,trd& :;,;:;.ff.yeorpagina... ::::., ":Piti&eer de R.K. Machutuskerk in Monster. Want op zater- " "dag

Transcriptie

1

2 MUSEA IN HET WESTLAND WESTLANDS MUSEUM VOOR STREEK- EN TUINBOUWHISTORIE Middel Broekweg..54, 2675 KL HonseLersdijk tel or74 6zro84. faxoq4-6424t4 nl internet, www westlandsmuseum nl - Hpt '-'b_-'.''- ophelc irer oennend J**_ b--r_- " -.^- ji-.i^^ + /* --+^.r-- van ornsoag r/m zaleroagvar 14oo - 17oo uur MUSEUM DE KORENSCHUUR te LOOSDUINEN Margaretha van Hennebergweg za telefoon 07a ; loosdurnen@planet ni internet: www loosduinsmuseum.nl Geopend elke zaterdag van 13 oo - 17 oo en elke eers[e zondag van de maand van 13 oo 17 oo ulr MUSEUM DE SCHILPEN te MAASLAND '>-Hee'ensLraaL 24. Le1 oro - 59ty Geopend iedere zaterdag van 10 oo - 17 oo uuí MUSEUM TRAMSTATION te SCHIPLUIDEN Otto van Zevenderstraat z, tel or5-38o8863 Geopend elke woensdag en zaterdag van r4 oo-r6 oo uur í\hn r novnmher tnt cind :nril :lleen on zrterdrol MUSEUM DE TIMMERWERF te DE LIER Hoofdstraat Q,ïeI oq4-5t5779 Geopend elke zaterdag van 10 oo - 16 oo uur,trd& WERK. EN STUDIEGROEPEN Wie geinteresseerd is in de historie van het Westland kan zich wenden tot het Westlands Museum of de werk- of studiegroepen: Algemeen Historisch Spreekuur Iedere zaterdag van 14 oo tot 17 oo uur rn het Westlands Museum Middel Broekweg 54, 2675 KL Honselersdijk (ot74) 6zro84 (tussen Honselersdijk en KwintsheuL) Studiegroepen A rch enl noi c (0774) 62L084 Genealogie, 10174) Kastelen, \0174) Kerkarchieven, 10174) 62L084 Plaatselijke Historische weíkgroepen Oud-'s-Gravenzande, (0174) 4L3073 Oud-Honselersdijk, (0774) Oud-De Lier, (0774) Oud-loosduinen, (070) Oud-Maasland, (010) Oud Monster, (0I74) Oud Naaldwijk, (0I74) Oud-Schipluiden, (01s) Oud Wateringen & Kwintsheul, (0174) COLOFON ln DIT NUMME^ liiliilii.ii.iiii;ii:il:il:iliilii;ii:' :;,;:;.ff.yeorpagina... ::::., ":Piti&eer de R.K. Machutuskerk in Monster. Want op zater- " "dag ro september is het Open Monumentendag en het thema is dit jaar 'Religieus Erfgoed' En er zrjn meer van dpropliilc vl'6!rrj^l mnnrrrrlgn{gn in ons Westland dan ie zo een twee, drie zou denken! De oude kerken van Naaldwijk, Wateringen, Schipluiden kent iedereen. net als de karakteristieke Dom van De Lier, de majestueuze toren van AÁonsier enz I\Aear er ziin cr rreel.nepr veel meerl r'^^r VCtrI r^^1-^-^r^ UCÁCIIUtr CII ^- onbekende UIIUCÁtrILUtr monumenten IIIUIIUIIICIIL ziin od die zaïerdag opengesteld: ga eens een kijkje nemenl En verder... Effe tuine... Zondagopeningen Cultureel Erfgoed digitaal in kaart De Soos Oncn -r.".''-"" ".'_"'_'"_b À/\nnrrmcnipndro Westlands Schaatsmuseum Ko-inkliik he:ock r:n hel WesLland Week van de Cesrhiedenis In memoriam Graf Herckenrath: bijzonder monument Kasteei Polanen Van de weïkgroepen Tentoonsteilingen, boeken en evenementen Het volgende nummeí verschijnt eind november 20o5; copy en advertentieopdrachten gíaag voor 2o oktober inleveren blj de redactie! lstar StreekHistorie wordt 4 x per jaar uitgegeven door de voor Streek- en Tuinbouwhistorie Westland Middel Broekwegry4,2675 KL Honselersdljk (0174) www westlandsmuseum nl. info@westlandsmuseum nl Westlands StreekHistorie wordt gratis toegezonden aan donateurs van de St Streek- en Tuinbouwhistorre Westland in het Westlands Museum zijn beperkt losse nummers te koop Redactie Westlands StreekHistorie... Mevr. M.M Dahrei'er-Fousert LIM vandenende JA debrabander 10174) li1 JÁ\ 1 Á À2a I (0L74\ VormgevÍng/zetwerk, druk, afwerkíng en distributie Drukkerij Rrezebos, De Lier 10L74) ISSN 138o-o1o8 O St StÍeek en Tuinbouwhistorie Westland Overnemen van afiikelen uit dit blad is ioegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld De redactie ontvangt graag een bewijs exemplaar ABC Westland DB Poeldijk Tel Info@valstar.nl

3 Voor een Westlander is het tot een temperatuur van z3 graden Celsius nog prettig om te werken. Uitschieters tot boven 3o graden zijn in Zuid-Europa normaal, maar hier is het voor de mensen en de prijzen van tuinbouwproducten niet al te best. Op de tuin heb ik bij menig wijwilliger de zweetdruppels al woeg zien verschijnen bij temperaturen boven z5 graden. Het wieden en schoffelen van onkruid, een wekelijks terugkerende klus, werkt dat wel goed in de hand Een bezoekster fluisterde tijdens een rondleiding:,,meneer, in de tuincentra kun je flesjes kopen met spul waardoor het onkruid enkele weken wegblijft" Dat was een goede tip, maar dit gebruiken we pas bij noodgevallen Er wordt namelijk zoveel mogelijk geprobeerd om in de museumtuin te werken zoals dat voor r96o gebeurde, dus schoffelen en wieden. De drie open zondagen hebben weer veel bezoekers over de brug naar de tuin gebracht Druivenkrenten, een voor velen onbekend werkje, kon dit jaar siechts bij twee druivenbomen worden gedemonstreerd Bij bijna een jaar vooruit een datum plannen blijft het een gokje of er dan voldoende trossen zijn om te krenten Desondanks hebben de gezusters Nederpelt er een leerzame middag van gemaakt door de ruim tweehonderd bezoekers de kneepjes van het vak te laten zien. Op de tweede open zondag was er in het museum een boekenmarkt en werden er producten geveild bij de klok Bijna alle groenten werden verkocht, veel tevreden kopers, want groenten kopen voor tuindersprijzen is altijd een buitenkansje om je entreeprijs terug te verdienen. Het Iate voorjaar heeft bij de appel- en perenbomen voor een niet altijd even goede vruchtzetting gezorgd Er zijn wel a1 massa's zeer goede bessen geplukt. Rode-, witte- en zwarte bessen en kruisbessen. De vroegste perziken (Amber) waren ook erg goed van kwaliteit. De aardbeien waren niet groot, maar er zaten wel veel vruchten aan de twee jaar oude struiken. De Ontariopruimen uit de kas, waren niet aan te slepen voor de verkoop, ze waren prima van smaak, maar wel twee weken later rijp dan in zoo4. Het Westlands ramenwarenhuis geeft veel tomaten, komkommers en wat oogmeloenen. Al met ai valt er weinig te klagen op onze tuin De kippen zijn van hok verwisseld. De Lakenvelders zijn verhuisd naar de plek van de Barnevelders, die zitten nu in het hok op de dijk naast de poort die leidt naar het weiland waar de stationaire motorendag is gehouden op de derde open zondag. Ondanks het warme weer zijn er toch 4oo bezoekers geweest op het wellandje van buurvrouw Oosterueer. Ruim honderd porties poffertjes zijn er gebakken door twee ervaren vrijwilligsters. le staat er versteld van hoeveel pompen en apparaten er voor het gieten in de tuinbouw in de loop der tijd zijn gebruikt. Tractoren kunnen ook veel apparaten aandrijven en die waren ook in ruime mate aanwezig op 't landje. Op de tuinderschuur hebben twee zogenaamde Nederlandse hoogvliegduiven, nadat ze diie weken opgesloten hebben gezeten, hun nieuwe onderkomen gevonden. P. van der Hout Er ís er nog rteedr van aller te áeleven op de luírn dus: kotu weer eent e#e ruíneníí Het Westlands Museqm is op onderstaande zondagen geopend van tot uur. 4 september, jam maken en dernonstraties bijenteelt door de i.mker. z oktober, veilen van de druivenoogst via de historische veilingklok in het museum, de bezoekers kunnen zelf als veilingkoopman optreden. 6 november, druiven eten in de kas, de laatste druiven van het seizoen worden verkocht aan de bezoekers, die zelf een tros mogen uitzoeken, waarna die ter plekke voor ze van de boom wordt gesneden Buiten deze zondagopeningen is het museum het gehele jaar geopend van dinsdag t/m zaterdag van r4.oo tot 17 oo uur. Op officiële feestdagen is het museum gesloten DIGITAAL IN KAART De provincie ZuÍd-Holland wi] de cultuurhistorie, zoals archeologische vindplaatsen en oude bínnensteden, een volwaardige plaats geven bij ruimtelijke ontwikkelingen, Voor dit doel heeft de provincíe de belangrijkste cultuurhistorische gegevens bijeengebracht in een gedrukte kaart onder de naam Cultuurhistorische Hoofdstructuur Zuid-Holland (CHS) Inmiddels is er ook een digitale versie van de CHS-kaart U vindt de digitale kaart op de website van de provincie, www zuid-holland.nl, onder Samenleving en Cultuur. De kaart wordt regelmatig bijgewerkt Hebt u nieuwe actuele gegevens voor de CHS-kaart of andere aanvullingen dan kunt u schriftelijk reageren naar de provincie of per ê-ma1t. í H\ídn7h nl

4 had vroeger twee plaatselijke gezelligheidsverenígingen of sociëteiten. Die werden wekelijks gehouden in hotel-café Overheijde en stonden alom bekend als de soos. le had de dinsdagse soos en de donderdagse soos, ieder met een eigen bestuur. Daarnaast was er op vrijdagavond nog de jongerensoos. De dinsdagse soos was katholiek georíënteerd en de donderdagse soos was algemeen van karakter. Scherpe scheidslijnen waren er niet, want sommige leden van de dinsdagse soos waren ook trouwe bezoekers op de donderdagavonden. Ook waren er katholieken die geen lid waíen van de katholieke soos, maar alleen van de algemene. De jongerensoos op vrijdagavond was gemengd. Het is niet bekend wanneer de sociëteiten in hotel-café Overheijde zijn opgericht. De oorsprong ligt in ieder geval ver voor de Tweede Wereldoorlog. Volgens de overlevering werden er al soosavonden gehouden in de tijd dat de familie Goemans in het eerste kwart van de vorige eeuw Overheijde exploiteerde. In de jaren zestig kwam eí een einde aan het bestaan van deze verenígingen. MONUMENTENDAG zaterdag 10 september is het weer Open Monumentendag. Het thema is dit jaar "Religíeus Erfgoed". Het zal dan ook geen toeval zijn dat het op dezelfde datum de Nationale Orgeldag wordt gehouden. Het Westland, de Glazen Stad, heeft een rijke historie Tussen de kassen door en in de dorpskernen is een rijke variatie aan monumenten aanwezig. Naast monumentale kerkgebouwen vindt u er een historische druiventuin, boerderijen, molens, raadhuizen, een hofje met kapel, watertorens, een oude timmerwerf en meer Wandelend door de dorpskernen offietsend door de streek worden ogen en oren gestreeld op deze Open Monumentendag wanneer het religieuze erfgoed van de streek zich laat zien en horen. Uiteraard zijn ook tal van andere monumenten op die dag voor het publiek opengesteld. Koorzang en monumentale orgels zullen in verscheidene kerken hemelse geluiden voortbrengen Men kan daarnaast onder meer genieten van een rondvaart in een oude "Westlander" tussen de Bartholomeuskerk in Poeldijk en het tuincomplex Sonnehoeck Ín Kwintsheul, waar een tentoonstelling is over de relígie in een tuindersfamilie De Timmerwerf, de Dom en de Domtoren in De Lier zijn zeker een bezoek waard. Maasdijk organiseert diverse activiteiten voorjong en oud. In het gebouw Concordia zal het monumentale orgel door diverse organisten worden bespeeld. Het Heilige Lambertuskerkje in de Heenweg, prachtig gelegen onder aan de Maasdijk is open De toren van Monster kan worden beklommen voor een wiids uitzicht over land en zee Lid van de verenigingen waren over het algemeen middenstanders uit het dorp en een aantal tuinders Elke vereniging had zijn eigen bestuur, bestaande uit een vooriiit*r,.un secretaris en een p"""ingmàástei,l VoorzÍtter van'de dinsdagse soos was in de vroege jaïen Hein Nederpelt en na hem Piet van Zanten. Van de donderdagse soos was Dirk Onderwater jarenlang voorzitter. Hij was raadslid en had in het begin van de twintigste eeuw een elektrotechnisch bedrijf. Hij is de stichter van het latere kas s enb ouwb e drijf Onderwater. Tijdens de verenigingsavonden, dle aileen toegankelijk waren vooí mannen, werd er gebiljart en gekaart Er werd begonnen met biljarten en de liefhebbers van kaarten gingen daarna aan verschillende tafels petoeten en klaverjassen. Een enkeling die niet van kaarten hield, kwam alleen om te biljarten Jan Thoen, een Monsterse tuinder, hield van geen van beide, maar was toch lid, gewoon voor de gezelligheld en omdat hij anders op deze min of meer besloten avonden nerpens terecht kon voor ziin borreltie Eens per jaar was er een feestavond. Op die avonden waren ook de dames van de leden welkom Er werden dan artiesten en komieken uitgenodigd die optraden in de achter het café gelegen zaal voor bruiloften en partijen Deze zaal had een toneel, waarop bij voorbeeld Siem Nieuwenhuyzen, een bekende komlek die nog heeft samengewerkt met de beroemde Buziau, in de jaren dertig heeft opgetreden. Op de soosavonden golden er verlengde openingstijden. De dames Riet en Toos van Wissen hebben tot eind jaren zestig Overheijde gerund Hun gehaktballen waren beroemd Aan het eind van de avond namen de meeste mannen een balletje mee voor hun vrouw. Zonder konden ze niet thuiskomen. Met het vertrek van de dames Van Wissen uit Overheijde is er ook een einde gekomen aan de soosavonden, die in de jaren zestig door het veranderen der tijden en het uitsterven van de oude garde een steeds kwijnender bestaan gingen leiden. Ook de opkomst van de televisie zal hieraan debet zljn geweest In andere plaatsen in het Westland bestonden eveneens dergelijke gezelligheidsverenigingen of sociëteiten. Zo is bekend dat er in Naaldwijk soosavonden werden gehouden in Torenburg. Wie meer weet over de geschiedenis van deze sociëteiten in het Westland of in het bezit is van materiaal of foto's kan contact opnemen met Leo van den Ende, telefoon or '. ":':::':j,. i HET WESTLAN DS SCHAATS,MU.SE.UilII..' rn Èèt hart vàn het Westlandse kaseèng,ebi;à is in de historische r5de eeuwse boerderij'de Vlietwoning èen uniek schaatsmuseum gevestigd. Dit rijksmonument'herbergt een fraaie verzamelíng schaatsen, sleden, maar ook oude prenten en foto's van Westlandse wintertaferelen. Het museum is gelegen aan de Burg. Elsenweg 45 te Naaldwijk (Nzt3).Iedere woensdag en de laatste zondag van de maand van 14.oo tot r7.oo uur geopend. Groepen op afspraak. luli en augustus op afspraak. Voor meer informatie is er de website: wwwwestlands-schaatsmuseum.nl voor afspraken: J Verbeek, ï.el ot / o r.

5 NINKLIJK BEZOEK AAN HET WESTLAND Op 3r augustus 1898, de dag dat zij r8 jaar oud werd, vond de inhuldiging plaats van prinses Wilhelmina tot koningin der Nederlanden. Ter gelegenheid hiervan bezocht zij een paar weken later, samen met koningin-moeder Emma, het Westland. In het gemeentearchief is een verslag bewaard gebleven van de festiviteiten die bij dit bezoek op t9 en zo september r898 in's-gravenzande zijn georganiseerd. Dit uitvoerige verslag werd opgesteld door de secretaris van de feestcommissie, schoolmeester P. Venema. Het verslag geeft ons de indruk dat het een feest is geweest waar men in die tijd to jaar later nog steeds over sprak. Het geeft een interessant tijdsbeeld van 's-gravenzande rond het jaar r9oo. In maart van het jaar r898 werd op initiatief van burgemeester P.R Dingemans van de Kasteele een feestcommissie opgericht Tot voorzitter werd benoemd hoofdonderwíjzer I Pattist. De uit brede lagen van de bevolking samengestelde commissie pakte de voorbereidingen van de festiviteiten met voortvarendheid aan. De kosten voor een feest, dat twee dagen moest gaan duren, werden al gauw geschat op f r.575,-, een fors bedrag voor die tijd (vergelijk: een brood kostte toen f o,r8). Naarmate de kosten stegen klinken er uit de stukken protesten van de penningmeester Dit mocht echter niet baten, zo Iezen wij in dit verband:,,het feestcomité gloeide van Oranjeiiefde en wenschte een schitterend feest te geven" Uiteindelijk kwamen de kosten op ongeveer f z 58o,-, waarvan de gemeente J r ooo,- voor zijn rekening nam Om half negen verzameide het feestcomite zich voor de bedeling van de armen in de openbare school (aan het Marktplein) waar een grote tafel was opgesteld. Daarop stond voor elk arm gezin een speciaal vervaardigd Wilhelminabord met porties boter en vlees, terwijl op een andere tafel tarwe- en krentenbroden lagen opgestapeld. Na een uitvoerige rede van gemeentesecretaris PM. van Nierop, voorzitter van de subcommissie die dit onderdeel van de festiviteiten had georganiseerd, werd overgegaan tot de uitdeling van de etenswaren Ilk van de 75 arme gezinnen ontving een brood, een ons boter en een kilo vlees (kosten per gezin ongeveerf r,z5). Daarna volgde de optocht, waarin gebeurtenissen uit de geschiedenis werden uitgebeeld. Vooral trok daarbij de aandacht een zegewagen met het portret van H.M. onder een troonhemel, omgeven door in het wit geklede meisjes, de jongejuffrouwen Mientje Troost, Jannetje van der Hout loch.dr., Marie van Niekerk en Jannetie Boers Benj dr met kransen en bloemen om het hoofd. Na vele vergaderingen en het oplossen van tal van moeilijkheden, zoals de gewetensvraag of er wel een draaimolen op het feestterrein mocht komen, kwamen de feestdagen in zicht. Het weer leek echter roet in het eten te gooien. Zondagavond r8 september begon het te onweren en te regenen, maar gelukkig was het de volgende dag goed weer De regen had zelfs het voordeel dat hierdoor de maar gedeeltelijk verharde en stoffige wegen prachtig berijdbaar waren Op 19 september, de eerste dag van het feest, was de Heerenstraat (Langestraat) prachtig versierd met vlaggen en guirlandes die van boom tot boom over de straat waren gespannen. Aan beide zijden van de straat waren lange rijen sierlijke ballonnen in allerlei kleuren en vormen aangebracht. De erepoort bij het gemeentehuis droeg het opschrift,,een van Ziel met vaderlandschen Zin, Roept 's-gravenzande U 't Welkom toe, beminde Koningin". Ook aan het begin en aan het einde van de straat waren erepoorten opgericht. Bijna elk huis was versierd met groen uit het Staelduinse bos, welwillend beschikbaar pesteld door dc heer b- "'-'- de Bruiin rcntmeester van mr. J.W. van Rijckevorsel, of met bloemen en ook bij elke zijstraat was een erepoort aangebracht. Aan de Wind (Zuidwind) hadden de bewoners samengewerkt en deze straat herschapen in een met vlaggen getooide laan met op staken gebonden aspergeloof, eindigend in een erepoort voor het huis van Cornelis van den Berg, zodat H.M. een'mooie uitrit'zou hebben (naar Naaldwiik). Tegen 3 uur zou de vorstelijke stoet arriveren Tegenover het raadhuis stonden ruim 6oo schoolkinderen, waarvan een deel een groot zangkoor vormde, onder leiding van de onderwijzer F. Hoekstra Rechts van de stoep van het raadhuis stonden de raadsleden en links de leden van de feestcommissie. Na enige tijd kondigde klokgelui de komst van de stoet aan, waarna al snel het rijtuig met de koninginnen onder uitbundig hoerageroep van jong en oud voor het raadhuis stopte. De vorstelijke bezoekers kregen bloemen aangeboden door de meisjes S.W. Venema en M. Vreugdenhil, waarna de hoge gasten door de burgemeester werden toegesproken Daarna werden de raadsleden en de leden van het feestcomite aan haar voorgesteld en bracht de jeugd een zanghulde, begeleid door het pas opgerichte fanfarekorps dat iater de naam 'Kunstmin' kreeg Hierbij merkt de schrijver op dat er tijdens de repetities twijfels waren gerezen over het slagen van deze hulde, maar dat de aanwezigheid van de koningin wonderen scheen te doen, want de zang en muziek klonken schoon en indrukwekkend en werden door de vorstin met belangstelllng gevolgd. Na haar waardering hiervoor uitgesproken te hebben nam zij met een dankwoord aan de burgemeester afscheid, waarna het gezelschap naar Naaldwijk vertrok. Bij de woning van burgemeester Van de Kasteele (thans langestraat 239) werd nog even stil gehouden, o a voor het verwisselen rren rle ne rrdcn Nadat de burgemeester, die de koninklijke stoet tot de Waalbrug had begeleid, teruggekeerd was werd op het raadhuis door de feestcommissie het portret van H M aan de raad aangeboden, waarbij de heer I Pattist de hoop uitsprak dat voor de 's-gravenzandse raad altijd de volgende lijfspreuk zou mogen gelden'oranje in't hart en niemands knecht' Na een dankwoord van de burgemeester stelde het fanfarekorps zích op in de raadzaal, waarna, na een donderend sein van de turkse trom, het 'Wilheimus' en 'Wien Neeriands bloed' weerklonken. 's Avonds arriveerde met de tram van z.ro uur het muziekkorps van het regiment Jagers uit Den Haag, dat een concert gaf in de muziektent op het Marktplein. Daarna > >.laargang 14, nummer 3. 3e kwartaal 2005

6 zouden om 9 uur op het erf van P van Staalduinen, aan de Vaart, Iichtbeelden worden vertoond door de heer Pattist. Hij had daarvoor de beschlkking over een zgn sciopticon (toverlantaarn), elektrisch licht (een nieuwtle in die tijd) en beeldplaten Tot algemene teleurstelling van het talrijke publiek mislukte deze voorstelling Op het doek waren slechts schimmen te zien waarin de één een Iocomotlef en de ander een oorlogsschip meende te zien Dinsdagmorgen begon het kinderfeest met een optocht vanaf de Vaart, voorafgegaan door het fanfarekorps Bijna alle meisjes waren in het wit gekleed met oranje sjerpen om. De jongens droegen vlaggen met de provinciale wapens er op en portretten van de koningin en de koningin-moeder. In de verschillende scholen werden de kinderen daarna getrakteerd op krentenbrood, koek en limonade Daarna werden spelen uitgevoerd Voor de jongens tonnetje rijden en ringsteken op versierde karren en vooí de meisjes koordknippen en schijfsteken (wie kent deze spelen nog?) Om één uur begonnen de volksspelen, zoals ringri.jden door paren in tilbury's, ringrijden op fietsen, mastklimmen en lopen met hindernissen. Voor de mooist versierde tilbury werd een prijs toegekend aan W. van Geest Lzn. en lanna Overkleeft, die bestond uit twee crayonportretten van H.M. de koningin (ter waarde van f 25,-) Tot slot van de feestvreugde had om 9 uur 's avonds het afsteken van vuurweík plaats voor het hek van de woning van dokter Van Arkel (aan het Vaartplein). Daarna genoot men nog van de schitterende verlichting van de Dorpsstraat. De lange rijen verlichte lampions en de met vetglazen veriichte erepoort, zorgden voor een betoverend geheel. Aan het eínde van zijn uitvoerige verslag merkt de secretaris van de feestcommissie op dat het publiek zich tíjdens de feestdagen voorbeeldig heeft gedragen, Seen ogenblik werd de orde verstoord, geen wanklank werd gehoord en geen dronkenschap werd gezien. Hij besluit met de woorden,,moge ons een recht langdurig, heilrijk, beschavend Wiihelminatij dperk beschoren wezen" Jan Dahmeijer K VAN DE GESCHIEDENIS Van z9 oktober tot en met 6 november zoo5 wordt de Week van de Geschiedenis georganiseerd. Het thema van de Week is dit jaar'buren'. De grens wordt niet gelegd bij belendende huizen, ook buirrten, buurlanden en zustersteden staan centraal. Een groot aantal musea, archieven, boekhandels, bibliotheken, etc. organiseert activiteiten rondom dit thema. Alle activiteiten staan t.z.t. vermeld op wwwweekvandegeschiedenis.nl. In oktober wordt de programmakrant verspreid Een belangrijk onderdeel van de Week van de Geschiedenis is de Landelijke Archievendag op z9 oktober. Op deze dag presenteren de archiefbeherende instellingen zich met allerlei activiteiten aan het publiek Ook het thema van de Landelijke Archievendag is'buren'. IN MEMORIAM In mei ontvingen wij het bericht dat oud-vrijwillig medewerker Frans van Dijk was overleden. Frans was vrijwilliger sinds de opening van het nieuwe museum aan de Middel Broekweg en heeft vooral meegeholpen bij het aanleggen en inrichten van de historische tuin. Frans van Dijk was jareniang bedrijfsleider geweest van de tuin op het Proefstation in Naaldwijk, dus hij beschikte oveí enorm veel ervaring. Hij was bekend met het telen van gewassen die vroeger veel voorkwamen in het Westland en hij was zeer deskundig op het gebied van het snoeien van fruítbomen. Naast het vrijwilligerswerk voor het museum was hij ook actief voor de Stichting Nederlandse Vrijwilligers, waarvoor hij vaak werd uitgezonden naar ontwikkelings- Ianden om daar te helpen bij het management van tuinbouwbedrijven Ongeveer zes jaar geleden is hij ziek geworden, waarna hij de werkzaamheden op de historlsche tuin van het museum niet meer kon uitvoeren Ondanks zijn ziekte bracht hij toch af en toe nog een bezoek aan de historische tuin. Dit deed hem erg goed en je merkte aan hem dat er dan weer oude herinneringen boven kwamen. Frans is 74 jaar geworden, we wensen zln vrouw en familie heel veel sterkte bii het verwerken van dit veriies. Op rr juni is zeer onverwacht onze vrijwilliger Gerrit van Nieuwkerk overleden. Gerrit was 78 jaar, maar toch nog zeer actief bij het verrichten van werkzaamheden in de historische tuin van het museum. Hij verzorgde de kruidentuin naast de schuur en aiie bloemperken langs het museumgebouw en bij de hoofdingang. Van Nieuwkerk werkte dus in de hlstorische tuin en bij het museumgebouw. Hlj fungeerde zo als schakel tussen de twee groepen vrijwiiligers van respectievelijk de historische tuin en het museum. Als hij hielp tijdens de extra openingen op zondag, het is dan altijd heel druk, dan hield hij toezicht op het gebied tussen de tuin en het museum. Hij kon over allebei de onderwerpen heel veel vertellen en nam voor iedereen de tijd om iets goed uit te leggen. Als ik een ronde door het museum en de tuin maakte stond er bij Van Nieuwkerk altijd een groepje mensen te luisteren naar zíjn verhalen. Hij wist bijna overai wel iets van en ais er iets gevraagd werd dat hij per ongeluk niet wist, ging hij navraag doen of hij zocht het voorle op. Het laatste jaar was Van Nieuwkerk noodgedwongen wat minder vaak in het museum omdat hij wat problemen had met zijn gezondheid De laatste maanden ging het echter steeds beter en mocht hij van de dokter weer alles doen wat hij normaal gewend was Tot een paar dagen voor zíjn overlijden was hij nog in de historische tuin aan het werk. Zijn plotselinge overlijden was daarom een extra grote schok voor alle medewerkers van het museum. Wij wensen zljn kinderen en familie heel veel sterkte bij het verwerken van dit verlies Ton Immerzeel

7 Het eerste lidvan de familie Herckenrath vestigde zich in Monster rond r79o. Zijn naam was Gerardus en hij was chirurgíjn van beroep. Gerard Herckenrath werd in r798 benoemd tot baljuw (burgemeester) van Monster. Hij vond een passende behuizing voor zichzelf en zijn gezin op de oude buitenplaats Geerbron. Deze woning, waarvan nog een gedeelte in de huidige bebouwing is terug te vinden, was gelegen aan het einde van de Herenstraat. Tot aan het begin van de zoste eeuw zouden er afstammelingen van deze baljuw blijven wonen Hij was gehuwd met Alida Milius, die hem voor zover bekend acht kinderen schonk Gerard Herckenrath overleed in r8o9. Het zevende kind, Leon, geboren op 6 mei r8oo, is de stichter van Graf Herckenrath Rond zijn twintigste levensjaar vertrok hij naar Amerika, waar hij in r8z3 huwde met Juliette Louise McCormick. Haar vader was een blanke man van Schotse afkomst en haar moeder een kleurlinge uit het Franse deel van de Verenigde Staten. Ondanks zijn hoge status in Charleston, kwam Leon steeds meer in de problemen door zijn als illegaal beschouwde gemengde huwelijk. Een en ander bracht hem ertoe zijn vrouw en inmiddels vijf dochters en een zoon, met behulp van een bevriende gezagsvoerder naar Nederland te smokkelen. Hij heeft zijn huwelijk in Amerika vijftien jaar lang geheim moeten houden. In Nederland aangekomen vond het gezin onderdak op Geerbron bij Alida, de moeder van Leon Leon kocht de woning van zijn moeder en ging als gemeentesecretaris in Monster werken Kort na zijn terugkeer in Nederland, in 1837, kocht Leon een stuk grond in de geest. Enkele tragische gebeurtenissen deden hem in 1844 besluiten om een familiegraf te stichten op dit land, even buiten de bebouwde kom van Monster, niet ver van Geerbron. Het familiegraf kwam gereed tn fi47, het jaar waarin Leon werd benoemd tot burgemeester van Monster. Naast zichzelí, zijn vrouw en zijn moeder zijn van de vijftien kinderen er zeven bijgezet in het graf Ook een jongere broer van vader Gerard, Fransiscus Herckenrath, kolonel-ridder, een man met een indrukwekkende militaire carriere, is bijgezet. Als enige buitenstaander is mevrouw Zuiderwiik biigezet, de kraamverzorgster van de familie op wie men bijzonder gesteld was De toen twintigjarige oudste zoon Gerard Leon Herckenrath heeft zijn herinneringen van r85r aan een idyllische vakantie in het ouderlijke huls op rijm gezet en droeg het op aan zijn oudste zus Virginie. De reden daarvoor was dat zij ging huwen met de uit 's-gravenzande afkomstige koopman lames de Fremery Bij haar vertrek uit het ouderlijke huls bood hij haar als afscheidsgeschenk een exemplaar aan van het boekje dat hij in leiden had laten drukken. Hij geeft hiermee een prachtig beeld van het huísehjke Ieven op Geerbron in het midden van de negentiende eeuw. De volledige tekst van het gedicht en van de ontstaansgeschiedenis van het rijksmonument Graf Herckenrath, is te vinden in het door de werkgroep Oud-Monster uitgegeven boek'geerbron en zijn bewoners, de geschiedenis van een Monsterse buitenplaats' Ien bijzondere familiegeschiedenis behorende bij een biizonder monument in de Grote Geest Noord te Monster Tijdens de Open Monumentendag is de grafkelder te bezichtisen

8 .{,.LÀJ i-r v4,,.-. 'rl ; i.r d 4 Van r oktober 2oo5 tot en met z5 februari 2006 zal een tentoonsteiling worden geoíganiseerd waarbij één kasteel uitgebreid belicht zal worden: kasteel Polanen, dat stond aan de Madeweg even buiten Monster. In het Westland hebben ooit naar verhouding veel kaste- Ien gestaan, nu is daar echter zo goed als niets meer van over. De kastelen hebben vooral een grote Íol gespeeld in het Westland toen het gebied na twee Srote overstíomingsrampen in de 12de eeuw weer opnieuw in cuituur gebracht moest worden. Voor deze kostbare operatie rlep de graaf van Holland o a de hulp in van rijke adellijke families. Zij kregen dan een gebied in leen dat ze door middel van het aanleggen van dijken en het graven van sloten in cuituur konden brengen Op het zo ontstane Iandgoed konden ze een boerenbedrijf stichten en ze mochten er een verdedigbaar woonhuis bouwen, omgeven door een gracht, het kasteel. In het Westland zijn zo vanaf de rzde eeuw ruim 4o kastelen gebouwd. Van kasteel Polanen weten we vrij veel, omdat er in het verleden verschillende archeologische onderzoeken naaí zijn uitgevoerd. Het eerste a1 in 1940 en het laatste zeer uitgebreide onderzoek in r98o, waarbij de complete fundering van de woontoren, de Donjon, is uitgegraven. Het ging!!.,,:l:il ',,F hier om metersdikke muíen, de foto's van de uítgegraven funderingen maken zeer veel indruk. Het landgoed Polanen is in iz95 geschonken aan Philips van Duivenvoorde, zijn zoon Jan ging zich Van Polanen noemen. Dit is een indicatie dat het een belangrijk bezit was voor de familie. De Van Polanens gingen dan ook al snel een belangrijke rol spelen in het graafschap Holland. Toen zlj steeds meer macht en geld kregen kwamen ze ln conflict met de graaf Het kasteel werd als gevolg van dat conflict in r35r belegerd door de troepen van de graaf en na een beschieting met een blijde, een zeer grote katapult die stenen van ongeveer 75 kb kon wegslingeren, ingenomen en gedeeltelijk verwoest. Het kasteel bleef echter nog wel in bezit van de Polanens. Na een nieuw conflict tussen de graaf van Holland en de Hollandse adel op het eind van de r4de eeuw werd het restant van kasteel Polanen definitief verwoest, alle bebouwing tot de grond toe afgebroken en de grachten gedempt. leuwenlang is er toen niet naar de kasteelwerf omgekeken tot het gebied in r98o veranderd zou worden en alie restanten van het kasteel eerst zljn opgegraven Hierbij is een schat aan materiaal te voorschijn gekomen, dat tijdens de expositie te zien zalzljn ZTII/ARÏE BOUWBEDRIJF. NIEUWBOUW. VERBOUW. ONDERHOUD 78 iaat bouwen 's-gravenzandseweg 133 '2671 JM Naaldwijk T (0174) V (0174) ' ; Techniek voor wonen, urerken & welzijn " x'ydl 'ów/s"í Naaldwijk '14, Jaargang nummer 3. 3e kwartaal 2005

9 VAN DE WERKGROEPEN De expositie Oorlog en bevrijding in Wateringen en Kwintsheul is een groot succes geweest. Bij de opening door wethouder Gardien jr (opa Gardien was vanaf 1939 wethouder) waíen veel belangstellenden. In totaal zijn er bijna r ooo bezoekers geweest We hebben nieuwe leden en donateurs erbij gekregen,zodal we nu de 5o leden zijn gepasseerd. Ook hebben we veel foto's en voorweípen gekregen en verhalen gehoord. De website heeft nu ook een pagina 'aanwinsten' waar we gekregen of aangeschafte foto's en voorwerpen op gaan plaatsen. De werkgroep Oud-Naaldwijk is bezig materiaal te verzamelen over het thema'joden in het Westland'. Dit heeft Ieuke dingen opgeleverd en veel steun van verschillende mensen uit het Westland Als het ailemaal op trjd gaat lukken zal de werkgroep een kleine expositie inrichten in de kapel van het H Geesthofje tijdens de monumentendag over de resultaten tot dusverre Aanvullend materiaal is ook daarna van harte welkom worden. Concert Honsels Harmonie op ro september! Op ro september aanstaande Ís het weer de landelijke Wij zijn zeer verheugd dat ook het welbekende harmonieorkest'honsels Harmonle' haar medewerking heeft toe- monumentendag Het thema is dit jaar'religieus erfgoed' Het feit dat vorig jaar zowel de Gereformeerde Kerk als gezegd aan de Open Monumentendag! 's Middags zal het de Vrijzinnig Hervormde Gemeente in Maasdijk een orkest een zomeís concert veízorgen op de binnenplaats jubileum vierde, respectievelijk roo jaar en 8o jaar, was van De Nederhof. Het wordt vast heel bijzonder: prachtige voor het Historisch Genootschap Maasdijk aanleíding om muziek uitgevoerd in een historische omgeving... voor het eerst aan dit landelijk evenement mee te gaan De toegang is geheel gratls! doen. Dat de nieuwe gemeente Westland ook nieuwe initiatieven neemt in het kader van monumentenzorg, en (Adresgegevens van de Westlandse Historische werkgroepen vindt u op bladzijde z). daar recent een aparte commissie voor heeft geinstalleerd, was een extra stimulans. Het Genootschap heeft ervoor gekozen om aandacht te besteden aan twee monumenten, te weten het Concordià,,.,,.,:.:,,, gebouw en de oude Gereformeerde Kerk aan de overkant.::.4.:.!: van de Dijk. Wij prljzen ons gelukkig dat de eigenaren/.,'..'. beheerders van beide gebouwen hun enthousiaste mede-"'".: '..t."':,1,,: werking hebben toegezegd. De meeste Maasdijkers kennen wel het Concordia gebouw, maar het is wellicht niet algemeen bekend dat dit aloude verenigingsgebouw een rijke geschiedenis heeft, en bovendien een orgel huisvest dat tot één van de meest bijzondere uit het Westland en omgeving mag worden gerekend. Het is namelijk een Kiinckel secretaire orgel uit r8oz, dat op de lijst van officiële Rijksmonumenten staat. Het is onlangs gerestaureerd en met een orgelconcert van onze bekende (oud)plaatselijke organist Wim Voogd in gebruik genomen. Voor wie dit concert heeft gemist komt er nu een tweede kans, want op ro september zal het orgel tijdens de Open Monumentendag ook regelmatig bespeeld worden. De Oude Gereformeerde Kerk, die dateert van r9o5, is al sinds 1967 niet meer in gebruik a1s kerk, maar is voor bedrijfsdoeleinden ingericht De buitenvoorgevel is echter door de huidige eigenaar, de firma Gardien, recent gerestaureerd en schoongemaakt, zodat er nog veel van de authentieke uitstraling van dit gebouw in stand is gebleven. Het is daarom zeker de moeite waard om deze plaats te bezoeken en kennis te nemen van de lnteressante geschiedenis. Temeer daar achter de kerk het oude gebouw van de School met den Bijbel staat, dat ook al bijna roo jaar oud is Het Historisch Genootschap Maasdijk, dat de genoemde gebouwen overigens heeft voorgedragen voor de status van gemeentelijk monument, zoekt nog vrijwilligers om de Maasdijkse monumenten op een goede manier te presenteren aan bezoekers van binnen en buiten ons dorp. AIs u hiervoor interesse hebt, en een bijdrage wilt leveren, neemt u dan contact met de plaatselijke coórdinatoren: Huib van Beest, tel ory4-5t5874, HvBeest@prettel nl Ian O. Voogt, tel or , jvomsd@caiw ni Tijdens de Open Monumentendag staat dankzij de inzet van een aantal vrijwilligers èn bestuursleden traditiegetrouw De Nederhof weer op het lijstje van te bezichtigen Westlandse objecten Het thema van dit jaar is 'Religieus Erfgoed'. We proberen of ook het kerkje Achter de Bergen èn de katholieke kerk in de Diikstraat bezocht kunnen De oude Gereformeerde Kerk aan de overkant van de Diik.

10 Westlands Museum loopt de wísseltentoonstelline jksmonumenten in het Westland' nog tot en met ro september van dit jaar ('Open Monumentendag'). Op deze dag is het museum gratis toegankelijk van rr.oo - 17.OO UUr Van r oktober 2oo; tot en met z5 februari 2006 zal een dubbele wisseltentoonstelling worden georganiseerd, namelijk een over 'Kasteel Polanen te Monster' en 'Gemeentelijke Monumenten in het Westland' zoo5 is het jaar van het kasteel, waarbij er extra aandacht uitgaat naar deze adellijke woonhuizen uit de Middeleeuwen. In het Westland hebben ooit naar verhouding veel kastelen gestaan, nu is daar echter zo goed a1s niets meer van over. Op de tentoonstelling zal kasteel Polanen (aan de Madeweg even buiten Monster) uitgebreid belicht worden. Eeuwenlang is er niet naar de kasteelwerf omgekeken tot het gebied in r98o veranderd zou worden en alle restanten van het kasteel eerst zijn opgegraven. Hierbij 1s een schat aan materiaal te voorschijn gekomen, dat tijdens de expositie te zien zalzljn Op de expositie 'Gemeentelijke Monumenten in het Westland' zal aan de hand van foto's, schilderijen en tekeningen een selectie gegeven worden van panden die al op de gemeentelijke monumentenlijst staan en van panden die daar mogelijk voor ln aanmerking komen. Na de herindeling werden nl de bestaande gemeenteli.jke monumentenlijsten overgenomen door de nieuwe gemeente. Voor de oude gemeenten waar nog niet zo'n lijst was zal nu bekeken worden welke gebouwen nog op de gemeentelijke monumenteniijst geplaatst kunnen worden In Museum De Timmerwerf te De Lier is nog tot half november een tentoonstelling te zien over de drie plaatselijke muziekverenigingen. In Museum De Schilpen te Maasland is nog tot 24 september de tentoonstelling'goed geklekt'te zien over fotografie van vroeger en alles wat daarmee samenhangt. In Museum Het Tramstation te Schipluiden is t/m r oktober, ter gelegenheid van 6o jaar bevrijding, de expositie 'Oorlog en Bevrijding'te zien In het Loosduins Museum is tot medio november de tentoonstelling'zo zagfrans Zavaros het Loosduinen in de 7o-er jaren' te bezichtigen. In de jaren '7o en '8o was fotojournalist Frans Zavaros verbonden aan het weekblad'de Randwijk', dat in Den Haag en de directe omgeving daarvan verscheen. In die tijd vonden grote veranderíngen piaats in Loosduinen: het oude centrum werd gesloopt en de tuinbouw rondom het centrum werd gesaneerd. Nieuwe woonwijken zoals Kraayenstein, Nieuw Waldeck en Houtwijk verrezen en in het centrum kwam een nieuw winkelcentrum tot stand, met appartementen boven de winkels Het is van groot beiang dat Frans Zavaros de veranderingen van die tijd in beeld heeft gebracht Wij kunnen door zijn werk tevens een indruk krijgen van de activiteiten destijds van Loosduinse bedrijven en middenstanders, van evenementen en verenigingen met de daaraan verbonden vrijwilligers, of zo maar een beeld uit het dagelijks leven. Frans Zavaros overleed onverwachts op 20 december zoo4 op de veel te jonge leeftijd van 59 jaar Met deze tentoonstelling wi1 de Stichting Oud-loosduinen zijn gedachtenis eren, omdat zijn oeuvre voor de geschiedenis van Loosduinen van zeer grote waarde is. Behalve foto's met toelichtende teksten zijn in de tentoonstelling huishoudelijke en andere gebruiksvoorwerpen opgenomen uit die tijd. Meerdere daarvan zijn in bruikleen ontvangen van het Streekmuseum lan Anderson uit Vlaardingen. Informatie over openingstíjden van de Westlandse musea vindt u op pagina z van dít blad. Over de recente geschiedenis van de zuidelijke rand van Den Haag zijn de afgelopen jaren verschillende interessante en vlot geschreven boekjes vetschenen, vol nostalgle en herinneringen van de auteurs uit hun jeugd Deze rijk met foto's geïllustreerde boekjes bevatten ook veel informatie over de Haagse stadsuítbreiding en de tuinbouw die er voor die tijd werd uitgeoefend. Het gaat onder meer om de volgende titels: Henk Lemckert, De wijk Bohemen, het verhaal van een Haagse woonwijk achter de duinen, een herinnering aan boerderijen en tuinen en een stukje geschiedenis over de 'Geest van Gogh'. Henk Lemckert, Het Beste Westen, gedachten over, herinneringen aan en plaatjes van de Vruchtenbuurt tijdens de iercn rriiffio l.m. Knaud, Het Wilde Westen, herinneringen aan de Haagse Vruchtenbuurt en Ommelanden van weleer l.m. Knaud, Het Verre Westen, zwerftochten door de Haagse Bomen- en Bloemenbuurt en Ommelanden van weleer Deze titels zijn onder meer verkrijgbaar bij boekhandel Kroon in Loosduinen OPROEP Gegevens gevraagd over de teelt van tabak in het Westland in de ze Wereldoorlog en vlak erna WÍe kan mij nog precies vertellen hoe de tabak voor eigen gebruik geteeld werd? Ook ben ik benieuwd naar de bewerking, zoals de fermentatie en het zelf klaarmaken van de tabak voor gebruik Jan Dahmeij e r, tel ory 4-4r3o73. # Jàargang 14, nummer 3. 3e kwartaal 2005