dit werktuigen aan de Nederlandse markt. Leveranciers van gas en protocol is de rapportageverplichting voor lidstaten die voortvloeit elektriciteit aan wegvervoer zijn uitgesloten van de verplichting, maar kunnen vrijwillig deelnemen en zo hun eventuele extra uit art van de RED. Op grond hiervan is Nederland verplicht om met ingang van 011 elke twee jaar de Europese Commissie onder inspanning administratief verkopen aan de bedrijven met een is er in 0? verplichting. andere te rapporteren over deisvoortgang die geboekt is bij het er in 0? bevorderen en het gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen vanin0 per en het aandeel energie uit hernieuwbare bronnen, totaal en In september 0 heeft de SER (Sociaal-Economische Raad) het. Fasering en tarieven Nationale Energieakkoord dat is bereikt tussen Kabinet, sector.. Fasering en tarieven. Rekenvoorbeeld werkgevers, vakbonden en milieuorganisaties, aangeboden aan. Rekenvoorbeelden Voorts maken de gegevens over hernieuwbare energie ook het parlement. In dat akkoord zijn afspraken gemaakt die onderdeel uit van de nationale gegevens die het CBS jaarlijks aan betrekking hebben op het aandeel hernieuwbare energie in Voor dit protocol zijn de belangrijkste afspraken daarin 1 Nederland. Eurostat levert voor de officiële internationale energiestatistieken van de Europese Commissie en het Internationaal dat: is er in 0? 0 het aandeel hernieuwbare energie in Nederland % in 00 en Energieagentschap (IEA). Dit protocol beschrijft hoe het CBS de EU % in 0 zal bedragen; van 0 0 in 050 Nederland een volledig klimaatneutrale energievoorzie. Fasering ning heeft; en tarieven het onderdeel hernieuwbare energie. er een substantiële extra inzet op windenergie zal plaatsvinden.. Rekenvoorbeeld voor verordening voor energiestatistieken(eg 10/00) toepast Pijlers van de de herkomst. Ook dit is conform Europese regelgeving. in 0 Nieuw in 0 Energie Protocol Monitoring Hernieuwbare - Herziening 0

8 Methodologie Uitgangspunt voor het berekenen van het verbruik van hernieuwbare energie in dit protocol is de bruto eindverbruik-methode die daartoe is vastgelegd in de RED. Er zijn echter meer methoden om de productie en het verbruik van hernieuwbare energie te berekede nen. Over Deze zijn in oudere rapportages gehanteerd, maar zijn ook voor actuele rapportages van het CBS zoals die aan het IEA en Nieuw inberekeningen de 0 CO -reductie voor vervoer nog van belang. Voor een goede begripsvorming zijn de verschillende methodieken in dit hoofdstuk beschreven en onderling vergeleken. Berekeningen aan de hand van de bruto eindverbruik-methode Voor is er invan 0? treft 1.u in hoofdstuk, met formules en voorbeelden de berekening in factsheets (bijlage ). Van de andere methoden is een beschrijving van de berekeningswijze beschikbaar in bijlage 1.. Fasering en tarieven.1 Methoden. Rekenvoorbeelden 1 Verschillen tussen methoden voor het berekenen van energie geproduceerd uit hernieuwbare bronnen ontstaan door het moment van meten en door activiteiten in de berekening worden meegenomen. Onderstaand is per methode een korte welk deel daarvan van hernieuwbare bronnen afkomstig is. Er Substitutiemethode wordt hierbij dus niet teruggerekend naar de hoeveelheid fossiele Bij de substitutiemethode gaat men uit van het principe dat primaire energie. Het eindverbruik van energie is de energie die hoewel energie uit iedere willekeurige bron kan worden geleverd is aan de eindverbruiksectoren (industrie, diensten, gewonnen, elke hernieuwbare bron in de praktijk vrijwel alleen als huishoudens, vervoer en landbouw). Elektriciteitsopwekking door vervanging van een bepaalde conventionele energiebron gebruikt de eindverbruik sectoren zelf wordt daarbij verplaatst naar de wordt; en met die conventionele bron (de referentietechnologie) energiesector en dus niet in mindering gebracht op het eigen kan hij dus worden vergeleken. Elke bijdrage van een hernieuwbare verbruik van elektriciteit. bron wordt in de substitutiemethode daarom teruggerekend naar Het bruto eindverbruik is inclusief het verbruik van elektriciteit en de theoretische energie-inhoud van de vervangen conventionele warmte door de energiesector voor het produceren van bron. Dit is het vermeden verbruik van fossiele primaire energie. elektriciteit en warmte en inclusief het verlies aan elektriciteit en Deze substitutiemethode maakt het mogelijk de verschillende warmte tijdens de distributie en de transmissie. Deze methode ligt vast in de RED. energiebronnen (en ook warmte, elektriciteit en gas) op gelijke basis met elkaar te vergelijken en sluit aan bij de gedachte dat het is er in 0? Bij de bruto eindverbruik methode wordt, afhankelijk van de gebruik van 0 of de energietechniek, gemaakt ten vanopzichte de input methode verbruik van hernieuwbare vooral als gewenst wordt energie is er in 0? gezien vanwege het vermijden van het verbruik van fossiele endewijzigingen tenbroeikasgasemissies. opzichte van 0 Deze primaire energie en gerelateerde output methode. Voorbeelden:. Fasering en tarieven Bij het verbranden van hout in een houtkachel wordt bij bruto methode kan ook gebruikt worden om de CO-reductie te bepalen. Fasering en tarieven van de opwekking van hernieuwbare energie. Zie voor de verdere. Rekenvoorbeeld van het hout genomen (dit is eindverbruik de energiewaarde. Rekenvoorbeelden uitwerking hoofdstuk 5. De methode kijkt alleen naar de direct gelijk aan input methode). Dit volgt uit de afspraak in internatio- bespaarde fossiele energie. Het is geen volledige LCA-methode. De nale energiestatistieken dat het verbruik van een brandstof in een 1 warmteketel/kachel al als eindverbruik wordt gezien. De warm- substitutiemethode was voor de aanname van de RED in Nederland in gebruik. beschrijving gegeven. is er in 0? teproductie in deze valt buiten de systeemgrenzen is er in 0? 0 van de energiestatistieken van 0 Bruto eindverbruik-methode bij. een biomassa-vergistingsinstallatie met daaraan gekoppeld Kenmerken van 0 0 Bij de.methode de bepaling van het bruto eindgebruik van Fasering voor en tarieven energie volgens de Richtlijn Energie uit Hernieuwbare bronnen Rekenvoorbeeld (RED).[00//EG] wordt het energetische eindverbruik van Nieuw in 0 De gegevens die verzameld worden om het aandeel hernieuwbare een WKK die warmte aflevert, is de eindverbruiker degene die na Fasering enistarieven de.wkk zit. Hier het bruto eindverbruik de warmte en elektrici- energie de bruto eindverbruik-methode te bepalen, volgens ontvangen teit door de WKK geleverd en is dus sprake van de output.. Rekenvoorbeeld rapportages over Pijlers van deenergie in Nederland aan het International Energy Agency (IEA) en Eurostat. Op basis van deze rapportages Energie Protocol Monitoring Hernieuwbare - Herziening 0 energie als uitgangspunt genomen. Vervolgens wordt gekeken in 0 Primaire energiemethode worden ook gebruikt voor de al lang bestaande internationale

9 publiceren IEA en Eurostat energiebalansen waaruit het primair energie aan het primair energieverbruik volgens de traditionele verbruik van hernieuwbare energie bepaald wordt. energiebalansen. rendement om de vervanging van fossiele brandstoffen te berekenen. Voor 01 komt dat uit op 1/0, =, GJ; Het primair verbruik is daarbij gedefinieerd als het verbruik van de. Bij lage conversierendementen (bijvoorbeeld een biomassa- eerst bruikbare en meetbare vorm van energie. Deze methode In fig..1 is die relatie tussen de input-, output- en ketel met 50% warmterendement), staat bij de inputmethode 1 wordt ook al wel de inputmethode genoemd (IEA/Eurostat 00). substitutiemethode schematisch weergegeven. GJ biomassa voor 1 GJ hernieuwbare energie. Bij de substitutiemethode levert dit 0,5 GJ warmte op gedeeld door het referen-. Over Vergelijking de van de methodieken Alle drie de methodes zijn relevant. De bruto eindverbruik- methode geeft antwoord op de vraag of Nederland zijn REDNieuw in de 0 doelstelling haalt. De substitutiemethode geeft antwoord op de De berekeningswijze volgens deze drie methoden leiden tot grote tierendement van 0% = 0,5 GJ vermeden verbruik van fossiele verschillen in uitkomsten. In de volgende twee voorbeelden is dit energie. Bij het bruto-eindverbruik wordt de warmte genomen zichtbaar: indien deze wordt verkocht en de gebruikte biomassa voor het 1. Bij de productie van hernieuwbare elektriciteit (wind, water, opwekken van de warmte indien de warmte niet wordt verkocht. vraag hoeveel het verbruik van fossiele primaire energie daalt door zon), is 1 GJ elektriciteitsproductie volgens de input- en bruto het verbruik van hernieuwbare energie. De primaire energiemethode laat zien wat de bijdrage is van hernieuwbare eindverbruik methode 1 GJ verbruik van hernieuwbare energie. Bij de substitutiemethode wordt dit gedeeld door het referente- is er in 0? Input Output is er in 0? Bruto eindverbruik. Fasering en tarieven (meten in/out is afhankelijk van locatie van het systeem). Fasering en tarieven. Rekenvoorbeelden 1 Hernieuwbare bron Hernieuwbare Energiesysteem Primair verbruik Vermeden Primaire Referentiesysteem Energie is er in 0? fossiele = HE. Fasering en tarieven. Rekenvoorbeeld Figuur.1: Schema van de input- output- en substitutiemethode in 0. Rekenvoorbeeld. Levenscyclusanalyse In de berekening van het aandeel hernieuwbare energie worden geen (LCA s) Voorinde0? berekening 1. levenscyclusanalyses Voor is eruitgevoerd. van de CO-reductie van biobrandstoffen van fossiele wijzigingen van 0 brandstoffen wordtenechter wel eenten deelopzichte van de keten uit die analyse meegenomen. Daarom wordt deze onderstaand kort beschreven.. Fasering en tarieven. Rekenvoorbeelden het hele productieproces vande De levenscyclusanalyse vergelijkt hernieuwbare met conventionele energiedragers. Worden deze Hernieuwbare energieproductie 1 is er in 0? 0 0 ketenemissies in kaart gebracht, dan spreekt men van een LCA methode. Vooral bij biobrandstoffen is het gebruikelijk om een dergelijke analyse te maken (well to wheel), omdat bij het CO productieproces van biobrandstoffen veel van de uitgespaarde verloren gaat. In de Europese richtlijn Hernieuwbare Energie staat een LCA rekenmethode ontvangen gegeven om de besparing van Substitutie. Fasering en tarieven (Resultanten van vermeden fossiel en output) broeikasgasemissies van biobrandstoffen van fossiele. Rekenvoorbeeld brandstoffen kunnen Pijlers vantede berekenen. Hiermee wordt inzicht verkregen in de mate van duurzaamheid van de biobrandstof en Nieuw in 0 Energie Protocol Monitoring Hernieuwbare - Herziening 0

10 kunnen er duurzaamheidseisen (o.a. minimale CO-reductie) gesteld De reden daarvoor is dat het voor de eenvoud aantrekkelijk is om worden. geen LCA te gebruiken en dat de afwijking met de werkelijkheid nog acceptabel is. Voor de vermeden emissie van broeikasgassen In het geval van de RED gaat het daarbij om een LCA berekening op leidt het weglaten van de LCA berekening tot een te grote basis van broeikasgasemissies. Ook emissies van CH en NO afwijking van de realiteit. worden hierbij dus meegenomen en deze worden omgerekend naar CO-equivalenten. Het resultaat van de LCA-berekening wordt niet In bijlage 5 van de richtlijn Energie uit hernieuwbare bronnen gebruikt om de energetische waarde van de biobrandstof te wordt een rekenmethode aangegeven en standaardwaarden voor corrigeren. Biobrandstoffen die aan de minimale CO-reductie Nieuw in de 0 voldoen, worden volledig meegeteld als hernieuwbaar. Brandstoffen broeikasemissiereducties omgerekend naar CO-equivalenten op die niet voldoen, tellen helemaal niet mee. de CO-reductie van biobrandstoffen van fossiele Bij het telen van de grondstoffen en de productie van biobrandstoffen somsisveel fossiele energieingebruikt wordt er 0? en wordt vaak ook een substantiële hoeveelheid niet-co broeikasgassen uitgestoten (bijvoorbeeld doorvan het 0 basis van een levenscyclusanalyse (LCA). Voor de berekening van brandstoffen is er daarom voor gekozen om daarnaar te verwijzen. is er in 0? is er in 0? kunstmestgebruik bij de productie van koolzaad voor biodiesel).. Fasering en tarieven Over de hele keten gezien is het vermeden verbruik van fossiele. Fasering en tarieven. Fasering en tarieven. Rekenvoorbeelden primaire energie en de vermeden emissie van broeikasgassen1. Rekenvoorbeeld. Rekenvoorbeelden 1 Pijlers van de dan ook lager dan het primaire energieverbruik en de broeikasgasemissie van de vervangen fossiele brandstoffen. Bij de huidige generatie biobrandstoffen gaat het naar schatting is er in 0? om een kleine 0% vermeden primaire energie per eenheid vervangen biobrandstof. Voor de substitutiemethode wordt voor van 0 het protocol aangenomen dat 1 joule biobrandstoffen leidt tot. Fasering en tarieven 1 joule vermeden primaire energie. Dat is dus een overschatting.. Rekenvoorbeeld in 0 Nieuw in 0 is er in 0? 0 0. Fasering en tarieven. Rekenvoorbeeld Energie 10 Protocol - Herziening 0

11 Berekenen van bruto eindverbruik de gemeten elektriciteitsproductie (GWhe). Het gemiddelde opgestelde vermogen in een bepaald jaar is het gemiddelde van het vermogen aan het einde van het jaar en het Voorstel aparte normalisatie voor wind op land en wind op zee einde van het voorgaande jaar. Het opgestelde vermogen aan het Het grote verschil in vollasturen tussen wind op land en wind op einde van elk jaar wordt bepaald door het CBS op basis van.1 energie zee maakt dat, als de verhouding tussen deze beide opties sterk verkoopgegevens van leveranciers en een aanname voor de Wat wordt bepaald? verandert, de normalisatie geen recht doet aan het windpark dat levensduur van de systemen. Deze levensduur wordt gesteld op VoorOver windenergie wordt het bruto eindverbruik berekend als de de elektriciteitsproductie. Daarbij wordt genormaliseerd over een daadwerkelijk aanwezig is. Door de normalisatie wordt immers jaar, op basis van garanties van leveranciers [UvU0]. periode van vijf jaar om fluctuaties in de hoeveelheid wind uit te Nieuw in de 0 middelen. gemiddeld parkrendement van de afgelopen 5 jaar. Dit probleem De specifieke jaarlijkse opbrengst van de opgestelde systemen kan worden ondervangen door apart voor wind op land en wind wordt ingeschat op 5 kwh per kw piek (kwp) opgesteld op zee te normaliseren. zonnestroom-vermogen [UvU0]. Dit kengetal is met dit Een voorstel hiervoor is door Nederland bij Eurostat neergelegd. Mocht de komende jaren worden besloten de normalisatie apart protocol herzien en geldt vanaf 01 oudere jaren gold de oude waarde van een specifieke jaarlijkse opbrengst van 00 kwh toe1.te staan dan zal dit door het worden toegepast. Voor is ercbs in 0? per1.kwp. Voor is er in 0?. ne-energie Basisgegevens..1 nestroom. Fasering en tarieven Wat wordt bepaald? het nieuw geïnstalleerde vermogen per jaar (kwp);. Fasering en tarieven kengetal voor de levensduur;. Rekenvoorbeelden kengetal voor de elektriciteitsproductie per eenheid vermogen. 1 Kengetallen voor toekomstige projecten Op de middellange termijn zal de opbrengst toenemen door Hoe wordt dit bepaald? Het CBS bepaalt de totale elektriciteitsproductie en het totale windvermogen aan het eind vaniselk jaar, grotendeels basis van er inop 0? data van CertiQ. De normalisatieprocedure is met een formule van 0 vastgelegd in de REDenenwijzigingen komt erop neer dat eerst voor elk jaar het gemiddelde vermogen wordt berekend als het gemiddelde van het. Fasering en tarieven vermogen aan het begin en het einde van het jaar. Vervolgens wordt niet de werkelijke elektriciteitsproductie meegenomen, maar een. Rekenvoorbeelden 1 de gemiddelde productiefactor (productie per eenheid vermogen) Rekenvoorbeeld Het. bruto eindverbruik voor zonnestroom is gelijk aan de berekend van de laatste vijf jaar op basis van de jaarlijkse elektriciteitsproductie uit zonne-energie. Daarbij wordt niet elektriciteitsproductie en de gemiddelde vermogens per jaar. Tot slot wordt de genormaliseerde productie berekend als het gemiddelde genormaliseerd voor de hoeveelheid zonlicht. vermogen van het laatste jaar vermenigvuldigd met de gemiddelde is er in 0? productiefactor. Hoe wordt dit bepaald? is er in 0? 0 In veel gevallen wordt de elektriciteitsproductie van zonnestroom- verbeteringen van het systeem en een vergroting van het De berekeningsformule wordt in de factsheet (bijlage ) behandeld.. Fasering en tarieven systemen niet gemeten of centraalten geregistreerd. Daarom opzichte van 0 wordt 0 gebruik gemaakt van een modelberekening waarbij het gemiddelde. Fasering en tarieven jaar wordt vermenigvuldigd opgesteld vermogen in een bepaald opbrengst per kwp. Mogelijk worden door de dalende prijzen, Basisgegevens. Rekenvoorbeeld het elektrisch vermogen (MWe); met een kengetal voor de elektriciteitsproductie per eenheid. Rekenvoorbeeld vermogen. we Pijlers vanaf 00 een specifieke opbrengst aan van 00 kwh/jaar van de per in 0 Nieuw in 0 Energie 11 Protocol Monitoring Hernieuwbare - Herziening 0 marktaandeel van nieuwe technologieën met een hogere PV-systemen ook op minder goede locaties geplaatst en gaatook veroudering van systemen een rol spelen. Op basis hiervan nemen kwp.

12 wordt gebruikt plus de verkochte zonnewarmte. In Nederland.. newarmte newarmte is de benutting van zonne-energie door omzetting wordt heel weinig zonnewarmte verkocht. Daarom wordt naar warmte. Daarbij moet sprake zijn van een actief systeem dat verkochte zonnewarmte niet apart onderscheiden en het bruto zonnewarmte opvangt en van waaruit de warmte wordt eindverbruik van zonnewarmte gelijk gesteld aan de totale getransporteerd naar een toepassing. Daarbij wordt onderscheid productie van zonnewarmte. De productie van zonnewarmte is Toepassing neboiler warmtapwater Groot zonthermisch systeem Solar combisystemen Onafgedekte systemen gemaakt tussen de volgende typen systemen: gedefinieerd volgens de definities van IEA en Eurostat: The Solar Tabel. Waarde voor de constante uit het model voor zonnewarmte Afgedekte Over desystemen: systemen die gebruik maken van collectoren thermal production is the heat available to the heat transfer medium minus the optical and collector heat losses [IEA/ Voor de grote zonneboilers is daarbij de aanname dat de bij. Hierbij is onderscheid naar: Nieuw in de 0 - neboilers: afgedekte systemen voor het maken van warmtap- Eurostat00]. hoofdfunctie warmtapwater is. De meetgegevens die in Nederland bekend zijn geven vooral informatie over de output van met een transparante afdekking. Vacuümbuissystemen horen daar water en met een oppervlak <m; C (m/kw) 0, 0, 0, 0, zonnewarmtesystemen [Ecofys00] en niet over de Hoe wordt dit bepaald? - Grote zonneboilers: afgedekte systemen met een oppervlak >m; - Solar combisystemen: systemen met afgedekte collectoren voor newarmtesystemen worden doorgaans niet bemeten. De warmteproductie wordt daarom bepaald met een warmteproductie volgens de definitie van IEA en Eurostat. Daarom is er voor gekozen de waarde voor kengetal C over te nemen van het warmtapwater en ruimteverwarming. Dit wordt tot toe inge is er innu 0? schat als percentage van zonneboilers dat ook ruimteverwarming Kenmerken van 0 kan.leveren. De branche geeft hiervoor een expert judgement. modelberekening die door hetisiea Solar Heating Cooling er and in 0? programma en ESTIF is voorgesteld en geaccepteerd is door opzichte van 0 Eurostat en de lidstaten in CA-RES ten verband [SHC011]. voorstel van ESTIF en IEA. Dezeiskomen % hogerin uit0? dan wat werd er gehanteerd in de vorige versie van dit protocol.. Fasering en tarieven De warmteproductie, E [GJ], wordt volgens dit model berekend Het opgestelde collectoroppervlak wordt afgeleid uit door het CBS. Fasering en tarieven verzamelde jaarlijkse verkoopgegevens van de leveranciers van met. derekenvoorbeeld volgende formule:. Rekenvoorbeelden zonnewarmtesystemen en een aanname voor de gemiddelde Onafgedekte zonthermische systemen: dit zijn vooral systemen. Fasering en tarieven voor het verwarmen van zwembaden.. Rekenvoorbeelden 1 De categorie solar lamellen wordt niet meer meegeteld. Solar E= C*P *G levensduur. De levensduur van zonneboilers is begin 0 door het lamellen zijn systemen voor het afdekken van een zwembad, die in het zwembad kunnen brengen. Deze ook zonnewarmte C = een constante [m/kw] 1 P = het opgestelde vermogen [kw] = 0, * opgestelde oppervlak CBS geënquêteerd onder 100 huishoudens en bleek circa 0 jaar te is zijn voor systemen geïnstalleerd tussen 10 en 000. De 0 jaar categorie wordt internationaal gezien als passieve zonne-energie is er in 0? en daarom niet meegeteld. Als gevolg daarvan heeft het geen plek [m] is er in 0? 0 G = de instraling van de zon onder optimale condities (voor in lijn met het advies van het IEA Solar Heating and Cooling meer.inkenmerken dit protocol. van 0 Nederland 5 zuid)en[gj/m ]. G volgt uitopzichte NEN 500: wijzigingen ten van00 0en is0, GJ/m. jaar. Dit is een vast getal voor de instraling.. Fasering en tarieven een levensduur van jaar gebaseerd op eerdere gegevens. De waarde van C is afhankelijk van de toepassing (tabel.) en is. Rekenvoorbeeld afgeleid uit SHC011. Het nieuwvan geïnstalleerde Pijlers de collectoroppervlak per jaar per type.wordt Fasering en tarieven Wat bepaald? Het bruto eindverbruik van zonnewarmte is in principe gelijk aan. Rekenvoorbeeld de geproduceerde zonnewarmte die door de producenten zelf in 0 Nieuw in 0 Energie 1 Protocol - Herziening 0 programme [SHC011]. Voor de oudere systemen is de aanname Basisgegevens systeem;

13 kengetal voor de levensduur; Bij aardwarmte gaat het om warmte die afkomstig is van het Deze grens sluit goed aan bij de fysische situatie van de huidige kengetallen voor omrekening van het collectoroppervlak naar binnenste van de aarde. wordt vaak gebruikt als projecten in Nederland en is ook praktisch want tot 500 meter synoniem voor aardwarmte. De temperatuur is doorgaans zo beheren de provincies de benodigde vergunningen terwijl ten hoog dat de warmte direct benut kan worden. aanzien van diepere niveaus het Staatstoezicht op de Mijnen warmteproductie. verantwoordelijk is.. Aardwarmte en bodemenergie Het begrip geothermal energy uit de Richtlijn Hernieuwbare energie Bij bodemenergie gaat het om seizoensopslag van warmte en is in deze gedefinieerd als alle warmte afkomstig van OverRichtlijn de onder het aardoppervlak. In Nederland zijn er twee soorten koude in het bovenste gedeelte van de bodem, ook warmte/ In de standaard energiestatistieken van IEA en Eurostat beperkt koudeopslag genoemd. De temperatuur is meestal niet hoog het begrip geothermal energy zich tot warmte uit het binnenste energie van onder het aardoppervlak: bodemenergie en Nieuw in de 0 aardwarmte. Er is helaas geen korte overkoepelende term voor genoeg om de warmte direct te benutten. Daarom wordt bij van de aarde (aardwarmte dus). In dit Protocol staat de bredere bodemenergie vaak een warmtepomp ingezet. definitie uit de RED centraal. Het onderscheid tussen aardwarmte en bodemenergie hangt af van de diepte waaruit warmte wordt gewonnen. In dit Protocol In het vorige Protocol werd aardwarmte nog diepe bodemenergie genoemd en bodemenergie werd ondiepe wordt de grens gelegd op een is diepte van 500 meter. er in 0? bodemenergie Bijisdeze update is dat dus gewijzigd, genoemd. er in 0? omdat het begrip bodem eigenlijk alleen verwijst naar het tenaardopppervlak. opzichte van 0 bovenste deel vanen de wijzigingen laag onder het aardwarmte en bodemenergie tezamen en daarom gebruiken we in dit Protocol Aardwarmte en bodemenergie als vertaling van het begrip geothermal energy uit de Richtlijn Hernieuwbare energie. is er in 0? Protocol Monitoring HE 0 van 0 Aardwarmte enen bodemenergie. Fasering tarieven. Rekenvoorbeelden enrichtlijn wijzigingen Energie van 0 Hernieuwbare..1 Aardwarmte (>= 500m diep) Geothermische energie :. Fasering en tarieven energie die in de vorm van warmte onder het vaste aardoppervlak is opgeslagen.. Bodemenergie1(< 500m diep). Rekenvoorbeeld of WKO. ter verdelen in: a. open systemen: water-water systemen b. gesloten systemen: bodem-water systemen 1 Buitenluchtwarmte. Buitenluchtwarmte: Aerothermische energie : Lucht-lucht systemen energie die in de vorm van warmte is 0 is er in 0? is er in 0? Lucht-water systemen opgeslagen in de omgevingslucht 0 Hydrothermische energie.. Hydrothermisch (oppervlaktewater) Hydrothermische energie : energie die in de vorm van warmte in het. Fasering en tarieven. Fasering en tarieven oppervlaktewater is opgeslagen. Rekenvoorbeeld. Rekenvoorbeeld Tabel..1: Toelichting op de indeling van aardwarmte-, bodemenergie-, aerothermische- en hydrothermische systemen in 0 Nieuw in 0 Hernieuwbare Energie Protocol Monitoring - Herziening 0 Daar komt bij dat het in de praktijk de begrippen diep en. Fasering en tarieven ondiep op verschillende manieren werden gebruikt, waardoor de. Rekenvoorbeelden bodemenergie verwarring konden begrippen diepe en ondiepe opwekken. Bij de toepassing van bodemenergie wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen: 1. Open bronnen: het water wordt uit een aquifer opgepompt en teruggevoerd.. Gesloten bronnen: alleen de warmte en koude worden uit de bodem gehaald met een bodemwarmtewisselaar. OokPijlers bij warmte uit de buitenlucht en oppervlaktewater zijn van de meestal warmtepompen nodig om de energie te benutten.

14 De warmtepompen vormen het aangrijpingspunt voor het in kaart..1 Aardwarmte(geothermie) het weer in de bodem geïnjecteerde water (op maaiveldniveau) en brengen van de benutting van bodemwarmte en warmte uit de Wat wordt bepaald? de soortelijke warmte van water. buitenlucht en oppervlaktewater. De methodiek is daarbij op Het bruto eindverbruik van aardwarmte is in principe gelijk aan de hoofdlijnen vergelijkbaar. Daarom worden de energieproductie geproduceerde aardwarmte die door de producenten zelf wordt door warmtepompen uit alle drie de energiebronnen in deze gebruikt plus de verkochte aardwarmte. Tot op heden gaat het paragraaf integraal besproken. vooral om zelf gebruikte aardwarmte. Elektriciteitsproductie uit Hydrothermische energie is warmte en koude die uit aardwarmte is er nog niet. Basisgegevens de warmteproductie per jaar (TJth). Kengetallen voor toekomstige projecten De opbrengst van aardwarmteprojecten hangt sterk af van de duur oppervlaktewater gewonnen wordt. Dit komt in Nederland nog Nieuw in de 0 niet heel veel voor en de verwerking van de gegevens is vrijwel het In Nederland zijn de eerste projecten voor de toepassing van gedimensioneerd op een lange draaitijd, voor ruimteverwarming zelfde als voor ondiepe bodemenergie, daarom wordt dit aardwarmte in gebruik. Deze projecten worden per stuk en kasverwarming is 5000 vollasturen redelijk. gemonitord en de warmteproductie is bekend via CertiQ. De warmteproductie is het product van de massastroom van Voor toekomstige industriële toepassingen kan het nog hoger water, het temperatuurverschil het opgepompte wateren istussen er in 0? worden. is er in 0? onderdeel hier tegelijk behandeld met bodemenergie. is er in 0?. voor Kenmerken van 0 Bron de WP Bronten enopzichte afgifte medium van 0 HHP SPF Opmerking energie) van 0.. Bodemenergie (inclusief hydrothermische Aerothermische Lucht-lucht, niet omkeerbaar. Fasering enenergie tarieven (omgevingswarmte) Lucht-water < 1 kw 0. Fasering, Komt weinig voor en tarieven 0, Vooral hybride ketels 0. Rekenvoorbeeld, Wat wordt bepaald?. Fasering en tarieven De meeste systemen voor bodemenergie gebruiken een. Rekenvoorbeelden warmtepomp om de bodemwarmte te benutten.. Rekenvoorbeelden Lucht-water > 1 kw 1 Lucht-lucht omkeerbaar < 1 kw 0a 0 Kleine airco s Het bruto eindverbruik is gelijk aan de onttrekking van warmte uit Lucht-lucht omkeerbaar > 1 kw Lucht-water omkeerbaar 550b 0, Voor 00 geen bijdrage de bodem (of het oppervlaktewater) door de warmtepompen. kan ook benut worden zonder warmtepomp, Bodemwarmte Ventilatielucht-lucht is er in 0? Ventilatielucht-water Bodemenergie Bodem-lucht van 0 Bodem-water. Fasering en tarieven Hydrothermisch -lucht van de warmtevraag. Voor Nederland worden de systemen Hoe wordt dit bepaald? (Oppervlakte water) -water. Rekenvoorbeeld, 1, is er in 0? 0 0, bijvoorbeeld via het voorverwarmen van ventilatielucht. Dit, van c Kenmerken,0c Open en gesloten bronnen 1100c en tarieven 1100.c Fasering, de rapportagesystemen van Eurostat nog niet in deze wijze van 0 c,0c Rekenvoorbeeld 0 benutten van bodemwarmte. Daarom wordt deze wijze van benutten nog niet meegenomen. Pijlers van de De koude uit ondiepe bodemenergie telt niet mee voor de Tabel..: Kengetallen productie hernieuwbare energie met warmtepompen in 0 Nieuw in 0 gebeurt in Nederland op beperkte schaal. Op dit moment voorzien Energie Protocol - Herziening 0

15 Europese richtlijn. Er staan wel kengetallen in dit protocol, zodat De basisformule voor warmtepompen uit de RED is: De bijdrage hiervan wordt daarom op 0 gezet. het CBS de omvang hiervan wel in beeld kan brengen. ERES = Qusable * (1-1/SPF) c. Voor bodemenergiesystemen is het aantal vollasturen van Met Qusable= HHP * Prated *, MJ 1100 aangehouden. De SPF is voor bodem-water systemen De warmte (en koude) uit de bodem telt alleen als hernieuwbare ERES: de jaarlijkse hernieuwbare energieproductie volgens de bruto gesteld op,0 in plaats van,5 die door de EU wordt aan- energie als de bron van de seizoensopslag een hernieuwbare bron is, eindverbruikmethode gegeven. De basis hiervoor zijn de kengetallen uit het protocol zoals omgevingswarmte. Seizoensopslag van warmte uit fossiele Qusable: de warmteproductie door warmtepompen [GJ] energiedragers wordt niet als hernieuwbare energie gezien., MJ: omrekenfactor van kwh naar GJ. 010 en de achterliggende notitie [TNO00]. Voor hydro thermische systemen zijn dezelfde kengetallen aangehouden SPF: de gemiddelde Seasonal Performance Factor (verhouding als voor bodemenergie. Hoe wordt dit bepaald? Nieuw in de 0 De Europese commissie heeft een in een aanvullend document op tussen warmteproductie en eigen energieverbruik van de warmtepompen) Volgens de EU-richtlijn telt warmte uit warmtepompen alleen als de Richtlijn Hernieuwbare Energie richtsnoeren gegeven voor de Hhp: het aantal vollasturen per jaar hernieuwbare warmte als de SPF groter is dan,5. De inschatting is berekening van de opbrengst van systemen die gebruik maken van een warmtepomp [0/1/EU]. De richtsnoeren geven standaard Prated: het geïnstalleerde vermogen aan warmtepompen, gebaseerd op enquêtes over de verkoop van warmtepompen en de dat alle warmtepompen voldoen aan dit criterium, uitgezonder de lucht-lucht warmtepompen van voor 00. parameters, maar moedigt de lidstaten nadrukkelijk om af te is er inaan 0? wijken van de standaarden als dat goed onderbouwd kan worden. levensduurverwachting. is er in 0? is er in 0? Basisgegevens. geplaatste Kenmerken vantype 0systeem het thermische vermogen per jaar per De methodiek van dit protocol is aangepast om zoveel mogelijk. Fasering en tarieven aan te sluiten bij de publicatie van de EU. Waar wordt afgeweken HHP en SPF.. Fasering en tarieven (kwth);. Fasering en tarieven Een aanname voor de levensduur;. Rekenvoorbeelden 1 van de Europese methode is dit aangegeven. De methode wijkt.er Rekenvoorbeeld Waar geen Nederlandse gegevens zijn, zijn de forfaitaire. Rekenvoorbeelden Kengetallen voor de warmteproductie en het eigen verbruikper niet sterk af van de methodiek uit het protocol van 010, maar een waardes van de EU overgenomen. Hieronder staan de afwijkingen type systeem. aantal categorieën hebben een aangepaste naam en sommige kengetallen zijn iets gewijzigd. van de forfaitaire waardes met een onderbouwing daarvan: 1 a. voor kleine lucht-lucht systemen nemen we aan dat het vooral voor toekomstige projecten Kengetallen is er in 0? De EU-methodiek maakt geen verschil tussen open en gesloten airco s zijn die niet als warmtepomp worden ingezet. is er in 0? 0 De bijdrage is daarom op 0 gezet. 0 voor Per toepassingsgebied staan in de ten tabelopzichte.. devan kengetallen De techniek is nu redelijk ontwikkeld. Voor toekomstige projecten kunnen de huidige kentallen worden toegepast. bronnen en de verschillen in getallen tussen openvan en 0 gesloten ten opzichte bronnen volgens het oude protocol zijn gering.. Fasering tarieven Daarom wordt inendeze update van het protocol ook geen b. voor overige lucht-lucht warmtepompen is de aanname van 0 dat 0 maar een deel van de systemen als warmtepomp wordt inge. Fasering tarieven zijn, blijft het aantal vollasturen zet. Totdat eren goede gegevens Zoals hierboven geschetst telt benutting van bodemwarmte onderscheid meer gemaakt tussen open en gesloten bronnen.. Rekenvoorbeeld op de 550 uur uit het oude protocol systemen van voor. Rekenvoorbeeld 00 is niet aan te tonen dat ze aan het SPF criterium voldoen. zonder warmtepomp en koude uit de bodem vooralsnog nietmee Pijlers van de voor het bruto eindverbruik volgens de RED. Toch is het wel Berekening systemen zonder warmtepomp en koude Het CBS heeft hier inmiddels aanvullend onderzoek naar uitgevoerd. Die resultaten worden in het voorjaar van 0 gepubliceerd en gebruikt voor de berekening. 1 in 0 Nieuw in 0 Energie Protocol - Herziening 0