Deel III: Uitvoering van een LCA: Inventarisatie, Impactanalyse en Interpretatie
|
|
- Esther de Groot
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Life Cycle Modelling Deel III: Uitvoering van een LCA: Inventarisatie, Impactanalyse en Interpretatie December 3, 2013 TA Life Cycle Modelling and Economic Evaluation 1 Dr. ir. E.J.L. Chappin Faculty of Technology, Policy and Management Energy &Industry Section
2 Programma vandaag Uitvoering LCA Inventarisatie Effectbeoordeling/impactanalyse Interpretatie December 3,
3 LCA Stap 2: Inventarisatie Stap 2 Inventarisatie Procesbomen? Dataverzameling? Allocatie? December 3,
4 Inventarisatie: Procesboom Opstelling procesboom Grafische voorstelling van stappen van levenscyclus Blokdiagram met in- en outputs Indien verschillend voor ieder alternatief een procesboom Van de stappen het systeem binnenkomend Tot de stappen het systeem uitgaand December 3,
5 Inventarisatie: Procesboom Invulling procesgegevens De stromen van en naar de economie Stromen die economische waarde hebben De stromen van en naar het milieu Stromen zonder economische waarde December 3,
6 Inventarisatie: Dataverzameling Onzekerheid, validiteit Procesgegevens, historische data, Bronnen: Wetenschappelijke literatuur Bedrijfsinformatie (vaak beschermd) Interviews Databases EcoInvent December 3,
7 Inventarisatie: Procesgegevens goederen, diensten, materialen, energie, te verwerken afval Uit de economie Uit het milieu Proces Naar de economie Naar het milieu abiotische grondstoffen, biotische grondstoffen, energiedragers, ruimte emissies naar lucht, water, bodem, straling, geluid, warmte, licht, calamiteiten December 3,
8 Inventarisatie: Procesgegevens Opstelling ingreeptabel Overzicht van (milieu)ingrepen Door geheel productsysteem of per levenscyclusfase Afhankelijk van (kwaliteit) data Maak onderscheid in economisch en milieu. December 3,
9 Inventarisatie: allocatie En daarbij allocatie toepassen Verdeelsleutel(s) om stromen toe te kennen aan producten Op basis van fysieke of economische eigenschappen December 3,
10 Inventarisatie: allocatie Centrale vraag: Hoe worden emissies en onttrekkingen aan producten toegewezen? Een proces, twee outputs hoe verdeel je de onttrekkingen en de emissies? Ideeën? Grondstof Proces Product 1 Product 2 Emissie December 3,
11 Inventarisatie: allocatie Allocatie op basis van fysieke eigenschappen: Massa, volume, energetische waarde Voordelen: Goedgekende eigenschappen Gewichtsfactoren constant in de tijd Nadelen: Keuze van fysische basis arbitrair Onduidelijke grens tussen co-product en afval Geen rekening gehouden met de functionaliteit van de outputs December 3,
12 Inventarisatie: allocatie Allocatie op basis van economische eigenschappen Marktprijs Voordelen: gewichtsfactoren worden door de markt bepaald soepele aanpassing van de gewichtsfactoren, artificiële grens afval/product/co-product verdwijnt Nadelen: marktprijzen niet altijd goed gekend gewichtsfactoren evolueren met de tijd marktprijzen geven niet altijd de functionele waarde weer December 3,
13 Inventarisatie: allocatie Wat bepaalt de keuze voor allocatie? Methodologisch is er geen duidelijke voorkeur Consistentie door de LCA heen Wat het best aansluit bij de wensen van de opdrachtever / strategisch gedrag December 3,
14 Inventarisatie: allocatie Voorbeeld (1): LCA van mokken en plastic bekertjes. Vraag: welk alternatief is beter: een porseleinen mok of een plastic bekertje? Allocatie: Economisch: Bijproducten hebben vaak waarde, dan daaraan afschuiven. Fysiek: Bijproducten hebben vaak relatief veel massa, maar weinig economische waarde. December 3,
15 Inventarisatie: allocatie Voorbeeld (2): LCA van elecktriciteitsproductie Vraag: welk alternatief is beter: een kolencentrale met CO 2 afvang, een windmolen of een biomassacentrale? Allocatie: Economisch alloceren voor restwarmte. Wat zou er anders gebeurd zijn met de landbouwgrond? December 3,
16 Inventarisatie: allocatie Voorbeeld (3): LCA van kranten Vraag: wat is beter: een krant of een vouwbaar scherm met internetconnectie? Allocatie: Andere functies van het scherm? Andere functies van het papier? December 3,
17 Inventarisatie: allocatie Voorbeeld (4): LCA van aluminium Vraag: hoe kan je een aluminiumproductieproces verbeteren? Allocatie: Economisch? De bijproducten hebben vaak kleine/negatieve economische waarde. December 3,
18 Inventarisatie: allocatie Fysieke basis Voordelen: Niet ambigu Constant in de tijd Nadelen: Keuze arbitrair Co-product of afval Functionaliteit van de outputs? Economische basis Voordelen: Door de markt bepaald Co-product of afval Nadelen: Welke marktprijzen Veranderlijk Prijs = functionele waarde? December 3,
19 Inventarisatie: allocatie Oefening allocatie Uitstoot 0.8 ton CO 2 1 MWh elektriciteit, 35,- 1.5 MWh warmte, 5,- Allocatie naar energieinhoud: Elektriciteit 0.8 * 1 / 2.5 = 0.32 ton CO 2 Warmte 0.8 * 1.5 / 2.5 = 0.48 ton CO 2 Allocatie naar economische waarde: Elektriciteit 0.8 * 35 / 40 = 0.70 ton CO 2 Warmte 0.8 * 5 / 40 = 0.10 ton CO 2 December 3,
20 Oefeningen (1) Aardolieraffinage. Een LCA wordt opgesteld van een aardolieraffinaderij. De opdrachtgever is de eigenaar van de raffinaderij, die wil weten hoeveel CO 2 uitstoot gepaard gaat met de productie van benzine. 1. Teken een versimpeld systeemdiagram van een raffinaderij. 2. Wat is de functionele eenheid van je analyse? December 3,
21 Oefeningen 1.0 kg benzine ( 0.30/L, 47.3 MJ/kg, 720 g/l) 0.80 kg diesel ( 0.20/L, 44.8 MJ/kg, 850 g/l) 0.40 kg methaan (0.50 /kg, 55.5 MJ/kg) Allocatie. De raffinaderij produceert per tijdseenheid de stoffen in de tabel. 1. Wanneer heb je bij een LCA allocatie nodig? Bij welke stap in de LCA? 2. Heb je hier allocatie nodig? 0.20 ton CO 2 & 1.5 g SO 2 3. Beargumenteer welke allocatiemethode je zou toepassen. 4. Bereken de allocatie aan de hand van je keuze bij Hoeveel CO 2 uitstoot gaat gepaard met 1 L benzine? December 3,
22 Uitwerking Allocatie naar gewicht: Totaal: = 2.2 kg. Benzine: 1.0 kg / 2.2 kg * 0.2 ton CO 2 = 0.09 ton CO 2 / kg 0.09 ton/kg * kg/l = ton CO 2 / L benzine Diesel: 0.8 kg / 2.2 kg * 0.2 ton CO 2 = ton CO 2 / kg ton/kg * kg/l = ton CO 2 / L diesel Methaan: 0.4 kg / 2.2 kg * 0.2 ton CO 2 = ton CO 2 / kg CH 4 December 3,
23 Uitwerking Allocatie naar economie: Totale waarde: 0.30*0.720* *0.850* *0.4 = = Benzine: / * 0.2 ton CO 2 = ton CO 2 / kg ton/kg * kg/l = ton CO 2 / L benzine Diesel: / * 0.2 ton CO 2 = ton CO 2 / kg ton/kg * kg/l = ton CO 2 / L diesel Methaan: 0.02 / * 0.2 ton CO 2 = ton CO 2 / kg CH 4 December 3,
24 Stappen in een LCA (3) Stap 3 Effectbeoordeling (of Impactanalyse) Hoe scoren de alternatieven? Classificatie? Normalisatie? December 3,
25 Effectbeoordeling: Hoe tel je op? Emissies: 5 ton CO 2 0,5 ton SO kg CH 4 Totaal: 5,65 ton? Wat heb je nodig? December 3,
26 Effectbeoordeling: Hoe tel je op? Twee dimensies: Verschillende soorten onttrekkingen/emissies die bijdragen aan een milieuprobleem Bijdragen aan verschillende milieuproblemen vergelijken Product Grondstof Grondstof 2 Milieuprobleem 2 Proces Emissie 1 Emissie 2 Milieuprobleem 1 December 3, Dus niet allocatie (verschillende outputs van 1 proces)
27 Effectbeoordeling: Classificatie Proces Product Emissie 1 Emissie 2 Milieuprobleem 1 Centrale vraag: Hoe kun je verschillende soorten bijdragen aan een milieuprobleem vergelijkbaar maken? (1 e dimensie) Keuze milieu-effecten Bepaal de mee te nemen subverzameling van onttrekkingen en emissies relevant voor een milieuprobleem Beargumenteer deze keuze!! Gebruik goed gedefinieerde classificatiefactoren Omrekening van milieu-ingrepen tot milieueffecten en effectscores Gebruik formules van experts voor zover deze bestaan December 3,
28 Effectbeoordeling: Classificatie voorbeelden van milieu-effecten uitputting: (a)biotische grondstoffen verontreiniging: broeikaseffect ozonlaag toxiciteit verzuring stank aantasting: ecosysteem landschap slachtoffers December 3,
29 Effectbeoordeling: Classificatie Opstelling milieuprofiel Sorteren van effectscores Effectscore = Σ classificatiefactor * milieu-ingreep Vb. Global warming potential (GWP, in ton CO 2 -eq. effect van emissie in 100 jaar) 1*CO *CH *NO x + (gebaseerd op IPCC rapport, 2001) December 3,
30 Oefening Classificatie 1. Classificeer de volgende emissies: 5 ton CO 2 0,5 ton SO 2 geen broeikasgas, maar wel verzuring 150 kg CH 4 Totaal: 5*1 + 0*0,5 + 25*0,150 = 8,75 ton CO 2 -eq. December 3,
31 Effectbeoordeling: Normalisering Proces Product Emissie 1 Emissie 2 Milieuprobleem 1 Milieuprobleem 2 Centrale vraag: Hoe kan je verschillende milieuproblemen vergelijkbaar maken? (2 e dimensie) Normering/normalisering effectscores Genormaliseerde effectscore = effectscore activiteit / basisgetal Normering is een manier om de verschillende scores te vergelijken Hogere scores duiden op een relatief groter effect en wegen daarom zwaarder mee December 3,
32 Effectbeoordeling: Normalisatie Normalisatie op basis van Jaarlijkse menselijke activiteit (komt vaak voor) Distance-to-target Vergeleken met score basisalternatief Vermenigvuldigen met kostenfactor om emissie ongedaan te maken Selectie van slechts 1 milieuthema Niet normaliseren Dit behelst ook het eventueel converteren naar 1 getal. December 3,
33 Effectbeoordeling December 3,
34 Oefening Normalisering op basis van jaarlijkse activiteit 1. Maak de impact van 5.65 ton CO 2 -eq. en 0.5 ton SO 2 -eq. Vergelijkbaar op de thema s broeikaseffect en verzuring. Gegevens van uitstoot Nederland 250*10 6 ton CO 2 -eq / jaar 4*10 3 ton SO 2 -eq / jaar (alleen verkeer) 5,65 ton CO 2 / 250*10 6 ton CO 2 = 2,3*10-8 0,5 ton SO 2 / 4*10 3 ton SO 2 = 1.3*10-4 Dus SO 2 uitstoot is veel erger? December 3, Wil je deze wel optellen?
35 Stappen in een LCA (4) Stap 4 Interpretatie Wat betekenen de resultaten? Hoe gaan we verder? Wat kunnen we verbeteren? Gevolgen van aannames? December 3,
36 Interpretatie: Aannames Diverse oorzaken van aannames: Belangrijke keuzes (systeemgrens, allocatie, classificatie, normalisering, milieuthema s) Kwaliteit data (bronnen, leeftijd, relevantie, onzekerheid) Detailniveau (opzet, uitvoering, analyse) Opdrachtgever (wie betaalt de analyse, bepaalt de uitkomst) December 3,
37 Interpretatie: Verbeteranalyse Zwaartepuntanalyse Welke processen veroorzaken de grootste milieu-ingrepen? Transport, proces/productie, eindgebruik, etc. Marginale analyse Welke kleine verandering geeft de grootste verbetering? Is die strategie haalbaar? Hou verhoudt zich dat met de zwaartepuntanalyse Iteratief LCA resultaat ontwerp verbeteringen nieuwe LCA December 3,
38 Interpretatie: Gevoeligheidsanalyse Hoe groot is het verschil tussen de alternatieven? Groot genoeg voor een significant verschil? Welk gevolg hebben de aannames voor de resultaten? Let op impliciete aannames, zoals systeemgrens, allocatie etc. Welk gevolg heeft een 10% verandering in de elk stuk data voor de uitkomsten? Hoe groter, hoe gevoeliger de uitkomsten zijn voor deze data en hoe belangrijk de validiteit van de aannames is. Vergelijk ook met zwaartepuntanalyse en marginale analyse. December 3,
39 Software tools voor LCA ruim 60 software tools afkomstig uit: Australië, Canada, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Japan, Nederland, Oostenrijk, Verenigd Koninkrijk, Verenigde Staten, Zuid-Korea, Zweden en Zwitserland bijvoorbeeld: CMLCA (Chain Management by Life Cycle Assessment), CML, Leiden SimaPro, Pré Consultants, Amersfoort GaBi, PE International, Duitsland Team 3.0, Ecobilan, Frankrijk meer informatie: December 9 maart , 2013 (hoorcollege 6) 39
40 Oefeningen Interpretatie 1. Wat is het verschil tussen een marginale analyse en een zwaartepuntanalyse? 2. Kun je innovaties ontwikkelen met behulp van LCA? 3. Geef een overzicht van de soorten aannames die belangrijk zijn voor de interpretatie van een LCA. December 3,
Life Cycle Modelling. Deel II: Opzet van een LCA: Stap 1: Doelbepaling, reikwijdte. December 3, 2013
Life Cycle Modelling Deel II: Opzet van een LCA: Stap 1: Doelbepaling, reikwijdte December 3, 2013 TA3290 - Life Cycle Modelling and conomic valuation 1 Dr. ir..j.l. Chappin Faculty of Technology, Policy
Nadere informatieAluminium, LCA en EPD
Symposium Duurzaam Aluminium 5 februari 2015 Aluminium, LCA en EPD Harry van Ewijk IVAM UvA BV www.ivam.uva.nl IVAM UvA BV Opgericht in 1993 vanuit de Vakgroep Milieukunde UvA is enige aandeelhouder 15
Nadere informatieVermeden CO 2 emissies door recycling van e-waste
Vermeden CO 2 emissies door recycling van e-waste Monitoring 2013 Datum: 6-5-2014 Versie: Eindrapport Project nummer: CL1039 In opdracht van: Hendrik Bijker, Wecycle. Uitgevoerd door: Jorrit Leijting,
Nadere informatieVermeden broeikaseffect door recycling van e-waste
Vermeden broeikaseffect door recycling van e-waste 29-214 Datum: 27 juli 215 Versie: 1.1 In opdracht van: Opgesteld door: Hendrik Bijker Wecycle Laura Golsteijn Marisa Vieira Dit rapport is geschreven
Nadere informatieLevenscyclusanalyse - LCA
1 Inhoud 1 Inhoud... 1 2 Wat is een LCA?... 2 3 Hoe is een LCA opgebouwd?... 3 4 Toepassingen en mogelijkheden... 7 5 Aandachtspunten en praktische info... 8 6 Links... 8 Een initiatief van: Met steun
Nadere informatieLife Cycle Modelling. Deel IV: Analyse van bestaande LCA s. December 3, TA Life Cycle Modelling and Economic Evaluation
Life Cycle Modelling Deel IV: Analyse van bestaande LCA s December 3, 2013 TA3290 - Life Cycle Modelling and Economic Evaluation 1 Dr. ir. E.J.L. Chappin Faculty of Technology, Policy and Management Energy
Nadere informatieVoorbij energiebesparing: milieueffecten van energiebesparende maatregelen
Voorbij energiebesparing: milieueffecten van energiebesparende maatregelen 9 Oktober 28 Laure Itard 1 november 28 1 Renovatie van een rijtjehuis gebouwd in de periode 1966-1976 1 november 28 2 1. Isolatie
Nadere informatieMasterclass LCA. Wat kan je met LCA-studies in afvalland? Geert Bergsma
Masterclass LCA Wat kan je met LCA-studies in afvalland? Geert Bergsma CE Delft sinds 1978 Onafhankelijk onderzoek en advies Milieu, economie, techniek en beleid Energie, transport, afval, biomassa, voedsel,
Nadere informatieTA3290 Life-Cycle Modeling and Economic Evaluation
TA3290 Life-Cycle Modeling and Economic Evaluation 2011-2012 CiTG, minor Mining and Resource Engineering College 1: Inleiding en Overzicht Dr.ir. Gerard P.J. Dijkema Energy & Industry Group December 12,
Nadere informatieLCA, de maatstaf voor milieu effecten? Maurits Dorlandt
LCA, de maatstaf voor milieu effecten? Maurits Dorlandt Inhoud Levenscyclusanalyse (LCA) Meten, zweten en aannames Discussiepunten Soorten LCA s 3 Functies van LCA s Voorbeelden in de praktijk 2 Onze voetafdruk
Nadere informatieDuurzaamheidsanalyse, Hoe groen is groen?
Duurzaamheidsanalyse, Hoe groen is groen? Docentendag CBBE, Sustainable Transition & Sustainability Analysis in de Biobased Economy, 4 februari 2015 Dr ir Jerke W. de Vries w w w. h o g e s c h o o l v
Nadere informatieTentamen ta3290 - Uitwerking 22 januari 2010 9-12 uur
Tentamen ta3290 - Uitwerking 22 januari 2010 9-12 uur Aanwijzingen: U mag gebruik maken van: schrijfmateriaal rekenmachine periodiek systeem (afgedrukt achteraan dit tentamen). Het tentamen heeft betrekking
Nadere informatieLevenscyclusanalyse van groene wanden
Groen Bouwen: Groene gevels voor duurzame gebouwen en steden Levenscyclusanalyse van groene wanden Inzicht in de milieu-impact van de verschillende onderdelen Lisa Wastiels, An Janssen WTCB 1 Mid-term
Nadere informatieTKI-KIEM WP1 - Methode voor integrale Energie- en Milieuprestatie. Erik Alsema, David Anink, W/E adviseurs 1 april 2015
TKI-KIEM WP1 - Methode voor integrale Energie- en Milieuprestatie Erik Alsema, David Anink, W/E adviseurs 1 april 2015 Doel Ontwikkeling van integrale methodiek om de milieueffecten als gevolg van energiegebruik
Nadere informatieCuraçao Carbon Footprint 2015
Willemstad, March 2017 Inhoudsopgave Inleiding 2 Methode 2 Dataverzameling 3 Uitstoot CO2 in 2010 3 Uitstoot CO2 in 2015 4 Vergelijking met andere landen 5 Central Bureau of Statistics Curaçao 1 Inleiding
Nadere informatieDefinitie. Wat is Duurzaamheid?
Duurzaamheid Definitie Wat is Duurzaamheid? Waarom is duurzaamheid belangrijk? Bevolkingsgroei 7naar 9Miljard Waarom is duurzaamheid belangrijk? Grondstofschaarste Waarom is duurzaamheid belangrijk? Ontbossing
Nadere informatieREFERENTIE BETONMORTELS Aan: Daaf de Kok (De betonketen)
REFERENTIE BETONMORTELS Aan: Daaf de Kok (De betonketen) Van: 16-maart- 2016 Betreft: Referentie betonmortels 1. Inleiding In opdracht van het Netwerk Betonketen zijn er referentiebetonmengsels voor het
Nadere informatieLife Cycle Analysis Granova. Heros Sluiskil B.V. Samenvatting uit rapport: Datum
Samenvatting uit rapport: Life Cycle Analysis Granova Heros Sluiskil B.V Datum 10-10-2014 Opdrachtgever Heros Sluiskil B.V. Oostkade 5 4541 HH Sluiskil Opdrachtnemer EcoChain Technologies B.V. Oostenburgermiddenstraat
Nadere informatieEmissiebeheer. Meten en evalueren van klimaatimpact (LCA) Energiezuinige technologie. Klim-O-dag. Veerle Van linden Eenheid: T&V
Meten en evalueren van klimaatimpact (LCA) Energiezuinige technologie Emissiebeheer Klim-O-dag Veerle Van linden Eenheid: T&V Organisatie vanuit ELK - Expertisecentrum Landbouw en Klimaat 20-04-2017 Onderzoekers
Nadere informatieCO2 impact kringloopbedrijven
CO2 impact kringloopbedrijven CO2 besparing gerealiseerd in 2014 door Stichting Aktief Dhr. G. Berndsen Gildenstraat 43 7005 bl Doetinchem Tel. 0314330980 g.berndsen@aktief-groep.nl Samenvatting Met 1
Nadere informatieInhoud. Duurzaamheidsanalyse. Hoe. Voorbeelden Oefenen. Hoe groen is groen? Duurzaamheidsanalyse. Belang voor duurzame ontwikkeling
Hoe groen is groen? Duurzaamheidsanalyse voor duurzame ontwikkeling Themadag leren voor duurzame ontwikkeling, 12 mei 2016 STOAS Vilentum, Wageningen Dr ir Jerke W. de Vries Inhoud Duurzaamheidsanalyse
Nadere informatieE85 rijdende flexifuel auto uitstoot ten gevolge van de aanwezigheid van benzine in de brandstof.
Energielabel auto Personenwagens moeten voorzien zijn van een zogenaamd energielabel. Deze maatregel is ingesteld om de consument de mogelijkheid te geven om op eenvoudige wijze het energieverbruik van
Nadere informatieCirculaire economie LCA als basis DUBOkeur als bewijs
DUURZAAMGEBOUWD CONGRES Workshop 2E Circulaire economie LCA als basis DUBOkeur als bewijs Inhoud Materialen worden belangrijker Life Cycle Assessment (LCA) DUBOkeur prof.dr.ir. Michiel Haas Faculty CiTG
Nadere informatieOm te bepalen of een verf duurzaam is dient er, naar de mening van de VVVF, sprake te zijn van een integrale aanpak.
BEOORDELINGSMODEL DUURZAAM ONDERHOUD Integrale benadering Om te bepalen of een verf duurzaam is dient er, naar de mening van de VVVF, sprake te zijn van een integrale aanpak. Een integrale aanpak zou zich
Nadere informatieDuurzaam bouwen en LCA s en de NMD. G. Jonkers NVVT 28-5-2013
Duurzaam bouwen en LCA s en de NMD G. Jonkers NVVT 28-5-2013 Presentatie Achtergronden duurzaam bouwen Bepalingsmethoden milieuprestatie gebouw LCA Nationale Milieudatabase Duurzaamheid en verf -> een
Nadere informatieDe verschillende duurzaamheidsaspecten van voertuigtechnologieën doorgelicht
De verschillende duurzaamheidsaspecten van voertuigtechnologieën doorgelicht Mobility, Logistics and Automotive Technology Research Centre Dr. Nils Hooftman Klimaatswijziging = NU 2 Broeikasgassen door
Nadere informatieVerantwoorde keuze van bestratingsproducten
Verantwoorde keuze van bestratingsproducten Bij de keuze van producten voor bestratingen gelden verschillende afwegingsfactoren. De impact van een bepaalde keuze op het milieu is daar één van, een factor
Nadere informatieIntroductie in Energie- & Industriesystemen
Introductie in Energie- & Industriesystemen TB141E Hoorcollege 1 Introductie en systemen Dr. ir. Émile J. L. Chappin Challenge the future 1 Energie- & Industriesystemen Foto CC BY SA: Merrymoonmary Challenge
Nadere informatieDuurzame oplossing door houtreparatie!
Duurzame oplossing door houtreparatie! Het systeem om meerpalen te repareren in plaats van vervanging door nieuwe palen, is niet alleen goedkoper maar blijkt ook minder belastend te zijn voor het milieu.
Nadere informatieDe Ecolizer 2.0. Een instrument voor introductie van ecodesign
De Ecolizer 2.0 Een instrument voor introductie van ecodesign Ecolizer 2.0 Inhoud OVAM & ecodesign Ecolizer historiek Ecolizer 2.0 Toekomst OVAM Ecodesign Award Pro in samenwerking met Winnaars OVAM Ecodesign
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2017
Milieubarometerrapport Qualm Milieubarometer - Qualm Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en afvalproductie naar grafieken en tabellen die de milieubelasting van het
Nadere informatieKwantificeren van Milieuprestatie. Mantijn van Leeuwen
Kwantificeren van Milieuprestatie Mantijn van Leeuwen NIBE (Experts in Sustainability) Ondersteund door LCA gegevens, maakt u betere beslissingen NIBE speelt een centrale rol tussen producenten, ontwerpers,
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2015
Milieubarometerrapport 2015 Verheij Infra b.v Milieubarometer - 2015 Verheij Infra b.v Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en afvalproductie naar grafieken en tabellen
Nadere informatieEN De Europese norm voor duurzaamheid van bouwproducten
EN15804 - De Europese norm voor duurzaamheid van bouwproducten Chris Hamans Voorzitter werkgroep Environment CEPMC Rockwool International 1 Europese normen voor duurzaamheid?!! Waarom Europese normen?!
Nadere informatieHandreiking bij stap één in LCA: Doel & Scope
Handreiking bij stap één in LCA: Doel & Scope 1 Introductie Duurzaamheid is tegenwoordig voor veel bedrijven een belangrijk onderdeel van hun bedrijfsvoering geworden. In steeds meer bedrijven vormt het
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2012
Milieubarometerrapport 2012 Gebroeders Van der Plas Milieubarometerrapport - Gebroeders Van der Plas - 2012 Milieubarometer - 2012 Gebroeders Van der Plas Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals
Nadere informatieEnergiebalans aarde: systeemgrens
Energiebalans aarde: systeemgrens Aarde Atmosfeer Energiebalans Boekhouden: wat gaat er door de systeemgrens? Wat zijn de uitgaande stromen? Wat zijn de ingaande stromen? Is er accumulatie? De aarde: Energie-instroom
Nadere informatietransport grondstoffen verpakking water energie MANAGEMENT SUMMARY
MANAGEMENT SUMMARY Aanleiding: De keuze voor het werken met disposable en versus de wasbare microvezel doeken in de professionele schoonmaak wordt vaak op basis van meerdere factoren gemaakt. Een van de
Nadere informatieMATERIAAL-MILIEUPRESTATIE EN DE CIRCULAIRE ECONOMIE
MATERIAAL-MILIEUPRESTATIE EN DE CIRCULAIRE ECONOMIE Wat zit er achter instrumenten zoals GPR Gebouw, MRPI-MPG en BREEAM-NL / DGBC Materialentool? Harry van Ewijk (SGS) NVBV-Kennisdag, 14 juni 2017 1 HARRY
Nadere informatieDuurzaamheid bouwwerken - Nieuwe Nederlandse en Europese normen en regelgeving
Duurzaamheid bouwwerken - Nieuwe Nederlandse en Europese normen en regelgeving Agnes Schuurmans Voorzitter NEN 351 281 (CEN TC350) Rockwool International 1 Bouwbesluit - 1 april 2012 Milieuparagraaf Artikel
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting De toenemende energievraag in de wereld, de uitputting en ongelijke verdeling van fossiele brandstoffen en de gevaren van klimaatverandering vormen de drijvende kracht achter de ontwikkeling
Nadere informatieBouwmaterialen Toekomst
Bouwmaterialen Toekomst Stichting Agrodome Informatie centrum Hergroeibare producten Bio based products Fred van der Burgh Impact op het milieu door de bouw industrie 35% Wegtransport 35% Afvalproductie
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2013
Milieubarometerrapport Oostenrijk Groep BV Milieubarometer - Oostenrijk Groep BV Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en afvalproductie naar grafieken en tabellen die
Nadere informatieRapportage van broeikasgasemissies veroorzaakt door gekochte elektriciteit
Rapportage van broeikasgasemissies veroorzaakt door gekochte elektriciteit Een samenvatting van de "Greenhouse Gas Protocol Scope 2 Guidance" Samengevat en vertaald door het EKOenergie-secretariaat, januari
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2016
Milieubarometerrapport Verheij Infra b.v Milieubarometer - Verheij Infra b.v Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en afvalproductie naar grafieken en tabellen die de
Nadere informatieProducten op basis van hout en het milderen van de klimaatverandering
Producten op basis van hout en het milderen van de klimaatverandering Een huis veeleer in hout bouwen in plaats van in baksteen vermindert gemiddeld de koolstofemissie met 10 ton. Indien een bijkomende
Nadere informatieMILIEUEFFECTRAPPORT LANDELIJK AFVALBEHEERSPLAN. Achtergronddocument A2 LCA; methodiek en uitwerking in het LAP
MILIEUEFFECTRAPPORT LANDELIJK AFVALBEHEERSPLAN Achtergronddocument A2 LCA; methodiek en uitwerking in het LAP Afval Overleg Orgaan 2002 INHOUDSOPGAVE. INLEIDING 3. Doel en reikwijdte van dit achtergronddocument
Nadere informatieOpleiding Duurzaam Gebouw : Duurzame renovatie: kort overzicht
Opleiding Duurzaam Gebouw : Duurzame renovatie: kort overzicht Leefmilieu Brussel MILIEU-IMPACTEVALUATIES IN DE GEBOUWDE OMGEVING Het gebruik van Life Cycle Assessment Deel 1 Damien TRIGAUX KU LEUVEN MILIEU-IMPACTEVALUATIES
Nadere informatieMilieubeoordeling houten bruggen Diana de Graaf
Milieubeoordeling houten bruggen Diana de Graaf Vergelijkende milieustudie bruggen Onderzoek Brede studie met meerdere sectoren Specificatie, berekeningsmethode, data Niet-materiaal gebonden specificaties
Nadere informatieOnderbouwing van de duurzaamheid van staalconstructies
Onderbouwing van de duurzaamheid van staalconstructies 3 software Juni 2014 Algemene presentatie : Software voor de bepaling van de LCA (Life Cycle Assessment) van bruggen en gebouwen met constructiestaal
Nadere informatieJaarverslag ,9 ha per jaar. 15,3 Ton Ambitie s 64 Ambitie 2016 s 30. 2,2% Ambitie ,5%
Bedrijf: Adres: Plaats: Vloeroppervlak [m²]: Verslag periode Datum verslag NIBE bv Bussumergrindweg 1b, 1406 NZ Bussum 72 1 januari tot 31 december 1 januari 2016 MVO-impact indicatoren NIBE bv NL NL NL
Nadere informatieManagement samenvatting
Management samenvatting Onderzoek naar de milieu-impact van natuurlijk grassportvelden Dit rapport beschrijft de milieu-impact van natuurlijke grassportvelden en de mogelijkheden om deze milieu-impact
Nadere informatieMilieucijfers SuperWijzer
Milieucijfers SuperWijzer Achtergrond onderzoek Geert Bergsma en Marieke Head Ketenanalysegroep CE Delft Doelstelling onderzoek CE Delft Wat is de milieubelasting van verschillende eiwitproducten te koop
Nadere informatieToelichting ISO Milieuprestatiemeting versie 15 mei 2018
Toelichting ISO 14001 Milieuprestatiemeting versie 15 mei 2018 SCCM heeft een instrument ontwikkeld waarmee u goed inzicht krijgt in de milieuprestaties van uw organisatie, de ISO 14001 Milieuprestatiemeting.
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2018
Milieubarometerrapport EeStairs Nederland bv Samengesteld op 31 januari 019 Milieubarometerrapport - EeStairs Nederland bv - Milieubarometer - EeStairs Nederland bv Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens
Nadere informatieGER-waarden en milieu-impact scores hulpstoffen voor de afvalwaterzuivering. Heleen Pinkse
GER-waarden en milieu-impact scores hulpstoffen voor de afvalwaterzuivering Heleen Pinkse Aanleiding Energiefabriek: Door toepassen van chemicaliën kan energiegebruik van de zuivering verminderen, maar..
Nadere informatieHet verschil maken. De garantie dat onze beloften geen loze woorden zijn.
Het verschil maken De garantie dat onze beloften geen loze woorden zijn. 2 Onze kernwaarden Onze kernwaarden 3 De kernwaarden van Dataflex We zijn eerlijk en transparant: we passen de wet- en regelgeving
Nadere informatieDe ONBEKENDE KANT van PLASTIC. Waarom worden zoveel. producten in plastic verpakt? En wat moet er gebeuren met deze verpakking als dit afval wordt?
De ONBEKENDE KANT van PLASTIC Waarom worden zoveel producten in plastic verpakt? En wat moet er gebeuren met deze verpakking als dit afval wordt? PLASTIC IS WAARDEVOL Tijdens de productie en gebruik EEN
Nadere informatieCO 2 footprint rapportage Uzin Utz
CO 2 footprint rapportage 2018 Uzin Utz 1 januari 2018 t/m 31 december 2018 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1. Inleiding en samenvatting 1.1. Inleiding 1.2. Samenvatting 2. CO2 reductiebeleid 2.1. Visie 2.2.
Nadere informatieDuurzaam is de toekomst Wat is uw idee?
15/10/2015 Duurzaam is de toekomst Wat is uw idee? Agenda Introductie AEA Group Duurzaam ondernemen Wat is een LCA LCA in de praktijk Wat kunt u met LCA 1 Introductie AEA group Spin-off van Looije Agro
Nadere informatieSpm1520 Werkcollege 1. dr.ir. Emile J.L. Chappin kamer a
Spm1520 Werkcollege 1 dr.ir. Emile J.L. Chappin kamer a.3.300 e.j.l.chappin@tudelft.nl Spm1520 De werkcolleges Wat werkt? Bestudeer aan de hand van de sheets en aantekeningen uit college s Oefen de opgaven
Nadere informatieBepaling van de effecten van melkveehouderij op het milieu met een Life Cycle Analysis (LCA) Mark Dolman en Wim de Vries
Bepaling van de effecten van melkveehouderij op het milieu met een Life Cycle Analysis (LCA) Mark Dolman en Wim de Vries Inhoud (13.30-16:00 uur) Milieueffecten van landbouw (veeteelt) Wat is het belang
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2014
Milieubarometerrapport 2014 Staro Natuur en Buitengebied Milieubarometer - 2014 Staro Natuur en Buitengebied Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en afvalproductie naar
Nadere informatieVERGELIJKING KINGSPAN RW QUADCORE TM MET ANDERE DAKOPBOUWEN
VERGELIJKING KINGSPAN RW QUADCORE TM MET ANDERE DAKOPBOUWEN Aan: Van: Evert Kraaima [Kingspan Insulated Panels] Kamiel Jansen, Joost van Leeuwen [NIBE] Datum: 21-09-2018, laatste wijzigingen: 26-11-2018
Nadere informatieEcodesign. Leen Van Aken. Groep Design & Technologie
Ecodesign Leen Van Aken Groep Design & Technologie Wat is ecodesign? Eco - design Ecologisch > esthetisch, ergonomisch, economisch, functioneel, Levenscyclus > ontwerp, productie, distributie, gebruik
Nadere informatieMilieu Impact van Composieten
Milieu Impact van Composieten Ben Drogt BiinC Ben Drogt,BiinC Aerospace Engineer sinds 1987 23 jaar bijdsm in verschillende R&D and Business posities Sinds 2006 focus op composieten, innovatie en duurzaamheid
Nadere informatieHerziening NEC-richtlijn. LNE Afdeling Lucht, Hinder, Risicobeheer, Milieu & Gezondheid
Herziening NEC-richtlijn LNE Afdeling Lucht, Hinder, Risicobeheer, Milieu & Gezondheid Inhoud presentatie Huidige NEC-richtlijn Herziening NEC-richtlijn: motivatie Inhoud herziene NEC-richtlijn: Overzicht
Nadere informatieEcobalans Radiator Zmart 2.0
Ecobalans Radiator Zmart 2.0 Stalen radiator NHL56/56-1000 vs. Zmart 2.0 Managementsamenvatting Opdrachtgever: Zehnder Group Produktion Gränichen AG CH-5722 Gränichen Roland Diethelm Opdrachtnemer: Sinum
Nadere informatieartikel SUSTAINGRAPH TECHNISCH ARTIKEL
SUSTAINGRAPH TECHNISCH ARTIKEL SUSTAINGRAPH is een Europees project, gericht (op het verbeteren van) de milieuprestaties van Europese Grafimediabedrijven binnen de productlevenscyclus van hun grafimedia
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2018
Milieubarometerrapport 2018 Barometer VanderHelm Samengesteld op 18 februari 2019 Milieubarometer - 2018 Barometer VanderHelm Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en
Nadere informatieMilieu-impact van groene wandsystemen
Groen Bouwen: Groene gevels voor duurzame gebouwen en steden Milieu-impact van groene wandsystemen Lisa Wastiels, An Janssen WTCB Met de financiële steun van: 1 Milieu-impact van groene wanden 1. Levenscyclusanalyse
Nadere informatieMethode en data in Europees perspectief
Methode en data in Europees perspectief SBK-symposium Nationale Milieudatabase 24 februari 2011 Agnes Schuurmans (vz normcie 351 281 / lid SBK-TIC / Rockwool) Europese ontwikkelingen waarvoor milieu-informatie
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2016 (Som)
Milieubarometerrapport 2016 (Som) Totaal NBB Groep Milieubarometer - 2016 (Som) Totaal NBB Groep Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en afvalproductie naar grafieken
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2015
Milieubarometerrapport 2015 Staro Natuur en Buitengebied Milieubarometer - 2015 Staro Natuur en Buitengebied Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en afvalproductie naar
Nadere informatieHoutcafé 25 september 2014 Milieuaspecten van hout in de praktijk
Houtcafé 25 september 2014 Milieuaspecten van hout in de praktijk AGENDA Houtcafé 25 september 2014 16.00 uur Inleiding Milieuaspecten van hout Eric D. de Munck, projectleider en secretaris Centrum Hout/VVNH
Nadere informatieAchtergrond herziening Schaduwprijzen Milieubarometer 2011
Achtergrond herziening Schaduwprijzen Milieubarometer 2011 Notitie Delft, december 2010 Opgesteld door: M.H. (Marisa) Korteland 2 December 2010 7.788.1 Achtergrond herziening Schaduwprijzen Milieubarometer
Nadere informatieVLAAMS PARLEMENT RESOLUTIE. betreffende de verzoening van de behoeften aan energie en aan zuivere lucht in onze maatschappij
VLAAMS PARLEMENT RESOLUTIE betreffde de verzoing van de behoeft aan ergie aan zuivere lucht in onze maatschappij Het Vlaams Parlemt, gelet op de Verkningsnota voor het ergiedebat in het Vlaams Parlemt,
Nadere informatieSamenvatting DOEL VAN DE STUDIE
"Energiebalans en balans van de uitstoot van broeikasgassen tijdens de volledige levensduur van aardgas en stookolie als brandstof voor huishoudelijke verwarming" Samenvatting I.1. DOEL VAN DE STUDIE Het
Nadere informatieOntwikkelingen in aandrijftechniek en de rol van biobrandstoffen. Jaap Tuinstra, Manager Public Affairs, Pon
Ontwikkelingen in aandrijftechniek en de rol van biobrandstoffen Jaap Tuinstra, Manager Public Affairs, Pon ONZE 4 BUSINESS CLUSTERS AUTOMOTIVE BIKE EQUIPMENT & POWER SYSTEMS INDUSTRIAL MOBILITY PON WERELDWIJD
Nadere informatieDe verliezen van /in het systeem zijn ook het gevolg van energietransformaties!
Centrale Verwarmingssysteem Uitwerking van de deelvragen 1 ) Wat zijn de Energietransformaties in het systeem? De Energietransformaties die optreden in het CV-systeem zijn a. Boven de brander c.q. in de
Nadere informatiedr. ir. Ralph Hamerlinck en ir. Jan-Pieter den Hollander Inleiding ontwikkelingen duurzaam bouwen en Webtools voor duurzaamheid
Seminar duurzaam bouwen met staal dr. ir. Ralph Hamerlinck en ir. Jan-Pieter den Hollander Inleiding ontwikkelingen duurzaam bouwen en Webtools voor duurzaamheid Inhoud Inleiding ontwikkelingen duurzaam
Nadere informatieCO2-emissieverantwoording 2013-H1. Schagen Groep. volgens ISO Versie 2.0, 26 mei 2014.
CO2-emissieverantwoording 2013-H1 Schagen Groep volgens ISO 14064-1 Versie 2.0, 26 mei 2014. Naam Functie Datum Opgesteld door G.J. Molenaar KAM-coördinator 26 mei 2014 Gecontroleerd door H. Dolstra KAM-manager
Nadere informatieLife Cycle Modelling. Deel I: Introductie en achtergrond. November 18, TA Life Cycle Modelling and Economic Evaluation
Life Cycle Modelling Deel I: Introductie en achtergrond November 18, 2013 TA3290 - Life Cycle Modelling and Economic Evaluation 1 Dr. ir. E.J.L. Chappin Faculty of Technology, Policy and Management Energy
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2016
Milieubarometerrapport 2016 BV Aannemingsbedrijf BTZ Milieubarometer - 2016 BV Aannemingsbedrijf BTZ Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en afvalproductie naar grafieken
Nadere informatieSamenvatting LCA Ioniqa. Screening carbon footprintanalyse
Samenvatting LCA Ioniqa Screening carbon footprintanalyse Samenvatting LCA Ioniqa Screening carbon footprintanalyse Deze samevatting is geschreven door: Erik Roos Lindgreen Geert Bergsma Delft, CE Delft,
Nadere informatiePagina: 1. CO2-projectplan H4A. BV
Pagina: 1 CO2-projectplan H4A. BV Status: Datum: Projectnaam: Projectnummer: Opdrachtgever: Opgesteld door: Gecontroleerd / goedgekeurd door: Datum / paraaf goedkeuring: Definitief Pagina: 2 INHOUDSOPGAVE
Nadere informatieKetenanalyse opnemen wegenonderhoud (4.A.1, 5.A.2.)
Ketenanalyse opnemen wegenonderhoud (4.A.1, 5.A.2.) Inhoudsopgave 1. INLEIDING... 2 REFERENTIES... 2 2. DOELSTELLING EN BEPALEN SCOPE VAN DIT KETENINITIATIEF... 2 BEOORDELING KETENINITIATIEF AAN DE GHG-PROTOCOL
Nadere informatieMILIEUPROFIELEN VAN SCHEEPSBRANDSTOFFEN IN DE NATIONALE MILIEUDATABASE. Suzanne de Vos-Effting
MILIEUPROFIELEN VAN SCHEEPSBRANDSTOFFEN IN DE NATIONALE MILIEUDATABASE Suzanne de Vos-Effting OPZET PRESENTATIE Motivatie RWS milieuprofielen scheepsbrandstof Aanpak berekening Resultaten Gebruik milieuprofielen
Nadere informatieAxima Refrigeration. 100% cooling technology. www.aximaref-gdfsuez.be
Axima Refrigeration 100% cooling technology www.aximaref-gdfsuez.be Het doel heiligt de middelen Quiz algemene koeltechnische kennis? Zijn er natuurlijke koudemiddelen beschikbaar onder het kritische punt
Nadere informatieKetenanalyse opnemen wegenonderhoud (4.A.1)
Ketenanalyse opnemen wegenonderhoud (4.A.1) Inhoudsopgave 1. INLEIDING... 2 2. DOELSTELLING VAN DEZE KETENANALYSE... 2 3. BEPALEN VAN DE SCOPE VAN DEZE ANALYSE... 2 4. KETENANALYSE OPNEMEN EN OPVOLGEN
Nadere informatiePraktische duurzaamheidsoptimalisatie van productieprocessen met behulp van materiaalstroom en levenscyclus analyse
Praktische duurzaamheidsoptimalisatie van productieprocessen met behulp van materiaalstroom en levenscyclus analyse Frank Pierie Onderzoeker Hanzehogeschool Groningen 2/14/2017 1 Agenda 1. Introductie
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2014 (Som van 2014)
Milieubarometerrapport 2014 (Som van 2014) 00 Totaal V+G en Grootvalk Milieubarometer - 2014 (Som van 2014) 00 Totaal V+G en Grootvalk Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik
Nadere informatieMilieu Management V1.4
V1.4 Milieu Management Pagina 1 van 6 V1.4 Inhoudsopgave 1. ALGEMEEN 3 2. INLEIDING 3 3. DOELSTELLING 3 4. BEPALEN PRIORITEITEN 3 5. INKOOP 4 6. MANAGEMENT INFORMATIE 4 7. COMMUNICATIE 5 8. EVALUATIE 6
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2012 (Som van 2012)
Milieubarometerrapport 2012 (Som van 2012) 00 Totaal V+G en Grootvalk Milieubarometer - 2012 (Som van 2012) 00 Totaal V+G en Grootvalk Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2015
Milieubarometerrapport 2015 VINCI Energies Netherlands BV Milieubarometer - 2015 VINCI Energies Netherlands BV Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en afvalproductie
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2013 (Som van 2013)
Milieubarometerrapport 2013 (Som van 2013) 00 Totaal V+G en Grootvalk Milieubarometer - 2013 (Som van 2013) 00 Totaal V+G en Grootvalk Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik
Nadere informatieBelgisch Biodiversiteits Platforum
Belgisch Biodiversiteits Platforum Sonia Vanderhoeven Etienne Branquart [HET HARMONIA INFORMATIESYSTEEM EN HET ISEIA PROTOCOL] Verklarend document voor het Life + Project AlterIAS Oktober 2010 Algemene
Nadere informatieMILIEUGERELATEERDE PRODUCT VERKLARING THERMISCH VERZINKEN
MILIEUGERELATEERDE PRODUCT VERKLARING THERMISCH VERZINKEN INLEIDING De Europese thermische verzinkerijen hebben de noodzaak erkend van de publicatie van betrouwbare milieu-informatie voor het thermisch
Nadere informatieHet grondstofpaspoort
Het grondstofpaspoort Samen werken aan een circulaire economie Alliander & Duurzaam ondernemen In de transitie naar een duurzame samenleving is het van belang om samen te zoeken naar houdbare oplossingen,
Nadere informatie