Natuurbeheerplan Provincie Noord-Brabant

Transcriptie

1 Natuurbeheerplan Provincie Noord-Brabant Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant September 009 1

2 Inhoud 1 Inleiding Waarom een nieuw natuurbeheerplan? Status en doel van het natuurbeheerplan Gevolgde procedure, overleg en inspraak Leeswijzer... 4 Beleidskader Rijksbeleid en Europees beleid Nota Ruimte en EHS Natuurbeschermingswet en Natura Agenda Vitaal Platteland en ILG Provinciaal beleid Werkwijze Natuurbeheerplan De Index Natuur en Landschap Beheer en kwaliteitsimpulsen Kaarten Natuur- en Landschapsdoelen in Noord-Brabant Gebiedsbeschrijving en doelen Streefbeeld voor natuur Streefbeeld voor agrarisch natuur Streefbeeld voor landschap Subsidieverordening Natuur- en landschapsbeheer Subsidieverordening Natuur- en landschapsbeheer Beheertypenkaart Natuurbeheer Agrarisch natuurbeheer Weidevogelbeheer Akkervogels en Akkerfaunagebieden Ganzenfoerageergebieden Agrarische floragebieden a Botanisch waardevol grasland b Botanisch waardevol akkerland Landschapselementen Collectief beheer Subsidies probleemgebieden Kwaliteitsimpulsen Natuur en Landschap Ambitiekaart Kwaliteitsimpuls: investeringssubsidie Subsidie voor functiewijziging Grondverwerving Tekstbijlagen 1 Index Natuur en Landschap Weidevogelbeheer 3 Beheers- en landschapspakketten 4 Gebiedsbeschrijvingen Stroomgebieden - Kaartenbijlagen A Ambitiekaart B Beheertypenkaart

3 1 Inleiding Op 1 januari 010 treedt het nieuwe Subsidiestelsel voor Natuur- en Landschapsbeheer (SNL) in werking. Dit stelsel vervangt het Programma Beheer dat vanaf 1 januari 000 van kracht was. Het SNL bestaat uit twee subsidieverordeningen: De Subsidieregeling Natuur- en Landschapsbeheer en de Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Natuur en Landschap, beide vastgesteld door Provinciale Staten van Noord-Brabant op Ten behoeve van de uitvoering van de beide subsidieverordeningen stelt de provincie een natuurbeheerplan op. In een natuurbeheerplan begrenzen Gedeputeerde Staten gebieden waar subsidiëring van beheer van natuurgebieden, agrarische natuur en landschapselementen plaats kan vinden. Het natuurbeheerplan geeft ook aan waar kwaliteitsimpulsen voor natuur en landschap mogelijk zijn. Daarnaast beschrijft het natuurbeheerplan per (deel)gebied welke natuur- en landschapsdoelen van toepassing zijn en stelt het natuurbeheerplan zo nodig aanvullende eisen ten aanzien van het uitvoeren van bepaalde beheermaatregelen. Het natuurbeheerplan vormt een belangrijk instrument voor de realisering van het rijks- en provinciale natuur- en landschapsbeleid waaronder de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). De EHS vormt een duurzaam en samenhangend netwerk van natuurgebieden. Daartoe worden nieuwe natuurgebieden ontwikkeld en wordt de kwaliteit van de bestaande natuurgebieden veiliggesteld en eventueel verbeterd. Het natuurbeheerplan geldt als toetsingskader voor subsidieaanvragen op basis van de genoemde subsidieverordeningen. 1.1 Waarom een nieuw natuurbeheerplan? Het Subsidiestelsel voor Natuur- en Landschapsbeheer verschilt sterk van het eerdere Programma Beheer waardoor een nieuw natuurbeheerplan moest worden opgesteld. Dit plan zit wat betreft opbouw en structuur heel anders in elkaar dan de eerdere zogenaamde natuurgebiedsplannen en het beheersgebiedplan. Zo wordt in dit natuurbeheerplan een nieuwe taal van natuurtypen en beheertypen geïntroduceerd: de Index Natuur en Landschap. Dit is een landelijk uniforme index met natuurtypen, agrarische natuurtypen en landschapselemententypen. Daarnaast zijn de beheertypenkaart (hoofdstuk 5) en de ambitiekaart (hoofdstuk 6) nieuw. Het nieuwe subsidiestelsel betreft vooral een andere wijze van sturing, financiering en verantwoording. Hoewel het instrument dus ingrijpend is veranderd is het onderliggende provinciale beleid op basis waarvan subsidies aan bepaalde doelen worden verstrekt is, grotendeels ongewijzigd gebleven. Alleen het weidevogelbeleid kent een (beperkte) koerswijziging. De inhoud van het natuurbeheerplan blijft daarom ten opzichte van natuurgebiedsplannen en beheersgebiedsplannen uit het Programma Beheer ook grotendeels gelijk. In dit natuurbeheerplan staat aangegeven waar en welke natuur aanwezig is of ontwikkeld kan worden, hoe deze natuur beheerd kan worden en welke mogelijkheden er worden geboden voor landschapsonderhoud. 1. Status en doel van het natuurbeheerplan Dit natuurbeheerplan maakt het verlenen van subsidies voor natuurbeheer, agrarisch natuurbeheer en landschapsbeheer volgens de Subsidieverordening Natuur- en Landschapsbeheer in provincie Noord- Brabant mogelijk. In dit natuurbeheerplan zijn verder de bestaande natuur en de nieuwe natuur begrensd. Voor de nieuwe natuur worden hiermee mogelijkheden geboden voor zowel grondaankopen ten behoeve van natuur als de functieverandering van agrarisch gebruik naar (particuliere) natuur. Dit betekent dat agrariërs en particuliere beheerders zelf de keuze maken of ze al dan niet gebruik maken van de mogelijkheden deel te nemen aan natuurbeheer of de grond aan de overheid te verkopen. Het natuurbeheerplan bevat als zodanig geen bindende richtlijnen voor de burger. Eigenaren en gebruikers van gronden die zijn begrensd als natuurgebied of agrarisch natuurgebied hebben de mogelijkheid om subsidie aan te vragen voor het beheer van deze terreinen. Vanuit dit plan is dus geen sprake van aantasting van eigendoms- en gebruiksrechten. Het natuurbeheerplan heeft geen extra planologische consequenties dan wel consequenties voor bestemmingsplannen. De begrenzing van natuurgebieden heeft geen consequenties voor de uit een vigerend bestemmingsplan voortvloeiende bestaande gebruiksmogelijkheden van begrensde gronden en ook niet voor daarnaast gelegen gronden. De gebruiksmogelijkheden van een perceel met een 3

4 agrarische bestemming worden uitsluitend bepaald door het vigerende bestemmingsplan. Een natuurbeheerplan heeft dus geen enkele invloed op bestaande gebruiksmogelijkheden. Het natuurbeheerplan en het bestemmingsplan zijn verschillende toetsingskaders waarbinnen de betrokken bestuursorganen een eigen bevoegdheid tot belangenafweging toekomt. De Provincie Noord-Brabant zal in de Verordening Ruimte aangeven waar de EHS is gelegen en regelt de planologische doorwerking daarvan. Dit natuurbeheerplan is daaraan volgend en dient uitsluitend als toetsingskader voor de subsidieverordening in het kader van het Subsidiestelsel Natuur en Landschap Nieuwe kennis of beleidsontwikkeling kan in de toekomst leiden tot wijziging van het natuurbeheerplan. Het voorliggende natuurbeheerplan behelst voornamelijk een technische omzetting ten opzichte van eerdere plannen met zo min mogelijk beleidswijzigingen. Hierna kan het plan jaarlijks worden herzien, afhankelijk van maatschappelijke en beleidsmatige ontwikkelingen. Dit natuurbeheerplan vervangt de volgende door Gedeputeerde Staten vastgestelde Natuurgebiedsplannen uit 00 (voor het laatst gewijzigd in 008): Beerze-Reusel De Mark Dommeldal-Noord Dommeldal-Zuidoost Dommeldal-Zuidwest Oost-Brabant Oostelijke Maasvallei Peelvenen West-Brabant Westelijke Maasvallei Zandleij Dit Natuurbeheerplan vervangt tevens het Beheersgebiedsplan uit 008 (voor het laatst gewijzigd in 008). 1.3 Gevolgde procedure, overleg en inspraak Bij de voorbereiding van het Natuurbeheersplan en dan met name bij de definiëring van het nieuwe Programma Beheer heeft de provincie samengewerkt met de volgende organisaties; het Interprovinciaal Overleg, Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, Brabants Landschap, De Bosgroep Zuid-Nederland, Brabantse Milieu Federatie, Zuidelijke Land en Tuinbouw Organisatie, Brabants Particulier Grondbezit en Dienst Landelijk Gebied. Op de voorbereiding van een besluit tot vaststelling of wijziging van een Natuurbeheerplan is de procedure van toepassing die geregeld is in de Algemene wet bestuursrecht (Awb), afdeling 3.4. Deze wet beoogt een deugdelijke besluitvorming en is opgebouwd uit een aantal beginselen zoals motivatie, evenredigheid, zorgvuldigheid, specialiteit, juist gebruik van bevoegdheden en inspraak van belanghebbenden. Op grond van die procedure heeft iedereen het recht om in de periode van ter inzage legging schriftelijk of mondeling te reageren op het ontwerpplan. Na behandeling van de inspraak wordt het plan door GS gewijzigd dan wel ongewijzigd vastgesteld. 1.4 Leeswijzer Hoofdstuk van dit plan beschrijft het bestaande Europese beleid, Rijksbeleid en provinciale beleid. In hoofdstuk 3 wordt de Index Natuur en Landschap toegelicht. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de natuur- en landschapsdoelen in Noord-Brabant In hoofdstuk 5 worden de subsidiemogelijkheden voor natuur- en landschapsbeheer en de beheertypenkaart besproken. In hoofdstuk 6 ten slotte, worden de subsidiemogelijkheden van de kwaliteitsimpuls, inclusief functieverandering en koopplicht, en de ambitiekaart besproken. 4

5 Beleidskader Het natuurbeheerplan is gebaseerd op de huidige ecologische en bestuurlijke inzichten. Het plan is afgestemd op het natuur- en landschapsbeleid van de diverse overheden (Europese Unie, rijk en provincie) en met het vigerende integrale beleid in het landelijke gebied voor water, milieu en ruimtelijke ordening zoals dat met gemeenten, waterschappen en betrokken maatschappelijke organisaties is opgesteld..1 Rijksbeleid en Europees beleid Het doel van het natuur- en landschapsbeheer is het behoud en de verbetering van de natuur- en landschapskwaliteit. Een belangrijke partner voor de provincie in het realiseren van het natuurbeleid is de rijksoverheid. Richtinggevend voor het nationale natuurbeleid zijn de internationale doelstellingen van het Biodiversiteitsverdrag, de Millennium Development Goals en het beleid van de Europese Unie. Het kabinet zet zich in om het verlies aan biodiversiteit een halt toe te roepen en bij te dragen aan de millenniumdoelen per 010. Het wil er tevens voor zorgen dat er in 00 duurzame condities zijn voor het voortbestaan van alle soorten en populaties die in 198 van nature in Nederland voorkwamen. Onderdeel van het natuurbeleid vormen ook de inspanningen voor de verbetering van milieu en platteland door middel van agrarisch natuurbeheer. Nederland maakt daarbij gebruik van de doelen die in het Europese Plattelandsontwikkelingprogramma (POP) zijn opgenomen. Een doel is het verhogen van duurzaam gebruik van landbouwgrond. Beheerders van landbouwgrond worden gestimuleerd om hun land zodanig te beheren dat natuur, milieu, landschap en klimaat er baat bij hebben..1.1 Nota Ruimte en EHS Belangrijk instrument voor de realisatie van de biodiversiteitdoelstellingen is de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). De EHS is een netwerk van natuurgebieden, agrarische beheergebieden en verbindingszones. Hierbinnen kan de instandhouding en ontwikkeling van soorten optimaal plaatsvinden en wordt de biodiversiteit verhoogd. De landelijke doelstellingen voor de EHS zijn verder uitgewerkt in de Nota Ruimte (004) en de Agenda Vitaal Platteland (004). Elke provincie heeft van het rijk een taakstelling meegekregen om voor 018 een hoeveelheid nieuwe natuur en gronden onder agrarisch beheer te realiseren en bovendien de huidige natuur te behouden. Voor provincie Noord-Brabant is deze taakstelling nieuwe natuur; 0869 ha en de taakstelling agrarisch beheer; 9799ha. Om de doelstellingen te kunnen bereiken worden natuurgebieden veiliggesteld door middel van wetgeving, verwerving, inrichting en beheer en worden sommige landbouwgronden natuurvriendelijk beheerd. De EHS bestaat uit bestaande natuurgebieden (duinen, heiden, bossen, landgoederen), nieuwe natuur op landbouwgrond en agrarische gebieden die zodanig beheerd worden dat bestaande natuurwaarden instand worden gehouden..1. Natuurbeschermingswet en Natura 000 In 1967 is in Nederland de eerste Natuurbeschermingswet in werking getreden. Deze wet maakte het mogelijk om natuurgebieden en soorten te beschermen. In 1998 is de Natuurbeschermingswet gewijzigd en sindsdien alleen gericht op de bescherming van natuurgebieden. De eerdere wet voldeed niet meer aan de eiden die internationale verdragen en Europese verordeningen stellen. De Natuurbeschermingswet 1998 is op 1 oktober 005 opnieuw gewijzigd. Sindsdien zijn de bepalingen vanuit de Europese Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn in de Natuurbeschermingswet verwerkt. Op grond van de Natuurbeschermingswet worden drie typen gebieden aangewezen: 1. Natura 000-gebieden (Vogelrichtlijn- en Habitatrichtlijngebieden). Beschermde Natuurmonumenten en 3. Wetlands volgens het verdrag van Ramsar Het merendeel van de gebieden uit de Natuurbeschermingswet maakt deel uit van de ecologische hoofdstructuur. Natura 000 is een Europees netwerk van waardevolle, te beschermen natuurgebieden die zijn aangewezen onder de Vogel- en/of Habitatrichtlijn. Doel is de achteruitgang van de biodiversiteit een halt toe te roepen. Nederland kent 16 voorlopig begrensde Natura 000-gebieden. Deze worden momenteel aangewezen door de minister van LNV. Voor elk gebied wordt vastgesteld welke flora- en 5

6 faunadoelen of soorten in een gebied behouden moeten blijven of ontwikkeld moeten worden. Voor deze gebieden moet een 6 jaar geldend Beheerplan Natura 000 gemaakt worden waarin staat welke maatregelen er in die periode genomen moeten worden om de doelen te behalen. Ook geeft het Beheerplan Natura 000 aan welke huidige activiteiten in en rondom het gebied ( bestaand gebruik ) zonder meer kunnen worden voortgezet, omdat deze niet schadelijk zijn voor de doelen. In Noord-Brabant liggen 1 Natura 000 gebieden. Voor het beheerplan worden habitatkaarten opgesteld, waarop de waardevolle habitattypen en eventuele uitbreidingsmogelijkheden staan. Als de beheerplannen en bijbehorende kaarten officieel worden vastgesteld, kan dit leiden tot aanpassingen van het natuurbeheerplan. Ook kan Natura 000 een verzwaring van de beheersinspanning gaan betekenen..1.3 Agenda Vitaal Platteland en ILG Het rijk heeft zijn beleid voor het landelijke gebied vastgelegd in één integraal beleidskader: Agenda voor een Vitaal Platteland (AVP). De AVP bevat de visie op een leefbaar, vitaal en duurzaam platteland met opgaven voor economische, ecologische en sociaal-culturele aspecten van het plattelend. De beleidsopgaven die hieruit voortvloeien staan in het Meerjarenprogramma Vitaal Platteland (MJP), een uitvoeringsprogramma voor de uitvoering van de nationale doelen. Met het uitbrengen van deze agenda met bijbehorend meerjarenprogramma wordt minder beleid en meer samenhang en uitvoering op gebiedsniveau beoogd. De rol van de provincies is daarbij versterkt. Sinds 1 januari 007 is de Wet Inrichting Landelijke Gebied (WILG) van kracht. Met de invoering van de WILG is een groot aantal subsidieverordeningen in één keer vervangen door één verordening. Daartoe dient het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG). Alle gebiedsgerichte rijksdoelen uit het Meerjarenprogramma Vitaal Platteland worden via het ILG uitgevoerd. In het ILG zijn financiële middelen voor natuur (waaronder de ecologische hoofdstructuur), recreatie (onder meer recreatie om de stad), landschap, landbouw, milieu (bodemsanering), en de reconstructie van zandgebieden opgenomen. Het Subsidiestelsel voor Natuur- en Landschapsbeheer wordt in het kader van het ILG onder verantwoordelijkheid van de provincies uitgevoerd. Dit was tot 009 bij het Programma Beheer ook het geval. De gebiedsgerichte benadering van het ILG is gericht op een brede inzet van middelen met mogelijkheden voor maatwerk. Deze benadering komt ook in het nieuwe subsidiestelsel terug in de vorm van de kwaliteitsimpuls (zie hoofdstuk 5).. Provinciaal beleid Subsidiering van natuurontwikkeling en beheer geschiedt in Brabant niet alleen via het Landelijke geldende Subsidiestelsel voor Natuur- en Landschapsbeheer. Er zijn ook provinciale regelingen die hierin voorzien: het Stimuleringskader Groen-Blauwe diensten en de Ecologische Verbindingszones Stimuleringskader Groen-Blauwe diensten Het Stimuleringskader Groen-Blauwe diensten is een subsidieregeling waarmee de provincie in samenwerking met gemeenten en waterschappen het Brabantse landschap en het waterbeheer verbeteren en de mogelijkheden versterken om van het landelijk gebied te genieten. Het stimuleringskader is in principe van toepassing buiten de EHS en daardoor een aanvullend instrument op de mogelijkheden die in het kader van de SNL worden geboden. De regeling is bedoeld voor alle grondeigenaren en gebruikers die willen bijdragen aan natuur- of landschapsbehoud. Dit kan door maatregelen op de grond te treffen die bijdragen aan natuur- of landschapsbehoud. Hiervoor wordt een passende vergoeding verleend. Voorbeelden voor deze maatregelen zijn het aanleggen en/of beheren van landschapselementen zoals poelen of houtwallen maar ook het aanleggen van wandelpaden over boerenland. De provincie werkt in deze regeling samen met gemeenten en waterschappen. In een gebiedsprogramma worden doelen beschreven en de daarbij benodigde middelen begroot. Het geld dat gemeenten en waterschappen in het gebied willen inzetten voor deze regeling, wordt door de provincie verdubbeld. In een gebiedscontract worden hierover met elkaar afspraken vastgelegd. 6

7 Ecologische Verbindingszones Ecologische verbindingszones (EVZ) zijn de verbindende groene schakels tussen de bestaande en nieuw te ontwikkelen natuurgebieden van de ecologische hoofdstructuur (EHS). Via verbindingszones kunnen dier- en plantensoorten zich naar en tussen deze natuurgebieden verplaatsen. Daarom zijn verbindingszones een belangrijk onderdeel van de EHS. Verbindingszones zijn indicatief aangegeven op de plankaarten van de Structuurvisie Ruimtelijke Ordening, het Provinciaal Waterplan (alleen natte EVZ s) en in dit Natuurbeheerplan. Indicatief betekent hier dat aangegeven is tussen welke gebieden er een verbindingszone gerealiseerd moet worden, maar de exacte ligging van de verbindingszone niet is vastgelegd. In Brabant is de aanleg van ongeveer 1670 kilometer verbindingszones gepland. De provincie streeft naar de aanleg van verbindingszones met een gemiddelde breedte van 5 meter; in stedelijk gebied is dat 50 meter vanwege het meer intensieve recreatieve medegebruik. Verbindingszones worden aangelegd en beheerd door gemeenten en waterschappen. (Met uitzondering van de rijkskanalen, waar Rijkswaterstaat de uitvoerende partij is.) De provincie subsidieert gemeenten en waterschappen voor 50% in de kosten van grondverwerving en inrichting, als ook bijkomende kosten als planvorming en archeologisch onderzoek. Voor de lopende bestuursperiode ( ) is dit percentage voor gemeenten tijdelijk verhoogd naar 100%. De subsidievoorwaarden zijn vastgelegd in de Beleidsregel subsidie natuur en landschap. Wanneer verbindingszones worden opgenomen in het gebiedsprogramma behorende bij het Groen Blauw Stimuleringskader, kan ook dit instrument voor EVZ s (incl. beheer) worden ingezet. 7

8 3. Werkwijze Natuurbeheerplan 3.1 De Index Natuur en Landschap De basis voor het natuurbeheerplan vormt de Index Natuur en Landschap. Dit is een nieuwe, uniforme en sterk vereenvoudigde natuurtaal, die in gemeenschappelijk overleg tussen beheerders en de overheid (Interprovinciaal Overleg en het ministerie van LNV) tot stand is gekomen. De Index Natuur en Landschap bestaat uit de onderdelen natuur, agrarische natuur en landschapselementen. In de Index worden drie niveaus onderscheiden: natuur- en landschapstypen voor de sturing op natuur en natuurkwaliteit, beheertypen voor de begrenzing op kaart en de subsidieverlening en beheervoorschriften als instrument om de doelen te bereiken. De natuur- en landschapstypen zijn bedoeld als sturingsinstrument op landelijk niveau en worden gebruikt om afspraken tussen rijk en provincies te maken over het natuur- en landschapsbeheer in de ILG-bestuursovereenkomsten en voor de rapportages van de minister aan de Tweede Kamer, van de provincies aan LNV en van Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten. De verscheidenheid in beheer binnen elk van deze natuur en landschapstypen is groot, waardoor deze niet geschikt zijn om afspraken met beheerders te maken over het uit te voeren beheer. De beheertypen zijn geschikt voor de aansturing van het beheer en vormen de basis voor afspraken over doelen en middelen tussen provincie en beheerder enerzijds en financiële afspraken tussen rijk en Staatsbosbeheer anderzijds. Voor de verwezenlijking van de gestelde doelen zijn per beheertype beheervoorschriften geformuleerd. Voor een natuurbeheerder geldt een algemene beheerverplichting en voor een agrarische natuurbeheerder worden concrete beheermaatregelen voorgeschreven. De Index Natuur en Landschap is daarmee het instrument voor de sturing van natuurdoelen door de overheid, voor de financiering van het natuur- en landschapsbeheer en voor monitoring. De index is daarnaast van groot belang voor een goede afstemming tussen beheerders onderling en tussen beheerders en overheden doordat zij allemaal dezelfde taal spreken 3. Beheer en kwaliteitsimpulsen In het Subsidiestelsel voor Natuur en Landschapsbeheer wordt een onderscheid gemaakt tussen financiering van het structureel beheer van de bestaande natuur en eenmalige investeringen ter verbetering van de natuurkwaliteit (kwaliteitsimpulsen). Dit is weerspiegeld in de twee subsidieverordeningen. In dit natuurbeheerplan komt die tweedeling tot uiting in hoofdstuk 5 en 6. De reden is dat de afspraken over de natuur in de ILG-bestuursovereenkomsten tussen rijk en provincies in het verleden vooral waren gericht op de kwantitatieve opgaven (hoeveel hectares nieuwe natuur wordt er gerealiseerd). Rijk en provincies gaan echter ook afspraken maken over de kwalitatieve opgaven voor de natuur (hoe goed staat de natuur ervoor). Het onderscheid tussen beheer en kwaliteitsimpulsen wordt gemaakt op basis van een analyse tussen verschillen in de actuele en de gewenste situatie (ambitie) van een gebied. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de beheertypen uit de Index Natuur en Landschap. 3.3 Kaarten In dit natuurbeheerplan zijn de beheertypen vastgelegd op de beheertypenkaart en de ambitiekaart. Deze kaarten vormen de kern van het natuurbeheerplan. De beheertypenkaart (hoofdstuk 4) geeft de huidige situatie weer en is de basis voor beheersubsidies. De ambitiekaart (hoofdstuk 5) geeft de toekomstige gewenste situatie weer en daarmee de natuurdoelen op termijn. Het is ook de basis voor de kwaliteitsimpuls: verschillen tussen de beheertypenkaart en de ambitiekaart geven weer waar de kwaliteit van de natuur verbeterd kan worden. Aan de kaarten ligt het informatiemodel natuurbeheer (IMNaB) ten grondslag. Dit is een uniforme geodatabase (gegevensbestand met geografische gegevens) waarin gegevens worden opgeslagen en die door alle provincies, de uitvoeringsinstanties en beheerders gebruikt worden. Hierdoor vindt er een eenvoudige en snelle gegevensuitwisseling plaats en kunnen op eenvoudige wijze de subsidies worden toegekend. 8

9 4 Natuur- en Landschapsdoelen in Noord-Brabant 4.1 Algemene kaders van het natuurbeheerplan Het natuurbeheerplan is een instrument waarmee tot op gebiedsniveau uitwerking wordt gegeven aan de doelen uit de provinciale beleidskaders. Per gebied wordt concreet aangegeven welk beheertype er wordt beoogd en welke subsidie kan worden verkregen voor de realisatie en instandhouding van dit beheertype. Kern van het natuurbeheerplan zijn de beheertypenkaart (kaart 1) en de ambitiekaart (kaart ). De beheertypenkaart brengt in beeld wat de actuele situatie is waarvoor beheersubsidies voor de instandhouding daarvan kunnen worden aangevraagd. Deze subsidie heeft een structureel karakter. De ambitiekaart (zie hoofdstuk 6.1) geeft de gewenste eindsituatie (ambitie) aan. Het verschil tussen ambitiekaart (eindsituatie) en beheertypenkaart (actuele situatie) is een maat voor de investeringsopgave en daarmee een toetsingskader voor subsidies voor eenmalige kwaliteitsimpulsen. 4. Gebiedsbeschrijving en doelen 4..1 Streefbeeld voor natuur In de provincie Noord-Brabant komen verschillende landschapstypen voor. Centraal ligt het Zandgebied, dat bestaat uit vennen, stuifduingebieden, veenontginningen (veenweide), plassen en drooggemaakte veenplassen (droogmakerijen). Aan de westzijde wordt het zandgebied begrensd door de Brabantse Delta. Een zeekleigebied dat gekenmerkt wordt door grote uitgestrekte kleipolders met grillige dijken en doorsneden door kreken. Aan de noordoost grens van de Provincie ligt het rivierkleilandschap met zijn kenmerkende oeverwallen en stroomruggen. In het natuurbeheerplan wordt Noord-Brabant opgedeeld in elf stroomgebieden. Deze stroomgebieden bestaan uit één of meerdere van de bovenstaande landschapstypen (zie kaart Landschapskenmerken). Bij de beschrijving van de natuurdoelen en de begrenzing wordt steeds verwezen naar de verschillende deelgebieden. Deze beschrijvingen zijn destijds de onderbouwing geweest voor de 11 Natuurgebiedsplannen en vormen nog ook de onderbouwing voor dit nieuwe natuurbeheerplan. West-Brabant Westelijke Maasvallei Zandleij Oostelijke Maasvallei De Mark Dommeldal Noord Oost-Brabant Beerze- Reusel Peelvenen Dommeldal Zuid- West Dommeldal Zuid- Oost Figuur 4.1: de 11 Stroomgebieden in Brabant De doelen voor natuur in de beschreven stroomgebieden zijn in termen van natuurbeheertypen vastgelegd in de ambitiekaart. Deze doelen komen voort uit de oude Natuurgebiedsplannen en zijn met behulp van een conversietabel omgezet naar de nieuwe natuurbeheertypen. De doelen zijn daarmee niet gewijzigd maar wel omgezet naar de Index Natuur en Landschap Voor een beschrijving van de elf stroomgebieden en de daarop gebaseerde doelen wordt verwezen naar bijlage 4. 9

10 Het streefbeeld voor de natuur in Brabant is daarmee vastgelegd in de ambitiekaart. Deze kaart beperkt zich tot de EHS. 4.. Streefbeeld voor agrarisch natuur De Provincie Noord-Brabant heeft in het verleden beheers-, reservaats- en natuurontwikkelingsgebieden begrenst (nieuwe EHS). Voor de begrenzing van beheersgebieden is voor Noord-Brabant een quotum van 9799 ha vastgesteld. De begrensde gebieden zijn vastgelegd in begrenzingenplannen. Daarna is het Begrenzingenplan Ruime Jas zoekgebieden Noord-Brabant vastgesteld, waarin Ruime Jas zoekgebieden en landschapsgebieden begrensd zijn. Indien een terrein begrensd is als beheersgebied binnen dit plan hebben particulieren en grondgebruikers de mogelijkheid gebruik te maken van de beheerssubsidie. Beheerssubsidie is bedoeld om een beheerspakket te ontwikkelen of in stand te houden. Een beheerspakket beschrijft het toegestane beheer, het eindresultaat en terreinkenmerken. Bij ieder beheerspakket hoort een afgestemde jaarlijkse vergoeding. Het bedrag van de vergoeding is afhankelijk van het pakket, de grondsoort en de ligging van het gebied in een mestafzet of mestaanwendgebied. Tevens bestaat de mogelijkheid wanneer een weidevogelpakket wordt aangevraagd een toeslag aan te vragen voor het uitrijden van ruige mest. De vergoeding wordt jaarlijks per hectare uitbetaald, voor een periode van 6 jaar. Per oppervlakte kan één beheerspakket worden aangevraagd. Hierop is de volgende uitzondering; het is wel mogelijk een beheerspakket te combineren met een van de volgende landschapspakketten: elzensingel, knip- en scheerheg, struweelhaag, knotbomenrij, poel en raster. In bijlage 3 wordt een verdere onderbouwing gegeven bij het agrarisch natuur beleid. In deze onderbouwing zijn per gebied weergegeven welke pakketen kunnen worden aangevraagd Streefbeeld voor landschap Indien landbouwgrond begrensd is als beheersgebied of als landschapsgebied kan landschapssubsidie worden aangevraagd om een landschapselement in stand te houden. Bij de landschapspakketten is een indeling gemaakt op basis van landschapstypen zoals deze in de nota Landschap zijn gehanteerd. Binnen Noord-Brabant komen de landschapstypen zandgebied, rivierengebied, zeekleigebied of hoogveenontginningsgebied voor. Tevens is binnen het landschapspakket een aantal voorwaarden opgenomen ten aanzien van onder andere beheermaatregelen, lengte/breedte of oppervlakte. De vergoeding van de landschapspakketten is opgebouwd uit een bijdrage per jaar, gebaseerd op de onderhoudskosten. De vergoeding wordt jaarlijks per strekkende meter, stuk of hectare uitbetaald, voor een periode van 6 jaar. In bijlage 3 wordt een verdere onderbouwing gegeven bij het agrarisch natuur beleid. In deze onderbouwing zijn per gebied weergegeven welke pakketen kunnen worden aangevraagd. 10

11 5 Subsidieverordening Natuur- en landschapsbeheer 5.1 Subsidieverordening Natuur- en landschapsbeheer Voor het beheer van natuur, agrarische natuur en landschapselementen kunnen beheerders in aanmerking komen voor een subsidie. Deze subsidie wordt geregeld in de Subsidieverordening Natuur- en Landschapsbeheer (SNL) die op door Provinciale Staten van provincie Noord- Brabant is vastgesteld. Dit stelsel vervangt per 1 januari 010 de provinciale subsidieregelingen Natuurbeheer (PSN) en Agrarisch natuurbeheer (PSAN). Het nieuwe subsidiestelsel gaat uit van een eenvoudige manier van aanvragen, zo weinig mogelijk regels, vertrouwen in de beheerder en minimale administratieve lasten. De Dienst Regelingen (DR) en de Dienst Landelijk Gebied (DLG) en de Algemene Inspectiedienst (AID) zijn belast met de uitvoering van de verordening. Op wordt de subsidieverordening uitgelegd, staat wie voor subsidie in aanmerking komt en hoe de subsidie moet worden aangevraagd. 5. Beheertypenkaart Op de beheertypenkaart is alle bestaande en nog te ontwikkelen natuur, alle agrarische natuur en zijn de landschapselementen begrensd en getypeerd volgens de Index Natuur en Landschap, zoals deze in de subsidieperiode dient te worden beheerd. Deze kaart is de basis voor de beoordeling, voorafgaand aan de toekenning van de beheersubsidie: de kaart geeft aan voor welk beheertype op een bepaalde locatie een beheerder subsidie kan aanvragen. Met de beheertypenkaart stimuleert de provincie de instandhouding van de op die kaart aangegeven beheertypen. Op de ambitiekaart (zie hoofdstuk 6) kunnen hogere of andere doelen staan vermeld dan op de beheertypenkaart. Op enig moment kan het beheertype van de ambitiekaart wel worden bereikt. De beheertypenkaart zal daarom periodiek worden aangepast en geactualiseerd en uiteindelijk steeds dichter bij de gewenste eindsituatie komen zoals opgenomen in de ambitiekaart Natuurbeheer Voor natuurbeheer staat op de beheertypenkaart aangegeven welke gebieden voor subsidie in aanmerking komen en welk soort subsidie op de betreffende gebieden kan worden verstrekt. Per gebied is één beheertype toegekend en een beheerder komt alleen voor subsidiëring van het toegekende beheertype in aanmerking. Indien er nog geen bestaand beheertype aanwezig is. Nieuwe nog niet gerealiseerde natuur wordt op de kaart als type N00.01 aangegeven. Dit betekent dat hier nog omvorming naar een gewenst beheertype uit de ambitiekaart nodig is. Deze gronden komen nu niet voor beheersubsidie in aanmerking als de betreffende natuur is gerealiseerd. In principe worden alle subsidiabele gebieden op de beheertypenkaart weergegeven. Het onderscheid naar wel/geen EHS is niet gemaakt. 5.. Agrarisch natuurbeheer Voor agrarisch natuurbeheer staat op de beheertypenkaart door middel van contouren aangegeven welke gebieden voor subsidie in aanmerking komen. Daarbij kunnen de contouren van de agrarische beheertypen elkaar overlappen. Bij elk van deze agrarische beheertypen horen meerdere agrarische beheerpakketten (zie Index Natuur en Landschap). Per perceel kunnen er meerdere pakketten zijn waarvoor een beheerder subsidie kan aanvragen. Bij een subsidieaanvraag zal men echter een keuze moeten maken voor één van de beheerpakketten met uitzondering van het beheerpakket overwinterende ganzen; dat kan samenvallen met sommige andere pakketten. De subsidie agrarisch natuurbeheer in de Provincie Noord-Brabant wordt gelimiteerd door middel van budgetplafonds die bij openstelling van de regeling bekend worden gemaakt. De limitering van het budget kan zowel op gebied als op beheertype betrekking hebben. Binnen de contouren kan het zijn dat niet alle beheerpakketten zijn opengesteld en kunnen collectieve beheerplannen zijn vereist. De agrarische beheertypen met bijbehorende pakketten staan vermeld in de Index Natuur en landschap in bijlage 1. 11

12 5...1 Weidevogelbeheer Uit de Vogelbalans 008 van SOVON Vogelonderzoek Nederland, blijkt dat één op de twee vogelsoorten van de Rode lijst in aantal afneemt. De stand van boerenvogels neemt landelijk vrijwel jaarlijks af. De maatregelen in het kader van het agrarisch natuurbeheer blijken doorgaans te versnipperd over veel gebieden uitgevoerd. Na zomertaling, kemphaan en watersnip, belanden nu ook de grutto en veldleeuwerik in de gevarenzone. Het aantal grutto s halveerde sinds Scholekster en veldleeuwerik gingen zelfs met tweederde in aantal achteruit. Uit onderzoek blijkt dat alleen nestbescherming en uitstel van maaien niet voldoende zijn. Ook andere randvoorwaarden moeten in orde zijn, zoals grondwaterpeil, vegetatiesamenstelling en voedselbeschikbaarheid. Deze landelijke situatie geldt ook voor Noord-Brabant. Daarom wil de Provincie Noord-Brabant haar verantwoordelijkheid nemen en zich in gaan zetten voor een verbetering van de effectiviteit van weidevogelbeheer, waarbij de focus zal liggen op kerngebieden en goede aaneensluiting van maatregelen in mozaïekbeheer Akkervogels en Akkerfaunagebieden In Brabant komen naast weidevogels ook akkervogels voor. Typische akkervogels zijn gele kwikstaart, graspieper, veldleeuwerik, patrijs, scholekster, kievit en wulp. Buiten het groeiseizoen is bouwland met zadenrijke akkerkruidenvegetatie van belang voor soorten als geelgors en grauwe gors en roofvogels als blauwe kiekendief en velduil. Brabant heeft van veel van deze soorten een relatief groot aandeel van de landelijke populatie: wulp en gele kwikstaart ca. 0%, kievit en patrijs ca. 15% en veldleeuwerik en graspieper ca. 10%. Vooral bij de veldleeuwerik, maar ook bij patrijs, graspieper, scholekster en kievit is sprake van een afname in de laatste 0 jaar. De Index Natuur & Landschap kent binnen het beheertype Akkerfaunagebied de volgende twee beheerpakketten voor broedende en overwinterende akkervogels: Bouwland met broedende akkervogels en Bouwland met doortrekkende en overwinterende akkervogels. De opzet voor akkerfauna hier is een vestigingsbiotoop te creëren en voor de overwinterende akkervogels dekking en foerageermogelijkheden te bieden. De begrenzing van het akkerfaunagebied is weergeven op de kaart Begrenzing Agrarische faunagebieden. Aangezien hamsters in Noord-Brabant niet voorkomen is het beheerpakket Bouwland voor hamsters in Noord-Brabant uitgesloten Ganzenfoerageergebieden In de provincie Noord-Brabant zijn vijf ganzenfoerageergebieden ingesteld waarbinnen deelname mogelijk is aan opvang van overwinterende ganzen en smienten. Dezegebieden zijn vooral bedoeld voor kolgans, grauwe gans, smient, brandgans en kleine rietgans, maar ook andere soorten als taigaen toendrarietgans, rotgans en kleine zwaan kunnen hiervan profiteren. Het instellen van de foerageergebieden heeft ook als doel andere gebieden te ontlasten van vraat, vertrapping en vervuiling door deze ganzen en smienten. Hiervoor is het beheerpakket Ganzenfoerageergebieden ingesteld. Binnen de foerageergebieden is sprake van opvang van ganzen op grasland en bouwland percelen maar ook percelen met (gras)groenbemester. De deelnemer komt in aanmerking voor een jaarlijkse vaste vergoeding. Bij door het faunafonds geconstateerde schade is vergoeding van de geleden schade mogelijk Agrarische floragebieden In de Index Natuur en Landschap wordt binnen het agrarische natuurtype Agrarische floragebieden twee beheertypen onderscheiden; botanisch waardevol grasland en botanisch waardevol akkerland. 1

13 Bij het beheertype botanisch waardevol grasland kunnen onderstaande beheerpakketten aangevraagd worden: Botanisch weiland Botanisch hooiland Botanische weide- of hooilandrand. Bij het beheertype botanisch waardevol akkerland kunnen de volgende pakketten kunnen worden afgesloten Drie van de zes jaar graan: In tenminste drie van de zes jaren van beheerperiode wordt graan verbouwd. Vier van de zes jaar graan: In tenminste vier van de zes jaren van de beheerperiode wordt graan verbouwd. Vijf van de zes jaar graan: In tenminste vijf van de zes jaren van de beheerperiode wordt graan verbouwd. Ook van toepassing: Beheerpakket: Chemie en kunstmestvrij land. Drie van de zes jaar graan: Vier van de zes jaar graan: Vijf van de zes jaar graan: Ook zijn beheerpakketten mogelijk voor beheer op of voor akkerranden waarbij in grote lijnen dezelfde uitgangspunten gelden als bij de vlakdekkende beheerpakketten a Botanisch waardevol grasland In Noord-Brabant richt zich het botanisch beheer vooral op het beheertype botanisch waardevol grasland waarbij onderscheid gemaakt wordt tussen perceelsdekkend (volveld) beheer en randenbeheer. In het algemeen wordt gestreefd naar een hogere kruidenrijkdom en diversificatie van de flora op de betreffende gronden. De nadruk ligt hierbij vooral op het randenbeheer omdat de perceelsranden, die vaak langs een sloot of greppel liggen, in het algemeen grotere botanische kwaliteiten hebben dan de graslanden. Dit omdat deze randen van oudsher minder bemest zijn en, bij greppel- en slootkanten, zowel droogteals vochtminnende soorten bevatten. In sommige gevallen treedt in de greppel of sloot kwelwater uit, waardoor er soorten kunnen groeien die afhankelijk zijn van dit schone grondwater. Naast de planten profiteren ook weidevogels van deze kruidenrijke randen. Het randenbeheer kan daarom een bijdrage leveren aan het weidevogelbeheer. Het randenbeheer heeft tevens een functie om flora- en faunarijke gebieden via een fijnmazig netwerk met elkaar te verbinden. Volvelds botanisch beheer voor graslanden is vanwege het doorgaans intensieve agrarisch gebruik minder perspectiefvol dan randenbeheer. De (potentieel) waardevolle graslandgebieden zijn begrensd als onderdeel van de begrenzing van de agrarische floragebieden. Percelen die waardevol blijken te zijn (en voldoen aan de instapeis) worden op deze wijze niet op voorhand uitgesloten van een vergoeding. In het zandgebied dient het Volvelds botanisch beheer bij voorkeur een hooilandbeheer te zijn, op de kleigronden kan weidebeheer ook goede resultaten opleveren. Omdat botanisch bronbeheer in Noord-Brabant niet voorkomt, is het beheerpakket botanisch bronbeheer in Noord-Brabant uitgesloten b Botanisch waardevol akkerland De botanische waarde van het akkerland is sinds de jaren 50 van de vorige eeuw sterk ten nadele veranderd. Soorten als akker- en spiesleeuwenbek, korenbloem, klaproos, kromhals en gele ganzenbloem, die vroeger in iedere akker voorkwamen, zijn hard achteruit gegaan. Bolderik, korensla, Franse silene en akkerboterbloem zijn zo goed als verdwenen. Verreweg de belangrijkste oorzaak van deze grote verarming schuilt in de grote toename van de bemesting, waarbij kunst- en drijfmest in de plaats kwam van stalmest. Daarnaast zijn de zaadzuivering, gebruik van bestrijdingsmiddelen en verandering van gewassen de belangrijkste oorzaken. Met de inzet van akker beheerpakketten wordt 13

14 geprobeerd hierin verbetering aan te brengen en wat van de eerdere uitstraling van de akkers te herintroduceren. De nadruk ligt hierbij op de teelt van granen en het niet toestaan van het gebruik onkruidbestrijdingsmiddelen, kunstmest en insecticiden Landschapselementen Voor subsidies landschapsbeheer en subsidies agrarisch landschapsbeheer is aangegeven binnen welke gebieden voor welke landschapsbeheertypen subsidies landschapsbeheer kunnen worden verstrekt. Bij landschap is het dus mogelijk dat in één gebied zowel subsidie kan worden aangevraagd voor elementen die op de kaart concreet zijn aangegeven, als voor elementen die op de kaart ontbreken maar wel binnen het zoekgebied liggen of worden aangelegd. Voor agrarisch landschapsbeheer kunnen beheerpakketten landschapsbeheer worden aangevraagd. 5.3 Collectief beheer In dit natuurbeheerplan zijn gebieden aangewezen waarbij een collectief beheerplan is vereist. Een collectief beheerplan is met name nodig voor gebieden met dynamisch beheer, voor gebieden met zeer veel kleine beheereenheden en in gebieden waar een gebiedsgerichte benadering gewenst is. Door middel van een collectief beheerplan kan de organisatie en effectiviteit van het beheer worden verbeterd en kan de gewenste samenwerking tussen beheerders vorm worden gegeven. Een collectief beheerplan is een gedetailleerde uitwerking van de agrarische beheereenheden op gebiedsniveau. De provincie stelt in het natuurbeheerplan zoekgebieden voor collectief beheer vast. Het beheer binnen deze zoekgebieden wordt door de beheerders in onderling overleg, uitgewerkt. Het collectief beheerplan bevat een digitale kaart die afzonderlijk door de provincie moet worden vastgesteld en die als onderdeel van de subsidie-aanvraag wordt ingediend. De beheerders in een gebied kunnen ervoor kiezen de digitale kaart zelf op te stellen. In dat geval kunnen zij in aanmerking komen voor de subsidie voor coördinatiekosten. Zij kunnen er ook voor kiezen de digitale kaart met medewerking van de Dienst Landelijk Gebied op te stellen. Voor Noord-Brabant is een collectief beheerplan noodzakelijk voor het weidevogelbeheer en voor het beheer van ganzenfoerageergebieden. In de toekomst zal dit mogelijk ook verplicht worden gesteld voor akkervogelbeheer, voor landschap en voor natuurgebieden waarbij samenwerking tussen beheerders een kritische succesfactor is Collectief weidevogelbeheer Het nieuwe stelsel natuur- en landschapsbeheer gaat uit van een zwaarder weidevogelbeheer waarbij door middel van een collectief weidevogelbeheerplan een zodanig mozaïek aan weidevogelbeheer wordt bereikt, dat de effecten daarvan beter zichtbaar worden. Een dergelijk collectief plan is een voorwaarde voor subsidiëring van agrarisch natuurbeheer voor weidevogels op basis van graslandpakketten. Het natuurbeheerplan formuleert de spelregels voor een gebiedsgerichte aanpak en flexibiliteit, doelstellingen per gebied en welke (sub)pakketten in welke gebieden kunnen worden aangevraagd. In bijlage is het weidevogelbeheer verder uitgewerkt. Een gebiedsgerichte aanpak staat hierin centraal Collectief beheer ganzenfoerageergebieden Binnen de begrensde foerageergebieden zijn er subsidiemogelijkheden in het kader van de Subsidieverordening Natuur- en Landschapsbeheer. In de regelingstekst wordt de subsidie voor ganzenfoerageergebieden uitgelegd. Ook wordt hier aangegeven wie voor subsidie in aanmerking komt en hoe deze moet worden aangevraagd. In dit natuurbeheerplan is de begrenzing van de foerageergebieden opgenomen als beheertype A De begrenzing is in 007door Gedeputeerde Staten vastgesteld. Die begrenzing is zonder wijziging overgenomen in dit natuurbeheerplan. Er kan alleen subsidie worden aangevraagd op basis van een collectief beheerplan dat bij aanvang tenminste 150 ha omvat. Het plan geeft aan hoe de roulatie wordt afgestemd op de aanwezigheid van ganzen in het gebied. 14

15 5.4 Subsidies probleemgebieden Natuurlijke omstandigheden, zoals een uitgesproken reliëf, hoge grondwaterpeilen of onregelmatige perceelsvormen, kunnen een beperking vormen voor de landbouw in bepaalde gebieden. Op deze gronden is bewerking moeilijker door de natuurlijke handicaps. Door deze fysieke omstandigheden hebben de agrariërs een concurrentienadeel, immers de productiekosten worden hoger en het rendement lager. Daarom is voor deze gebieden een extra subsidievorm ingesteld ter compensatie van de natuurlijke handicaps. Voorheen stond deze vergoeding bekend als de zogenaamde bergboerenregeling. De gronden waar deze compensatie van toepassing is worden probleemgebieden genoemd. Deze subsidiëring voor natuurlijke handicaps wordt deels door de nationale overheid en deels door de Europese Commissie (EC) gefinancierd. Voorwaarde voor het mogen verstrekken van deze subsidie is dat de probleemgebieden waarbinnen de subsidie voor natuurlijke handicaps wordt verstrekt zijn aangemeld en goedgekeurd door de Europese Commissie. Nederland heeft afspraken gemaakt met de Europese Commissie over de criteria waaraan gebieden moeten voldoen die door Nederland aangemerkt worden als probleemgebied. Voor probleemgebiedensubsidies wordt in het natuurbeheerplan alleen bepaald waar die subsidie kan worden verstrekt. De begrenzing is eerder door Provinciale Staten vastgesteld in de jaren tachtig van de vorige eeuw en op goedgekeurd door de Europese Commissie Die begrenzing is zonder wijziging overgenomen in dit natuurbeheerplan. Er heeft dus ten opzichte van de eerdere begrenzing geen wijziging plaatsgevonden in dit natuurbeheerplan. Op worden de subsidies voor probleemgebieden uitgelegd en staat wie voor subsidie in aanmerking komt en hoe deze moet worden aangevraagd. 15

16 6. Kwaliteitsimpulsen Natuur en Landschap Dit hoofdstuk beschrijft de ambitiekaart en welke gebieden voor subsidies uit de Kwaliteitsimpuls Natuur en Landschap in aanmerking komen. Bij de kwaliteitsimpulsen gaat het veelal om een kwantitatieve of kwalitatieve opgave om in een bepaald gebied, onafhankelijk van het type beheerder, de natuurkwaliteit te verbeteren door: - verwerving van gronden voor natuurontwikkeling; - (her)inrichting van terreinen; - functieverandering van landbouwgrond naar natuurgrond; - herstel van milieu- en watercondities; - kwaliteitsverbetering van bestaande natuur. Subsidies voor Kwaliteitsimpulsen Natuur en Landschap worden verstrekt op basis van de ILG subsidieverordening). De aanvragen worden door de provincie en Dienst Regelingen getoetst aan het brede provinciale Meerjarenprogramma Vitaal Platteland (pmjp) en de doelen in dit natuurbeheerplan. In dit natuurbeheerplan is een ambitiekaart opgenomen. Deze ambitiekaart beschrijft de gewenste eindsituatie van natuurterreinen en agrarische natuurgebieden. De ambitiekaart is een middel om te bepalen welk terrein voor een kwaliteitsimpuls in aanmerking zou moeten komen. 6.1 Ambitiekaart Daar waar de beheertypenkaart de actuele situatie van een terrein beschrijft, geeft de ambitiekaart de gewenste eindsituatie weer. De begrenzing van de natuurterreinen op de ambitiekaart is in principe identiek aan de beheertypenkaart. Het kan voorkomen dat bepaalde bestaande natuurterreinen (bijvoorbeeld buiten de EHS) niet tot de ambitiekaart behoren maar op de beheertypenkaart wel als subsidiabel zijn opgenomen. Sommige natuurterreinen op de ambitiekaart hebben hetzelfde beheertype als op de beheertypenkaart is aangeven. Op die terreinen is het natuurdoel al bereikt. Bij andere terreinen is er nog een verschil tussen de actuele situatie en de ambitie. Op die terreinen ligt zogezegd nog een ontwikkelopgave. Figuur 6.1 laat zien hoe kwaliteitsimpulsen met behulp van de ambitiekaart bepaald kunnen worden. Indien de ontwikkeling van het natuurterrein naar een kwalitatief hoger beheertype niet via de weg van het reguliere beheer bereikt kan worden, zal een kwaliteitsimpuls in de vorm van een investeringssubsidie aan de orde zijn. De ambitiekaart is dus een middel om de kwaliteitsimpulsen van natuurterreinen en agrarische natuurgebieden in beeld te brengen. Daarnaast is de ambitiekaart de basis voor een aankooptitel voor Bureau Beheer Landbouwgronden (doorlevering naar beheerder) en voor functieverandering van agrarisch gebruik naar (particulier) natuurbeheer. Figuur 6.1 Investeringsubsidie Regulier beheer of Investeringssubsidie Beheertypenkaart Ambitiekaart 15.0 Dennen-, Eiken-, of Droge heide Beukenbos 1.0 Kruidenrijk grasland Droog schraalland Bij de totstandkoming van de ambitiekaart is vooral gebruik gemaakt van de bestaande provinciale natuurdoelen. In sommige gevallen is aanvullende informatie van terreinbeheerders of anderen gebruikt. Net als de beheertypenkaart is ook de ambitiekaart geen statisch document. Dat wil zeggen dat in de Gedeputeerde Staten in overleg met de belanghebbenden kunnen besluiten om de ambities van een terrein te wijzigingen of te verfijnen. Dat laatste gebeurt in ieder geval bij natuurontwikkelingsprojecten. Op het moment dat voormalige landbouwgrond daadwerkelijk wordt ingericht en beheerd als natuur, wordt de ambitiekaart (en de beheertypenkaart) geactualiseerd. De ambitiekaart geeft in feite de ontwikkelingsmogelijkheden van natuurterreinen weer. 6. Kwaliteitsimpuls: investeringssubsidie Het verschil tussen de ambitiekaart en de beheertypenkaart geeft weer of er gebruik kan worden gemaakt van een investeringssubsidie (kwaliteitsimpuls). Op de beheertypenkaart kan nu bijvoorbeeld bos zijn aangegeven, terwijl op de ambitiekaart heide staat. De investeringssubsidie kan nu worden gebruikt voor de verandering van bos naar heide. Na het toekennen van de subsidie en het uitvoeren 16

17 van de maatregelen zal de beheertypenkaart en daarmee het natuurbeheerplan moeten worden aangepast zodat er voor heide beheersubsidie kan worden verkregen volgens de SNL. De investeringssubsidie kan gericht zijn op: a. maatregelen voor verbetering van de natuurkwaliteit in een bestaand natuurterrein waarbij het beheertype niet veranderd; b. inrichtingsmaatregelen in een bestaand natuurterrein waarbij van het aanwezige beheertype wordt overgestapt naar het gewenste beheertype; c. inrichtingsmaatregelen waarbij landbouwgrond wordt omgevormd naar natuurterrein; d. inrichtingsmaatregelen op landbouwgrond om de kwaliteit van een aanwezig agrarisch beheertype te verhogen; e. inrichtingsmaatregelen op landbouwgrond met als doel om nieuwe landschapselementen aan te leggen. Voor de specifiek voorwaarden met betrekking tot de verlening van een investeringssubsidie wordt verwezen naar Subsidie voor functiewijziging Voor alle gronden (inclusief ecologische verbindingszones) is particulier natuurbeheer mogelijk in de begrensde natuurgebieden. Dit betekent dat het beheer van natuurterreinen door particulieren (of samenwerkingsverbanden van particulieren) mogelijk is. De particulieren zijn en blijven in dat geval eigenaar van de gronden. Landbouwgronden worden daarbij definitief omgezet in natuur waarbij de waardevermindering van de grond wordt vergoed. Dit valt onder subsidie functieverandering. Voor deze functieverandering bestaat sinds 005 een fiscale vrijstelling. Particulier natuurbeheer is een belangrijk middel voor de realisatie van de EHS. Onder Kwaliteitsimpulsen Natuur vallen ook de subsidies voor functiewijziging van landbouwgrond naar natuur. Deze subsidie is erop gericht om particuliere grondeigenaren de mogelijkheid te bieden om landbouwgronden definitief om te vormen tot een natuurterrein. De subsidie voorziet in de compensatie van de waardevermindering van de grond als gevolg van deze omvorming. Voor de specifiek voorwaarden met betrekking tot de verlening van een subsidie voor functiewijziging wordt verwezen naar Grondverwerving De mogelijkheid van grondverwerving door Bureau Beheer Landbouwgronden (BBL) is op de beheertypenkaart aangegeven als beheertype N00.01 begrensde gronden van toepassing. BBL heeft een koopplicht binnen de als nieuwe natuur begrensde natuurgebieden indien de gronden worden aangeboden aan BBL. In dat geval dient BBL de grond tegen agrarische waarde te verwerven. Deze koopplicht is een verwervingsplicht voor BBL, maar geen plicht voor de grondeigenaar om de grond te koop aan te bieden. Realisatie van nieuwe natuur gebeurt op basis van vrijwilligheid. In gebieden die door de provincie Noord-Brabant als prioritair zijn bestempeld vind verwerving plaats op basis van volledige schadeloosstelling. In deze gebieden kan het uiterste geval het onteigeningsinstrument worden ingezet. Buiten de begrensde natuurgebieden kan BBL in het hele plangebied eveneens gronden verwerven (als ruilgrond) voor de realisatie van de natuurgebieden. BBL blijft dus in het gehele plangebied actief op de grondmarkt, ook in gebieden met strategie beheer. BBL levert gronden door aan particulieren of aan terreinbeherende organisaties. 17

18 Natuurbeheerplan Bijlage 1: Index Natuur en Landschap Vastgesteld door het College van Gedeputeerde Staten op ONDERDEEL NATUUR (N) Natuurtype N01: Grootschalige dynamische natuur Beheertype N01.01: Zee en wad Beheertype N01.0: Duin- en kwelderlandschap Beheertype N01.04: Zand- en kalklandschap Natuurtype N03: Beken en bronnen Beheertype N03.01: Beek en bron Natuurtype N04: Stilstaande wateren Beheertype N04.01: Kranswierwater Beheertype N04.0: Zoete plas Beheertype N04.03: Brak water Beheertype N04.04: Afgesloten zeearm Natuurtype N05: Moerassen Beheertype N05.01: Moeras Beheertype N05.0: Gemaaid rietland Natuurtype N06: Voedselarme venen en vochtige heiden Beheertype N06.01: Veenmosrietland en moerasheide Beheertype N06.04: Vochtige heide Beheertype N06.05: Zwakgebufferd ven Beheertype N06.06: Zuur ven of hoogveenven Natuurtype N07: Droge heiden Beheertype N07.01: Droge heide Natuurtype N09: Schorren of kwelders Beheertype N09.01: Schor of kwelder Natuurtype N10: Vochtige schraalgraslanden Beheertype N10.01: Nat schraalland Beheertype N10.0: Vochtig hooiland Natuurtype N11: Droge schraalgraslanden Beheertype N11.01: Droge schraalgrasland Natuurtype N1: Rijke graslanden en akkers Beheertype N1.01: Bloemdijk Beheertype N1.0: Kruiden- en faunarijk grasland Beheertype N1.03: Glashaverhooiland Beheertype N1.04: Zilt- en overstromingsgrasland Beheertype N1.05: Kruiden- en faunarijke akker Beheertype N1.06: Ruigteveld Natuurtype N13: Vogelgraslanden Beheertype N13.01: Vochtig weidevogelgrasland Beheertype N13.0: Wintergastenweide Natuurtype N14: Vochtige bossen Beheertype N14.01: Rivier- en beekbegeleidend bos Beheertype N14.0: Hoog- en laagveenbos Beheertype N14.03: Haagbeuken- en essenbos Natuurtype N15: Droge bossen Beheertype N15.0: Dennen-, eiken- en beukenbos Natuurtype N16: Bossen met productiefunctie Beheertype N16.01: Droog bos met productie Beheertype N16.0: Vochtig bos met productie Natuurtype N17: Cultuurhistorische bossen Beheertype N17.01: Vochtig hakhout en middenbos Beheertype N17.0: Droog hakhout Beheertype N17.03: Park- en stinzenbos Beheertype N17.04: Eendenkooi Natuurtype N00: Nog om te vormen naar natuur Beheertype N00.01: Nog om te vormen naar natuur Natuurbeheerplan Noord-Brabant, vastgesteld op PM

19 ONDERDEEL AGRARISCH NATUURBEHEER (A) Beheertype A01.01: Weidevogelgebied Beheerpakket A : Weidevogelgrasland met rustperiode A a De rustperiode loopt van 1 april tot 1 juni; A b De rustperiode loopt van 1 april tot 8 juni; A c De rustperiode loopt van 1 april tot 15 juni; A d De rustperiode loopt van 1 april tot juni; A e De rustperiode loopt van 1 april tot 1 juli; A f De rustperiode loopt van 1 april tot 15 juli; Beheerpakket A : Weidevogelgrasland met voorweiden A a De rustperiode loopt van 1 mei tot 15 juni; A b De rustperiode loopt van 8 mei tot juni. Optioneel: Toeslag ruige mest Beheerpakket A : Plas-dras A a De inundatieperiode loopt van 15 februari tot 15 april; A b De inundatieperiode loopt van 15 februari tot 15 mei; A c De inundatieperiode loopt van 15 februari tot 15 juni; Beheerpakket A : Landbouwgrond met legselbeheer A a Legselbeheer op grasland; A b Legselbeheer op bouwland. Optioneel: Toeslag kuikenstroken Beheerpakket A : Kruidenrijk weidevogelgrasland (ook als rand, zie bijlage 5) Optioneel: Toeslag ruige mest Beheerpakket A : Extensief beweid weidevogelgrasland Beheertype A01.0: Akkerfaunagebied Beheerpakket A : Bouwland met broedende akkervogels A c In het derde of vierde jaar dient de gehele beheereenheid tussen 1maart en 15 april te worden geploegd en opnieuw ingezaaid meteen in het natuurbeheerplan voorgeschreven zaaimengsel. Beheerpakket A01.0.0: Bouwland met doortrekkende en overwinterende akkervogels Beheertype A01.03: Ganzenfoerageergebied Beheerpakket A : Overwinterende ganzen A a Ganzen op grasland. A b Ganzen op bouwland. A c Ganzen op vroege groenbemester. A d Ganzen op late groenbemester. Beheertype A0.01: Botanisch waardevol grasland Beheerpakket A : Botanisch weiland Beheerpakket A0.01.0: Botanisch hooiland Beheerpakket A : Botanische weide- of hooilandrand A a Voor botanische weiderand geldt: beweiding is toegestaan; A b Voor hooilandrand geldt: beweiding is niet toegestaan. Beheertype A0.0: Botanisch waardevol akkerland Beheerpakket A0.0.01: Akker met waardevolle flora A0.0.01a Drie van de zes jaar graan: In tenminste drie van de zes jaren vanbeheerperiode wordt graan verbouwd. A0.0.01b Vier van de zes jaar graan: In tenminste vier van de zes jaren van de beheerperiode wordt graan verbouwd. A0.0.01c Vijf van de zes jaar graan: In tenminste vijf van de zes jaren van de beheerperiode wordt graan verbouwd. Beheerpakket A0.0.0: Chemie en kunstmestvrij land A0.0.0a Drie van de zes jaar graan; A0.0.0b Vier van de zes jaar graan; A0.0.0c Vijf van de zes jaar graan. Natuurbeheerplan Noord-Brabant, vastgesteld op PM

20 Beheerpakket A0.0.03: Akkerflora randen ONDERDEEL LANDSCHAPSELEMENTEN (L) Beheertype L01.01: Poel en kleine historisch water Beheerpakket L : Oppervlakte poel < 175 m Beheerpakket L : Oppervlakte poel > 175 m Beheertype L01.0: Houtwal en houtsingel Beheerpakket L : Houtsingel en houtwal Beheertype L01.03: Elzensingel Beheerpakket L : Bedekking elzensingel 30-50% Beheerpakket L : Bedekking elzensingel 50%-75% Beheerpakket L : Bedekking elzensingel > 75% Beheertype L01.04: Bossingel en bosje Beheerpakket L : Bossingel en bosje Beheertype L01.05: Knip- of scheerheg Beheerpakket L : Heg jaarlijks scheren of knippen Beheerpakket L : Heg eenmaal per -3 jaar scheren of knippen Beheertype L01.06: Struweelhaag Beheerpakket L : Struweelhaag snoeicyclus 5-7 jaar Beheerpakket L : Struweelhaag snoeicyclus > 1 jaar Beheertype L01.07: Laan Beheerpakket L : Gemiddelde stamdiameter bomen < 0 cm Beheerpakket L : Gemiddelde stamdiameter bomen 0-60 cm Beheerpakket L : Gemiddelde stamdiameter bomen > 60 cm Beheertype L01.08: Knotboom Beheerpakket L : Gemiddelde stamdiameter knotboom < 0 cm Beheerpakket L : Gemiddelde stamdiameter knotboom 0-60 cm Beheerpakket L : Gemiddelde stamdiameter knotboom > 60 cm Beheertype L01.09: Hoogstamboomgaard Beheerpakket L : Hoogstamboomgaard Beheertype L01.10: Struweelrand Beheerpakket L : Struweelrand Beheertype L01.11: Hakhoutbosje Beheerpakket L : Droog hakhoutbosje (zomereik dominant) Beheerpakket L : Vochtig en nat hakhoutbosje (zwarte els en/of gewone es dominant) Beheertype L01.1: Griendje Beheerpakket L : Griendje Beheertype L01.13: Bomenrij en solitaire boom Beheerpakket L : Gemiddelde stamdiameter knotboom < 0 cm Beheerpakket L : Gemiddelde stamdiameter knotboom 0-60 cm Beheerpakket L : Gemiddelde stamdiameter knotboom > 60 cm Beheertype L01.14: Rietzoom en klein rietperceel Beheerpakket L : Smalle rietzoom (< 5 meter) Beheerpakket L : Brede rietzoom (> 5 meter) en klein rietperceel Natuurbeheerplan Noord-Brabant, vastgesteld op PM