CHINA, HET WESTEN EN DE KOUDE OORLOG

Transcriptie

1 CHINA, HET WESTEN EN DE KOUDE OORLOG PERCEPTIE EN BEELDVORMING HANDLEIDING VOOR DE LEERKRACHT Saskia Bollen en Selina Nagels-Coune Historisch-didactisch onderzoek Begeleiders: Silke De Keyser en Tim Puttevils

2 INHOUD Lesconcept algemeen... 3 Les 1: Documentaires... 3 A. Lesconcept... 3 B. Benodigdheden... 3 C. Doelstellingen... 3 D. Lesplan... 4 Lessequens 1: Een onschuldige affiche en intro?... 4 Lessequens 2: Start en verloop van de Koreaanse Oorlog... 5 Lessequens 3: Einde van de Koreaanse Oorlog... 5 Leseinde: Wat hebben we nu geleerd over de Koreaanse Oorlog?... 6 Les 2: Propagandaposters... 7 A. Lesconcept... 7 B. Benodigdheden... 7 C. Doelstellingen... 7 D. Lesplan... 8 Lessequens 1: De kopieermachine... 8 Lessequens 2: De Chinese poster rechtvaardigt de strop voor de Amerikanen... 9 BIJLAGEN Bijlage 1: Affiche documentaire cold war Bijlage 2: Chinese poster: The justified noose awaits them! Bijlage 3: Amerikaanse poster: The Red Iceberg

3 LESCONCEPT ALGEMEEN Deze lessenreeks, bestaande uit twee lessen, behandelt de begrippen perceptie en beeldvorming op basis van zowel een Chinese propagandaposter en documentaires over de Koreaanse Oorlog vanuit het Chinese en Amerikaanse perspectief. Deze periodisering is gekozen omwille van de betrokkenheid van de Volksrepubliek China in dit conflict. Aangezien laatstgenoemde vaak in mindere mate aan bod komt dan zijn grote communistische buur, de Sovjet-Unie, geeft deze lessenreeks de kans om ook China te betrekken in de Koude Oorlog. Tegelijkertijd is het een interactieve les die het historische denken van de leerlingen centraal stelt. De eerste les neemt hedendaagse documentaires als uitgangspunt, terwijl de tweede les een propagandaposter als bron behandelt. Deze lessen zijn opgesteld voor een zesde jaar ASO, er wordt immers verondersteld dat de leerlingen reeds beschikken over een zekere voorkennis over de Koude Oorlog. Mits kleine aanpassingen is het lessenpakket tevens bruikbaar in 6 TSO. Idealiter worden de twee lessen gegeven maar er bestaat ook de mogelijkheid om voor één van beide lessen te kiezen of om één les te spreiden over twee lesuren. LES 1: DOCUMENTAIRES A. LESCONCEPT In deze les zal gewerkt worden rond documentaires als bron, meer bepaald één Amerikaanse documentaire Cold War en één Chinese Fuxing Zhi Lu oftewel The Road to Revival. Over de informatie die beide documentaires bieden, zal een vergelijkende analyse plaatsvinden. Hierbij zullen de leerlingen ook attent gemaakt worden op de voor- en nadelen van documentaires, de valkuilen, de subjectiviteit, de invloed van de cultuur en maatschappij van de landen op de documentaires, de impact van documentaires op het collectieve geheugen van de mensen, enz. Het doel is de leerlingen kritisch leren omgaan met historische documentaires. De documentaires dateren van 1998 (Cold War) en 2007 (Road to Revival) en tonen aldus de beeldvorming van de Koreaanse Oorlog na het einde van de Koude Oorlog. In tegenstelling tot de posters in de volgende les, zijn deze documentaires na de Koreaanse Oorlog ontwikkeld. De les is opgevat als onderwijsleergesprek op basis van een werkbundel voor de leerlingen. Probleemstelling: In welke mate kan je documentaire al dan niet objectief noemen? Welke documentairetechnieken worden gebruikt en wat is de impact hiervan? B. BENODIGDHEDEN Affiche van Cold War om te projecteren Beide documentaires: o Cold War part 5/24 (ook raadpleegbaar via youtube) o The Road to Revival aflevering 3 Media om de documentaires te tonen Werkbundel C. DOELSTELLINGEN Kennis en inzicht De leerlingen kennen de kernaspecten van het huidige politieke systeem in China en de VS (VS als democratie, China als nog steeds communistisch > invloed hiervan op docu s). De leerlingen kennen de hoofdlijnen van de Koreaanse Oorlog als Koude Oorlog-conflict. 3

4 De leerlingen kennen de begrippen propaganda, perceptie en beeldvorming en kunnen deze op de correcte manier hanteren. De leerlingen kennen technieken die in documentaires gebruikt kunnen worden. (Muziek, beelden, verteller, wat vertelt men en wat niet,...). De leerlingen kunnen enkele positieve en negatieve punten van de documentaires aanhalen en kort bespreken. De leerlingen kunnen enkele verschillen tussen de Amerikaanse en Chinese documentaire opsommen en kort uitleggen. De leerlingen kennen de verschillende geschiedenissen van de Koude Oorlog alsook de redenen voor deze verschillen. Vaardigheden De leerlingen kunnen de affiche van de Amerikaanse documentaire analyseren (met behulp van de vorige les) De leerlingen kunnen de verschillende elementen van de intro interpreteren en ontleden De leerlingen kunnen op basis van de documentaires een genuanceerd beeld vormen van de gebeurtenissen. De leerlingen kunnen de documentaires vergelijken. De leerlingen kunnen de documentaires analyseren, interpreteren en kritisch benaderen. De leerlingen kunnen de historische kritiek en historisch denken toepassen op de documentaires. De leerlingen begrijpen de invloed van het gebruik van bepaalde muziek en beelden op de beeldvorming. De leerlingen kunnen de gegeven uitleg, muziek en beelden in de documentaires kaderen in de historische en huidige maatschappelijke normen en waarden van de VS en China. Attitudes De leerlingen staan open voor verschillende perspectieven. De leerlingen zijn bereid te nuanceren. De leerlingen zijn bereid om in beide perspectieven zowel de positieve als negatieve elementen te behandelen. De leerlingen zijn bereid om historische spanningsvelden vanuit verschillende gezichtshoeken kritisch te bekijken, rekening houdend met mogelijke achterliggende waarden, normen en mentaliteiten. D. LESPLAN LESSEQUENS 1: EEN ONSCHULDIGE AFFICHE EN INTRO? DUUR: 10 MIN WERKVORM: ONDERWIJSLEERGESPREK De werkbundel dient pas uitgedeeld te worden NA lessequens 1 De leerkracht toont de intro (00: ) van de Chinese documentaire the Road to Revival en geeft hiervoor de instructie om te letten op de muziek en de beelden. (De leerkracht kan eventueel de leerlingen in groepen indelen. De ene groep moet dan letten op de muziek, de andere op de beelden.) Na het tonen van het fragment bespreekt de leerkracht de intro samen met de leerlingen. Deze bespreking gebeurt mondeling, in de werkbundel staan de hoofdlijnen van de intro kort uitgeschreven. Wie heeft deze documentaire gemaakt? Welk gevoel gaf dit fragment je? Hoe ondersteunde/beïnvloedde de muziek en de beelden dit gevoel? Welke evolutie in beeld en muziek is je opgevallen? Welke historische periodes vind je in dit fragment terug? Is de intro objectief? 4

5 De leerkracht toont de affiche van de Amerikaanse Cold War documentaire en vraagt de leerlingen deze te omschrijven. [ZIE BIJLAGE 1] De leerkracht stelt hiervoor gerichte vragen aan de leerlingen. De affiche biedt al een voorsmaakje van wat in de tweede les grondiger aan bod komt. Ook hiervan vinden de leerlingen een uitgeschreven tekst in de bundel. Uit welke 2 delen bestaat deze affiche? Waaruit kan je dit afleiden? Wie staat op de poster afgebeeld? Waaruit kan je dit afleiden? Hoe staan ze afgebeeld? En welke ideeën schuilen hierachter qua beeldvorming? Is dit volgens jou de affiche van een Amerikaanse, Sovjet-Russische of Chinese documentaire? Waarom? Is deze affiche objectief? Door de bespreking van de intro en affiche wordt ingegaan tegen het gangbare idee bij leerlingen dat documentaires steeds de historische waarheid vertellen. Door aan te tonen dat er subjectieve aspecten vervat zitten in de Chinese intro en de Amerikaanse affiche, wordt dit idee ontkracht. Documentaires manipuleren de historische werkelijkheid en worden vanuit een bepaald perspectief gemaakt. De leerkracht deelt de werkbundel uit. LESSEQUENS 2: START EN VERLOOP VAN DE KOREAANSE OORLOG De leerkracht toont het fragment van Cold War (4:23-6:23 en 19:30-20:15) DUUR: 20MIN WERKVORM: ONDERWIJSLEERGESPREK Dit fragment toont de westerse en ook bekende visie op de start van de Koreaanse Oorlog, de leerlingen gaan zich dus niet meteen kritische vragen stellen. De leerlingen zijn vertrouwd met dit soort documentaires. We focussen onze vraag vooral rond de beeldvorming (bv. de hand van Stalin). Op deze manier worden de leerlingen bewust dat deze vertrouwde documentaire niet altijd neutraal is. Voor de leerkracht is er een ingevulde bundel voorzien met de vragen en antwoorden. Dit geldt ook voor het onderstaande. De leerlingen noteren de antwoorden in hun werkbundel. De leerkracht toont het fragment van The Road to Revival (9:05-9:45) Dit fragment toont een andere visie op de start van de Koreaanse Oorlog waardoor de leerlingen geconfronteerd worden met een andere geschiedenis. In deze vragen staat de beeldvorming centraal. We willen wel behartigen dat de Chinese documentaire niet als slecht wordt voorgesteld, het is belangrijk om bij beide documentaires zowel positieve als negatieve elementen te behandelen. We willen de leerlingen niet leren welke documentaire de juiste is, maar hoe deze de beeldvorming beïnvloeden. LESSEQUENS 3: EINDE VAN DE KOREAANSE OORLOG DUUR: 15 MIN WERKVORM: ONDERWIJSLEERGESPREK De leerkracht toont de volgende fragmenten direct na elkaar: The Road to Revival (9:45-10:31) en Cold War (41:13-41:54) De tabel kan eventueel op bord gemaakt of geprojecteerd worden. De leerlingen vullen de tabel zelf in via onderwijsleergesprek. We hebben gekozen voor deze vorm om het verschil tussen beide documentaires te benadrukken. 5

6 LESEINDE: WAT HEBBEN WE NU GELEERD OVER DE KOREAANSE OORLOG? DUUR: 5 MIN WERKVORM: ONDERWIJSLEERGESPREK Op het einde van de les wordt samen met de leerlingen samengevat wat ze hebben geleerd in deze les. Het leseinde focust specifiek op de informatie over de Koreaanse Oorlog zelf, op basis van de twee documentaires. Dit leseinde is vooral handig wanneer de leerlingen totaal geen voorkennis hadden over de Koreaanse Oorlog. Hierbij kan de leerkracht tevens de aandacht vestigen op het feit dat het verleden altijd wordt geïnterpreteerd, en dat iedereen dat verleden op een andere manier interpreteert op basis van de eigen visie en doelen. Dit is ook het geval bij beide documentaires. Op die manier vallen de verschillen in informatie, gegeven door de documentaires, over de Koreaanse Oorlog te verklaren. De leerkracht kan zich voor het leseinde baseren op de tekst (onder de titel Samenvatting: De Koreaanse Oorlog in de documentaires ) in de leerkrachtenbundel. 6

7 LES 2: PROPAGANDAPOSTERS A. LESCONCEPT In deze les vormen posters het uitgangspunt om de perceptie en beeldvorming over het Westen in China en omgekeerd tijdens de Koude Oorlog over te brengen bij de leerlingen. Om één of twee posters te behandelen (zie verder) wordt de klas verdeeld in groepjes van vier leerlingen. Op basis van een werkbundel werken de leerlingen rond de poster(s) (analyse elementen poster, beeldvorming). De antwoorden worden vervolgens klassikaal overlopen. We hebben twee posters uitgekozen voor deze les namelijk The justified noose awaits them! en The Red Iceberg [ZIE BIJLAGE 2 en BIJLAGE 3]. Dit zijn respectievelijk een Chinese en een Amerikaanse poster. De posters kunnen op verschillende manieren aangewend worden in uw lessen: De behandeling van de poster The justified noose awaits them neemt een volledig lesuur in beslag en kan zowel in een ASO- als TSO-klas gebruikt worden. De poster The Red Iceberg heeft een makkelijkere beeldtaal waardoor de volgende twee opties mogelijk zijn: U wilt wel een poster gebruiken maar hebt daar geen volledig lesuur voor vrij; door de makkelijkere beeldtaal neemt de behandeling minder tijd in beslag. U hebt een klas die nog niet (genoeg) vertrouwd is met propagandaposters of waarvoor de beeldtaal van de Chinese poster mogelijk te moeilijk is. U kan uiteraard ook beide posters behandelen, dit is zeker interessant als u een vergelijkende analyse wil maken tussen de twee kampen in de Koude Oorlog (communistische China vs. kapitalistisch Amerika). Zo kunnen de leerlingen de verschillen in beeldvorming en de achterliggende ideeën blootleggen. Als u beide posters wenst te behandelen, kan u de Amerikaanse poster mondeling overlopen met de leerlingen of er (deels) een tweede lesuur voor uittrekken. Er is zowel een lege als ingevulde werkbundel voorzien voor de Amerikaanse poster. B. BENODIGDHEDEN Poster, afgedrukt in kleur op A4 papier en op projectie o The justified noose awaits them o EN/OF The Red Iceberg Lege werkbladen (1 bundel per groep) Ingevulde werkbladen (1 bundel per leerling) C. DOELSTELLINGEN Kennis en inzicht De leerlingen kunnen China ten tijde van de Koude Oorlog in tijd en ruimte situeren. De leerlingen kunnen de begrippen perceptie, beeldvorming en propaganda correct hanteren en in eigen woorden definiëren. De leerlingen kennen de kenmerken van propagandaposters en kunnen deze kort uitleggen. De leerlingen kunnen stereotiepe weergaven in hun historische context plaatsen. De leerlingen kunnen enkele voorbeelden uit de posters geven van stereotiepe beeldvorming ten aanzien van de vijand. De leerlingen kunnen het doel van propaganda(posters) verklaren en uitleggen. De leerlingen kunnen de historische context van (de inhoud van) de posters schetsen. Vaardigheden De leerlingen kunnen, zowel individueel als in groep, propagandaposters analyseren, interpreteren en kritisch benaderen. 7

8 De leerlingen kunnen de propagandaposters in hun historische context plaatsen. De leerlingen zijn in staat om het doel van propagandaposters te achterhalen. De leerlingen zijn in staat de stereotype weergaven van de betrokken partijen te achterhalen en te duiden. De leerlingen kunnen de verschillende elementen van een poster analyseren, interpreteren en kritisch benaderen. De leerlingen kunnen de achterliggende ideeën afleiden uit de beeldvormingselementen van de posters. De leerlingen kunnen de historische kritiek toepassen op propagandaposters. De leerlingen begrijpen de impact van de propagandaposters op de maatschappelijke visie. Attitudes De leerlingen zijn bereid om op een correcte wijze met het bronnenmateriaal om te gaan. De leerlingen aanvaarden de stereotype weergaven in de posters als uiting van de toenmalige visie van beide landen. De leerlingen zijn bereid om historische spanningsvelden vanuit verschillende gezichtshoeken kritisch te bekijken, rekening houdend met mogelijke achterliggende waarden, normen en mentaliteiten D. LESPLAN LESSEQUENS 1: DE KOPIEERMACHINE DUUR: 15 MIN WERKVORM: TRANSLATIE & ANALYSE VAN POSTER VIA SPEL In deze lessequens worden de leerlingen in groepjes van vier ingedeeld waarbij vervolgens telkens één leerling per groep mag komen kijken naar de poster The justified noose awaits them OF The Red Iceberg. De leerlingen proberen per groep de poster over te tekenen of te kopiëren op een A4-blad. Het is belangrijk om hierbij de competitiegeest wat aan te wakkeren, de leerlingen gaan dan meer hun best doen en aandachtig de poster bekijken. Hieronder vindt u het stappenplan voor deze oefening: STAP 1: VOORBEREIDENDE STAP Vandaag gaan we werken rond 2 afbeeldingen. Ik kan deze gewoon projecteren via de beamer en jullie er dan naar laten kijken, maar dat is maar saai. Dus gaan we het eens anders doen: ik ga van jullie kopieermachines maken. Jullie gaan de afbeelding zelf kopiëren in groepjes van vier. Zet jullie samen en zorg dat je niet te dicht bij een ander groepje zit. Elk groep neemt een blanco A4-papier en enkele pennen. STAP 2: INSTRUCTIES Om beurten sturen jullie 1 lid van jullie groepje naar voren op mijn teken. Die heeft dan 10 seconden de tijd om de afbeelding te bekijken, gaat daarna verslag uitbrengen bij de rest van de groep en tekent een deel van de afbeelding na, waarvoor jullie 15 seconden krijgen. Spreek snel af wie als eerste komt kijken, wie als 2e, 3e en 4e. En spreek snel een strategie af hoe jullie het tekenen gaan aanpakken. Als iedereen een keer naar voren gekomen is, moet de tekening klaar zijn en moeten jullie kunnen vertellen wat er allemaal te zien is. STAP 3: KOPIEREN VAN DE AFBEELDING 8

9 De nummers 1 mogen naar de lessenaar komen. 10 sec laten kijken terug naar hun plaats/groepje 15 sec vertellen en tekenen De nummers 2 mogen naar voren komen. 10 sec laten kijken terug naar plaats 15 sec vertellen en tekenen Idem voor nummers 3 en 4 dan iets langer nog laten overleggen en tekenen EVENTUELE TUSSENSTAP Suggestie voor de leerkracht: als de leerlingen minder hebben getekend dan u had verwacht of het verloopt tamelijk chaotisch, kan u als extra tussenstap het volgende doen. U kan vragen stellen naar de strategieën van de leerlingen en deze strategie bijsturen. Bijvoorbeeld; hebben de leerlingen de tekening in 4 gedeeld en afgesproken wie op welk deel focust. STAP 4: KOPIEREN VAN DE AFBEELDING (2) Vorige stap nog eens exact herhalen met de volgens instructie naar de leerlingen toe: Jullie krijgen toch nog een 2e kans, want ik merk dat de tekeningen nog niet zo goed zijn. Dit werkt de competitie in de hand en zal de leerlingen motiveren de afbeelding goed te bestuderen. STAP 5: EEN LEUGENTJE OM BESTWIL Er ontbreekt nog iets heel belangrijks bij alle tekeningen (dit is een leugentje om de competitiegeest te verhogen, maar kan ook werkelijk het geval zijn). Geen enkel groepje heeft dit element op zijn papier staan. Net zoals in de vorige stap zet dit de leerlingen aan de afbeelding extra grondig te bestuderen. Dus mogen jullie per groepje nog één keer één afgevaardigde naar voren sturen, kies iemand uit je groep 10 sec laten kijken terug naar plaats 10 sec tekenen EVENTUELE EXTRA OPTIE 1 leerling van elk groepje mag gaan spieken bij de andere groepjes, om elementen te vinden die het eigen groepje over het hoofd zag. EINDE LESSEQUENS 2: DE CHINESE POSTER RECHTVAARDIGT DE STROP VOOR DE AMERIKANEN DUUR: 35 MIN WERKVORM: GROEPSWERK & KLASSIKALE VERBETERING De leerlingen blijven in hun groepjes van vier zitten en lossen de vragen van de werkbundel in groep op. Er zijn ook uitbreidingsvragen voorzien voor de snelle groepen, waarbij dieper wordt ingegaan op de details van de poster. Deze uitbreidingsvragen zijn dan ook geen verplichte leerstof. WERKBLADEN INVULRONDE 1 (5 MIN) De leerlingen vullen hun werkblaadjes in op basis van hun eigen tekening. Als je immers meteen de volledige afbeelding toont als hulpmiddel voor het oplossen van de vragen, lijkt de kopieeroefening voor de leerlingen niet erg zinvol. In deze ronde kunnen ze hoofdzakelijk de translatievragen oplossen: wat is er te zien op deze afbeelding? WERKBLADEN INVULRONDE 2 (5 À 10 MIN) 9

10 In deze tweede ronde hebben de leerlingen wel de echte afbeelding ter beschikking om de rest van de vragen op te lossen. KLASSIKALE BESPREKING (10 À 15 MIN) In deze klassikale bespreking worden de vragen gemeenschappelijk opgelost. De leerkracht geeft hierbij ook de nodige context. Niet alle vragen hoeven overlopen te worden (enkele de belangrijkste vragen en de vragen waar extra context bij nodig is). De leerlingen moeten niets noteren, achteraf krijgen ze de oplossingen van de vragen en een lestekst waarin deze context uitgebreid beschreven staat. 10

11 BIJLAGEN BIJLAGE 1: AFFICHE DOCUMENTAIRE COLD WAR 11

12 BIJLAGE 2: CHINESE POSTER: THE JUSTIFIED NOOSE AWAITS THEM! 12

13 BIJLAGE 3: AMERIKAANSE POSTER: THE RED ICEBERG 13