Werken in de gastouderopvang is leuk, maar ook zwaar. De veelheid aan. bewegingen brengt niet alleen gezonde afwisseling met zich mee, maar ook

Transcriptie

1 Fysieke belasting Achtergrond en tips voor gastouders Werken in de gastouderopvang is leuk, maar ook zwaar. De veelheid aan bewegingen brengt niet alleen gezonde afwisseling met zich mee, maar ook gezondheidsrisico s. Om te voorkomen dat je je lichaam overbelast, is het belangrijk dat je nu verantwoord met je lichaam omgaat. Als gastouder heb je geen wettelijke arbo-verplichtingen, toch is je werk net zo zwaar of misschien wel zwaarder dan werken op een groep. Hier vind je achtergrondinformatie en praktische tips voor je inrichting en werkwijze.

2 De theorie en achtergrond Belasting en belastbaarheid De lichamelijke belasting in de Gastouderopvang is groot. Denk maar aan het tillen van kinderen in en uit bedden, boxen en stoelen; het dragen van kinderen; zitten op de grond; lage en hoge stoelen; schoonmaken; afwassen en opruimen; het duwen van bolderkarren en het lopen van hot naar her. Maar belasting heb je niet alleen op het werk, maar ook thuis bij het dragen van boodschappen, stofzuigen en bij sporten. Wat het lichaam aan belasting kan hebben is afhankelijk van de belastbaarheid. Belastbaarheid is de conditie van het lichaam, zowel in uithoudingsvermogen van de spieren als de spierkracht, maar ook de beweeglijkheid van je lichaam. Wat kan je lichaam aan voordat je moe wordt of voordat het beschadigt. Stress, eventuele ziekte (bijvoorbeeld griep) en zwangerschap zijn hierop van invloed. De lichamelijke belastbaarheid verschilt van persoon tot persoon. Het lichaam functioneert het beste wanneer de belasting in evenwicht is met de belastbaarheid en wanneer het lichaam na de belasting voldoende tijd krijgt te herstellen. In het geval van overbelasting is de belasting groter dan de belastbaarheid. Je hebt bijvoorbeeld te lang gewerkt, te veel getild, te lang gezeten of gestaan. Of misschien is de overbelasting het gevolg van een verminderde belastbaarheid door een blessure, ziekte of zwangerschap of een ongezonde levensstijl. In het geval van onderbelasting is de belastbaarheid groter dan de belasting. Onderbelasting is geen goede situatie voor het lichaam, ten gevolge van bijvoorbeeld inactiviteit hoeft het lichaam te weinig te doen. Het lichaam past zich vervolgens aan door uithoudingsvermogen en spierkracht te verminderen. De goede balans van het lichaam is op twee manieren in evenwicht te houden. Enerzijds door de belastbaarheid niet te laag te laten zijn, anderzijds door de belasting niet te hoog te laten worden. Je kunt je belastbaarheid verhogen door bijvoorbeeld gezond te eten en te sporten, niet te roken en door voldoende rust en slaap. Door gezond te leven kan je lichaam meer aan en zullen er minder snel blessures optreden. Door ergonomisch en gezond te werken (wat je in de training leert) kun je de belasting op je werk verlagen. Oplossingen Een verlaging van de lichamelijke belasting begint bij het herkennen van risicovolle handelingen. Vervolgens moeten voor knelpunten oplossingen gezocht worden. Er zijn op drie verschillende niveaus oplossingen te onderscheiden: het niveau van het organiseren van het werk, het niveau van werkplek en hulpmiddelen, en het niveau van het bewegingsgedrag. Organiseren van het werk Met organisatie wordt op de organisatie van het werk zelf gedoeld. Hierbij is de planning en soms verdeling van de werkzaamheden van belang. Zeker als je alleen werkt, is het goed om hier van te voren stil bij te staan. Ook is de voorbereiding van het werk van belang, wat is de beste volgorde van de handelingen, zijn alle benodigdheden binnen handbereik. Verder kan met organisatie gedoeld worden op werkafspraken in een groep. Tot slot kan bij organisatie van het werk ook gedacht worden aan een logische, op de handelingen afgestemde, indeling van de ruimte.

3 Werkplek en hulpmiddelen Oplossingen kunnen ook gezocht worden op het niveau van ergonomische inrichting en de werkplekken zelf. Goed instelbaar meubilair en een ergonomisch verantwoorde inrichting nodigen uit tot een gezonde werkhouding van medewerkers. De B normen uit de kinderopvang geven richtlijnen over een ergonomische inrichting en het meubilair van groepsruimten, werkruimten en buitenruimten. Voor gastouderopvang geldt deze verplichting niet. Toch kan vaak kan met kleine aanpassingen aan bestaand meubilair ook een ergonomisch verantwoorde oplossing gevonden worden. Bijvoorbeeld een opstapje bij een commode of een opstapje bij het raam voor uitzwaaien, waar een kind zelf opklimt. Maar ook eenvoudige hulpmiddelen kunnen het werk een stuk minder belastend maken. Bijvoorbeeld een rubberen hark waarmee speelgoed bij elkaar kan worden geveegd, in plaats van het stuk voor stuk te moeten oprapen of schoonmaakhulpmiddelen met een instelbare steel. Gedrag Een vermindering van de lichamelijke belasting kan ook plaatsvinden door een verbetering van lichaamshoudingen en bewegingen. Hierbij is het niet alleen van belang om de goede houdingen en bewegingen te leren, maar ook om deze nieuw geleerde houdingen en bewegingen in de praktijk te brengen of beter gezegd je gedrag te veranderen. Hierbij komt het aan op eigen verantwoordelijkheid: wat kan ik zelf doen om mijn lichamelijke belasting te verminderen? Niet alleen goed tillen, maar ook minder tillen. Het korte termijn voordeel is dat je s avonds minder vermoeid bent. Op de lange termijn heb je minder kans op blijvende klachten aan je houdings- en bewegingsapparaat. De A-normen zijn de gedragsnormen voor de kinderopvang, die niet voor gastouderopvang verplicht zijn, maar wel goede richtlijnen zijn voor gezond werken.

4 Basisregels voor gezond werken 1. Laat het kind zoveel mogelijk zelf doen. De beste manier waarop lichamelijke belasting beperkt kan worden is het kind zoveel mogelijk zelf te laten doen. Een kind dat zelf door middel van een trapje op de aankleedtafel kan klimmen hoeft niet op de tafel getild te worden, wat weer een tilhandeling uitspaart. Een kind dat zelf in een bedje kan kruipen hoeft niet in een bedje getild te worden. Een kind dat in de box kan gaan staan, hoeft niet vanuit een liggende positie er uit getild te worden. Het is van belang het kind te vragen mee te helpen waarbij je het kind voldoende tijd moet gunnen. Het zelf laten klimmen van kinderen is niet alleen goed voor je eigen gezondheid, het bevordert ook de zelfstandigheid van het kind en is goed voor zijn motorische ontwikkeling. 2. Bereid je taak goed voor. Loop voordat je de taak gaat uitvoeren deze eerst in gedachten door. Een niet goed georganiseerde taak leidt tot onnodige handelingen en dus tot een hogere lichamelijke belasting. Zorg bijvoorbeeld dat je voordat je de taak begint alle benodigde spullen bij de hand hebt. Bedenk wat de handigste volgorde is om de handelingen uit te voeren. Pas indien mogelijk de werkplek op je eigen lichaamsmaten aan. En bereid voordat je de taak begint ook het kind op de handeling voor. 3. Werk dicht bij je (vermijd reiken, til dicht bij je lichaam). Houd tijdens tillen de last altijd zo dicht mogelijk bij je lichaam. Een last ver van je lichaam levert een veel grotere belasting in je rug op dan dezelfde last dicht bij je lichaam. Zorg ook dat je niet te ver naar spullen hoeft te reiken. 4. Gebruik je benen. Gebruik bij het verplaatsen van lasten over een kleine afstand je benen door je gewicht te verplaatsen van de ene op de andere voet. Gebruik bij het maken van een draaibeweging je benen in plaats van je rug door je voeten te verplaatsen. 5. Houd je rug gestrekt (denk aan de S-vorm). Bij alle werkzaamheden die je langdurig uitvoert is het belangrijk dat je rug in de S-vorm blijft. Hierbij heb je een holling in de onderrug en een bolling in de bovenrug. Vermijd het tegelijkertijd (zijwaarts) buigen en draaien van de wervelkolom. Probeer hiervoor een goede actieve houding aan te wennen. Hierbij kan het helpen je borstbeen naar voren te bewegen, wees een beetje trots op jezelf. Voorkom draaien in de rug door altijd recht voor de last of de werkplek te gaan staan. Gebruik bij het maken van een draaibeweging je benen in plaats van je rug door bijvoorbeeld je voeten te verplaatsen. Basiswerkhoudingen Alle activiteiten die je doet zijn te onderscheiden in basishoudingen en -bewegingen. Als je een kind van de grond in een kinderstoel tilt heb je te maken met een combinatie van staan, misschien wel reiken en tillen. Hoewel het ondoenlijk is om elke beweging continu op te splitsen in delen, is het belangrijk van de deelbewegingen de basisprincipes te kennen om een totale beweging op een goede wijze te kunnen uitvoeren. Hieronder staan de aandachtspunten voor basishoudingen en bewegingen weergegeven.

5 Zitten Zittend werk neemt ongeveer de helft van de werktijd in beslag. Het is daarom erg belangrijk dat bij het zitten het lichaam de meest gunstige houding kan aannemen. Het is vooral het langdurig zitten en te laag zitten wat problemen oplevert. Het is van groot belang niet te lang in dezelfde houding te zitten en zorg dat je het zitten regelmatig afwisselt met lopen of staan. Verder is zitten op volwassen hoogte minder belastend dan laag zitten. Laat activiteiten die langer dan 4 minuten aaneengesloten duren, op volwassen hoogte plaats vinden). Zit dan op een stoel op een volwassen stoel, of laat het kind klimmen op een trappetjesstoel. Er zijn trip trap stoelen die met het kind meegroeien. Zittend tillen wordt onderschat. Dit is ongunstige en zware belasting voor de rug en nek, omdat je de benen niet kunt gebruiken. Zodra je te lang zit, zakt de rug snel in een C-vorm. Dit gebeurt vooral bij het op de grond zitten. Het is belangrijk tijdens het zitten zoveel mogelijk de S-rug te handhaven en je rug te strekken. Tips: De bovenbenen zijn horizontaal. De voeten zijn plat op de grond. De rugleuning ondersteunt de rug in de holte van je onderrug(s-vorm). Zit recht voor het werkblad (voorkom draaien in de wervelkolom). Zit dicht bij het werkblad. Zit niet al te lang achtereen, maximaal een uur. Vermijd zittend tillen. Op volwassenen hoogte Wanneer je kinderen wilt helpen die op laag meubilair zitten, is de verleiding groot zelf ook op het kindermeubilair te gaan zitten. Bedenk dan wel dat laag zitten belastend is voor je onderrug en benen. Het is altijd beter op volwassenen hoogte te zitten en de kinderen omhoog te brengen. Kinderdagverblijven zijn verplicht om te werken op volwassen hoogte bij activiteiten van volwassenen met kinderen die langer duren dan vier minuten aaneengesloten. Het advies is dat de Gastouderopvang ook op deze wijze werkt. Licht voorovergebogen werken in zittende en staande houding is zeer belastend en moet je niet langer doen dan vier minuten aaneengesloten. De rug wordt bijvoorbeeld zwaar belast bij het zitten op een laag stoeltje als kinderen worden begeleid bij spelletjes, bij het zitten op de rand van bijvoorbeeld een zandbak en bij het langere tijd op de grond zitten zonder rugsteun. Ook staand werken met gebogen rug is een zware belasting; zelfs bij een buiging van maar 20 graden. Dit komt onder meer voor bij het werken aan te lage aankleedtafels, het staand uitdelen van eten en drinken aan kinderen die op lage stoelen zitten en het assisteren van kinderen bij spelen en knutselen. Wanneer bij het staan met gebogen rug het bovenlichaam wordt gesteund door met de handen op de stoelen of de tafels te leunen, dan is de rugbelasting iets minder. Om het werken in gebogen houding te beperken, probeer in de werkruimtes meubilair te plaatsen dat werken op volwassen hoogte mogelijk maakt. Dat wil niet zeggen dat al het meubilair per definitie op volwassen hoogte gebracht moet worden: voor activiteiten die kinderen zonder begeleiding van medewerkers uitvoeren, zoals kleuren, constructiespel en dergelijke, zal dit meestal niet nodig zijn en kunnen kinderen aan lage tafeltjes zitten.

6 Tips: Ga altijd op volwassen hoogte zitten als je langer dan 4 minuten met de kinderen een activiteit doet. Laat kinderen ook hoog zitten op veilige triptrapstoelen. Laat kinderen zelf klimmen. Op de grond Het komt regelmatig voor dat jezittend op de grond activiteiten verricht met de kinderen. Lang op de grond zitten in een verkeerde houding is fysiek belastend voor je rug. Zittende activiteiten op de grond, die langer dan vier minuten duren, worden uitgevoerd met een goede rugsteun, zitkussen of met andere hulpmiddelen. Tips: Gebruik een rugsteun, een kussen of een vippi (afbeelding) Strek de rug goed op. Zorg dat je niet in je rug draait. Houd je benen gestrekt voor je of in kleermakerszit. Beperk zitten op de grond tot 15 minuten per dag. Baby voeden Bij het voeden zit je langere tijd in dezelfde houding. De arm en de schouder aan één kant worden eenzijdig belast hierdoor. Een goede zithouding en ondersteuning van de armen zijn daarom belangrijk. Tips: Een goede voedingsstoel of bank ondersteunt de rug en bovenbenen voldoende. Daarnaast bieden armsteunen goede ondersteuning voor de onderarm tijdens het voeden. Een bureaustoel met in hoogte verstelbare armsteunen en een bewegingsmechanisme zou in een wiebelstand al prima aan de eisen tegemoet komen. Een voetenbankje helpt ter ondersteuning van de benen en de onderrug. Het voedingskussen is een V-vorming kussen, dat als extra ondersteuning is te gebruiken op een bank of een stoel met armleuning. Het ene been van de V wordt achter de rug gelegd; het andere been van het kussen onder de arm waarop de baby rust. Het kussen geeft extra ondersteuning in de rug en onder de elleboog en onderarm. Hierdoor is een meer ontspannen houding mogelijk. Door het kussen andersom te leggen, is afwisselend links en rechts te voeden. Om de hoogte van de leuning aan te passen aan de individuele werkhoogte van de medewerkers, kunnen instelbare gepolsterde armsteunen of kussens worden gebruikt. Daarnaast moet de medewerker gemakkelijk met een kind op de arm uit de stoel kunnen komen. \

7 Staan Ongemerkt staan we veel gedurende de dag. Tijdens bijvoorbeeld het verschonen van een kind, het werken aan een aanrecht of het wachten in de rij van de supermarkt. Lang staan is belastend voor rug en benen. Dit wordt versterkt als door vermoeide rugspieren de neiging bestaat om de rug niet meer op te strekken maar door te zakken in de rug of door op één been te steunen. Tips: Spreid je benen iets, hierdoor krijg je een groot steunvlak voor een goed evenwicht. Sta op beide benen. Houd de knieën los (benen niet overstrekken). Vermijd draaien in de rug, ga daarom ergens recht voor staan Vermijd ver reiken, werk dichtbij je Zorg voor een gestrekte rug; behoud de S-vorm. Verschonen Een goede aankleedtafel aanschaffen is stap één, het gebruiken ervan is een tweede. Wanneer de aankleedtafel op de juiste hoogte staat ingesteld, kun je rechtop staan bij het verschonen. Dit stelt eisen aan de wijze waarop de aankleedtafel is geconstrueerd. Om op een juiste hoogte te kunnen werken moet de werkhoogte van een aankleedtafel minimaal 90 cm zijn. Het kan eenvoudig verhoogd worden door het plaatsen van blokjes eronder. Daarnaast kan je werken met verschillende diktes van een aankleedkussen. Verder is het raadzaam de aankleedtafel waarop een kind verschoond en verzorgd wordt in de buurt van de leefruimte te plaatsen. Als kinderen kunnen lopen kunnen ze zelf naar de aankleedtafel toe komen en zelf, met behulp van een trapje, opstapje of glijbaan, op en van de aankleedtafel gaan. Om zo min mogelijk te hoeven reiken en om te voorkomen dat je in een gebogen of gedraaide houding moet werken, is het belangrijk luiers en kleding op grijpafstand te plaatsen en van te voren klaar te leggen. Tips: Zorg dat alles wat je nodig hebt klaar staat voordat het kind op de aankleedtafel ligt. Als het kind zelf het trapje kan beklimmen, begeleid het naar boven. Bij het tillen van het kind op de aankleedtafel, denk aan de juiste tiltechniek. Als je het kind in de lengterichting verschoont ga dan recht voor de commode staan met de benen in een lichte spreidstand. Als je het kind dwars verschoont ga dan schuin voor de commode staan met je romp en gezicht naar het kind, je benen in een spreidstand en je voeten geplaatst in de lengterichting van de aankleedtafel. Houd de knieën losjes. Draai niet in de rug. Breng de aankleedtafel op goede hoogte door bijvoorbeeld blokjes onder de commode te plaatsen

8 Hurken, knielen en bukken Volwassenen hurken of knielen regelmatig om op kindhoogte te komen. Bijvoorbeeld om een kind recht aan te kunnen kijken, bij het aantrekken van de jas of bij het strikken van veters. Ook bij het opruimen van speelgoed op de grond wordt geknield of gebukt en er worden vaak spelletjes gedaan waarbij de medewerker tussen de kinderen op de vloer zit. Bukken belast de rug; hurken is belastend voor het kniegewricht en knelt de bloedvaten in de knieholte af; bij knielen worden knie, het onderbeen en de enkel belast. Het is daarom verstandig om verschillende bewegingen af te wisselen en niet alles vanuit dezelfde houding te doen. Tip: Beperk hurken en knielen tijdens het werk tot maximaal 15 minuten per dag. Veters en jassen De meeste kinderen vinden het heel fijn om buiten te spelen. Dat betekent iedere keer een flinke klus om alle jassen dicht te maken en veters te strikken. Bovendien sta je dan langdurig voorovergebogen. Tip: zelf schoenen aandoen Kies een bepaalde plaats waar alle schoenen neergezet kunnen worden. Maak er een regel van dat de kinderen zelf hun schoenen aantrekken. Stimuleer ouders om schoenen met eenvoudig klittenband te gebruiken. Wanneer je ze moet helpen met veters strikken, ga dan beiden zitten en laat de kinderen hun been op de zitting van de medewerkerstoel leggen. Tip: zelf jas aantrekken Introduceer het trucje om kinderen makkelijker hun eigen jas te laten aantrekken. Het kind legt de jas op de kop voor zich neer. Hij of zij stopt de armen erin, tilt de jas over het hoofd en de jas is aan. Leer de kinderen hoe ritsen en andere jassluitingen werken. Als assistentie toch nodig is, gebruik dan een stoel, eventueel in de lage stand. Tip: veters aansnoeren i.p.v. strikken Maak gebruik van een kunststof stropje om de veters aan te snoeren in plaats van de veters te strikken. Dit kost minder tijd waardoor je minder lang in een voorovergebogen houding hoeft te zitten. Dit moet natuurlijk wel in samenspraak met de ouders gebeuren, want de veters moeten namelijk ingekort worden. Een knoopje in het einde van de veters voorkomt dat het stropje kwijtraakt. Opruimen binnen Het opruimen van speelgoed is een steeds terugkerende bezigheid, dat met veel gebuk gepaard gaat. Meestal wordt het even snel en gehaast tussendoor of aan het einde van de dag gedaan. Hierdoor is het een belastende activiteit. Goed plannen en voldoende tijd nemen kan hierbij helpen. Tip: laat kinderen helpen bij het opruimen Het is praktisch om structuur aan te brengen in het opruimen, zodat je de hulp van de kinderen zo goed mogelijk kan benutten. Bijvoorbeeld door een bepaald type speelgoed bij elkaar in een bak te doen. Wanneer de bakken ook nog op wieltjes staan, kunnen de kinderen de volle bakken zelf naar de juiste stellingkast rollen.

9 Tip: eerst bij elkaar harken Klein los speelgoed is goed bij elkaar te harken met een rubber hark. De hark is eenvoudig schoon te maken onder de kraan. Een harkt werkt beter dan een bezem, omdat op die manier alleen het speelgoed meegenomen wordt en niet het stof. Wanneer het speelgoed op een hoop is geharkt, kan de medewerker het samen met de kinderen in een bak doen. Tip: opruimliedje Er bestaan verschillende opruimliedjes om kinderen te stimuleren. Voor kinderen is het een herkenbaar moment. Oh, het is afgelopen, we moeten opruimen. Ze helpen dan vaak goed mee. Plan hier voldoende tijd voor in, als een echte activiteit. De zandbak Zandbakken zijn omgeven door een opstaande betonnen rand. Zand opvegen en in de zandbak scheppen is tijdens een mooie zomer een vaak terugkerende activiteit. Het vegen en schappen over de betonnen rand is zwaar en belastend voor de rug. Tip: de zandbak verzinken Makkelijker is het wanneer de zandbak wordt verzonken in de grond. Het zand kan van alle kanten de zandbak in geveegd worden. Bovendien is de zandbak voor de kinderen van alle kanten bereikbaar. Deze oplossing is echter alleen geschikt in een schone omgeving en met weinig of geen bomen en struiken, omdat zonder rand het vuil en de bladeren snel in de zandbak waaien. Tip: onderbreking in betonnen rand Als in de betonnen rand een onderbreking gemaakt wordt door een of twee van de betondelen weg te nemen, kan op die plek het zand gemakkelijker met een bezem de zandbak in geveegd worden. Bukken om met veger en blik te werken is dan niet meer nodig. Een bijkomend voordeel is dat de jongere kinderen makkelijker de zandbak in kunnen via de ingang, zodat ze niet meer opgetild hoeven te worden. Kies voor de ingang een logische kant, waarbij rekening wordt gehouden met de wind. De beste plaats voor de opening is van de wind afgekeerd, zodat vuil en blad zo min mogelijk in de zandbak kunnen waaien. Assisteren in sanitaire ruimte Kinderen hebben bij het toiletbezoek vaak op allerlei manieren assistentie nodig. Uiteindelijk kan dit leiden tot langdurig gebogen werken. Een bijkomend probleem is dat de toiletruimte vaak een kleine ruimte is, waarin het beperkt manoeuvreren is. Als kinderen gemakkelijk zelf het toilet op en af kunnen komen en hun handen kunnen wassen hoeft een medewerker minder vaak te tillen, knielen en bukken in de sanitaire ruimten. Tip: zelfstandig op wc Als de toiletten niet op kindhoogte zijn, is een opstapje bij de toiletten en wasbakken handig. Dit voorkomt dat kinderen op het toilet getild moeten worden. De medewerker hoeft dan ook niet altijd in de toiletruimte te komen. Bij assistentie kan dan rechtopstaand worden gewerkt. Tip:makkelijke kranen Kranen die gemakkelijk door de kinderen zelf bediend kunnen worden bijvoorbeeld door een zwenkarm zorgen ervoor dat de medewerker hierbij minder hoeft te helpen. Tip: zitten op leidsterstoel De medewerker kan op een leidster stoel of een laag stoeltje gaan zitten, iindien er ruimte is bij het toilet. Anders kan de medewerker het kind assisteren bij de deuringang van het toilet.

10 Groepsruimte schoonmaken Het verplaatsen van de stoelen en ander meubilair voor schoonmaakwerkzaamheden is fysiek zwaar. Je tilt, duwt, trekt bij verplaatsten van meubilair. Je kan de belasting wel fysiek beperken. Tip: Bespreek met collega s op de groep hoe je de schoonmaakwerkzaamheden gaat aanpakken. Vraag aan je leidinggevende of er bestaande afspraken zijn of dat er een schoonmaakbeleid is. Bespreek ook de frequentie van de verplaatsing van meubilair bij het schoonmaken. Plan voldoende tijd voor het schoonmaken, zodat het niet gehaast hoeft te gebeuren. Dat maakt het nog zwaarder. Gebruik goede hulpmiddelen en schoonmaakmateriaal, zoals een vlakmop, vezeldoekjes, of stofzuigers / moppen met in lengte instelbare steel. Op deze wijze kun je goed rechtop blijven en je rug minder belasten Keuken en wasruimte Bukken in de keuken en wasruimte bijvoorbeeld bij het in- en uitladen van drogers, was- en afwasmachines wordt voorkomen door de vulopening van deze apparaten op werkhoogte te plaatsen. Ook bijvoorbeeld een magnetron moet op de juiste hoogte staan. Een goede taakverdeling en werkorganisatie voorkomen dat dezelfde medewerker vaak moet bukken. Als kinderen mogen helpen bij het inruimen van de vaatwasser kan daarvoor een opstapje worden gebruikt. Tip: goede werkhoogte Plaats de apparatuur in de keuken of wasruimte waar frequent naar gebukt moet worden op een verhoging. Een goede werkhoogte voor deze apparatuur is als de onderrand van de vulopening zich op een hoogte tussen de 70 en 85 cm van de grond bevindt. Tip: afsteunen Steun af met je vrije hand. Op deze wijze vang je een deel van je lichaamsgewicht op, waardoor de rug en nekspieren minder belast worden. Bedden verschonen Verschonen van het beddengoed moet op volwassen hoogte plaatsvinden. Een goede bereikbaarheid van het bed zorgt dat tijdens het verschonen van het bed de lichamelijke belasting beperkt kan blijven. Tips: Schuif de matras uit het bed en leg het op een ander bed of op een werkblad zodat je het hoeslaken op een goede hoogte staand kan verschonen. Sta tijdens het verschonen goed rechtop en zorg ervoor dat je niet draait in de rug.

11 Reiken Bij bezigheden als aan- en uitkleden, verschonen en begeleiden met drinken en fruit eten worden de armen voor- of zijwaarts uitgestrekt. Frequent ver reiken is een zware belasting voor nek en schouders en moet zoveel mogelijk worden beperkt. Reiken kan worden beperkt door de schappen waarop spullen staan, niet te hoog of te diep te maken. En bijvoorbeeld bij de aankleedtafels luiers op een gemakkelijk te bereiken plaats te leggen. Voor reiken met uitgestrekte, licht geheven, armen is maximaal drie minuten per keer acceptabel, hoe hoger de armer worden geheven, hoe korter de acceptabele tijd. Tips: Plaats veel gebruikte spullen op een maximale reikafstand van 60 cm en niet hoger dan 128 cm. Plan je activiteit goed en leg spullen van te voren klaar.

12 Tillen Om lichamelijke overbelasting te voorkomen, is het nodig dat het tillen van baby s, kleine peuters en materialen zoveel mogelijk voorkomen wordt, dan wel op de meest gunstige manier gebeurt. Bovendien zijn afspraken gemaakt in de algemene normen voor handelingen en werkhoudingen in de kinderopvang die aangeven dat goederen en kinderen zwaarder dan 23 kg niet getild mogen worden. Kinderen en goederen onder de 23 kg worden alleen getild met toepassing van de meest gunstige tiltechniek. Indien je zwanger bent gelden er speciale regels. Gedurende de zwangerschap en de eerste drie manden na de bevalling mogen vrouwen niet worden verplicht meer dan eenmaal per uur meer dan 5 kg te tillen of te dragen. Voor incidentele gevallen niet meer dan 10 kg. Een gunstige tiltechniek is een techniek waarbij je het kind of het voorwerp dat je wilt tillen, zo dicht mogelijk bij je lichaam houdt. Let op: Dichtbij je lichaam tillen is belangrijker dan dat je rug recht is tijdens het tillen! In sommige situaties kan het tillen met een rechte rug zelfs zwaarder voor je lichaam zijn dan het tillen met een min of meer gebogen rug. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn bij het tillen van iets van de grond. Je knieën kunnen dan verhinderen dat je het voorwerp dichtbij je lichaam optilt. In die situatie is je rug wel recht maar het voorwerp is ver van je lichaam af. Focus daarom tijdens het tillen op een zo klein mogelijke afstand van de last tot je lichaam in plaats van op de stand van je rug ( Normen A1-3). Tips: Overweeg of tillen echt nodig is. Bereid de tilhandeling goed voor. Ga recht voor het kind of het voorwerp staan. Houd het kind of de last zo dicht mogelijk bij je. Til een grote last tussen de knieën door en kleinere last voor de knieën langs Til in een rustig tempo Til bij voorkeur met twee handen (symmetrisch) Als je het gewicht van de last niet kent, til voorzichtig. Til zware lasten samen (tel af tot moment van tillen). Draai door je voeten te verplaatsen en draai niet in de rug. Baby s op de vloer Kinderen worden opgetild om getroost te worden, om in een kinderstoel gezet te worden of om in een bed of box gelegd te worden. Kinderen spelen graag op de grond. Voor jou is het echter belastend om de baby s en dreumesen die nog niet kunnen lopen op de grond te leggen en weer op te tillen. Het gaat om de frequentie die het belastend maakt. Het besef dat de medewerker, elke keer wanneer zij een baby van de grond tilt, ook het eigen lichaam aan het optillen is, is illustratief. Als je een kind van de grond tilt is de uitgangshouding van het kind erg bepalend voor de manier waarop je het kind het beste op kunt tillen. Belangrijk blijft wel dat je je zelf blijft afvragen of het kind wel getild hoeft te worden. Kinderen die zelf via een trapje op de aankleedtafel kunnen klimmen of die zelf in het onderste bedje kunnen kruipen hoeven niet getild te worden. Tips bij het van de grond tillen van een staand kind Hurk of sta vlak voor of achter het kind. Zorg dat je stevig staat; voeten in een spreidstand. Houdt het kind dicht tegen je aan. Sta vervolgens op en gebruik je benen.

13 Tips bij het van de grond tillen van een zittend kind Hurk / kniel of sta vlak voor of achter het kind. Zorg dat je stevig staat; voeten in een spreidstand. Zet het kind eerst op de benen als het kan staan. Sta vervolgens op. Tips bij het van de grond tillen van een liggend kind Grotere kinderen eerst in zit- of stapositie brengen (zie boven). Kniel dichtbij de baby. Til de baby tegen je aan. Sta vervolgens op Tip: vaste momenten Een idee is ook om de kinderen alleen op vaste tijden op de grond te leggen om te spelen, bijvoorbeeld twee keer per dag. Een vaste dagindeling helpt hierbij. Als bijvoorbeeld eerst een kind gevoed en verschoond is en het daarna op de grond gelegd wordt om te spelen, is de kans kleiner dat het tussendoor opgepakt moet worden. Tip: markeringen op de grond In de praktijk blijkt dat het optillen van kinderen vaker nodig is, omdat ze niet op een slimme of logische plaats zijn neergelegd. Ze liggen dan in de weg van andere kinderen of medewerkers en moeten weer verlegd worden. Denk van te voren na over de indeling van de ruimte en markeer de plaats voor de baby s. Zo is het duidelijk dat deze plaats geen looproute of speelruimte is. Je kunt denken aan een markering met stippen, maar ook lijnen waar de andere kinderen niet over heen mogen is een optie. In en uit de box Bij voorkeur is de box op volwassen hoogte geplaatst. Dat willen zeggen tussen de 85 en 100 cm. Een hoge box maakt het gemakkelijker om zonder bukken een kind in de box te leggen of eruit te tillen. Ver reiken en werken in een gedraaide houding wordt voorkomen als de box gemakkelijk toegankelijk is. Hiermee kan met het plaatsen van de box rekening gehouden worden. Tips voor tillen van een kind uit de hoge box Open eerst het rekje. Leg één hand onder de nek van het kind, de andere hand gaat tussen de beentjes door onder het midden van het bekken van het kind. Schuif het kind dicht naar je toe Til het kind dicht tegen je aan. Met kind en al kom je rechtop en doet een stap naar achteren. Tips voor het tillen van een baby uit de lage box Leg alleen baby s tot circa 8 kilo in de lage box. Plaats de bodem in de verhoogde stand van circa 45 cm boven de grond. Zorg dat je recht voor de box staat. Buk over de rand van de box, rol of schuif het kind naar je toe. Til het kind eerst tegen je lichaam en kom dan overeind. Het kind in de box tillen gaat in de omgekeerde volgorde als hier beschreven. Denk eraan dat je eerst het kind dicht tegen je aan houdt tijdens het voorover bukken en het dan pas neerlegt.

14 In en uit bed Een hoog bed maakt het mogelijk om zonder bukken een kind in bed te leggen of eruit te tillen. Jonge kinderen die getild moeten worden, kunnen daarom het beste in hoge bedjes slapen. Grotere kinderen kan geleerd worden zelf in bed te klauteren. Het bed moet dan wel zo laag zijn dat de peuter er gemakkelijk zelf in en uit kan klimmen al dan niet met behulp van een veilige trap of een opstapje. Houd bij de plaatsing van bedden rekening met voldoende werkruimte zodat je zonder gedraaide houdingen de verschillende werk- zaamheden kunt uitvoeren. Met name de lange zijde van het bed moet afzonderlijk te bereiken zijn. In de normen staat aangegeven dat het gangpad tussen de bedden minimaal 60 cm moet bedragen. Bij toepassing van een stapelbed is een werkruimte van minimaal 80 cm vereist en is het gangpad tussen de bedden dus minimaal 80 cm breed. Tips bij tillen van kind in hoog bed Open eerst het rekje. Draag het kind dicht tegen je lichaam. Houd het kind vast in de legrichting van het bedje, zodat je het kind als het eenmaal ligt niet meer hoeft te draaien. Ga dicht tegen het bed staan met je voeten in een spreidstand, je voeten in de lengterichting van het bedje en je knieën licht gebogen. Leg het kind op bed. Doe het slaapzakje van te voren al aan. Tips bij tillen van kind in laag bed Hier treedt hetzelfde probleem op als bij het tillen van een kind in de lage box. Door de opstaande rand van het bed is het moeilijk om te bukken zonder te buigen in de rug. Om het toch zo goed mogelijk te doen: Ga niet met je buik tegen de zijkant van het bed staan, hierdoor ontstaat snel een draaiing in de rug. Ga in de richting waarin het kind ligt naast het bed staan met je voeten in de lengte richting van het bed. Rol of schuif het kind naar je toe voordat je gaat tillen. In en uit de kinderstoel Laat het kind zoveel mogelijk zelf doen. Til alleen die kinderen in, uit of van de stoel die dit nog niet zelf kunnen. Laat kinderen die wel hiertoe in staat zijn, dit zoveel mogelijk zelfstandig doen of begeleid een kind hierbij. De keuze van het meubilair is ook in dit geval belangrijk. Er zijn diverse kinderstoelen verkrijgbaar waar kinderen goed zelfstandig of onder begeleiding op en af kunnen klimmen. Bij het tillen van een kind uit een stoel is het van belang dat je het kind dichtbij je lichaam tilt. Een goede manier om een kind uit een hoge kinderstoel met eetplank of beugel te tillen, is achter de stoel gaan staan. Het kind is in deze positie het dichtst bij je en je hoeft je lichaam niet te draaien bij het oppakken. Soms is deze manier van werken minder geschikt, bijvoorbeeld als je klein bent, of als de stoel een hoge rugleuning heeft. In die gevallen zul je te hoog moeten tillen. Het is dan beter om schuin achter het kind te gaan staan, zodat je het niet over de rugleuning heen hoeft te tillen. Deze manier van tillen heeft nog een bijkomend voordeel. De stoel kan tegen de tafel aangeschoven blijven staan en je hoeft hem niet eerst naar achteren te schuiven.

15 Tips : Ga bij voorkeur achter de stoel staan. Houd bij voorkeur het kind ruggelings tegen je aan. Zorg dat je stevig staat, dicht achter de stoel Laat het kind langs je lichaam in de stoel glijden. Zorg voor vilt onder de stoelpoten zodat je deze gemakkelijk kunt verschuiven. Voor het uit de kinderstoel tillen gelden dezelfde aandachtspunten maar dan in omgekeerde volgorde. Hiervoor geldt ook dat het tillen van het kind via de achterzijde van de stoel het minst belastend is. Uitzwaaien Een van de vaste rituelen in de kinderopvang is het uitzwaaien van de vertrekkende ouders. In sommige ruimtes zijn de ramen echter zo hoog dat de kinderen hiervoor opgetild moeten worden. Tip: een uitzwaaitrap Als de ramen te hoog zijn, is een opstapje bij het raam een oplossing. Bij hogere ramen kan een speciale uitzwaaitrap gemaakt worden waar de kinderen zelf op klimmen om door het raam naar buiten te kunnen kijken. Allerlei uitvoeringen van een dergelijke trap zijn mogelijk. De medewerker staat naast het kind en houdt het vast zonder dat zij hoeft te tillen. Troosten Natuurlijk is het logisch om tijdens het troosten van kinderen ze dicht tegen je aan te trekken. En het is voor de hand liggend om ze vervolgens op te tillen. Tip: zittend troosten Troosten hoeft niet per se staande te gebeuren. Neem een kind aan je hand mee naar een bank of stoel. Ga zelf zitten en laat het kind op je schoot klimmen. Speeltoestellen Een middagje met een groep kinderen naar de speeltuin kan heel intensief zijn. De medewerker is dan vrijwel voortdurend aan het tillen: in en uit de babyschommels, op en van de loopton, op de fietsdraaimolen en eraf, in het glijbaanhuisje, enzovoort. Tip: speeltuinregels Het instellen van eenvoudige speeltuinregels kan een hoop tillen voorkomen. Regels kunnen bijvoorbeeld zijn: Elk kind wordt maximaal driemaal per dag op de (baby/)schommel getild. Alleen kinderen die zelf via het klimwandje in het glijbaanhuisje kunnen komen, mogen er in spelen. Een kind mag alleen op de loopton of fietsdraaimolen als het er zonder hulp op en af kan. Door dergelijke regels in te stellen, spelen de kinderen veel zelfstandiger. Ze kiezen andere speeltoestellen uit. In plaats van dat de medewerker voort durend bezig is met tillen van kinderen op toestellen, kan zij nu meer tijd nemen om te observeren en in te schatten of een kind aan een bepaald toestel toe is. Tip: zelfredzaamheid bevorderen In veel speeltuinen hangen alle schommels op dezelfde hoogte. Door schommels te maken van verschillende hoogtes kunnen kleinere kinderen van de lage schommel gebruik maken en grotere kinderen van de hogere. Zo wordt ook hier weer de zelfredzaamheid bevorderd.

16 Aankleedtafel In de praktijk blijkt nogal eens dat medewerkers alle mogelijkheden van de aankleedtafel niet gebruiken, omdat het gebruik van de trap of het verstelmechanisme tijd kost. Tip: neem quality time Wanneer het verschonen van een kind als een rustmoment beschouwd wordt waarin de medewerker even alleen is met een kind, speelt tijd minder een rol. Er is tijd om even te kletsen of te knuffelen. Tip: gebruik aankleedtafel Wanneer het kind gestimuleerd wordt zelf de trap op en af te klimmen, train je zijn motorische vaardigheden en zelfvertrouwen. Soms moeten kinderen hier aan wennen, maar ze leren het snel, en vinden het daarna leuk en stoer! De medewerker tilt algauw 400 kilo per dag minder. Buitenberging Een veel gehoorde klacht in de kinderopvang is de te kleine en daardoor te volle buitenberging. Het gevolg hiervan is dat de spullen gestapeld moeten worden, waardoor de medewerker onnodig veel moet tillen of ver reiken bij het pakken en het opbergen van het speelgoed. Een ander knelpunt in veel bergingen is de aanwezigheid van een (te hoge) drempel. Het lijkt een klein punt, maar door de drempel kunnen de kinderen minder zelf doen en moet de medewerker zelf alle fietsjes en karretjes over de drempel tillen. Tip: weggooien Door kritisch te kijken naar wat er in de buitenberging staat, kan ruimte gecreëerd worden. Kapot en niet te repareren speelgoed kan weg. Ook niet gebruikte spullen kunnen worden weggegeven of opgeruimd. Tip: logische indeling Een logische indeling helpt om onnodig tillen of ver reiken te voorkomen. De lichte spullen kunnen op een schap bovenin de berging worden gezet of aan haken aan de muur worden opgehangen. Laat zware dingen bij voorkeur op de grond staan, zodat ze rollend verplaatst kunnen worden. Tip: rol wat rollen kan Vermijd tillen van de fietsjes, maar rol deze. Nog beter is, om de kinderen zoveel mogelijk de fietsjes naar je toe te laten brengen. Tip: speelgoedcollectie rouleren Een praktisch idee is speelgoed te delen met andere locaties. Het speelgoed kan na een bepaalde periode worden gewisseld. Dat levert twee voordelen op: kinderen hebben regelmatig nieuw aanbod, waardoor minder speelgoed nodig is. En dat levert weer meer ruimte in de berging op. Tip: oprit maken Een oprit tegen de drempel zowel aan de binnenzijde als aan de buitenzijde van de berging is één oplossing. Maar de oprit alleen aan de buitenzijde aanbrengen en aan de binnenzijde van de berging de vloer even hoog als de drempel te maken, is een andere. Dankzij een oprit kunnen de kinderen gemakkelijker hun fietsjes zelf de berging in/ en uitrijden. De oprit kan op verschillende manieren worden uitgevoerd: Er kan een oprit worden gemaakt door de bestrating op te laten lopen. Een andere mogelijkheid is de aanschaf van een drempelsysteem dat oorspronkelijk is bedoeld voor rolstoelen. Een dergelijk drempelsysteem is verkrijgbaar bij een winkel voor thuiszorgmateriaal. Het systeem kan eenvoudig op maat worden gemaakt.

17 Dragen In de kinderopvang worden zowel kinderen als spullen gedragen. Dit kan op verschillende manieren plaatsvinden. De meest voorkomende manieren zijn: het dragen van een last in één hand en het dragen van een last met twee handen voor het lichaam. Tips bij dragen: Houd het te dragen kind of voorwerp dicht bij je lichaam. Zorg dat je de last goed vast hebt. Houd je rug recht, zorg dat je niet achterover hangt. Draag zoveel mogelijk met twee handen (symmetrie) en midden voor je lichaam. Je kan beter twee kleine lasten, een in de linker en een in de rechter hand naast het lichaam dragen, dan een grotere last voor het lichaam. Draag zware lasten met zijn tweeën of gebruik een hulpmiddel. Kinderen Probeer kinderen die kunnen kruipen of kunnen lopen zo min mogelijk te dragen. Geef hun de gelegenheid zelf met je mee te kruipen of te lopen. Kinderen die toch gedragen moeten worden, kun je op verschillende manieren dragen. De beste manier is het dragen tegen je buik. Tips bij dragen tegen de buik: Houd het kind dicht tegen je aan. Houd een gestrekte rug, S-vorm, tijdens staan en lopen. Ga niet achterover hangen in je rug Beperk de duur Tips bij dragen op je heup: Probeer niet te draaien in je rug. Plaats een hand onder de billen van het kind. Draag het kind dicht tegen je aan. Probeer het kind te steunen op je heup. Probeer zoveel mogelijk afwisselend te dragen op je linker- of je rechterheup. Beperk de duur.

18 Opruimen Een dagelijks terugkerende activiteit is het opruimen van speelgoed en buitenmaterialen. De zwaarte van deze activiteit is afhankelijk van de organisatie van het opbergen van de materialen. Door materialen op een logische plek op te bergen kan de zwaarte van het werk beperkt blijven. Zware spullen laag opbergen zodat ze niet getild hoeven worden, lichte materialen kunnen hoog opgeborgen worden. De volgorde van het opbergen is ook van belang, plaats bijvoorbeeld eerst het materiaal op de planken voordat je het vloeroppervlak helemaal vol gaat zetten. Probeer materialen zo op te bergen dat je gebruik kunt maken van rollen of schuiven, bijvoorbeeld in kratten op wieltjes maar ook vilt of wieltjes onder meubilair. Eventueel kunnen drempels aangepast worden zodat spullen op wieltjes gemakkelijk van de ene naar de andere ruimte te verplaatsen zijn. Tips bij het opruimen van speelgoed/ buitenmaterialen: Laat de kinderen zoveel mogelijk zelf doen. Fietsjes en karretjes zelf naar de berging laten rijden Laat indien nodig de drempel aanpassen zodat het materiaal gemakkelijk naar binnen kan rijden Veeg lichte en kleine materialen bij elkaar met een bezem, bij voorkeur een rubberen hark, om stof niet mee te vegen. Vervolgens kunnen kinderen helpen het speelgoed in een bak te gooien. Maak, indien mogelijk, gebruik van rollen of schuiven van materialen in plaats van tillen. Til zware of onhandige voorwerpen met zijn tweeën.

19 Duwen en trekken Stoel verschuiven Er zijn verschillende situaties denkbaar waarin de medewerker een stoel met kind moet verschuiven. Het duwen van stoelen kan belastend zijn. Vooral in peuterspeelzalen komt dit verschuiven van de stoelen veel voor. Veel activiteiten worden daar in de kring gedaan. Het blijkt voor peuters lastig om zelf een kring te vormen. Vaak zullen ze dicht tegen elkaar aan in een rijtje gaan zitten. Het is dan verleidelijk om de kinderen op hun stoel snel te verschuiven, zodat ze toch weer een kring vormen. Tip: de tafel verrijden In plaats van alle stoelen met kinderen van of naar de tafel te schuiven is het ook een idee om de tafel, als deze verrijdbaar is, van de stoelen weg of naar de stoelen toe te rijden. Tip: viltjes onder de stoelpoten Als er viltjes of een ander goed glijdend materiaal onder de stoelpoten worden aangebracht, kost het schuiven van een stoel met kind op een gladde vloer minder kracht. Tip:stippen op de vloer Met (gekleurde) stippen in een kring op de vloer geplakt, zullen de kinderen min of meer automatisch hun stoelen hierop zetten. De stippen kunnen ook nog in andere situaties worden gebruikt. Bijvoorbeeld bij het leren benoemen van kleuren of door de kinderen te vragen wie er eigenlijk op de lege stip zou moeten zitten, als een van de kinderen afwezig is. Bolderkar duwen Vaak gebruiken kinderdagverblijven een bolderkar om kinderen te vervoeren die nog niet of nog niet zo lang kunnen lopen. Omdat het de kinderen goed bij elkaar houdt, kun je bovendien gevaarlijke verkeerssituaties voorkomen. Het gewicht van een bolderkar zelf met daarbij zes kinderen erin betekent een behoorlijke belasting bij het trekken of duwen. Vooral bij hellingen, opstapjes of stoepranden. Een bolderkar met grote (lucht-) banden is gemakkelijker de stoep op te krijgen dan één met massieve kleine wielen. Let bij de aanschaf van de bolderkar behalve op de grootte van de wielen ook op het eigen gewicht van de bolderkar. Als de bolderkar zelf heel zwaar is komt dit nog eens op bij het gewicht van de kinderen. Tips bij het duwen van een bolderkar Duw de bolderkar met beide handen. Stuur de bolderkar niet vanuit de schouders, maar vanuit de benen door bij het maken van een bocht als het ware om de bolderkar heen te lopen (lukt alleen bij zwenkwielen). Maak zoveel mogelijk gebruik van op- en afritjes voor invaliden om de stoep op en af te gaan. Zijn deze er niet; maak dan gebruik van je lichaamsgewicht om de voorzijde iets op te tillen (bij de stoep op gaan of bij de hoek om gaan). Breng de bolderkar rustig in beweging. Verplaatsen van materialen Groepsruimtes zijn soms gehuisvest in multifunctionele ruimten. Dit houdt in dat aan het begin van de dag de groepsruimte moet worden ingeruimd en aan het eind van de dag weer uitgeruimd. Dit leidt tot veel tillen, dragen en schuiven van materialen. Een vaste ruimte heeft uiteraard de voorkeur. Als de indeling van de groepsruimte wordt gewijzigd, als er ruimte wordt gemaakt voor vrij spel en de tafels en stoelen aan de kant worden geschoven, tillen, duwen en trekken medewerkers ook veel. Meubilair moet daarom compact en licht zijn. Ook wielen zijn soms handig, bijvoorbeeld om een stoel of bank gemakkelijk te kunnen verplaatsen.

20 Tip: Kies bewust het meubilair uit, met wielen of gemakkelijk verplaatsbaar. Gebruik hulpmiddelen bij verplaatsen van meubilair, bijvoorbeeld een steekkarretje Verplaats meubilair samen. Meten van duw- of trekkracht De duwkracht van een vervoermiddel (bolderkar) mag volgens de norm maximaal 20 kg bedragen. Dit betekent dat het verplaatsen van de kar niet meer kracht mag kosten dan 20 kg. Maar hoe is te beoordelen of de kar hieraan voldoet zonder daarvoor een trekkrachtmeter te gebruiken? Let op, het gaat hier om de kracht die het kost om de kar te verplaatsen. Het betekent dus niet dat er maar 20 kg aan kinderen mag worden verplaatst! Daarvoor zijn twee verschillende methodes: 1. Maak een touw aan de duwstang van de bolderkar en laat deze over een vast punt lopen. Hang aan het einde van het touw een gewicht van 20 kg (bijvoorbeeld twee emmers met 10 liter water). Wanneer de bolderkar dan net in beweging komt, voldoet de kar aan de norm (zie figuur hieronder). Blijft de kar staan dan is de kracht om hem te verplaatsen dus meer dan 20 kg. Voer deze meting wel uit in een realistische omgeving. Met andere woorden, wanneer de kar vooral buiten op stoeptegels gebruikt wordt, dan is het natuurlijk het beste om ook de kracht buiten te meten. 2. Een andere manier (iets minder nauwkeurig) om de duwkracht te bepalen, is door een persoon van ± 70 kg tegen de duwstang van de bolderkar te laten leunen (zie figuur). Deze persoon gaat langzaam steeds schever staan. Op een bepaald moment zal zij de kar in beweging brengen. Hoe schever ze daarvoor moet staan, hoe groter de kracht is die ze uitoefent. Als de kar gaat rijden als de afstand bij het pijltje minder is dan 25 cm dan is de kracht kleiner dan 20 kg. Gaat de kar pas rijden als de afstand groter is dan 25 cm dan is de kracht groter dan 20 kg.