Mijn bijzonder brein
|
|
- Frieda de Ruiter
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Mijn bijzonder brein Verslag van de dialoog met ouders van kinderen met ADHD 26 februari 2005 Samenvatting Gelieve dit verslag vertrouwelijk te gebruiken 1/6
2 Plaats van deze dialoog in het ganse proces Tijdens fase 1 van het project Mijn bijzonder brein traject ADHD werd via een oproep in Klasse, Klasse voor ouders, de Bond en de Artsenkrant gevraagd aan ouders, leerkrachten en verzorgers om hun ervaringen mee te delen rond ADHD [zie verslag ADHD-traject, Samenvatting van reacties op oproep ]. Uit de talrijke reacties die ouders ons stuurden, werden een aantal centrale thema s gedestilleerd. Deze thema s vormden het startpunt voor de dialoogdag rond ADHD met ouders. De dialoog had plaats in Brussel op 26 februari 2005 en er namen 35 mensen aan deel. De startthema s waren: 1. ADHD betekent voor ons gezin 2. Wat me het meest helpt / het meest ergert bij de behandeling van ADHD is 3. Wat ik het minst / het meest waardeer in de manier waarop de school met mijn kind omgaat is 4. Voor zover ik er zicht op heb, ligt de oorzaak van ADHD vooral in 5. Ik vind dat de behandeling van mijn kind met medicatie (Rilatine, Concerta) Deze dialoogdag maakt deel uit van de tweede fase van het traject: de dialogen in homogene groepen (ouders, kinderen en jongeren met ADHD, leerkrachten en vertegenwoordigers uit de zorgsector). Deze fase is een voorbereiding voor de fase waarin de verschillende homogene groepen met elkaar in dialoog gaan (met uitzondering van de kinderen en jongeren). Toch hebben deze dialogen in homogene groepen ook een eigen eindpunt. Het is de bedoeling dat men binnen de homogene groepen tot een constructieve dialoog komt waarbij de meningen en gevoelens van andere deelnemers verkend worden. Dit brengt de standpunten dichter bij elkaar. Bovendien realiseert men ook reeds één van de basisdoelstellingen: het maatschappelijk debat rond ADHD activeren. Tijdens de voormiddagsessie werd dieper ingegaan op de vragen en thema s waar de ouders zelf mee zaten. In de namiddag lag de aandacht vooral op onderwerpen die ouders willen bespreken met de andere dialooggroepen: de onderwijs- en de zorgsector. 2/6
3 Verkenning van de thema s en vragen Doelstelling en format De deelnemers worden verdeeld in zes subgroepen van telkens vijf of zes personen. Elke deelnemer is eigenaar van één van de thema s. In de eerste plaats schrijft de deelnemer zelf zijn bedenkingen neer. Daarna ondervraagt hij of zij de andere deelnemers over dit thema. Vervolgens worden de antwoorden bijeen gebracht en samengevat in werkgroepen. Daarbij wordt gekeken naar punten van overeenstemming of naar gebieden waar deelnemers van mening verschilden. Tevens wordt aangegeven waar er kennislacunes zijn die dienen opgevuld te worden. Soms vormen die lacunes immers een barrière voor verdere standpuntvorming en discussie. Op het einde van de voormiddagsessie worden de resultaten over elk thema op grote bladen opgehangen in de plenaire zaal en wordt een informatie-markt gehouden. De bladen brengen de opvattingen en de gevoelens van alle deelnemers bijeen. Door rond te lopen, te lezen en met elkaar te discussiëren kunnen de deelnemers verbinding maken met hun eigen reacties en zien hoe die zich verhouden tot de reacties van anderen. 3/6
4 Thema 1. ADHD betekent voor ons gezin De belasting die één of meerdere kinderen met ADHD op een gezin uitoefent, is niet te onderschatten. Kinderen met ADHD zijn niet de makkelijkste, het is voortdurend uitkijken om conflictsituaties te voorkomen. Er staat een enorme tijdsdruk op het gezin. Een kind met ADHD vraagt om een langdurige, intensieve behandeling die enorm veel tijd en geld kost. Ook zonder ADHD is het leven al jachtig en duur genoeg. Kinderen met ADHD vragen voortdurend structuur en controle, 24 uur op 24, 7 dagen op 7. Anders is er de dreiging op complete chaos. Het voortdurend aanbrengen van structuur en het maken van duidelijke afspraken is voor veel ouders de enige manier om een geregeld leven met hun ADHD-kind(eren) te hebben en dan nog blijft het moeilijk. Iedereen wil wel trachten om voortdurend actief te sturen en controle te houden, maar vaak komt men toch in situaties terecht waarbij alleen nog reactief wordt geageerd en men eerder wordt gestuurd dan nog zelf te sturen. Het vergt ook een immense inspanning van de andere gezinsleden om steeds op één lijn te zitten om allemaal aan hetzelfde zeel te trekken. Dat lukt lang niet altijd. Dat kan leiden tot conflicten tussen de ouders onderling, tussen broers en zussen en ook de relatie met oma en opa kan onder hoogspanning komen. Sommige gezinnen komen zelfs in een compleet sociaal isolement terecht. De relaties met familieleden en vrienden lijden onder het drukke gedrag van het ADHD-kind en er ontstaat wederzijds onbegrip. Sommige ouders zien ADHD daarom als een sociale handicap. In de eerste plaats voor het kind zelf, maar ook voor het gezin. En dan is er ook de angst voor de toekomst. Zal mijn kind zijn of haar weg wel vinden in de maatschappij? Thema 2. Wat me het meest helpt / het meest ergert bij de behandeling van ADHD is Over een aantal zaken zijn ouders het roerend eens. Regelmatig praten over ADHD met lotgenoten, een begrijpende leerkracht, iemand uit de zorgsector of gewoon een familielid of een vriend helpt. Even toetsen of we goed bezig zijn. Even praten over bijsturing. Ervaringen en tips uitwisselen. Of gewoon een frustratie wegpraten. Het lucht op. Het geeft je weer moed en inspiratie om verder te doen. Anderzijds ergert het mateloos dat het zo lang duurt vooraleer er een goede, betrouwbare diagnose is gesteld. Volgens alle ouders moet er dringend iets gebeuren aan die oeverloze wachttijden. Bovendien wordt de diagnose niet altijd door de juiste persoon gesteld. Dat leidt tot frustraties. De term vastzitten in het diagnosemoeras geeft die frustratie heel goed weer. Ook de duur en kostprijs van de behandeling al of niet met medicatie is een algemene bron van ergernis. Net als de misplaatste reacties uit de omgeving. De groep van ouders is het lang niet over alles eens. Over medicatie bijvoorbeeld iets waarop we dieper ingaan in thema 5. Maar ook over de communicatie met de zorgverstrekker. Sommige ouders spreken vol lof over de kinderpsychiater, de psycholoog, de logopedist, de kinesist die hun kind begeleidt. Anderen hebben minder gunstige ervaringen. Ook met de opvolging van de voorgeschreven behandeling op school, verschillen de ervaringen. Sommige scholen haken zonder probleem in op wat de behandelende arts voorstelt. In andere scholen is er nauwelijks naleving van de voorgestelde behandeling. 4/6
5 Ook over het doel van een diagnose is men het lang niet altijd eens. Voor de één leidt de huidige diagnostiek tot hokjesmentaliteit. Kinderen krijgen alleen een behandeling als ze in een hokje worden gestopt. Zij die niet in een hokje passen, komen tussen wal en schip terecht. Andere ouders waren blij toen ze een diagnose kregen voor hun kind. Ze hadden de indruk dat ze eindelijk wisten wat er met hun kind aan de hand was en dat ze konden starten met een doelgerichte aanpak van de problemen. Er blijven ook in deze groep ouders nog heel wat vragen hangen. Vooral het wettelijke kader alsook de diverse vormen van terugbetaling en financiële ondersteuning zijn niet altijd even duidelijk. Thema 3. Wat ik het minst / het meest waardeer in de manier waarop de school met mijn kind omgaat is Er is bij de ouders grote eensgezindheid over het feit dat er tussen scholen en leerkrachten grote verschillen zijn in de aanpak van een kind met ADHD. In heel wat scholen verloopt die aanpak vlot en is er een optimale communicatie tussen leerkracht, ouder, directie en leerling. In andere scholen verloopt dat heel wat stroever. Volgens de ouders hebben veel leerkrachten, zeker in het gewone onderwijs, te weinig kennis over het probleem. Er zou een lacune in de opleiding en de nascholing van leerkrachten zijn. Er zijn ook structurele problemen. Zo vormen grote klassen een probleem voor kinderen met ADHD. Zij krijgen dan weinig individuele aandacht, en die hebben ze nodig om bij de les te blijven. Niet dat er verlangd wordt dat de leerkracht voortdurend naast het kind moet staan, maar concrete afspraken, een vingerknip, een blik van verstandhouding, een kleine beloning kunnen al wonderen doen. Maar dat is makkelijker in een kleine klas dan in een grote. Ook veel van de zorguren gaan voorbij aan kinderen met ADHD. Over een aantal punten zijn ouders het minder eens. Bijvoorbeeld over het CLB. Een ramp volgens de ene, een permanente steun voor de andere. Opvallend is wel dat veel ouders niet goed weten wat de rol van het CLB in feite is bij de aanpak van kinderen met ADHD. Enige uitklaring is noodzakelijk. En dan is er ook de discussie of kinderen met ADHD thuishoren in het gewone onderwijs of het bijzonder onderwijs. Thema 4. Voor zover ik er zicht op heb, ligt de oorzaak van ADHD vooral in Er was consensus bij de ouders dat de oorzaak van ADHD bij het kind zelf ligt. Dat het zich allemaal in zijn/haar hoofd afspeelt. Dat de primaire oorzaak biologisch is. Over wat die oorzaak dan precies is, zijn ze het minder met elkaar eens. De meerderheid meent dat er een onderliggende genetische basis is, of dat kinderen met ADHD typische persoonlijkheidskenmerken hebben die erfelijk zijn bepaald. Anderen menen dat een problematische zwangerschap of geboorte heeft geleid tot ontwikkelingsstoornissen. ADHD kan er daar één van zijn. Een derde (heel kleine) groep zoekt de oorzaak puur in de omgeving van het kind. Volgens hen zou een onevenwichtige voeding een heel belangrijke rol spelen (onder meer tekorten aan sporenelementen). Of de opvoeding zou er voor iets tussenzitten. Of de oorzaak zou te herleiden zijn tot trauma s (sterfte van een dierbare). Anderen suggereren dat deze omgevingsfactoren niet zozeer oorzakelijk zijn, maar dat ze niettemin een bijzonder sterke impact kunnen hebben op het al of niet tot uiting brengen van symptomen. Vandaar dat volgens hen een begeleidende aanpak (in het gezin, op school, bij de behandeling) samen moet gaan met een medische aanpak. 5/6
6 Thema 5. Ik vind dat de behandeling van mijn kind met medicatie (Rilatine, Concerta) In wezen was geen consensus over het al of niet gebruiken van medicatie (zie ook thema 2). Er was in de oudergroep wel een ruime meerderheid die het gebruik van medicatie ondersteunde, al was het vaak puur uit noodzaak. Moest er een effectief niet-medicamenteus alternatief zijn, dan zouden velen daarvoor kiezen. Slechts een enkeling was resoluut tegen het gebruik van geneesmiddelen voor ADHD. Over een paar punten werd er wel overeenstemming bereikt. De financiële tegemoetkoming is niet optimaal geregeld. Vooral het niet terugbetalen van Concerta wordt gezien als een probleem. Waarom kan in België niet wat in het buitenland wel kan, vragen de ouders zich af. Verder zien ze liever dat de discussie over het al of niet gebruiken van medicijnen zich zou afspelen tussen de ouders en de verzorgers eerder dan dat ze breed in de media wordt uitgesponnen. Volgens een grote meerderheid van de ouders leidt medicatie tot betere resultaten en aanvaarding in de school. Het verbetert het concentratievermogen en inzicht. Het helpt het kind een plaats te verwerven in de samenleving en het komt het herstel van het zelfbeeld van kinderen met ADHD ten goede. Maar medicatie alleen is onvoldoende, het moet worden aangevuld met logopedie, kiné, ergo etc. Men moet ook regelmatig de dosis bijgestellen en soms zijn er vervelende bijwerkingen. Bovendien werkt niet elk medicijn even goed bij elk kind. Rilatine, meestal de eerste medicamenteuze behandelingsoptie, heeft bij sommige kinderen niet het gewenste resultaat. Soms zijn ze beter af met Concerta, weer anderen zijn overgeschakeld op dextro-amfetamine (DAS) of atomoxitine. Er waren ook minderheidsstandpunten. Volgens sommige ouders stel je medicatie best zolang mogelijk uit. Je moet het kind nemen zoals het is. Anderen zijn ervan overtuigd dat geneesmiddelen de persoonlijkheid van het kind veranderen. Ook was niet iedereen het erover eens dat de beslissing over medicatie in de handen van de jongere zelf moet worden gelegd. 6/6
ADHD-kinderen op de basisschool
Grote Bickersstraat 74 1013 KS Amsterdam Postbus 247 1000 AE Amsterdam t 020 522 54 44 f 020 522 53 33 e info@tns-nipo.com www.tns-nipo.com Rapport ADHD-kinderen op de basisschool Henk Foekema B8133 december
Nadere informatieBijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar
DOELSTELLINGEN Ouders zijn zich ervan bewust dat je altijd en overal communiceert Ouders wisselen ervaringen met elkaar uit over hoe de communicatie met hun pubers verloopt Ouders verwerven meer inzicht
Nadere informatieWaarom stigma rondom AD(H)D bestaat
Waarom stigma rondom AD(H)D bestaat N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst,
Nadere informatieZaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie
Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie
Nadere informatieKanker en erfelijkheid Hoe vertel ik het mijn familie?
Kanker en erfelijkheid Hoe vertel ik het mijn familie? Verzekeren en erfelijkheid 1 Heb je een aanleg voor kanker? Dan kunnen sommige familieleden de aanleg voor de ziekte ook hebben. Het is belangrijk
Nadere informatieEerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik.
juni 2014 Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie Eerste nummer Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. INHOUD juni 2014 Eten als een kind Op kamers
Nadere informatieHeeft een etiket wel voordelen voor uw kind? Heeft een etiket wel voordelen voor uw kind?
Ritalin maar er zijn ook bijwerkingen. Dit vindt ook kinderpsychiater van der Zuilen. Kinderpsychiater van der Zuilen: Onlangs is er vanuit de Universiteit van Amsterdam onderzoek gedaan naar de bijwerkingen
Nadere informatieDO'S EN DON'TS VOOR OUDERS
WWW.PESTWEB.NL DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS Kinderen en jongeren willen je hulp, als je maar (niet)... Wat kinderen zeggen over pesten Kinderen gaan over het algemeen het liefst met hun probleem naar hun
Nadere informatieVoorwoord 7 Leeswijzer 9
Inhoudsopgave Voorwoord 7 Leeswijzer 9 Deel I Traumatische ervaringen 1 Wat kinderen kunnen meemaken 15 2 De reacties van kinderen op trauma 21 3 De impact op het gezin en de school 33 Deel II Kinderen
Nadere informatie3/12/2013. Mijn broer heeft ADHD. Mijn broer heeft ADHD. Mijn grote broer heeft ADHD. Het zal je broer maar wezen. Ouders opgepast
Mijn broer heeft ADHD Mijn broer heeft ADHD Ouders hebben twee of meer kinderen Waarvan één (soms ook meerdere) stoorzender(s) Hoe houden we dit gezin in evenwicht? Waar moeten we op letten? Het zal je
Nadere informatieLes 3. Familie, vrienden en buurtgenoten
www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les
Nadere informatieWat betekent de diagnose van PKU voor mijn kind en het gezin?
Wat betekent de diagnose van PKU voor mijn kind en het gezin? Uw gevoelens Stap voor stap Ervaringen delen Teamwerk PKU uitleggen aan anderen Kan ik nog meer kinderen krijgen? PKU behandelen: de rol van
Nadere informatieBen jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!
Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw
Nadere informatieWanneer en hoe het kind of de adolescent over de diagnose inlichten? Susanne Böhler Klinisch psychologe
Wanneer en hoe het kind of de adolescent over de diagnose inlichten? Susanne Böhler Klinisch psychologe Getuigenissen van ouders Seksuele voorlichting pas je ook aan de leeftijd aan. Een kind van zeven
Nadere informatieMEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave
Nadere informatieGezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft
Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische
Nadere informatie13-11-2014. Poster. Belemmeringen in drie categorieën te verdelen: In duo s: 1. Persoonlijke belemmeringen
Poster Jacomijn Hofstra Onderzoeker lectoraat Rehabilitatie en docent Toegepaste Psychologie, Hanzehogeschool Groningen In duo s: Belemmeringen in drie categorieën te verdelen: Wat hindert jongvolwassenen
Nadere informatieOpGroeieN. OpGroeieN. DaT doen We in Best SaMen! Beste Betsy geeft antwoord op al je vragen over opvoeden en opgroeien
OpGroeieN OpGroeieN DaT doen We in Best SaMen! DaT doen We in Best SaMen! Beste Betsy geeft antwoord op al je vragen over opvoeden en opgroeien Beste Betsy is het Centrum voor Jeugd en Gezin in Best. Niet
Nadere informatie1 Ben of word jij weleens gepest?
Onderzoeksresultaten TipHorstaandeMaas.nl Pesten Pesten is van alle generaties. Het kan bijna overal plaatsvinden en is daarom dichterbij dan mensen soms denken 8 1 Ben of word jij weleens gepest? 7 6
Nadere informatieVragenlijst leerlingen Eureka! Oberon & Eureka!, januari 2012
Vragenlijst leerlingen Eureka! Oberon & Eureka!, januari 2012 Toelichting Beste leerling, Jij zit in de Eureka!-klas. We zijn benieuwd naar jouw mening. Die kun je geven in deze vragenlijst. Die bestaat
Nadere informatieProbleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het.
ONTMOET HUMANITAS Probleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het. Zonder uitzondering. Lukt het je niet alleen,
Nadere informatieNa de opname Intensive Care/High Care voor Kinderen
Na de opname Intensive Care/High Care voor Kinderen Beste ouders en/of verzorgers, Inmiddels ligt de opname van uw kind op de Intensive Care achter u en bent u weer thuis, op de verpleegafdeling of in
Nadere informatieDialogen website Motiveren tot rookstop
Dialogen website Motiveren tot rookstop Dialoog verandertaal uitlokken en versterken Goedemorgen. Heeft u problemen gehad sinds uw vorige controle? Ja, eigenlijk wel. Mijn tanden zijn sterk verkleurd.
Nadere informatieDepressie bij ouderen
Depressie bij ouderen 2 Depressie bij ouderen komt vaak voor, maar is soms moeilijk te herkennen. Deze folder geeft informatie over de kenmerken en de behandeling van een depressie bij ouderen. Wat is
Nadere informatieVoorwoord 7. 1 Blijven je ouders je ouders? 13. 2 Moet ik nu ook verhuizen? 19. 3 Houd ik mijn eigen naam? 23. 4 Wie betaalt er voor mij?
Inhoud Voorwoord 7 1 Blijven je ouders je ouders? 13 2 Moet ik nu ook verhuizen? 19 3 Houd ik mijn eigen naam? 23 4 Wie betaalt er voor mij? 25 5 En als ik zelf geen contact wil? 27 6 Hoe gaat dat, scheiden?
Nadere informatieSpoorboekje. Als je het mij vraagt. Onderwijs Vanuit autisme bekeken
Spoorboekje Als je het mij vraagt Onderwijs Vanuit autisme bekeken 1 Start Wat vinden kinderen en jongeren met autisme eigenlijk van het onderwijs? Vanuit autisme bekeken vroeg hen wat zij willen vertellen
Nadere informatieADHD. en kinderen (6-12 jaar)
ADHD en kinderen (6-12 jaar) ADHD, DAAR BEN JE NIET BLIJ MEE Als je bij het buitenspelen een blauwe plek oploopt, dan zit je daar niet mee. Meestal is-ie na een paar dagen weer weg. Bij ADHD is dat anders,
Nadere informatieSlachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg
Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Leren & Werken
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Leren & Werken Steeds opnieuw raak ik mijn baan kwijt. Waar ligt dat nou aan? Welke vervolgopleiding zou iets voor mij zijn? Is er voor mij extra ondersteuning
Nadere informatieMotiverende gespreksvoering
Motiverende gespreksvoering Naam Saskia Glorie Student nr. 500643719 SLB-er Yvonne Wijdeven Stageplaats Brijder verslavingszorg Den Helder Stagebegeleider Karin Vos Periode 04 september 2013 01 februari
Nadere informatieU schrijft ook dat wij Belgen bang zijn voor elkaar. Hoezo?
Wablieft praat met Paul Verhaeghe De maatschappij maakt mensen ziek Materieel hebben we het nog nooit zo goed gehad. De meesten van ons hebben een inkomen, een dak boven ons hoofd Toch voelen veel mensen
Nadere informatiePatiëntgerichte Zorg voor Epilepsie. 23 oktober 2012 Willem-Jan Hardon, Neuroloog
Patiëntgerichte Zorg voor Epilepsie 23 oktober 2012 Willem-Jan Hardon, Neuroloog Patiëntgerichte Zorg voor Epilepsie + Algemeen + Diagnostiek + Behandeling + StartPoliEpilepsie + Marjolein Kalse, Epilepsieconsulent
Nadere informatieInleiding. (leerlingbegeleider op een vmbo-school)
9 1 Inleiding Er was eens een meisje Zij klopte op mijn deur. Ik deed open en zij zei: Ik heb een eetprobleem. Kom binnen, zei ik, wat moedig dat je hier komt om hulp te vragen. Dat is de eerste stap.
Nadere informatieGezinsstrategieën om met woedeuitbarstingen
woedeuitbarstingen om te gaan N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst, of
Nadere informatie10 tips over besluitvorming
10 tips over besluitvorming Meer weten? www.vergaderendoejezo.nl Bel of mail Carla: 06-20809676 of info@vergaderendoejezo.nl. 10 tips over besluitvorming Besluitvorming is noodzakelijk bij vergaderingen.
Nadere informatieWat heeft dit kind nodig?
ADHD PDD-NOS Leerstoornis Gedragsstoornis Team Wat heeft dit kind nodig? Lynn leest in haar leesboek. Tegelijkertijd tikt ze constant met haar pen op haar tafel. Dat doet ze wel vaker. De kinderen van
Nadere informatieDeel 1: Pedagogisch project Vrije Basisschool Lenteland
1 ONZE SCHOOL en de SCHOLENGROEP ARKORUM Het katholiek basisonderwijs brengt al vele jaren een aanbod van kwalitatief onderwijs en opvoeding aan kleuters en leerlingen in de regio Roeselare- Ardooie. In
Nadere informatieHoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s. Foto Britt Straatemeier. Deze brochure werd mogelijk gemaakt door:
Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s Foto Britt Straatemeier Deze brochure werd mogelijk gemaakt door: Tips voor grootouders Foto Susanne Reuling Als in het gezin van
Nadere informatiePassend Onderwijs voor de kinderen op school: samen met ouders en leerkracht
Passend Onderwijs voor de kinderen op school: samen met ouders en leerkracht Vanaf 1 augustus is de Wet passend onderwijs van kracht. De school van uw kind/uw school is aangesloten bij het samenwerkingsverband
Nadere informatieVan activerend ondersteunen naar gedeelde verantwoordelijke
Van activerend ondersteunen naar gedeelde verantwoordelijke Achtergrond (Toekomstige) leraren voelen zich niet voorbereid (o.a. Cook 2001, Loreman e.a., 2005) Handelingsverlegenheid Consequenties naar
Nadere informatieKinderen met ADHD. Inhoudsopgave. Wat is de oorzaak van ADHD? Wat zijn de verschijnselen van ADHD?
Kinderen met ADHD Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Wat is de oorzaak van ADHD? 1 Wat zijn de verschijnselen van ADHD? 1 Hoe wordt de diagnose ADHD gesteld? 2 Behandeling van ADHD
Nadere informatieJongerencoaching Raster
Jongerencoaching Raster School is de plek waar jonge mensen kennis en vaardigheden ontwikkelen, maatschappelijk toegerust worden tot verantwoordelijke burgers en ondersteund worden hun talenten te ontwikkelen.
Nadere informatiePubers opvoeden. Veranderingen in de puberteit
Pubers opvoeden Pubers opvoeden De puberteit is de ontwikkelingsfase tussen 10 en 18 jaar. Maar die puberteit is er natuurlijk niet opeens. Vanaf ongeveer 9 jaar kan je al merken dat kinderen beginnen
Nadere informatieOmgaan met kanker. Moeheid
Omgaan met kanker Moeheid Vermoeidheid is een veelvoorkomende bijwerking van kanker of de behandeling ervan. Ruim 60% van alle mensen zegt last van vermoeidheid te hebben, zelfs dagelijks. De vermoeidheid
Nadere informatieOndersteuning aan kind en gezin in Lelystad
Ondersteuning aan kind en gezin in Lelystad Voor ouders, kinderen en jongeren Vragen over opvoeden en opgroeien? Veel ouders twijfelen of ze het juiste doen of hoe ze iets moeten aanpakken. Als ouder staat
Nadere informatieOndersteuning aan kind en gezin in Lelystad
Ondersteuning aan kind en gezin in Lelystad Voor ouders, kinderen en jongeren Opvoeden is een mooie taak, maar niet altijd eenvoudig. Een peuter die bang of dwars is. Uw kind die niet goed meekomt op school.
Nadere informatieVoorwoord. Inhoud : 1. Wat is dyslexie 2. Onderzoek 3. Hulp middelen 4. Logopedie 5. Mijn dyslexie 6. Nawoord
Voorwoord Ik hou mijn spreekbeurt over Dyslexie. Zelf heb ik ook dyslexie. Ik hoop dat jullie mij beter begrijpen wat dyslexie is en wat het betekent om dyslexie te hebben. Ook waarom ik een laptop en
Nadere informatieDe beste zorg vinden? Zorg of ondersteuning nodig? PZP helpt! 2013/2014. Uw verzekering snel en digitaal regelen?
2013/2014 Zorg of ondersteuning nodig? PZP helpt! De beste zorg vinden? Uw verzekering snel en digitaal regelen? Medische vraag? Stel hem aan onze deskundigen Inhoudsopgave 4 Uw verzekering snel en digitaal
Nadere informatielichaam is gestopt met groeien? De groei zou gemiddeld 0,2 millimeter per jaar bedragen. Dit komt neer
Wist je dat... onze oren blijven groeien, ook nadat de rest van ons lichaam is gestopt met groeien? De groei zou gemiddeld 0,2 millimeter per jaar bedragen. Dit komt neer op een centimeter in vijftig jaar.
Nadere informatieWat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen?
Wat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen? Samenwerkingsverband NIP-NVO zorg voor mensen met een verstandelijke beperking 2014 1 Inhoud Voorwoord 3 Wat doet de psycholoog of orthopedagoog? 5
Nadere informatiePresentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis
Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis Geachte dames en heren, Zelfredzaamheid is een mooi en positief begrip. Immers, elk kind wil dingen zelf leren doen, jezelf kunnen redden
Nadere informatieInfoblad. Als je weet dat je een baby met een aandoening krijgt
Als je weet dat je een baby met een aandoening krijgt Soms krijgen ouders tijdens de zwangerschap te horen dat hun kind een aandoening heeft. Dan volgt een moeilijke keuze: laat je het kind komen of breek
Nadere informatieGedwongen opname met een IBS of RM *
Gedwongen opname met een IBS of RM * Informatie voor cliënten Onderdeel van Arkin Inleiding In deze folder staat kort beschreven wat er gebeurt als u gedwongen wordt opgenomen. De folder bevat belangrijke
Nadere informatieAls je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen.
Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen. Kan ik kiezen bij wie ik ga wonen? Is het mijn schuld? Ben ik verplicht om op bezoek te gaan bij papa of mama? Waarom hebben mijn ouders elk een
Nadere informatieBoek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem
Het overlijden van een broer of zus is een ingrijpende gebeurtenis. Toch wordt het onderwerp in de rouwliteratuur doodgezwegen. Tot verbazing van Minke Weggemans. De pastoraal therapeute schreef er daarom
Nadere informatieMijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd
Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen
Nadere informatieBronnenbank Onderwijstheorie Tessa van Helden. Inhoudsopgave Pagina. Bron 1 Design Marcel Wanders. 2. Bron 2 ADHD in de klas. 2
Bronnenbank Onderwijstheorie Tessa van Helden Inhoudsopgave Pagina Bron 1 Design Marcel Wanders. 2 Bron 2 ADHD in de klas. 2 Bron 3 Recensie over Boijmans van Beunigen 3 Bron 4 Flip in de klas. 4 Bron
Nadere informatie1 Wat is er met me aan de hand? 11
Leven met een alcoholprobleem 07-03-06 09:25 Pagina 7 Inhoud Voorwoord 1 Wat is er met me aan de hand? 11 Typerend beeld van de kwaal 11 Symptomen 12 Vroege en late symptomen 14 Diagnostiek 14 Een paar
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornis Cluster C
Persoonlijkheidsstoornis Cluster C Deze folder geeft informatie over de diagnostiek en behandeling van cluster C persoonlijkheidsstoornissen. Wat is een cluster C Persoonlijkheidsstoornis? Er bestaan verschillende
Nadere informatiePost-hbo opleiding spelobservatie en Sandplay
mensenkennis Post-hbo opleiding spelobservatie en Sandplay In de opleiding doe je de vaardigheden op om de juiste vragen te stellen en bruikbare observaties te doen. Post-hbo opleiding spelobservatie en
Nadere informatie. In een notendop. . Over de auteur (s)
Boek : Zorgzame klas Psycho-educatie voor de basisschool Auteur : Peter 2010, Acco ISBN: 9789033482021 Bespreker : Peter Bauwens, vrijwillige medewerker vzw Die- s-lekti-kus Datum : oktober 2011. In een
Nadere informatieKoningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande
Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie
Nadere informatieDeel I Wat we weten over de stoornis ADHD
Inhoud Inleiding 12 Deel I Wat we weten over de stoornis ADHD Hoofdstuk 1 Kenmerken van ADHD 1.1 De basiskenmerken 16 1.2 Aandachts- en concentratiestoornissen 17 1.3 Impulsiviteit 17 1.4 Hyperactiviteit
Nadere informatieUit de burn-out Therapiegroep werkstresshantering
Uit de burn-out Therapiegroep werkstresshantering Albert Schweitzer ziekenhuis mei 2009 pavo 0202 Inleiding Als u last heeft van een burn-out door stress op het werk kunt u de therapiegroep werkstresshantering
Nadere informatieV anaf september komt er een
4 D E J A A R G A N G N 3 J U N I, J U L I, A U G U S T U S 2 0 1 0 COLOFON : De nieuwsbrief is een driemaandelijks tijdschrift uitgegeven door Wijkgezondheidscentrum t Spoor Guldensporenstraat 84 2140
Nadere informatieBen ik verplicht om naar school te gaan? Kan de school mij als straf naar huis sturen? Kunnen we op school een leerlingenraad opstarten?
Ben ik verplicht om naar school te gaan? Kan de school mij als straf naar huis sturen? Kunnen we op school een leerlingenraad opstarten? Zit je met een vraag over school? Of wil je weten wat je rechten
Nadere informatieInformatie voor jongeren. Deeltijdbehandeling Radioweg
Informatie voor jongeren Deeltijdbehandeling Radioweg Fornhese Almere, kinder- en jeugdpsychiatrie De deeltijdbehandeling Radioweg is een samenwerkingsproject tussen Fornhese, Nieuw Veldzicht en Eduvier.
Nadere informatieNypels Speelt. 8 ingrediënten voor verbindend samenwerken
Nypels Speelt 8 ingrediënten voor verbindend samenwerken Inleiding Het Nypels wordt steeds leuker, doe jij ook mee? Nypels Speelt, onder die titel wordt op een nieuwe manier gewerkt aan de betrokkenheid
Nadere informatie13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl
13 Acquisitietips AngelCoaching Coaching en training voor de creatieve sector Tip 1 Wat voor product/dienst ga je aanbieden? Maak een keuze, niemand kan alles! Tip 1 Veel ondernemers zijn gezegend met
Nadere informatieDe Budget Ster: omgaan met je schulden
De Budget Ster: omgaan met je schulden Budget Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Budget Ster MOTIVATIE EN VERANTWOORDELIJKHEID STRESS DOOR SCHULDEN BASISVAARDIGHEDEN STABILITEIT FINANCIEEL ADMINISTRATIEVE
Nadere informatieVan meedenken met naar beslissen voor
Van meedenken met naar beslissen voor Morele problemen bij zorgbeslissingen van familieleden en mantelzorgers voor verminderd beslissingsvaardige ouderen in de thuissituatie Een onderzoek i.h.k.v. het
Nadere informatieKinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar
Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.
Nadere informatieDe beste zorg vinden? Zorg of ondersteuning nodig? CZ helpt! 2013/2014. Uw verzekering snel en digitaal regelen?
zorgwijzer 2013/2014 Zorg of ondersteuning nodig? CZ helpt! De beste zorg vinden? Uw verzekering snel en digitaal regelen? Medische vraag? Stel hem aan onze deskundigen Inhoudsopgave 4 Regel uw verzekering
Nadere informatievooruitkomen OUDERS & OPVOEDERS
> vooruitkomen + OUDERS & OPVOEDERS ! Via Bureau Jeugdzorg of uw huisarts bent u bij Rubicon jeugdzorg terecht gekomen. Soms zijn er problemen in het gezin die u niet zelf kunt oplossen. Uw kind is bijvoorbeeld
Nadere informatieIedereen heeft een eigen verhaal
informatie voor ouders Iedereen heeft een eigen verhaal > Goed om te weten als uw kind tijdelijk bij JJC verblijft Uw zoon of dochter gaat tijdelijk naar JJC in Den Haag. Wij gaan uw kind intensief begeleiden
Nadere informatieStress & Burn Out. ubeon Academy
Stress & Burn Out ubeon Academy Programma Stress & Burn Out, twee thema s die tot voor kort taboe waren in vele werkomgevingen, vragen vandaag de dag extra aandacht. Naast opleidingen gericht op individuele
Nadere informatiePDS B e l a n g e n v e r e n
r a b l D e PDS B e l a n g e n v e r e n r m S y n d r o a o m i g e i n g k k i r P PDS in relatie tot anderen 2 PDS in relatie tot anderen Bij het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) is één van de symptomen
Nadere informatieZorgmogelijkheden na NAH: Waar vinden we hulp? Katrijn Van Den Driesche - maandag 3 oktober 2011
Deze activiteiten worden aangeboden in samenwerking met dynahmiek www.dynahmiek.be info@dynahmiek.be Gespreksavonden over NAH Praten met lotgenoten over de gevolgen van een niet-aangeboren hersenletsel
Nadere informatieKaarten voor Leerling-bemiddeling
Math Boesten Communicatie & Conflicthantering Mediation Training Coaching Arno Callemeijn Communicatie & Conflicthantering Mediation Training Coaching Kaarten voor Leerling-bemiddeling Een handzaam hulpmiddel
Nadere informatieEffectief Communiceren NPZ-NRZ
Hand-out Workshop Effectief Communiceren NPZ-NRZ De kracht van aandacht 10 mei 2011 Nu vind ik mezelf wel aardig Als je eenmaal ziet dat het zelfbeeld van een kind positiever wordt, zul je al gauw zien
Nadere informatieThema s voor het Alzheimer Café. Verzameld, kopjes gekozen en geordend door Franklin Roos van Alzheimer Café Zuidelijk Westerkwartier te Leek
Thema s voor het Alzheimer Café Verzameld, kopjes gekozen en geordend door Franklin Roos van Alzheimer Café Zuidelijk Westerkwartier te Leek Medische aspecten Wat is dementie? Medische aspecten Verschillende
Nadere informatieOplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)
Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)
Nadere informatie14-7-2012. Carol Dweck. Wat is Intelligentie?
Carol Dweck Wat is Intelligentie? 1 Wat is Intelligentie? Wat is Intelligentie? Meervoudige Intelligentie - Gardner 2 Voorlopige conclusie In aanleg aanwezig potentieel (50% erfelijk bepaald) Domeinspecifiek
Nadere informatieDe basis voor een gezonde leefstijl. Stafmedewerker Geestelijke gezondheidsbevordering
Geestelijke gezondheidsbevordering De basis voor een gezonde leefstijl Winnie De Roover Stafmedewerker Geestelijke gezondheidsbevordering 1 VIGeZ vzw, 2015 Enkele jaren geleden had ik het heel moeilijk:
Nadere informatie2: vergaderen VASTE VOORZITTER EN NOTULIST
2: vergaderen Als je lid bent van een studentenraad, vergader je vaak. Je hebt vergaderen met de studentenraad, maar ook vergaderingen met het College van Bestuur en de Ondernemingsraad (OR). Gemiddeld
Nadere informatieImpressie Werkbijeenkomst Coalitie voor Inclusie 30-09-08
Impressie Werkbijeenkomst Coalitie voor Inclusie 30-09-08 Op dinsdag 30 september kwamen zo n 25 mensen in Utrecht bijeen om met elkaar te kijken welke onderwerpen van belang zijn om als Coalitie verder
Nadere informatieWist je dat... Nieuwsbrief Opvoedwinkel Twinkeltje maart 2015. In deze nieuwsbrief:
Nieuwsbrief Opvoedwinkel Twinkeltje maart 2015 In deze nieuwsbrief: Wist je dat... Thema's en cursussen in maart Lezersvraag: "Moet ik mijn zoon verplichten met andere kinderen te spelen?" Mamatijd Moeders
Nadere informatievooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik
> vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik OUDERS & OPVOEDERS Als er binnen uw gezin sprake is van seksueel misbruik, heeft dat grote invloed. Er is veel verdriet, boosheid, wantrouwen en schuldgevoel.
Nadere informatieAls je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen.
Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen. Kan ik kiezen bij wie ik ga wonen? Is het mijn schuld? Ben ik verplicht om op bezoek te gaan bij papa of mama? Waarom hebben mijn ouders elk een
Nadere informatie2.5!"FAMILIETREKJES. # basistaak DOEL MATERIAAL ORGANISATIE VERLOOP
2.5!"FAMILIETREKJES # basistaak DOEL MATERIAAL ORGANISATIE VERLOOP - luisteren: begrijpen van instructies voor een zoekopdracht, in dit geval een stamboom samenstellen van een denkbeeldige familie - begrijpen
Nadere informatieHet gaf mij veel energie om een eigen evenement te organiseren.
Het Cruyff Foundation Community Program De Johan Cruyff Foundation wil jongeren langdurig binden aan het Cruyff Court en de wijk. Wij willen jongeren meer zelfvertrouwen geven, kansen bieden om hun talent
Nadere informatieecourse Moeiteloos leren leidinggeven
ecourse Moeiteloos leren leidinggeven Leer hoe je met minder moeite en tijd uitmuntende prestaties met je team bereikt 2012 Marjan Haselhoff Ik zou het waarderen als je niets van de inhoud overneemt zonder
Nadere informatieBreng je onbewuste belemmeringen in beeld! Orang Malu Coaching
Breng je onbewuste belemmeringen in beeld! Orang Malu Coaching Ik zou die studie wel willen beginnen maar Ik weet niet waarom ik in deze baan blijf hangen Ik wil mijn leven drastisch omgooien maar ik kom
Nadere informatieDETENTIE EN HET GEZIN
DETENTIE EN HET GEZIN klachten en krachten 7 november 2014, Veenhuizen Hans Barendrecht, db mijn zoontje heeft veel vragen, maar ík ook. praktijk als wetenschap geloof in herstel voor mensen die achter
Nadere informatieTactus Verslavingszorg. Programma. Tactus op De Rede. Gamen & Internet. Gamen. Bianca Swart Preventiewerker
Tactus Verslavingszorg Stedendriehoek, Twente, Zwolle/Noord Veluwe en Flevoland Informatie, advies en hulp Alcohol, drugs, medicijnen, gamen, gokken Bianca Swart Preventiewerker Preventie basisonderwijs
Nadere informatieVoorlichtingsgesprek over chemotherapie
Voorlichtingsgesprek over chemotherapie Wat kunt u van het gesprek verwachten? gemini-ziekenhuis.nl Inhoudsopgave Uw voorbereiding op het gesprek 3 Hoe verloopt het voorlichtingsgesprek? 3 Introductie
Nadere informatieKinderneurologie.eu. www.kinderneurologie.eu MCDD
MCDD Wat is MCDD? MCDD is een ontwikkelingsstoornis waarbij kinderen moeite hebben om met hun gevoelens om te gaan en moeite hebben met het onderscheid tussen fantasie en werkelijkheid. Hoe wordt MCDD
Nadere informatieResultaten Enquête ReumaNet voorjaar 2015
WILLEN JULLIE WETEN? Resultaten Enquête ReumaNet voorjaar 2015 Enquête ReumaNet 2015 Opgesteld door ReumaNet en haar partners Februari juni 2015 Online enquête ism Mediplanet Verspreiding via websites,
Nadere informatieE-PAPER. Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken!
Dé expert in praktische apotheektrainingen E-PAPER Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken! 1 Inhoudsopgave De cliënt en ik 3 Weet jij nog waarom je in de apotheek wilde
Nadere informatie