Notitie spoorontwikkelingen Diemen 2013

Transcriptie

1 Notitie spoorontwikkelingen Diemen Inleiding Er spelen veel ontwikkelingen op het spoor in Diemen. Deze ontwikkelingen komen aan de orde in diverse projecten en overleggen waar de gemeente Diemen bij is betrokken. Nu de uitbreiding van de autosnelwegen in uitvoering is, zal de komende jaren vooral de intensivering van het treinaanbod veel aandacht vragen vanuit de gemeente Diemen. Dit is van groot belang vanwege de effecten voor de bereikbaarheid van en de ruimtelijke inpassing in Diemen. Het is ook van groot belang omdat langs het spoor enkele belangrijke herontwikkelingslocaties liggen (Plantage de Sniep en Bergwijkpark-Noord). In deze projecten wordt nu al rekening gehouden met de ligging langs het spoor. Intensivering van het treinverkeer kan extra invloed hebben op de bouw- en gebruiksmogelijkheden vanwege geluidhinder en externe veiligheid. Deze samenloop van ontwikkelingen op en langs het spoor biedt de mogelijkheid om samen met het Rijk en ProRail te bezien welke maatregelen kunnen worden getroffen om de effecten van het treinverkeer zo goed mogelijk op te vangen. Deze notitie is bedoeld om het college, gemeenteraad en andere betrokkenen te informeren over de ontwikkelingen op het spoor in Diemen. De volgende onderwerpen komen achtereenvolgens in deze notitie aan de orde: Spoorwegovergang Ouddiemerlaan Planstudie OV-SAAL middellange termijn Geluidschermen Diemen-Centrum Verbindingsboog Watergraafsmeer Diemen-Zuid Tracébesluit OV-SAAL korte termijn Keersporen Diemen-Zuid t.b.v. ZuidasDok Geluidschermen Plantage de Sniep IJmeerlijn Demazo Snelheidsverhoging spoorboog Diemen-Zuid Weesp In het vervolg van de notitie worden eerst de ontwikkelingen beschreven die van invloed zijn op het baanvak door Diemen-Centrum. Daarna komen de ontwikkelingen aan de orde die vooral spelen op het baanvak langs Diemen Zuid. Bij de notitie hoort een overzichtstekening die is opgesteld in opdracht van ProRail. De tekening geeft een schematisch overzicht van de projecten op het spoor in Diemen en directe omgeving (zie bijlage). 2. Baanvak Diemen-Centrum 2.1 Spoorwegovergang Ouddiemerlaan De spoorwegovergang op de Ouddiemerlaan vormt al vele jaren een knelpunt voor het verkeer op de Ouddiemerlaan. Ook voor treinreizigers vormen de spoorbomen een probleem voor het tijdig halen van de trein. Dit leidt tot veel onveilig oversteekgedrag. Ondanks regelmatige handhavingacties blijft dit helaas een dagelijks terugkerend fenomeen. Uit een veiligheidsanalyse van ProRail blijkt dat de spoorwegovergang een hoog risicoprofiel kent. Dit komt vooral door de combinatie met het station Diemen. 1

2 Mede naar aanleiding van een incident op de spoorwegovergang en veel reacties die daarover zijn ontvangen van bewoners, is in overleg ProRail een 3 stappen plan afgesproken: Stap 1: het verbeteren van de markering op de overgang is uitgevoerd. Stap 2: het weghalen van het derde (noordelijke) spoor wordt onderzocht. ProRail verwacht dat dit mogelijk is. Zodra dit onderzoek is afgerond en tot een akkoord leidt, zal dit worden uitgevoerd. Dit kan alleen plaatsvinden tijdens een buitendienststelling van het spoor. Die worden lang van te voren ingepland. ProRail verwacht dit toch in 2013 te kunnen uitvoeren zodra hiervoor toestemming is gegeven. Voorwaarde is wel dat een buitendienststelling hiervoor kan worden benut. De spoorwegovergang wordt door deze maatregel veel smaller. Dit zal de oversteekbaarheid verbeteren. Het perron naar Amsterdam wordt vanaf Diemen-Noord vrij bereikbaar, daar staat dan geen spoorboom meer tussen. Wat precies de gevolgen zijn voor de sluitingstijden is nu nog niet precies bekend. De sporen kunnen in ieder geval sneller worden overgestoken door de verkorte spoorwegovergang. Stap 3: het aanleggen van een structurele oplossing is momenteel onderdeel van het onderzoek en de besluitvorming over OV-SAAL middellange termijn (zie verderop) In het verleden zijn al diverse onderzoeken hiervoor uitgevoerd, al dan niet in combinatie met 4-sporigheid. Het laatste onderzoek was in opdracht van de gemeente Diemen en de Stadsregio Amsterdam. Het eindrapport is opgeleverd in januari 2009 en besproken in de gemeenteraad. In dit rapport zijn diverse varianten in beeld gebracht (spoor/ouddiemerlaan omlaag/omhoog) Een variant met het spoor half omhoog en de weg half naar beneden is schetsmatig verder uitgewerkt in combinatie met 4-sporigheid. De kosten van deze variant werden globaal geraamd op circa 60 mln. euro (+/- 35%). De studie was vooral bedoeld om meer zicht te krijgen op de haalbaarheid en effecten van een ongelijkvloers oplossing. Deze kennis is vervolgens ingebracht in diverse overleggen in de regio en met ProRail. In het regeerakkoord heeft het aanpakken van overwegincidenten hoge prioriteit en wordt een verbeterprogramma aangekondigd Planstudie OV-SAAL middellange termijn Er wordt een forse groei verwacht van het treinverkeer in de corridor Schiphol- Amsterdam-Almere-Lelystad (SAAL). Rijk en regio voeren al geruime tijd overleg over het maatregelenpakket dat noodzakelijk is om de groei van het treinverkeer op te vangen. De basis hiervoor is hoogfrequent spoorvervoer; iedere 10 minuten een sprinter én een intercity per richting ( spoorboekloos rijden ). In 2011 is besloten de besluitvorming uit te stellen tot eind 2012 om op deze wijze een goede integrale afweging te kunnen maken op basis van het onderzoek naar de optimalisatie van de IJmeerverbinding, de uitwerking voor de spoorverbinding via de Hollandse Brug voor de lange termijn én de stap die op de middellange termijn wordt gezet. In de zomer van 2012 zijn de varianten voor de middellange termijn OV SAAL geactualiseerd aan de hand van een aantal nieuwe uitgangspunten en inzichten. Er zijn nu vier varianten waaruit gekozen kan worden. Belangrijk verschil tussen de varianten is de locatie waar geïnvesteerd wordt: in Weesp of in de flanken (4-sporigheid in Almere en tussen Diemen en station Amsterdam Muiderpoort). 2

3 In twee varianten (C en CE) stoppen alle Intercity s in Weesp. Er is voor deze variant een derde eilandperron nodig in Weesp tussen bestaande sporen. In variant C rijden alle intercity s en sprinters in corridor (vaste bestemmingen), terwijl de treinen in variant CE de ene keer naar de ene en de andere keer naar de andere bestemming kunnen rijden (alterneren). Er kan dan van de ene op de andere intercity worden overgestapt op hetzelfde perron in Weesp. In deze variant kunnen ook extra intercity s rechtstreeks tussen Almere en Amsterdam CS rijden zonder te stoppen in Weesp. De varianten E en F bieden een alternerende dienstregeling. In Weesp is dan alleen een sprinterknoop met snelle overstap op hetzelfde perron. Intercity s stoppen dan niet in Weesp. Het verschil tussen de varianten is dat voor variant F twee extra (buiten)sporen worden aangelegd in Weesp, terwijl voor variant E 4-sporigheid wordt aangelegd in Almere en tussen Diemen en Amsterdam Muiderpoort. Deze laatste variant is ongeveer tweemaal zo duur. In het nieuwe regeerakkoord is structureel een extra korting van 250 mln. euro per jaar opgenomen op het Infrastructuurfonds. Vanwege deze korting wil de minister van Infrastructuur en Milieu de prioriteiten opnieuw in kaart brengen in overleg met de regio s. De besluitvorming over dit project is daarom uitgesteld tot maart Het uitvoeringsschema voor het hele maatregelenpakket dat wordt gekozen is nog niet bekend. Aanvankelijk was het planjaar 2020, maar nieuwe vervoerprognoses laten zien dat het systeem van kwartierdiensten, dat in 2016 moet worden ingevoerd, tot 2030 voldoende capaciteit biedt. Het is daarom onzeker wanneer hoogfrequent spoorvervoer gaat worden ingevoerd, dit zou wel eens kunnen doorschuiven naar 2025 of later. Voor Diemen is van belang dat in één variant (E, de duurste variant) 4-sporigheid tussen Amsterdam Muiderpoort en Diemen is opgenomen. Dit betekent dat de spoorwegovergang ongelijkvloers moet worden gemaakt. In de andere varianten is 4-sporigheid bij Diemen niet nodig maar groeit wel het treinverkeer verder door (van 16 naar 24 reizigerstreinen per uur) Naar aanleiding hiervan is door ProRail onderzoek gedaan naar de veiligheidsrisico s op de spoorwegovergang op de Ouddiemerlaan. ProRail heeft vervolgens opdracht gegeven aan Movares om op korte termijn een ongelijkvloerse oplossing globaal uit te werken om zicht te krijgen op de kosten. Hierbij is uitgegaan van 2 sporen met de huidige hoogteligging en de Ouddiemerlaan in een tunnelbak daar onder door. Beide perrons liggen in het schetsontwerp aan de westkant met een aansluiting op de stationsvoorzieningen (parkeren, fietsstallingen, voorrijden). 2.3 Geluidschermen Diemen-Centrum In Diemen-Centrum is sprake van een wettelijke sanering. De gemeente fungeert als opdrachtgever voor ProRail. Alle kosten worden in beginsel betaald door het ministerie van I&M (via Bureau Sanering Verkeerslawaai). In december heeft de gemeente de subsidiebeschikking ontvangen, de werkzaamheden worden uitgevoerd in de periode medio 2013 tot medio Het gaat daarbij om het plaatsen van raildempers en geluidsschermen en zo nodig het treffen van aanvullende gevelmaatregelen bij circa 28 woningen. In het ontwerp voor de geluidschermen is rekening gehouden met de spoorwegovergang en het station. Ter hoogte van de overweg komen uiteraard geen geluidschermen. Ter hoogte van het stationsgebouw komt een acht meter lang laag geluidscherm, direct daarna een geluidsscherm met een hoogte van vier meter tot aan de ringvaart langs A10. Dit scherm is volledig transparant tot en met de fietsenstalling en vervolgens nog 70 meter lang gedeeltelijk transparant. 3

4 Aan de kant van het perron naar Weesp begint het geluidscherm pas vanaf de wachtruimte en krijgt een hoogte van 5 meter tot aan de verbindingsboog naar Diemen-Zuid. De buitenzijde van de geluidsschermen (behalve waar deze volledig transparant zijn) wordt voorzien van een gevarieerde beplanting. Als de spoorwegovergang wordt vervangen door een ongelijkvloerse oplossing betekent dit dat de geluidschermen aan de zuidkant zou kunnen worden doorgetrokken en het geluidgat aan de zuidkant dan zou kunnen worden gedicht. Aan de noordkant komt alleen een kort laag geluidscherm ter hoogte van de beheerderswoning bij de begraafplaats. Als het derde spoor wordt weggehaald zou dit geluidscherm dichter bij de resterende twee sporen worden geplaatst. Dit is medegedeeld aan ProRail, of het plan hierop wordt aangepast is nog niet bekend. Indien de ligging van de sporen wijzigt (horizontaal en/of verticaal) dan zullen ook de overige geluidschermen moeten worden aangepast. 2.4 Verbindingsboog Watergraafsmeer Diemen-Zuid In 2009 is door DHV ook onderzocht wat de ruimtewinst zou zijn als de huidige verbindingsboog tussen het spoorwegemplacement Watergraafsmeer zou komen te vervallen. Indien nodig zou in plaats hiervan er een verbindingsboog kunnen komen ter hoogte van de studentenflats. Conclusie van deze verkenning was dat er weliswaar ruimte vrijkomt, maar door de ligging tussen A1, A10, volkstuinen en begraafplaats de mogelijkheden tot herontwikkeling beperkt zijn. Het opheffen van de bestaande verbindingsboog en aanleg van een nieuwe kleine verbindingsboog is alleen in kader van het project Demazo (zie verder op in de notitie) ooit onderzocht. Recente inzichten in kader van Demazo hebben een ander beeld opgeleverd waardoor handhaving van de bestaande boog nu uitgangspunt is. In alle andere onderzoeken en plannen die nu bekend zijn komt het opheffen van de huidige verbindingsboog niet voor. 3. Baanvak Diemen-Zuid 3.1 Tracébesluit OV-SAAL korte termijn In 2010 is door de minister van (toen nog) Verkeer en Waterstaat het Tracébesluit Spoorweguitbreiding Schiphol-Amsterdam-Almere-Lelystad, maatregelen korte termijn, Traject Hoofddorp-Diemen genomen. Dit besluit richt zicht op de periode tot en met Voor Diemen gaat het om het baanvak tussen station Duivendrecht en de spoorbrug naar Weesp. Voor Diemen bevat dit tracébesluit alleen het nemen van geluidmaatregelen. Aanvankelijk was sprake van het plaatsen van extra geluidschermen. Uiteindelijk is in plaats hiervan gekozen voor het vervangen van de houten dwarsliggers door betonnen dwarsliggers. Ook worden raildempers geplaatst tot aan de Diem, dus niet in het buitengebied. De uitvoering vindt plaats in Omdat voor enkele woningen de geluidbelasting hoger wordt is met ProRail afgesproken dat zij financieel zullen bijdragen aan de geluidschermen die de gemeente moet plaatsen vanwege de woningbouw op Plantage de Sniep. Uiterlijk in 2016 moet de gemeente de aanvraag hiervoor indienen bij ProRail. In het ontwerp-tracébesluit was ook nog sprake van een wachtspoor bij Diemen-Zuid voor goederentreinen. In het tracébesluit is dit wachtspoor komen te vervallen. In het tracébesluit zijn enkele maatregelen opgenomen om het risico dat verbonden is aan het vervoer van gevaarlijke stoffen te verminderen. Ook zijn afspraken vastgelegd om de ontwikkeling van dit (groeps)risico te monitoren. Indien het 4

5 groepsrisico toeneemt (wat niet de verwachting is) dan zal de mogelijkheid tot het treffen van extra maatregelen worden onderzocht. In het kader van OV-SAAL korte termijn wordt onderzoek gedaan naar mogelijkheden om in te kunnen grijpen bij verstoring van de dienstregeling. Hiervoor is ook het spoor bij Diemen-Zuid in beeld. In incidentele gevallen kunnen hier dan treinen gaan keren die terug moeten naar station Weesp. Een uitgewerkt plan is nog niet ontvangen van ProRail. Het gaat daarbij waarschijnlijk om medegebruik van dezelfde keersporen die hierna aan de orde komen. 3.2 Keersporen Diemen-Zuid t.b.v. ZuidasDok Op 9 juli 2012 is door de minister van Infrastructuur en Milieu de Structuurvisie ZuidasDok vastgesteld. Bij de structuurvisie hoort een bestuursovereenkomst tussen het rijk, de provincie Noord-Holland, stadsregio Amsterdam en gemeente Amsterdam. De structuurvisie heeft als doel om de Zuidas te ontwikkelen tot een toplocatie voor internationale bedrijven met de daarbij behorende voorzieningen. Daar hoort ook een hoogwaardig OV-knooppunt Amsterdam Zuid bij. De grote bundel aan infrastructuur op de Zuidas vormt een forse barrière. Daarom is in de visie opgenomen dat de A10 in een tunnel komt te liggen. Voor deze ontwikkeling zijn keersporen nodig voor binnenlandse hogesnelheidstreinen. Deze treinen kunnen niet op het station Zuid keren omdat dit daar teveel spoorcapaciteit vergt. Daarom zijn diverse locaties onderzocht en zijn uiteindelijk twee locaties overgebleven; aan de oostkant van station Diemen-Zuid en aan de westkant van station Duivendrecht. Ondanks de bezwaren van de gemeente Diemen tegen deze locatie is in de voorkeursbeslissing toch de locatie bij Diemen-Zuid opgenomen. Volgens ProRail zijn de keersporen nodig vanaf Aanleg start dan vermoedelijk na Of ze ook echt nodig zijn is onzeker. Het kan ook zijn dat ervoor wordt gekozen om de treinen door te laten rijden naar bijvoorbeeld Almere. De locatie in Diemen-Zuid biedt volgens ProRail geen mogelijkheden voor extra voorzieningen zoals schoonmaken en bevoorrading en ook geen doorgroeimogelijkheden. Als dat wel nodig is zal alsnog gekozen moeten worden voor de locatie aan de westkant van station Duivendrecht. Voor het keren van de binnenlandse hogesnelheidstreinen worden twee bestaande sporen gebruikt aan de oostkant van het station Diemen-Zuid. Deze twee sporen liggen binnen de bestaande twee doorgaande sporen. Extra ruimtebeslag wordt daarom nauwelijks verwacht. Deze treinen zijn ongeveer 200 meter lang. Onbekend is hoeveel treinen hier precies gaan keren in de dag- en in de nachtperiode. Uitgangspunt is vier treinen per uur. s Nachts zullen dit er waarschijnlijk minder zijn. De keersporen hebben geen gevolgen voor de bediening van station Diemen-Zuid. De precieze gevolgen voor geluid zijn ook nog niet bekend. In de milieueffectrapportage wordt aangegeven dat een toename van 1 tot 1,1 db wordt verwacht. Dit wordt aangemerkt als een aanvaardbare geluidstoename. Daarbij is uitgegaan van vier treinen per uur overdag en in de avond en twee treinen per uur in de nachtperiode. In de bestuursovereenkomst is over de inpassing van de keersporen opgenomen dat de partijen in overleg treden met de gemeente Diemen om tot de meest optimale oplossing te komen voor alle betrokkenen. 5

6 3.3 Geluidschermen Plantage de Sniep Vanwege de woningbouw op Plantage de Sniep zijn geluidschermen noodzakelijk langs het spoor. De precieze lengte en hoogte van de schermen is afhankelijk van de invulling van de woningbouwplannen en van de ontwikkelingen op het spoor zelf. De geluidschermen worden geplaatst door ProRail in opdracht van de gemeente Diemen. Zoals hiervoor al aangegeven, zijn er op basis van het tracébesluit OV-SAAL korte termijn afspraken gemaakt met ProRail. Deze afspraken houden in dat ProRail financieel bijdraagt voor een bedrag van excl. BTW. De aanvraag door Diemen moet uiterlijk in 2016 plaatsvinden. De afgelopen tijd heeft overleg met ProRail plaatsgevonden over de juiste input voor het geluidonderzoek dat de gemeente laat uitvoeren. Het gaat om de inmeting van de huidige situatie en de te verwachten groei en samenstelling van het treinenaanbod. Op basis van de resultaten van het geluidonderzoek zal met ProRail besproken worden wanneer, welke schermmaatregelen nodig zijn en welke financiële bijdrage daarbij hoort. Het gaat dan niet alleen om de realisering maar ook om beheer en onderhoud. Daarbij zullen ook de andere ontwikkelingen op het spoor worden betrokken (keersporen ZuidasDok, OV-SAAL) Dit laatste kan ook gaan gelden voor de herontwikkeling van Bergwijkpark-Noord. Ook hier kan sprake zijn van woningbouw vlakbij het spoor waarvoor aanvullende geluidmaatregelen langs het spoor noodzakelijk kunnen zijn. 3.4 IJmeerlijn In opdracht van het Rijk en de regio heeft een marktverkenning plaatsgevonden naar de mogelijkheden om een IJmeerlijn aan te leggen tussen Almere en Amsterdam Zuid via IJburg en Diemen-Zuid. Daarbij was het de opdracht om te komen tot een substantiële kostenreductie ten opzichte van eerdere voorstellen voor een IJmeerlijn. Door drie marktpartijen zijn plannen opgesteld voor een metroverbinding. In alle drie de plannen loopt het tracé over Diemens grondgebied tussen IJburg en station Diemen-Zuid. Een optie is de toevoeging van een metroverbinding tussen station Diemen-Zuid en station Bijlmer ArenA. In de plannen zit ook een keerspoor naar de metrowerkplaats Diemen. Parallel hieraan is door het Rijk een alternatief uitgewerkt via bestaand spoor over de Hollandse brug. Daarnaast heeft de Stichting Almere Bereikbaar zelfstandig een alternatief uitgewerkt met een metrolijn door het IJmeer via Muiden in plaats van IJburg. Door het Rijk is daarna alle beschikbare informatie op een rij gezet en samengevat in een consultatienotitie waarop dit najaar kon worden gereageerd. In de reactie van de gemeente is aangegeven dat een bovengrondse IJmeerlijn als groot nadeel heeft dat er een nieuwe doorsnijding komt van Diemen in de Diemerpolder tussen Diemen-Noord en de Diemen. De inpassing zal zeer zorgvuldig moeten gebeuren. Tevens zullen geluidmaatregelen moeten worden getroffen om geluidhinder voor omwonenden te minimaliseren. Deze kosten dienen allemaal te worden meegenomen in de vergelijking en afweging van de alternatieven. Voordeel van een IJmeerlijn voor Diemen kan zijn een extra metrostation bij Plantage de Sniep en de keerlus van tramlijn 9. Tot nu toe is dit echter alleen een optioneel station waardoor de meerwaarde voor Diemen dus nog erg onzeker is. Groot voordeel van het alternatief via de Hollandse Brug en van de Stichting Almere Bereikbaar is dat de nieuwe doorsnijding van Diemen in de Diemerpolder achterwege blijft. 6

7 Ook voor dit project geldt dat vanwege de extra korting op het Infrastructuurfonds de minister van Infrastructuur en Milieu eerst de prioriteiten opnieuw in kaart wil brengen in overleg met de regio s. De besluitvorming over dit project is daarom ook uitgesteld. Het gaat hierbij om een lange termijn project dat vermoedelijk pas na 2025 aan de orde is en sterk afhankelijk is van de verdere ontwikkeling van IJburg 2 e Fase en Almere. 3.5 Demazo Demazo staat voor Demarcatiezones Spoorring Amsterdam. Dit betreft een gemeenschappelijk project van de gemeente Amsterdam en ProRail om tot een goed overzicht en ook afstemming te komen tussen alle spoorontwikkelingen en ruimteclaims rond het spoor in Amsterdam. Omdat de spoorring Amsterdam voor een deel in Diemen ligt (en Ouder-Amstel), is dit project ook voor Diemen van belang. Belangrijke onderwerpen in Demazo zijn de routering van goederentreinen en het gebruik van de spoorwegemplacementen. In een samenwerkingsdocument uit 2009 zijn o.a. afspraken opgenomen over uit te voeren onderzoeken. Voor Diemen is vooral van belang dat op termijn een verlegging van de route van goederentreinen aan de orde kan zijn. Daardoor zouden minder goederentreinen via station Amsterdam Amstel gaan rijden. In plaats daarvan zouden dan meer goederentreinen via Diemen en Diemen Zuid gaan rijden. Volgens ProRail dienen hiervoor de verbindingsbogen bij Diemen en bij Venserpolder te worden aangepast. Uit recent ambtelijk overleg met Amsterdam is gebleken dat er voorlopig geen verdere stappen worden verwacht op dit punt. De komende jaren tot na 2020 blijft de route via het Amstel station in gebruik. In het onderzoek en de planvorming voor Plantage de Sniep en Bergwijkpark-Noord hoeft hiermee vooralsnog geen rekening te worden gehouden. 3.6 Snelheidsverhoging spoorboog Diemen-Zuid Weesp Uit de informatie van ProRail is naar voren gekomen dat er binnen het project OV- SAAL middellange termijn ook sprake is van een aanpassing van de spoorboog tussen Diemen-Zuid en de Diem ter hoogte van het sportpark. Deze boog is nu vrij scherp waardoor er een snelheidsbegrenzing geldt van 80 km/uur. ProRail wil dit verhogen naar 100 km/uur. Welke gevolgen dit precies heeft voor het ruimtebeslag, geluidhinder en geluidmaatregelen is nu nog niet bekend. Bijlagen: - Overzichtstekening ProRail Achtergrondinformatie: - Inpassingstudie Stationsgebied Diemen (centrum), DHV Inpassingstudie gebiedsontwikkeling goederenboog, DHV, Tracébesluit Spoorweguitbreiding Schiphol-Amsterdam-Almere-Lelystad, maatregelen korte termijn, Traject Hoofddorp-Diemen, Notitie Resultaten markverkenning IJmeerlijn, Structuurvisie ZuidasDok Versie