Pilot project We Empower us bh Betere beroepsmogelijkheden voor mensen met Spina bifida en Hydrocephalus. Werkset

Transcriptie

1 Pilot project We Empower us bh Betere beroepsmogelijkheden voor mensen met Spina bifida en Hydrocephalus Werkset Instrument 2: Empowerment en zelfmanagement van jonge mensen met Spina bifida en/of Hydrocefalus (SBH) Module 4: Training in zelfmanagement Uitgebracht door: Samenwerkingspartners Josefsheim Bigge Dit project werd gefinancierd met de steun van de Europese Commissie. De verantwoordelijkheid voor deze publicatie ligt uitsluitend bij de auteur; de Commissie kan niet aansprakelijk worden gesteld voor het gebruik van de informatie die erin is vervat.

2 Uitgebracht door: Project partners Asociatia Romana Spina Bifida si Hidrocefalie (ARSBH) Strada Piata Amzei Nr Bloc B, Ap. 8, Sector 1 RO Boekarest Arbeitsgemeinschaft Spina Bifida and Hydrocephalus e. V. (ASBH) Bundesgeschäftsstelle Grafenhof 5 DE Dortmund The Cedar Foundation Malcom Sinclair House 31 Ulsterville Avenue BT9 7AS Belfast Noord Ierland / Verenigd Koninkrijk Josefsheim ggmbh Heinrich-Sommer-Straße 13 DE Olsberg REA-College Pluryn Kerkenbos BB Nijmegen; Nederland Zwitserse Vereniging voor Mensen met SPINA BIFIDA UND HYDROCEPHALUS Geschäftsstelle SBH-Zwitserland Aehrenweg 6 CH 8317 Tagelswangen SRH Berufsbildungswerk Neckargemünd Im Spitzerfeld 25 DE Neckargemünd Technische Universität Dortmund Fakultät Rehabilitationswissenschaften Emil-Figge-Straße 50 DE Dortmund

3 Vooraf Dit handboek is ontwikkeld in het kader van het Leonardo-pilotproject: We Empower us bh. Project website: Projectleider: Martin Künemund, Josefsheim Bigge, Duitsland De module zelfmanagement is ontwikkeld door Josefsheim Bigge. Auteurs en curriculum ontwikkelaars: Stephan Berner, als opvoedingsondersteuner en trainee verbonden aan de JG- Groep. Antje Frese, econoom Sascha Geßner, manager sociale ondersteuning en opvoedingsondersteuner Riitta Warnke, psycholoog Renate Zölzer-Diemel, sociaal pedagoog Contact: Josefsheim ggmbh Martin Künemund Heinrich-Sommer-Straße Olsberg Duitsland Internet: Stand: April 2013

4 Voorwoord Betere professionele kansen voor mensen met een handicap dit was het doel van de Europese projectsamenwerking als onderdeel van het project. De projectpartners richten zich op een specifieke doelgroep: jongeren met Spina bifida en/of Hydrocefalus. Mensen met deze aandoeningen werden als deskundigen betrokken bij alle projectactiviteiten. Acht partners van vijf landen hebben in tweeëneenhalf jaar de zeven gereedschappen van het ondersteuningsnetwerk ontwikkeld. De basis voor dit werk is de fundamentele houding die gericht is op empowerment. Het speciale kenmerk van dit project is de samenwerking tussen professionele revalidatiecentra uit Duitsland, Noord-Ierland en Nederland en zelfhulporganisaties uit Duitsland, Roemenië en Zwitserland. The Technische University van Dortmund heeft wetenschappelijke steun aan het project geleverd. De resultaten van ons werk worden in dit handboek en de bijbehorende CD-ROM gepubliceerd, zodat het materiaal voor het gebruik van de zeven gereedschappen beschikbaar is voor professionals in revalidatie, zelfhulporganisaties en personen met een handicap. Wij wensen u veel succes en plezier in uw dagelijkse werkleven. Wij zien graag dat meer jongeren met spina bifida en/of hydrocefalus de kans krijgen hun beroep naar keuze te kunnen uitoefenen en de baan die ze willen ook daadwerkelijk vinden, en behouden. Wij willen graag alle betrokkenen van het project bedanken: Veel dank aan alle deelnemers van de toekomstige workshops. De internationale samenwerking en uitwisseling van ervaringen in deze kleine Europese gemeenschap was een groot genoegen en motiverend voor iedereen, voor zowel mensen met als zonder een handicap. Wij willen graag het grote aantal mensen met spina bifida en hydrocefalus bedanken die voor ons een werkbiografie hebben gespreken en open met ons waren over de hoogteen dieptepunten van hun studie- en werktrajecten. Ook willen wij graag de deskundigen bedanken die beschikbaar waren voor interviews en hebben deelgenomen aan het testen van de middelen en het invullen van vragenlijsten. Ook willen wij graag de gehandicapte personen en specialisten erkennen die deel hebben genomen in het grote aantal projectactiviteiten. Zonde hun bijdrage en betrokkenheid in het analyseren van behoeften, had ons project zich niet zoals gewenst kunnen ontwikkelen. Wij willen graag de medewerkers en leden van de drie zelfhulporganisaties, ASBH in Duitsland, ARSBH in Roemenië en de Zwitserse Vereniging, bedanken voor hun intensieve samenwerking, goede adviezen en bekwame ondersteuning. Wij bedanken graag Andrea Nobs en prof. Horst Biermann van de faculteit Revalidatiewetenschappen aan de Technische Universiteit Dortmund, voor hun wetenschappelijke steun aan dit project.

5 Ook danken wij graag de projectmedewerkers van onze partners die de leerinhoud van de ondersteunende gereedschappen hebben ontwikkeld en bijdragen hebben geleverd aan dit handboek. Het LEONARDO-Project en het printen van dit handboek zijn mede mogelijk gemaakt door financiële steun van de Europese Commissie. Olsberg, April 2013 Martin Künemund Project Manager JG Group - Josefsheim Bigge

6 Inleiding Deze betreffende tekst is ontstaan in het kader van het EU-onderzoeksproject We empower usbh Transnationaal ontwikkelen, testen en overdragen van een beroeps ontwikkelingsconcept voor mensen met spina bifida en hydrocefalus. Het project werd gesteund door het Directoraat-Generaal Onderwijs en Cultuur van de Europese Commissie, als onderdeel van het Leonardo da Vinci programma. Er werd een beroepsontwikkeling concept gecreëerd met als doelstelling het mogelijk maken van, of de toegang verbeteren tot, een geïndividualiseerde en op capaciteiten gerichte opleiding en beroepssituatie voor de doelgroep. Aan het Europese project namen projectpartners uit vijf Europese landen deel (Verenigd Koninkrijk/Noord- Ierland, Nederland, Zwitserland, Roemenië en Duitsland), waaronder patiëntenorganisaties van betrokken partijen en aanbieders van arbeidsrevalidatie. Spina bifida is een aangeboren lichamelijke handicap die in 80-90% van de gevallen gepaard gaat met hydrocefalus. De beperkingen die daaruit voortvloeien variëren sterk. Vaak hebben deze personen een rolstoel of hulpmiddelen bij het lopen nodig. Studies over deze handicap hebben vaak vooral betrekking op de medische aspecten of kijken alleen naar de ontwikkeling in de kinderjaren. De doelgroep van dit project is jonge volwassenen met spina bifida en hydrocefalus die ontwikkeling nodig hebben in het kader van beroepsopleiding. Vanwege de vaak vroege indeling in het revalidatie-systeem, raakt een brede professionele oriëntatie doorgaans al in een vroeg stadium verloren. De doelgroep is, onafhankelijk van individuele beroepsprofilering, meestal aangewezen op een beperkt aantal vakgebieden, waaronder vooral kantoorwerk. Dit is waar het onderzoeksproject op inhaakt. Het beroepsontwikkeling concept omvat zeven instrumenten waarvan de accenten, naast het bieden van informatie aan werkgevers, docenten en revalidatie-adviseurs, ook liggen op zelfversterking voor mensen met spina bifida en hydrocefalus. Dit betekent richtlijnen en opleidingen gericht op het ontwikkelen van specifieke persoonlijke en sociaal-communicatieve competenties en self-empowerment. Er wordt binnen het project gestreefd naar een proces van emancipatie gebaseerd op de principes van de empowerment aanpak (zelfversterking en kwalificatie). Mensen met spina bifida en hydrocefalus moeten zichzelf zien als hoofdrolspelers in hun eigen professionele leven zodat zij zich bewust worden van hun eigen mogelijkheden en hun eigen belangen kunnen behartigen als gelijkwaardige burgers. De paradigma s binnen het project zijn een op capaciteiten gebaseerd idee van mensen (waar mensen met een handicap worden gezien als experts in hun eigen belangen), en moderne principes van revalidatie (kwalificatie en participatie). De kern van de definitie en de bepaling van de inhoud geven, samen met onderzoeken van de betrokkenen en specialisten, vorm aan de toekomstige uitvoering van een workshop en literatuuranalyse. Het project levert handboeken, trainingen en geschreven informatie, vrij verkrijgbaar voor het (gespecialiseerde) publiek, zowel online als in gedrukte vorm.

7 Project We empower usbh Transnationaal ontwikkelen, testen en overdragen van een professioneel ontwikkelingsconcept voor mensen met spina bifida en hydrocefalus Programma Project partners Doelgroep Directoraat-Generaal voor Onderwijs en Cultuur van de Europese Commissie: Leonardo da Vinci voor het gebied van beroepsopleiding Pluryn Rea College, Nederland The Cedar Foundation, Verenigd Koninkrijk/Noord-Ierland Asociata Romana Spina bifida si hidrocephalie ARSBH, Roemenië Vereinigung Spina bifida und Hydrocephalus SbH, Zwitserland Arbeitsgemeinschaft Spina bifida und Hydrocephalus ASBH, Duitsland Berufsbildungswerk BBW Neckargemünd, Duitsland Josefsheim Bigge, Duitsland Technische Universität Dortmund, Duitsland Mensen met spina bifida en hydrocefalus die gespecialiseerde ondersteuning nodig hebben als onderdeel van hun beroepssituatieof opleiding Project doelen Verbeteren van beroepsmogelijkheden voor mensen met spina bifida en hydrocefalus Bemoediging van de doelgroep in termen van empowerment (zelfversterking) Het opzetten van een Europees netwerk Tijdsperiode Producten Beroepsontwikkeling concept met zeven instrumenten: 1. Richtlijnen en praktische hulpmiddelen voor opleiding en werk 2. Empowerment en zelfbeschikking voor mensen met spina bifida en hydrocefalus 3. Informatie voor specialisten over beroepsbegeleiding, werkgelegenheidsdiensten en begeleiding van jongeren en volwassenen met SBH 4. Informatie, tips en aanwijzingen voor werkgevers 5. Beroepsbiografieën 6. Opzetten van activiteiten met hulp van vrienden, collega s en het sociale netwerk 7. Peer support trainingen Homepage voor het project Overdracht Europa-brede verspreiding van de resultaten en producten van het project Het opbouwen van een regionaal netwerk Aanbieden van het ontwikkelde materiaal aan de media Integreren van het onderwerp in de aangeboden cursussen aan de Technische Universiteit van Dortmund

8 Instrumentbeschrijving Leonardo project We Empower us bh Werkset Instrument 2: Module 4: Empowerment en zelfmanagement van jonge mensen met Spina bifida en/of Hydrocefalus (SBH) Training in zelfmanagement 1. Introductie Als onderdeel van de training in zelfbestuur, worden personen met spina bifida en hydrocefalus voorzien van kwalificaties en vaardigheden die van bijzonder belang zijn voor deze groep mensen in het verwerven en in stand houden van werk. De basisinhoud van de training is literatuuronderzoek, de toekomstige workshops die aan het begin van het project worden uitgevoerd, evenals onderzoeken van deskundigen en diegenen die betrokken zijn. Zelfmanagementtraining is gebaseerd op het bouwsteen concept. Op deze manier kunnen individuele trainingsonderdelen worden geselecteerd op basis van individuele behoeften. Deze trainingsonderdelen worden gegeven door trainers (bijv. instructeurs, docenten, sociale opleiders). Zo ondersteunt de training de betrokken personen met volledig geïndividualiseerde en een op behoefte gericht aanbod voor hun persoonlijke en professionele ontwikkeling. 2. Doelgroep Jonge mensen met SBH Tijdens de overgang van school naar opleiding of werk Tijdens de overgang van opleiding naar werk Tijdens het werk Tijdens de overgang van werkloosheid naar werk 3. Doelstellingen Verbetering van de autonomie en het onafhankelijk oplossen van problemen. 4. Inhoud Zie het module overzicht. 5. Vorm Module 4 is verdeeld in individuele trainingsonderdelen (bouwstenen), die vervolgens worden onderverdeeld in leerstappen, afhankelijke van de complexiteit. Voor elke leerstap is er een praktijkgerichte handleiding die als leidraad dient voor het uitvoeren van de inhoud.

9 Instrument 2 : Module 4: Empowerment en zelfmanagement van jonge mensen met Spina bifida en/of Hydrocefalus (SBH) Training in zelfmanagement Onderdeel Onderdeel A: Tips voor effectief leren Onderdeel B: Tips voor het verbeteren van concentratie Onderdeel C: Toepassen van motivatie strategieën Onderdeel D: Communiceren met elkaar Onderdeel E: Realistische zelfevaluatie Onderdeel F: Omgaan met stress Onderdeel G: Omgaan met conflicten op de werkplek Leerstap Leerstap A: Identificeren en oefenen van uw eigen leertype(s) Leerstap B: Voorbereiding en algemene voorwaarden voor effectief leren Leerstap C: Kennismaking met en toepassing van individuele leer- en geheugenstrategieën Leerstap A: Concentratie tekort? Herken de factoren die u storen! Leerstap B: Wees fysiek en mentaal fit voor werk elimineer interne verstoringen Leerstap C: Ga aan het werk met een helder hoofd verwijder externe verstoringen en kom tot innerlijke rust Leerstap D: Mijn persoonlijk actieplan voor geconcentreerd werken Leerstap A: Motivatie analyse Leerstap B: Gerichte ontwikkeling van verandering motivatie Leerstap A: Specifiek gebruik van taal als communicatiemiddel verbale communicatie Leerstap B: Communiceren zonder woorden non-verbale communicatie Leerstap C: Communicatie op de werkplek Leerstap A: Training in zelfevaluatie Leerstap B: Training in zelfreflectie Leerstap A: Erkennen wat mij stress geeft! Leerstap B: Mijn persoonlijke actieplan voor het overwinnen van stress Leerstap A: Omgaan met conflicten Leerstap B: Mogelijkheden voor onderhandelen hoe kan men belangen en gevoelens op de juiste manier uiten?

10 Onderdeel H: Tijdsmanagement Onderdeel I: Bewustwording van zelfbeeld en persoonlijke hygiëne Leerstap C: Preventie hoe kunnen conflicten worden vermeden? Leerstap A: Stel motiverende en haalbare doelen op Leerstap B: Ken je belangrijke taken en stel prioriteiten Leerstap C: Het plannen van mijn taken Leerstap D: Mijn plan uitvoeren Leerstap E: Ontspan en geniet van de gewonnen tijd Leerstap A: Leer je eigen zelfbeeld kennen in een professionele omgeving Leerstap B: Informatie evenement over het onderwerp zelf-katheterisatie

11 Onderdeel Riitta Warnke, Josefsheim Bigge Instrument 2: Module 4: Onderdeel A: Leerstap A: Empowerment en zelfmanagement van jonge mensen met Spina bifida en/of Hydrocefalus (SBH) Training in zelfmanagement Tips voor effectief leren Identificeren en oefenen van uw eigen leertype(s) Korte beschrijving van het onderdeel (achtergrond, inhoud en leerdoelstellingen): Eén doel van het studieonderdeel is om te leren dat de inhoud van het onderwijs kan worden opgeslagen via verschillende zintuiglijke kanalen. Het tweede doel is om te identificeren via welke zintuiglijke kanalen en persoon het meest effectief leert and om het leren via deze zintuiglijke kanalen te oefenen. Fase Inhoud Methode Opmerking Oriëntatie Basiskennis over de vier typen leren a. Auditief leren b. Visueel leren c. Communicatief leren d. Motorisch leren Onderzoek op internet Uitvoering Voor een leer-type test uit Verzamel voor jezelf en bespreek met anderen uw meest effectieve manier om te leren via zintuiglijke kanalen Leer-type test Maak een mind map ( Op welke manier leer ik het

12 effectiefst? ) Wissel met een groep van gedachten via je eigen zintuiglijke effectieve kanalen Check / vervolg Benodigde hulpmiddelen, gereedschappen en materiaal: Benodigde tijd: 4 uur Oefen het leren via effectieve zintuiglijke kanalen Leer het huidig studiemateriaal Wissel ervaringen met leren via effectief zintuiglijke kanalen uit in een groep - Theorie o Basiskennis over leertypes o Leer-type test: - Praktijk Toegang tot internet, printer, pen, papier

13 Onderdeel Riitta Warnke, Josefsheim Bigge Instrument 2: Module 4: Onderdeel A: Leerstap B: Empowerment en zelfmanagement van jonge mensen met Spina bifida en/of Hydrocefalus (SHB) Training in zelfmanagement Tips voor effectief leren Voorbereiding en algemene voorwaarden voor effectief leren Korte beschrijving van het onderdeel (achtergrond, inhoud en leerdoelstellingen): Kennis over de tijd en inhoud van de toets voorbereiding en de algemene voorwaarden voor effectief leren moeten worden gepresenteerd. Daarna moet deze kennis in de praktijk worden gebracht. Fase Inhoud Methode Opmerking Analyse van de volgende onderwerpen: Inleiding in het onderwerp Tijdsmanagement - Tijdsplan voor optimale voorbereiding op toetsing - Zorgen over de lange termijn planning, bijv. Ik kan op dit moment op geen enkele manier voorspellen wat voor soort taken mij te wachten staan Ik heb geen zin om mijn leven te plannen voor de komende maanden Ik ben gewoon niet het type dat Lees het werkblad Vragen over het tijdsplan voor een optimale voorbereiding op de toetsing Bespreek in een groep zorgen en voordelen van lange termijn planning

14 plannen maakt - Analyse van de hoeveel tijd die elke dag besteed wordt aan leren en andere activiteiten Vul het observatieprotocol voor minimaal 1 week in en bespreek de resultaten in een groep - Hoeveel tijd wordt er besteed aan de taken van de afzonderlijke gebieden? - Hoe zijn de activiteiten verdeeld over de dag? - Zijn er dagen waarop afzonderlijke onderdelen zeer sterk vertegenwoordigd zijn (bijv. een dag 8 uur training)? - Zijn er time sinks ; fasen waarin veel tijd wordt gebruikt voor uiteindelijk

15 - Planning van de leerfases onbelangrijke zaken? - Wat onderscheidt dagen die worden beoordeeld als bijzonder bevredigend? Leerplan - Verdeel het te leren materiaal over de beschikbare tijd Beperk op gepaste manier de totale hoeveelheid leermateriaal Verdeel de leerstof onder in kleinere stukken en verdeel deze over de tijd tot de toets Varieer Pas tijden en onderwerpen aan aan de individuele sterke punten Bouw tijdsbuffers in het plan Potentieel om te verminderen in geval van nood Plan tijd voor herhaling en toets simulaties in Plan leertijd en pauzes in Vul het werkblad Analyse van vier gebieden (leren, oefenen, vrije tijd, dagelijks leven) in en bespreek deze in een groep Lees de tekst Leerplannen en bespreek deze in een groep

16 Basiscondities voor leren - Ruimtelijke werksituatie Hoe ziet de werkplek van de betrokkene eruit? Nodigt het uit tot leren? Staat het bureau in de donkerste hoek van de kamer of is de studieplek aantrekkelijk ingericht? Is het mogelijk te werken zonder afleidingen of ligt de werkplek in een aanlooproute van familieleden of van een gedeelde accommodatie? Wat zijn de afleidende stimuli (bijv. internet toegang, televisie, telefoon)? Bestaat er een vaste werkplek of leert de persoon soms op de bank, dan weer aan de keukentafel? Bevordert of belemmert het leren op verschillende plekken de concentratie en het leervermogen? Nodigt de werkplek uit tot leren of zijn er veel onafgemaakte dingen die op een stapel naast het werkmateriaal liggen? Kunnen de meest belangrijke zaken en taken die niet kunnen wachten snel afgehandeld worden en kan de rest wachten tot na de toetsing? Wordt de persoon regelmatig gestoord tijdens het studeren en door wat dan? Waar kan de persoon zich het beste Lees de tekst Leerplannen en bespreek deze in een groep

17 concentreren? Is dat thuis, en zo ja, waar dan, of in een bibliotheek? Zijn er mogelijkheden tot studeren op een andere plek? Zijn er comfortabele en rustige plekken in een bibliotheek? Kan de persoon meteen beginnen met werk of is het moeilijk om in werkmodus te raken? - Fysiologische behoeftes De juiste voeding Maximaal 8 uur studeertijd Neem veel korte pauzes Voldoende slaap Fysieke activiteit en frisse lucht Procedure Stel een tijds- en studieplan op voor de volgende toets voorbereiding Stel een tijds- en studieplan op in schrift met behulp van de voorgaande materialen Check / vervolg Controleer de effectiviteit van de gebruikte tijdsen studieplannen na de toetsing Met een partner: - Wat van de tijdsen studieplannen was succesvol? - Wat zou ik aan de plannen optimaliseren voor de volgende

18 keer? Benodigde hulpmiddelen, gereedschappen en materiaal: Benodigde tijd: - Theorie o Werkblad Vragen over het tijdsplan voor een optimale voorbereiding op de toetsing o Observatieprotocol voor studeergedrag o Werkblad Analyse van vier gebieden o Tekst Leerplannen (Book Fehm, Fydrich: Prüfungsangst, Hogrefe, p ) o Tekst Basiscondities voor leren (Book Fehm, Fydrich: Prüfungsangst, Hogrefe, p ) - Praktijk Pen, papier 10 uur (Observatieprotocol minimaal 1 week)

19 Onderdeel Riitta Warnke, Josefsheim Bigge Instrument 2: Module 4: Onderdeel A: Leerstap C: Empowerment en zelfmanagement van jonge mensen met Spina bifida en/of Hydrocefalus (SBH) Training in zelfmanagement Tips voor effectief leren Kennismaking met en toepassing van individuele leer- en geheugenstrategieën Korte beschrijving van het onderdeel (achtergrond, inhoud en leerdoelstellingen): Dit onderdeel dient gebruikt te worden wanneer het zelfevaluatierapport van de betrokkene of observatie uitwijst dat de basisvaardigheden voor de ontwikkeling van de leerstof onvoldoende of geheel afwezig zijn. Er moet gevraagd worden naar de strategieën die tot nu toe zijn gebruikt, en het succes daarvan. Daarna dient informatie over de leer- en geheugenstrategieën gecommuniceerd te worden, en de gekozen strategieën geoefend. Fase Inhoud Methode Opmerking Inleiding in het onderwerp Analyse van eigen leer- en geheugenstrategieën Invullen van het werkblad Vragen over de leerstrategieën Kennismaken met de volgende strategieën: Procedure Leer- en geheugenstrategieën - Efficiënt lezen - Correcte uittreksels maken - Complexe feiten illustreren - Leren door herhaling - Kennis reproduceren Lezen van de tekst Leerstrategieën en geheugentechnieken Praat in de groep over de leerstrategieën die

20 Efficiënt lezen (SQ3R Methode) - Zorg voor een overzicht (Survey) - Formuleer vragen over de tekst (Question) - Lees en begrijp de tekst (Read) - Vat nieuwe informatie samen (Recite) - Herhaal en verduidelijk open vragen (Review) Correcte uittreksels maken - Mondeling samenvatten (beschrijving van de inhoud in eigen woorden) en noteer alleen de belangrijkste termen en structuur - Kunnen notities sneller met de hand geschreven worden of met behulp van een computer? / Met welk materiaal werkt de persoon beter of prefereert hij/zij te werken tijdens de leerfase? - Notities met behulp van een computer als voorbereidingsmateriaal voor een werkgroep - Bereid uittreksels voor met verschillende niveaus van detail, maak bijvoorbeeld een aanzienlijk kortere samenvatting na de leeren herhalingsfase nu wel/niet gebruikt worden - Welke strategieën worden op dit moment gebruikt? - Op welke gebieden is het nodig verdere kennis te verwerven? Maak een mind map ( welke leerstrategieën zou ik in de toekomst willen gebruiken/oefenen? Complexe feiten illustreren - Mind map als nuttig hulpmiddel Schrijf het hoofdonderwerp in het midden van een nieuw vel papier Trek hoofdlijnen naar elk deelgebied

21 en label deze Deelgebieden kunnen verder onderverdeeld worden (niet meer dan 6-7 keer) Leren door herhaling - Flashcard methode voor het uit het hoofd leren van feiten, woorden of formules Schrijf de inhoud die geleerd moet worden op kaarten Aan de voorkant van de kaart komt een geheugensteuntje, bijvoorbeeld voor woordenschat het Engelse woord op de andere kant de vreemde woordenschat Sorteer de kaarten in een doos Tijdens elke leerronde wordt een stapel kaarten uit de doos genomen en een voor een verwerkt Na de eerste ronde worden de onderwerpen die men beheerst verder naar achteren geplaatst en blijven de onderwerpen die men nog niet beheerst vooraan Tijdens de volgende ronde wordt elk onderwerp dat men beheerst verder naar achteren geplaatst of in de betreffende sectie Aan het einde van de ronde moeten alle kaarten in het laatste deel van de

22 Check / vervolg doos zitten Om de geleerde stof te onthouden kunnen in een latere fase kaarten individueel uit de doos genomen worden en de kennis gecontroleerd Leren van complexe materie Noteer een vraag op de voorkant Vind het antwoord in het studiemateriaal, zoals samenvattingen of mind maps Kennis reproduceren - Reproductie van het geleerde materiaal op de manier die gevraagd wordt tijdens de toetsing Recapituleer voor een mondelinge examen zelf ook mondeling het materiaal tijdens de leer- en herhaalfase, formuleer examenvragen tijdens de werkgroep en simuleer de examensituatie met een rollenspel Voor een geschreven examen: reproduceer het geleerde materiaal in de vorm van (bijv.) een mind map op een manier die op het examen gebruikt wordt Toepassing van leer- en geheugenstrategieën tijdens het leren Verwerken van huidig studiemateriaal Uitwisseling van eigen

23 ervaringen met betrekking tot de toepassing van de gekozen leerstrategieën binnen de groep Benodigde hulpmiddelen, gereedschappen en materiaal: Benodigde tijd: 4 uur - Theorie: o Werkblad Vragen over de leerstrategieën o Tekst Learning strategies and memory techniques (Book Fehm, Fydrich: Prüfungsangst, Hogrefe, p ) - Praktijk: Pen en papier

24 Onderdeel Antje Frese, Josefsheim Bigge Instrument 2: Module 4: Onderdeel B: Leerstap A: Empowerment en zelfmanagement van jonge mensen met Spina bifida en/of Hydrocefalus (SBH) Training in zelfmanagement Tips voor het verbeteren van concentratie Concentratie tekort? Herken de factoren die u storen! Korte beschrijving van het onderdeel (achtergrond, inhoud en leerdoelstellingen): Veel mensen vinden het moeilijk zich te concentreren op een taak over een langere periode van tijd. Zij worden afgeleid door verstorende factoren. Het doel van dit onderdeel is om te ontdekken of jij gevoelig bent voor zulke verstoringen van concentratie. Fase Inhoud Methode Opmerking Inleidend citaat Lees citaat hardop en beschrijf/bespreek Appendix 1 Definitie: Aandacht / concentratie Discussie Appendix 2 Inleiding in het onderwerp Concentratie test Ervaringen uit de zelftest - Kan ik me goed/slecht concentreren? - Komen deze ervaringen uit mijn werk? - Hoe wordt het duidelijk dat ik niet geconcentreerd ben tijdens het werk? Zelftest Reflectie over eigen/huidige ervaringen Overgaan op groepswerk (zie Uitvoering) Appendix 3 Appendix 4

25 Procedure Wat kan concentratie verstoren? - Externe storingen - Internet storingen - Andere storingen Groepswerk: (mogelijk 2 groepen). Wanneer en in welke situatie kan ik aandachtig /geconcentreerd werken en wanneer niet; Leg ideeën vast op metaplan kaarten en cluster de resultaten op een metaplan bord Appendix 5 Bespreek in de groep Vul de tabel in Ken de dingen die jouw concentratie verstoren tijdens het dagelijkse werk Appendix 6 Check / vervolg Ontdek wat jouw concentratie verstoort en verzin enkele ideeën om dat aan te passen Beantwoord en bespreek de enquête Appendix 7 Benodigde hulpmiddelen, gereedschappen en materiaal: Benodigde tijd: - Theorie: gemacht/2/; Das große Buch der Konzentragtionstechniken, Compact-Verlag; ADHS im Erwachsenenalter, Stieglitz, Nyberg, Hofecker- Fallahpour, Hoegrefe-Verlag, p. 80ff.; Konzentration-fit in 30 Minuten, Björn Gemmer, Gabal-Verlag, Documentation of the ASBH Conference: Hydrocephalus in school children, Help with everyday school, Praktijk: Metaplan bord en kaarten, facilitator s koffer met benodigdheden Ongeveer 3 uur

26 Appendix 1 Het was bijna middernacht en de Minister President zat alleen in zijn kantoor, een lange memo lezend die door zijn brein sijpelde zonder ook maar het geringste spoor van betekenis achter te laten. Harry Potter en de Halfbloed Prins Appendix 2 J. K. Rowling Mogelijke definities: 1. Concentratie is het vermogen om de aandacht op slechts een kwestie te richten en daarbij niet afgeleid te worden door andere storingen. 2. Aandacht is het vermogen om een bepaalde taak over een langere periode op een planmatige en geconcentreerde manier uit te voeren.

27 Appendix 3 Korte concentratie check Met deze korte concentratie check krijgt u een eerste Overzicht van uw persoonlijk concentratievermogen. Markeer met een kruisje het antwoord dat het meest op u van toepassing is. 1. Stimuleren nieuwe taken u? O Ik vind nieuwe uitdagingen erg leuk. (1) O Soms, maar meestal niet vaak. (2) O Ik kan mijzelf niet motiveren om iets te doen. (3) 2. Voelt u zich verfrist en klaarwakker? O Ja, ik kan de wereld aan. (1) O Er zijn momenten tijdens de dag wanneer ik mij zo voel. (2) O Alstublieft, laat me met rust! (3) 3. Waar zijn uw gedachten? O Ik ben altijd geconcentreerd op datgene waar ik mee bezig ben. (1) O Afgezien van een paar dagdromen, heb ik ze onder controle. (2) O Hoe, wat? Ahh ik denk niet dat ik er invloed op heb, ze doen wat ze willen (3) 4. Maakt u veel vergissingen tijdens een toets? O Wat zijn vergissingen? (1) O Ja, een paar. Meestal aan het begin en einde. (2) O Verschrikkelijk, alles is altijd rood. Maar ik weet wel hoe ik het goed moet doen. (3) 5. Bent u een volhouder? O Dat is gewoon een kwestie van consistentie en discipline. Waar ik aan begin, maak ik ook af. (1) O Soms kan ik mijzelf dwingen iets te doen, maar niet vaak. (2) O Ik neem altijd de weg van de minste weerstand. (3) 6. Hoe sterk is uw behoefte aan beweging? O Ik ben de vrede zelve, maar niet traag. (1) O Ik vind het moeilijk om een langere periode te zitten of staan. (2) O Ik kan nog geen 10 seconden stil zitten. (3) 7. Heeft u genoeg tijd? O Ja, omdat ik mijn taken snel en betrouwbaar voltooi. (1) O Ja, als ik een of twee dingen niet doe. (2) O Ik bereik niets! (3) 8. Bent u makkelijk/snel afgeleid? O Meestal ben ik in staat bij de materie te blijven. (1) O Alleen door echt interessante dingen! (2) O Helaas door bijna elk geluid of visuele prikkel. (3) 9. Heeft u een overzicht van uw taken? O Ik weet altijd precies wat gedaan moet worden. (1) O Soms vergeet ik een taak of maak ik hem niet binnen de gestelde tijd af. (2) O Het is allemaal te veel voor mij! (3)

28 10. De klassieke d-test Met de volgende test zijn geen punten te verdienen. U kunt hem telkens opnieuw uitvoeren om te bepalen of uw concentratievoren is verbeterd. U heeft twee minuten om zonder hulpmiddelen (zoals vingers) de d s te vinden. Markeer de positie die u bereikt en noteer het aantal d s. d b d d q d p p q d d b b d b d b b d d q d d p d b b p d q p b q b b q d b b p b p q q d d d d q b b p b q p d p d d q b b q d p d d b b d b b b d q p d b b d d b b b d d q q p b b d b d q p b d b d q q p b q q p d d b b b b b b b b d q q p p p d d d b d d q d p p q d d b b q q d b d b b d d q d b p d b b p b b d q p b q b b q d b b p q q d d d d q b b p b b p q q b p d d q b b q d p d d d b b b d q p b b b d d b b b d d d d q q b p p q b b p d b d q q p d q q p d d b b b d d b b b b d q q p d p q d b d d d b d d q d q p p q d d b b d b d b b d d q d b b p b b d q p b q b b q d p d d q q p b b d b d q p b d b d q q p b q q p d d b b b b b b b b d q b q p p p d d d b d d q d p p q d d b b q q d b d b b p q d d q d b p d p p q d d b b d b d b b d d q d d p d b b p d q p b q b b q d b b p b p q q d d d p b b d d b b b b d q q p d p q d b d d d b d d q d q p p q d d b b d b d b b d d q d b p d d q b b q d p d d b b d b b b d q p d b b d d b b b d d q q p b b d b d q p d d d d b d q q p b q q p d b p q b d b d q q p d q q p d d b b b d d b b b b d q d b d b b d d q d b b p b b d q p b q b Evaluatie van de test Hoeveel punten heeft u gescoord? 9 tot 13 punten: U bent altijd erg alert. Dit onderdeel helpt u zo te blijven. Veel plezier! 14 tot 19 punten: U bevindt zich op de beste weg naar succes. Dit onderdeel helpt u bij het verder verbeteren van uw concentratievermogen. Meer dan 19 punten: Dit onderdeel helpt u bij het verbeteren van uw concentratievermogen en, zodoende, succesvoller en tevredener te zijn op uw werk, op school en in het privéleven. Bron: Konzentration fit in 30 Minuten, Björn Gemmer, Gabal-Verlag, 3rd Edition, 2002, p. 14 ff. Meer concentratietest

29 Appendix 4 Onoplettendheid / gebrek aan concentratie uit zich in, onder andere: Vergissingen Eenvoudige afleiding Het ontbreken van de mogelijkheid om de aandacht te behouden over langere periodes Niet goed luisteren Werk niet afmaken Instructies verkeerd uitvoeren Moeite met het organiseren van taken en activiteiten Regelmatig vermijden van taken die langdurige inspanning vereisen Kwijtraken van objecten (boeken, pennen, brillen) Vergeetachtigheid naarmate de leeftijd vordert (Bron: Internet excerpt Uni Bonn: Aufmerksamkeit-Diagnostik und Störungen-ADHD, Medizinische Psychologie, Petra Beyer, SS 05) Appendix 5

30 Redenen voor aandacht tekort Externe storingen Geluid, muziek, radio Andere achtergrondgeluiden, extra geluiden (zoals printer- of machine geluiden, het ritselen van papier) Storingen veroorzaakt door andere mensen (luide gesprekken, telefoongesprekken) Slecht ingerichte / georganiseerde werkplek Slechte atmosfeer in de kamer Interne storingen Problemen, conflicten, angsten - Pijn, angst, wanneer er meerdere dingen gelijktijdig moeten gebeuren en u niet weet waar u uw aandacht nu op moet richten - Bepaalde typen open lessen leiden vaak tot stressvolle situaties - Niet begrijpen / opnemen van ingewikkelde aanwijzingen Gebrek aan motivatie / desinteresse Geen herkenbare taak Overbelasting veroorzaakt door te veel werk Tijdsdruk Andere storingen Gebrek aan slaap Honger / dorst Te weinig pauzes Te weinig beweging Ritme niet aangepast Gebrek aan ontspanning Onbehagen

31 Appendix 6 Ken je eigen concentratiestoringen tijdens het dagelijks werk Datum Tijd Activiteit Mate van concentratie Storingen (hoog, gemiddeld, laag) uur Postvak In verwerken Gemiddeld Radio aan en collega s die praten Bron: Das große Buch der Konzentrationstechniken, Compact-Verlag, p. 20f.

32 Appendix 7 Vragenlijst U hebt enkele concentratiestoornissen gevonden in uw dagelijks werk. 1. Hoe erg belemmeren deze verstoringen mijn concentratie? 2. Hoe komt het gebruik aan concentratie als gevolg van deze verstoringen tot uiting? 3. Welke verstoringen komen herhaaldelijk voor? 4. Wat heb ik tot nu toe gedaan aan deze concentratiestoornissen? Bron: Das große Buch der Konzentrationstechniken, Compact-Verlag, p. 20f.

33

34 Onderdeel Antje Frese, Josefsheim Bigge Instrument 2: Empowerment en zelfmanagement van jonge mensen met Spina bifida en/of Hydrocefalus (SBH) Module 4: Training in zelfmanagement Onderdeel B: Tips voor het verbeteren van concentratie Leerstap B: Wees fysiek en mentaal fit voor werk elimineer interne verstoringen Korte beschrijving van het onderdeel (achtergrond, inhoud en leerdoelstellingen): Vaak blijkt de wil om te werken te ontbreken. Iemand is moe, heeft hoofdpijn, reageert meer passief dan acties, en er zijn fluctuaties in prestatie. De wil die nodig is om zaken in eigen hand te nemen ontbreekt. Soms worden onze gedachten simpelweg geblokkeerd. Dit alles kan door verschillende dingen veroorzaakt worden: gebrek aan motivatie, gebrek aan beweging, verkeerde dieet, stress, angst, of een slaapgebrek. Dit onderdeel zoekt uit waar deze interne verstoringen zich bevinden om deze daarna te kunnen overkomen en de concentratie te verbeteren. Fase Inhoud Methode Opmerking Inleiding op het onderwerp Ben ik gevoelig voor interne verstoringen die mijn concentratie negatief beïnvloeden? - Zelfevaluatie Heb ik plezier in mijn werk? Vraagt mijn werk te veel of te weinig van me? Sport ik? Eet ik producten met voldoende vitaminen, mineralen, koolhydraten en proteïnen en drink is zoveel mogelijk mineraalwater? Voel ik me wakker en verfrist? Word ik geplaagd door problemen en conflicten? Ondervragingstechniek: de uitspraken staan op een flipchart met twee kolommen Ja / Nee. Elke deelnemer vinkt het geschikte vakje aan en beargumenteerd dat antwoord

35 Evaluatie: zijn er vragen die vaak met nee beantwoord worden? Wat heeft dat met de concentratie te maken? Bespreking Identificeer verbindingen en zoek naar positieve voorbeelden Appendix 1 Procedure Welke mogelijkheden zijn er voor het wegnemen van deze interne verstoringen? 1. Verhogen van motivatie - Vermijd overbelasting - Stel een realistisch doel! - Definieer lang termijn subdoelen! - Zorg dat de werklast handelbaar is! - Bekijk je eigen succes! - Beloon jezelf bij prestaties! - Begin met iets makkelijks! - Laat jezelf niets aanpraten: denk aan je eigen sterke punten. Waar ben je goed in? Formuleer aanmoedigende zinnen zoals Ik ben in een goede bui en kan dit! - Zet door! - Te weinig uitdaging, vermijd desinteresse - Maak de taken moeilijker! - Zoek naar voorbeeld die je wilt volgen! - Ontwerp je taken zodat ze interessant worden (maak ze bijvoorbeeld grafisch of haal er statistieken uit) - Werk samen met collega s Vorm werkgroepen: elke groep verwerkt voorgestelde oplossingen en visualiseert deze, bijv. als mind maps, en presenteert deze. Aanpassingen door de groep zijn mogelijke. Hulpmiddelen: literatuur, internet, waar toepasbaar: stukken uit tekst Het aantal werkgroepen is afhankelijk van het aantal deelnemers. Let op: de individuele innerlijke verstoringen bieden verschillende mogelijkheden tot oplossing. Houd hier rekening mee bij het toewijzen van onderwerpen.

36 - Hoe kun je deze taak gebruiken om je toekomstplannen te realiseren? - Gebruik je kansen! - Zoek naar nieuwe impulsen, bijvoorbeeld door een balans in je vrije tijd! 2. Beweging / sporten - Neem actieve pauzes tijdens het werk! - Verbind leren met beweging door gepaste leermethodes (zoals metaplan technieken) of voer je werk met beweging uit (plaats de prullenbak verder weg, staand bureau ) - Denk aan je postuur! - Maak kruisende bewegingen met armen en benen! - Sport in je vrije tijd (bijvoorbeeld team sporten)! 3. Verbeter je dieet - Verbeter je prestaties door belangrijke voedingsstoffen te eten! voedingspiramides - Fruitsuikers zijn het beste! - Drink voldoende! - Vermijd cafeïne en vetten! - Schrijf je eigen brain-power menu! - Ontbijt! - Eet elke 3 uur! 4. Los problemen en conflicten op - Verzamel redenen: bijv. Conflicten, onaangename discussies, teveel parallelle constructies, te moeilijke aanwijzingen, tijdsdruk

37 - Consequenties: gedachten gaan continue terug naar het probleem, angst, paniek, stress, mentale blokkade - Mogelijke oplossingen: Praat over problemen! Werk samen met een partner! Visuele geheugensteuntjes! Korte, duidelijke aanwijzingen van trainers zonder onnodige uitleg en herhaling! Samenwerkings vormen! Geen diversiteit van methoden van de trainer maar gebruik liever bekende methoden! Ken je eigen innerlijke problemen en los ze op: - Definieer de belangrijkste verstoringen - Ontwikkel suggesties voor oplossingen - Bedenk wie kan helpen - Vermeld successen Bereid een geschreven actieplan voor en pas dit toe op het dagelijks werk Appendix 2 Check / vervolg Reflectie op het geleerde Regelmatige reflectiebesprekingen

38 Benodigde hulpmiddelen, gereedschappen en materiaal: Benodigde tijd: - Theorie: gemacht/2/; Das große Buch der Konzentragtionstechniken, Compact-Verlag; ADHS im Erwachsenenalter, Stieglitz, Nyberg, Hofecker- Fallahpour, Hoegrefe-Verlag, p. 80ff.; Konzentration-fit in 30 Minuten, Björn Gemmer, Gabal-Verlag, Documentation of the ASBH Conference: Hydrocephalus in school children, Help with everyday school, ; - Praktijk: Flipchart, PC met toegang tot internet, metaplan bord en kaarten, facilitators werkset Ongeveer 2 uur

39 Appendix 1 Motivatie en concentratie Motivatie betekent het willen hebben van iets, het tonen van interesse in iets, een drive, een reden hebben om iets specifieks te doen. Bijvoorbeeld, om een bepaald werk te verrichten of te leren van een activiteit. Voor iedereen geldt dat het makkelijker is om dingen te doen waar je plezier en zin in hebt. Bijvoorbeeld, I houd van dansen en wil graag mee doen aan een wedstrijd. Daarom zal ik vrijwillig een extra oefenles nemen. Problemen, conflicten, angsten en concentratie Problemen, conflicten en angst blokkeren de mogelijkheid tot redelijk denken en leiden er vaak toe dat een taak ongeconcentreerd, en daardoor niet goed genoeg, gelezen wordt of de aanwijzingen niet goed begrepen worden. Uit angst om wederom te falen bij het uitvoeren van de taal raak ik zo in paniek en ben ik zo gestrest dat ik er slecht van slaap, nauwelijks kan eten en de aanwijzingen van de docent niet kan volgen. (E.g. angst om fouten te maken, angst voor commentaar van collega s, angst voor de instructeur). Beweging, sport en concentratie Sport regelt de hersenactiviteit, verlicht stress en breekt vetten af. Ook reguleert het de zuurstof, balanceert het de voedingsstoffen en zorgt het voor de afbraak van het stresshormoon adrenaline. Bovendien bevordert sport de coordinatie tussen de beide hersenhelften, zorgt het voor mentale behendigheid en stimuleert het concentratie. Dieet en concentratie Er zijn specifieke voedingsstoffendie onze hersenen geven wat ze nodig hebben om te kunnen concentreren. Dit voedsel heeft inmiddels de term Brainfood (hersenvoedsel) verworven.

40 Appendix 2 Verstoring Voorgestelde oplossing Wie kan mij helpen? Verstoring verwijderd? Probleem door veel aanwijzingen op hetzelfde moment en ik niet weet waar ik mijn aandacht op moet richten Spreek met de taakmanager (bijv. de trainer) over het probleem Maak een taak af en zorg dat je daarna pas de volgende krijgt opgelegd Ja Tijdsdruk: teveel afspraken en taken die voltooid moeten worden Stel prioriteiten Maak een tijdsplanning

41 Onderdeel Antje Frese, Josefsheim Bigge Instrument 2: Module 4: Onderdeel B: Leestap C: Empowerment en zelfmanagement van jonge mensen met Spina bifida en/of Hydrocefalus (SBH) Training in zelfmanagement Tips voor het verbeteren van concentratie Ga aan het werk met een helder hoofd verwijder externe verstoringen en kom tot innerlijke rust Korte beschrijving van het onderdeel (achtergrond, inhoud en leerdoelstellingen): Vaak worden we afgeleid tijdens het werk: een collega loopt binnen of de radio staat aan. Ook innerlijke spanningen of vermoeidheid kunnen ons weerhouden van geconcentreerd werken. Dit onderdeel laat zien hoe afleidingen verwijderd kunnen worden en hoe innerlijke rust bereikt kan worden door middel van ontspanningstechnieken. Fase Inhoud Methode Opmerking Inleiding op het onderwerp Wat is het resultaat van werk uitgevoerd onder externe afleiding en met innerlijke onrust? Eerste vereisten voor werken zonder afleiding - Akoestische afleidingen op de werkplek - Inrichting van de werkplek - Vaste werkplek - Technische uitrusting (tafel, stoel, licht, lucht) - Werkmaterialen - Atmosfeer Rollenspel of afbeeldingen gevolgd door een bespreking ervan Maak een mind map: werk geconcentreerd en met een helder hoofd Appendix 1 Eerste vereisten voor werken zonder innerlijke onrust en vermoeidheid - Ontspanning Leer ontspanningstechnieken en

42 - Slaap - Ademhaling ademhalingsoefeningen Bedenk mogelijke manieren om de verstoringen te verwijderen Vul de mind map aan Procedure Herken en verwijder verstoringen op je eigen werkplek Vraag hulp wanneer deze nodig is Vul het actieplan aan (Appendix 2 van Onderdeel B) en gebruik daarbij de mind map (Appendix 2) Appendix 2 Reflectie Check / vervolg Concentratieoefeningen Let op: oefen niet alleen achter de computer (zoals brain twister), maar voer ook simpele taken uit zoals oefeningen en spelletjes met anderen Pas ontspanningstechnieken toe Voer oefeningen uit Voer concentratieoefeningen uit en in het specifiek ontspanningstechnieken met een gepaste trainer Als mogelijk, meet dan regelmatig de aandacht spanne en probeer deze toe te laten nemen

43 Benodigde hulpmiddelen, gereedschappen en materiaal: Benodigde tijd: - Theorie: Das große Buch der Konzentragtionstechniken, Compact-Verlag; ADHS im Erwachsenenalter, Stieglitz, Nyberg, Hofecker-Fallahpour, Hoegrefe-Verlag, p. 80ff.; Konzentration-fit in 30 Minuten, Björn Gemmer, Gabal-Verlag - Praktijk: Facilitators werkset, metaplan bord, pakpapier, waar nodig een internetverbinding voor het uitvoeren van concentratieoefeningen Ongeveer 2 uur

44 Appendix 1

45 Appendix 2 Verstoring Voorgestelde oplossing Wie kan mij helpen? Verstoring verwijderd? Probleem door veel aanwijzingen op hetzelfde moment en ik niet weet waar ik mijn aandacht op moet richten Spreek met de taakmanager (bijv. de trainer) over het probleem Maak een taak af en zorg dat je daarna pas de volgende krijgt opgelegd Ja Tijdsdruk: teveel afspraken en taken die voltooid moeten worden Stel prioriteiten Maak een tijdsplanning

46

47 Unit Antje Frese, Josefsheim Bigge Instrument 2: Module 4: Blok B: Eenheid D: Empowerment en zelfmanagement van jongeren met Spina bifida en/of Hydrocephalus (SBH) Zelfmanagement training Tips om concentratie te verbeteren Mijn persoonlijke actieplan om geconcentreerd te kunnen werken Korte omschrijving van de eenheid (achtergrond, inhoud en educatieve doel): Om met zoveel mogelijk concentratie te werken, is het belangrijk dat de taken en projecten goed georganiseerd zijn. Hiervoor is het van belang om rekening te houden met je eigen planning van de dagelijkse prestatiecurve. Houd rekening met pauzes, beweging tussendoor en het gebruiken van leermethoden die de concentratie bevorderen. Fase Inhoud Methoden Commentaar Introductie Mijn werkdag: Van opstaan, eten en pauzes tot slapen Vul het tabel in Appendix 1 Procedure Verstandig verdeelde tijd: - Kennis van de gemiddelde prestatiecurve - Uittekenen persoonlijke prestatiecurve Presenteer een dagelijkse prestatiecurve; Markeer je eigen prestatiecurve op de gemiddelde curve Appendix 2 Appendix 3

48 - Stel tijdslimieten: Definieer het begin- en het eindtijd van de taak. Noot: Iemand die niet zo goed onder druk kan werken, zou extra tijd moeten inplannen - Maak de planning gevarieerd (mondeling schrijftelijke opdrachten, moeilijkheidsgraad, onderwerp) - Het makkelijkste om mee beginnen, omdat: Elk begin is moeilijk. In de eerste 15 min. van het leerproces, leren/onthouden we nog niet zoveel - Leer in kleine stukken - Maak een volgorde voor het werk dat je wilt doen - Maak je eigen taken - Bedenk een voorwaarde om je taken te voldoen Stel de pauzes vast - Concentratievermogen gedurende een uur - Eigen ritme van pauzes, waarbij je rekening houd met je concentratie. - Plan de pauzes goed - Effectiviteit van pauzes - Plan bewegingspauzes Discussieer over de grafiek Appendix 4 Maak een persoonlijke dagelijkse planning voor je werk Overweeg de volgende 10 punten om geconcentreerd te werken. 1. Luister en lees zorgvuldig! 2. Werk rustig, ga niet te snel! 3. Wat is de taak? Vul het table opnieuw in Vul de checklist in Vergelijk met Appendix 1

49 4. Gebruik je opgedane kennis! 5. Formuleer sub-doelen! 6. Ook weer, werk rustig, ga niet te snel! 7. Hoe wil je verder gaan? 8. Waar zit het probleem als je niet verder kan? 9. Blijf kalm! 10.Kijk kritisch naar de resultaten! Check / follow-up Noteer concentratie tips 1. Kom op mensen! 2. Beweeg je lichaam! 3. Ontbijt bij Tiffany s 4. Free your mind 5. Ontspan! 6. Tevredenheid 7. Morgen weet je nooit wat er gebeurd 8. Wordt vervolgd 9. Laat me de weg zien 10.Head Games 11.Vertraag het moment van afleidingen (schrijf ideeën op) Meet je concentratievermogen gedurende een bepaalde activiteit, bepaal de gemiddelde, regel het werk zo dat je een tussendoor pauze kan nemen als je bezig bent met een taak of probeer de tijd waarmee je onafgebroken met een taak bezig bent in korte stappen te verlengen Maak een poster Meting op werkplek Appendix 5 Herinnering en ondersteuning nodig

50 Benodigde tools, apparatuur en materialen: Benodigde tijd: - Theorie: Das große Buch der Konzentrationstechniken, Compact-Verlag; ADHS im Erwachsenenalter, Stieglitz, Nyberg, Hofecker-Fallahpour, Hoegrefe-Verlag, p. 80ff.; Konzentration-fit in 30 Minuten, Björn Gemmer, Gabal-Verlag - Praktijk: Facilitators koffer met tools, metaplan bord, inpakpapier, indien mogelijk; internet voor concentratieoefeningen, klok om concentratievermogen te meten Ongeveer 2 uur Appendix 1 / voorbeeld Tijd Activeit 6:00 6:30 Opstaan, douchen, omkleden 6:30 6:45 Ontbijt (koffie, toast) 6:45 7:00 Reizen naar werk 7:00 9:10 Ingekomen facturen aan accounts koppelen 9:10 9:40 Ochtendpauze (chocoladereep, koffie, naar muziek luisteren in de kantine) 9:40 12:30 Ingekomen facturen inboeken

51 Appendix 2 Gemiddelde prestatiecurve prestatie tijd Om de volledige capaciteit te kunnen gebruiken van je prestatiecurve moet je: Belangrijke activiteiten en vergaderingen s morgens plannen Minder belangrijke activeiten en routine werkzaamheden s middags plannen Tip: Je persoonlijke prestatiecurve kan nogal afwijken van de gemiddelde prestatiecurve. Als je je eigen prestatiecurve niet in beeld hebt, zou je het voor enkele dagen kunnen observeren en documenteren. Bron:

52 Appendix 3 De ochtend persoon Je bent vaak moe om 21:00. Je vindt het niet prettig om s avonds visite te ontvangen. Je bent onmiddelijk wakker als s morgens de wekker gaat. prestatiecurve ochtend persoon prestatie tijd Als een ochtend persoon moet je: je werkdag vroeg in de morgen starten. de tijd gebruiken voordat andere collega s arriveren om het belangrijke werk in rust te doen. routine werkzaamheden doen in de middag. Tip: Als je een taak s morgens niet kan afmaken, laat het tot volgende dag liggen. Bron:

53 De avond persoon Je slaapt laat, je bent niet alert in de morgen, je hebt geen honger en niet zo n prater in de morgen. prestatiecurve avond persoon prestatie tijd Als een avond persoon moet je: de belangrijke, ingewikkelde en geestelijke inspannende taken in s middags doen. routine werkzaamheden in s ochtends doen. bereid ingewikkelde taken dat je de volgende moet doen, de avond ervoor. Bron: