Tweede Kamer der Staten-Generaal

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Tweede Kamer der Staten-Generaal"

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Rijksbegroting voor het jaar Hoofdstuk XIII Ministerie van Economische Zaken (energiebeleid) Nr LIJST VAN ANTWOORDEN Ontvangen 26 oktober Met Pechiney Nederland B.V. zijn besprekingen gevoerd over de elektriciteitsprijs met name in relatie tot de problematiek van de kosten van het gedeelte conventionele stroom. Dit in het licht van de internationaal zeer lage stroomprijzen van aluminiumproducenten. De besprekingen, die overigens op een enkel punt nog worden voortgezet hebben tot het resultaat geleid dat de elektriciteitskosten van Pechiney Nederland B.V. thans weer in lijn liggen met die van de andere producenten in de wereld. De vragen zijn gedrukt onder nr. 19. Het onderzoek, dat door deskundigen uit de industrie is uitgevoerd, heeft in grote lijnen het volgende opgeleverd: 1. De stroomprijsverschillen voor de grote industriële verbruikers zoals die in 1982 bestonden tussen Nederland enerzijds en de ons omringende landen anderzijds zijn, mede dankzij de restitutieregeling (vrijwel) verdwenen. 2. Na beëindiging van de restitutieregeling ( ) zou de Nederlandse industrie bij ongewijzigd beleid weer in een nadelige positie komen te verkeren. Op grond hiervan wordt in het rapport geconcludeerd dat een voortzetting van de restitutieregeling noodzakelijk is. 3. Frankrijk verliest in de periode tot 1987 als gevolg van voorziene tariefswijzigingen een deel van zijn uitzonderlijke positie, doch behoudt lage stroomprijzen, die onder het niveau van de andere landen liggen. Deze maatregelen zijn niet alle in de beschouwing van het rapport betrokken. 4. De tarieven in de industriële concentratiegebieden in de BRD blijven een sterkere degressie vertonen dan in andere landen als gevolg van kortingen en specifieke toerekening van brandstofkosten aan grote afnemers. Naar aanleiding van de conclusie onder 2 zij opgemerkt dat de restitutieregeling duidelijk een tijdelijk karakter draagten dat een oplossing gevonden moet worden door structurele maatregelen in de vorm van aanpassing van de brandstofinzet in centrales, efficiencyverbetering, elimineren van oneigenlijke elementen in de tarieven zoals winstneming en herstructurering van de tarieven. Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr. 28 1

2 3 In de conclusie van de Government Board Meeting op ministerieel niveau van 8 mei 1983 wordt gesproken over het vermijden van «undue dependence on any one sou ree of gas imports... with emphasis on non-indigeneous OECD sources». Dit criterium wordt niet nader gekwantifn ceerd; in de praktijk hanteert men per land het criterium van max. 30% afhankelijkheid van non-indigeneous OECD sources. De mate waarin sprake is van «undue dependence» moet verder worden bezien in het licht van maatregelen die gasmaatschappijen treffen om de leveringszekerheid te vergroten; bijvoorbeeld opslag van gas, afschakelbare contracten en grotere flexibiliteit in andere inkoopcontracten. 4 Gelet op het feit dat er geen sprake was van wezenlijke veranderingen ten opzichte van de situatie zoals aangegeven in het Elektriciteitsplan 1987/88 en er uit voorzieningsoogpunt in verband met de bestaande overcapaciteit en geringe verbruiksgroeiverwachtingen, geen noodzaak was om nieuwbouwbesluiten te nemen voor de periode tot en met het planjaar 1988/89, heeft de SEP afgezien van het uitbrengen van het Elektriciteitsplan 1988/89. Hierbij speelde tevens een rol dat de besluitvorming rond de Brede Maatschappelijke Discussie nog niet is afgerond. Overigens is de SEP voornemens op korte termijn Elektriciteitsplan 1988/89/90 uit te brengen. 5 en 6 De verschillen tussen het E-plan '87/'88 en het jaarverslag 1983 van de SEP zijn als volgt te verklaren. Tussen het opstellen van het E-plan en het jaarverslag moet rekening gehouden worden met een tijdsverschil van tenminste 6 maanden hetgeen betekent dat in het jaarverslag mutaties zijn verwerkt welke nog niet tijdens de opstelling van het E-plan bekend waren. De mutaties kunnen toegeschreven worden aan het vervroegde buiten bedrijf stellen van drie centrales (253,7 MW), een herwaardering van 3 centrales door middel van SEP-proeven wat resulteerde in extra vermogen van ca. 58 MW. Daarnaast is in het jaarverslag geen rekening gehouden met het uit bedrijf nemen van 3 centrales in verband met ombouw op kolen (1280 MW) en met zelfopwekkers. Tevens dient rekening te worden gehouden met afrondingsverschillen. Het verschil tussen de schatting in het EGD-jaarverslag en die in het SEP-jaarverslag is met name gelegen in de hiervoor genoemde vervroegde amovering van drie centrales. Gesteld kan worden dat per 21 december MW produktievermogen stond opgesteld in de openbare sector, zijnde MW volgens het SEP-jaarverslag minus de buitengebruikstelling van de om te bouwen eenheden. Naar verwachting zal in 1988 ongeveer MW aan centraal en decentraal vermogen opgesteld staan. 7 Ten aanzien van gerealiseerde jaren worden periodiek uitgebreide energiebalansen opgesteld door het CBS. (publikatie: de Nederlandse Energiehuishouding). Energiebalansen van geprojecteerde jaren zullen binnenkort gepubliceerd worden in de ESC-publikatie «het EZ-referentiescenario 1984». 8 De verdubbeling van het «overige» finaal energieverbruik naar energiedrager tussen 1982 en 2000 kan voor 40% toegeschreven worden aan meer stadsverwarming en voor 20% a.g.v. toepassing van zonne-energie en decentraal windvermogen. De resterende 40% kan tenslotte toegerekend worden aan warmteterugwinning in de industrie en in de raffinage. Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr. 28 2

3 Op 14 januari 1983 heeft het kabinet besloten tot en met 1987 gelden ter beschikking te stellen ten behoeve van het Energiebesparingsprogramma Rijksoverheid. Het programma wordt gefinancierd door bijdragen van alle departementen, gebaseerd op het energieverbruik van de departementen. In bijgaande tabel wordt een overzicht van de hoogte van de bijdragen gegeven. Voor de financiële inspanningen van voorgaande jaren wordt verwezen naar de antwoorden van vorig jaar. Hiernaast wordt op elk departement bij aanschaffingen het energie-aspect in ogenschouw genomen. Met name bij Defensie is energiebesparing een van de aandachtspunten bij de aanschaf van roerende goederen. Overzicht Inspanning en Energiebesparing De bijdragen van de departementen aan het Energiebesparingsprogramma Rijksoverheid bedragen jaarlijkstoten met 1987 (op verplichtingenbasis): x f 1000 Algemene Zaken 290 Buitenlandse Zaken F 290 Justitie Binnenlandse Zaken Onderwijs en Wetenschappen Financiën Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Verkeer en Waterstaat Economische Zaken Landbouw en Visserij Sociale Zaken Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur Totaal Ten behoeve van energiebesparende maatregelen bij het Wetenschappelijk Onderwijs, heeft het departement buitendien jaarlijks een bedrag van minstens f 10 min. beschikbaar. Ook het departement van Defensie besteedt de gelden (minstens f 6 min. per jaar op kasbasis) voor een energiebesparingsprogramma in eigen beheer. 10 Zoals in de heroverwegingsnota energiebesparing (Deelrapport 27, T.K , 16625, nr. 32) aangegeven, is de doelstelling in de Nota Energiebeleid Deel I kwalitatief van aard; dat houdt in dat alle besparingen zijn na te streven die maatschappelijk rendabel zijn bij bepaalde prijsveronderstellingen. Het in de Nota Energiebeleid genoemde streefcijfer van 40% efficiency-verbetering voor het jaar 2000 ten opzichte van jaar 1973 is bepaald aan de hand van een in 1979 gehanteerd prijzenpad. Inmiddels wordt de energiebesparing in 1983 ten opzichte van 1973 geraamd op ca. 20%. Volgens de streefcijfers in Nota Energiebeleid zou dit percentage pas na 1985 worden bereikt. Dit is met name een gevolg van de aanzienlijk hogere energieprijzen na de tweede oliecrisis van 1979/1980. De grote behaalde energiebesparing behoeft niet te betekenen dat de efficiencyverbetering in 2000 ten opzichte van 1973 belangrijk hoger zal uitkomen dan de genoemde 40%. Dit kan onder meer verklaard worden door de gematigde vooruitzichten ten aanzien van de ontwikkeling van de energieprijzen op lange termijn. In dat verband kan opgemerkt worden dat de tot nog toe verrichte investerinqen in energiebesparing de meest rendabele betroffen. Voorts hebben de schoksgewijze prijsstijgingen in het verleden Tweede Kamer, vergaderjaar ,18600 hoofdstuk XIII, nr. 28 3

4 eveneens een belangrijke stimulans gevormd om energie te besparen door middel van energiezuinig gedrag. Overigens mag worden verwacht dat door het naijlen van met name omvangrijke energiebesparende investeringen in een aantal sectoren (met name industrie en gebouwde omgeving) de komende jaren de te realiseren energiebesparing nog aanzienlijk zal zijn. 11 en 15 Ten behoeve van energiebesparende maatregelen in instellingen in de non-profitsector wordt in het algemeen een beroep gedaan op de subsidieregeling «Geldelijke Steun Beperking Energieverbruik in de Non-Profitsector». Ervaringen met deze nu 3,5 jaar functionerende regeling leren dat in een aantal deelsectoren niet in verhouding tot het aanwezige potentieel tot het treffen van energiebesparende maatregelen wordt overgegaan. De stagnatie in enkele van de deelsectoren wordt veroorzaakt door de financieringsstructuur: Door de subsidiërende instantie (b.v. een departement) worden zoals bij het beroepsonderwijs de energiekosten op declaratiebasis vergoed, ongeacht de hoogte hiervan. Ook worden beperkingen opgelegd aan de aard van de bestedingen of zijn de beschikbare budgetten te klein om de energiebesparende investeringen uitte plegen. In nauw overleg met het Ministerie VROM (als uitvoerder van de bovengenoemde regeling) en met de betrokken departementen wordt naar oplossingen gezocht voor de aanwezige knelpunten. Binnen het departement van Onderwijs en Wetenschappen is, na overleg met mijn departement en met het departement van Financiën, een aangepaste regeling in voorbereiding. Tevens wordt een door de NEOM uit te voeren onderzoek voorbereid naar het potentieel en de knelpunten in de non-profitsector, waaruit een indicatie voor de te kiezen oplossingsrichting zal moeten blijken. 12 De berekeningen die ten behoeve van de beslissing over stadsverwarmingsprojekten worden opgesteld hebben noodzakelijkerwijs een gecompliceerd karakter. Factoren die bij deze berekeningen aan de orde komen zijn onder meer de aard en de omvang van de investeringen ten behoeve van warmte-opwekkingsinstallaties en ten behoeve van het transport" en distributiesysteem, de toedeling van kosten en opbrengsten aan onderdelen van het systeem, de (toekomstige) energieprijzen, de optimalisatie van het uitvoeringstempo van het projekt etc. Degenen die direct of indirect bij de besluitvorming met betrekking tot stadsverwarmingsprojekten betrokken zijn, hebben niet altijd op voorhand al de specifieke kennis om direct volledig inzicht te kunnen hebben in alle bovengenoemde factoren, mede door het incidentele karakter van deze beslissingen. Bij de voorbereiding van de besluitvorming dient dan ook veel aandacht aan de voorlichting van de betrokkenen besteed te worden. Het is om deze redenen van groot belang dat een goede kosten-baten analyse met afweging van alle factoren en met inbegrip van gevoeligheidsanalyses wordt uitgevoerd, waardoor een verantwoorde beslissing met inzicht in alle factoren die voor het projectresultaat bepalend zijn, kan plaatsvinden. 13 Met grootverbruikers van elektriciteit kunnen zogenaamde regiecontracten worden afgesloten, waarbij de afname in de piek door het elektriciteitsbedrijf gestuurd kan worden. Zo kan overeengekomen worden dat de afnemer gedurende een bepaalde periode geheel of gedeeltelijk afgeschakeld wordt. Ook de afnemer zelf kan door middel van meet-apparatuur e.d. peak-shaving toepassen. Deze mogelijkheden zijn aanwezig wanneer het produktieproces van de afnemer zo'n afschakeling toelaat, of wanneer de afnemer terug kan vallen op eigen elektriciteitsopwekking. Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr. 28 4

5 De stimulans om van deze mogelijkheden gebruik te maken moet komen uit de tariefstructuur. In VEEN-verband wordt dan ook aandacht besteed aan een grotere differentiatie van de tarieven naar het moment van afname. De regering beschouwt dit in beginsel als een positieve ontwikkeling en dit is ook een element in het kader van de tariefbevoegdheden die voorzien worden in de wetgeving naar aanleiding van het regeringsstandpunt inzake de reorganisatie van de elektriciteitssector. 14 In de hieronder volgende sectoren zijn de sectoronderzoeken energiebesparing afgerond: papier- en kartonindustrie textielveredelingsbedrijven zuivelindustrie asphaltmenginstallaties wassalons kunststofspuitgietbedrijven industriële en ambachtelijke bakkerijen Daarnaast vinden er momenteel sectoronderzoeken plaats in de volgende sectoren: Sector Afrondingsdatum Mengvoederindustrie 1985 Suikerindustrie 1985 Vloerbedekkingindustrie 1985 Gras- en groenvoerdrogerijen 1986/'87 Rioolwaterzuiveringsinstallaties (oxydatiesloot) 1985/'86 De resultaten van de sectoronderzoeken worden door NEOM, PEO en SVEN verwerkt in de marktintroductie", onderzoeks- en voorlichtingsactiviteiten. Voor de sectoronderzoeken is voor 1985 f 1,5 min. begroot. Tenslotte zijn in een aantal sectoren van het midden- en kleinbedrijf een aantal branche-onderzoeken uitgevoerd. 16 Op grond van kabinetsafspraken in het kader van de beperking van de overheidsuitgaven, worden met ingang van 1985 geen middelen voor subsidiëring meer op de begroting van EZ opgenomen. Dit betekent dat de subsidiëring 1 jaar eerder is beëindigd dan aanvankelijk was gepland. 17en 19 Stadsverwarming is vooral belangrijk in Denemarken, Zweden, Engeland en West-Duitsland. Denemarken geeft sinds kort geen subsidies meer aan s.v.-projekten. De bestaande projekten zijn goed rendabel. In het verleden zijn gerichte subsidies niet nodig geweest om s.v. van de grond te tillen. Meer indirecte subsidies, t.g.v. werkgelegenheidsprojekten hebben een gunstig effect gehad op de ontwikkeling van s.v.-projekten, evenals de planmatige aanpak (op nationaal en lokaal niveau) van warmtedistributie. Plaatselijke commerciële warmtedistributiebedrijven kunnen van de gemeenten gegarandeerde leningen betrekken van commerciële financiers. De warmtekrachtcentrales vallen onder verantwoordelijkheid van de lokale overheid. Zweden geeft 10% subsidie over de investeringen van de warmtedistributievoorzieningen. Voor warmteproductievoorzieningen kan door de overheid een subsidie van 10% van de investeringen verstrekt worden met een maximum van 7,5 min. Skr per project, onder voorwaarde dat een vaste brandstof (kolen, hout e.d.), een warmtepomp of afvalwarmte wordt Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr. 28 5

6 gebruikt. De bestaande s.v.-projekten worden geëxploiteerd door commerciële bedrijven en zijn goed rendabel. Tenslotte kunnen de bewoners voor de benodigde investeringen voor huisinstallaties een lening afsluiten met een aanzienlijk lagere rente dan de marktrente. Engeland. In Engeland moeten s.v.-projekten concurreren met relatief goedkoop aardgas. De overheid geeft geen subsidies aan collectieve verwarmingssystemen. West-Duitsland. Hier verschillen de regelingen per deelstaat. De subsidies zijn afhankelijk van brandstofinzet en de aard van de techniek, maar bedragen nooit meer dan 42,5% van de investeringskosten. Deze subsidies kunnen opgebouwd worden uit: 1. 7,5% subsidie van de totale investeringen indien een WK-centrale wordt geïnstalleerd DM per KWe opgesteld vermogen indien sprake is van een kolengestookte WK-centrale 3. Investeringssubsidie van 15-30% (afhankelijk van de lokatie) voor (kolengestookte) warmteproductie bij een WK-centrale en voor de warmtedistributie. 4. In sommige gevallen worden leningen verstrekt met een rente, die 2% lager is dan de marktrente. 5. In Hessen bestaat een speciaal stadsverwarmingsstimuleringsprogramma, waarin 30% subsidie op de investeringen wordt verstrekt. Bij de evaluatie van de financiële steun aan stadsverwarming is gebleken dat vooral de risico-dracht een centrale rol vervult. Het effect van stimulering kan echter met name bij stadsverwarming moeilijk kwantitatief aangegeven worden, omdat bij de besluitvorming nog een groot aantal andere factoren, die voor een deel afhankelijk zijn van de lokale omstandigheden, een rol spelen. Hierbij kan als voorbeeld genoemd worden het kostenniveau van het meest gerede concurrerende vervormingssysteem in de uitgangssituatie. Samengevat is het aantal huizen dat verwarmd wordt d.m.v. collectieve verwarmingssystemen: - In Denemarken: 80% van alle huizen - In Zweden: 50% van alle huizen - In Engeland: 1 a 2% van alle huizen - In Duitsland: 20% van alle huizen Ter vergelijking: - In Nederland 10% van alle huizen. 18 Met enkele gemeenten die hun stadsverwarmingsprojekten hebben beëindigd zijn afspraken gemaakt over het door het Rijk overnemen van een gedeelte van de uit de beëindiging van die projekten voor de desbetreffende gemeenten voortvloeiende nadelen. Hierbij is overigens sprake van uiteenlopende oorzaken en omstandigheden en niet van onderzoek in nationaal verband of gewekte verwachtingen. De uit bovengenoemde afspraken voortvloeiende uitgaven worden verantwoord op het artikel «Bevordering van de beperking van het energieverbruik» van de begroting van het Ministerie van Economische Zaken. 20 Het is inderdaad juist dat technisch-economische ontwikkelingen een meerflexibele toepassing vanstads- en aanverwante verwarmingssystemen in bestaande bebouwing mogelijk maken. Bij de marktintroductie van kleinschalige w/k-installaties verleent NEOM, via een afzonderlijk programma, financiële steun. Voorts wordt door NEOM in samenwerking met VESTIN gewerkt aan technisch onderzoek op het gebied van s.v. 21 Met de thans in uitvoering of in voorbereiding zijnde projekten zijn ± woningequivalenten gemoeid welke een jaarlijkse energiebesparing van 500 min. m 3 aardgasequivalent (in voltooide fase) kunnen opleveren. Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr. 28 6

7 In het algemeen worden de mogelijkheden voor het realiseren van stadsverwarmingsprojecten thans geringer geacht dan enkele jaren geleden werd aangenomen. Dit geldt met name voor nieuwbouwprojekten; de bestaande bebouwing biedt meer perspectieven. De toekomstige ontwikkeling van stadsverwarming is echter met onzekerheden omgeven. Deze zal o.m. afhangen van een aantal factoren zoals de (toekomstige) ontwikkeling van de energieprijzen, technische en economische ontwikkelingen op het gebied van de stadsverwarming zelf dan wel op het gebied van concurrerende energie-opties zoals warmtepompen en kleinschalige warmte-kracht installaties als wel de risicodracht. 22 Een dezer dagen zal in een brief van de minister van Economische Zaken en de staatssecretaris van VROM aan de Eerste en Tweede Kamer worden ingegaan op dit advies. Het interdepartementale overleg en het daartoe noodzakelijke voorbereidende onderzoek hebben meer tijd gevergd dan aanvankelijk werd voorzien. 23 De subsidieregeling GIVEG/HR-toestel en economizer 1981 zal inderdaad ultimo '84 worden beëindigd. De regeling heeft een tijdelijk karakter zoals ook blijkt uit de toelichting op de regeling. Ten aanzien van de economizer kan gesteld worden dat de afzet van deze apparaten niet voldoet aan de verwachtingen daaromtrent ten tijde van de introductie. Belangrijkste reden lijkt de relatief hoge aanschafprijs te zijn (in absolute zin bijna gelijk aan een goedkope conventionele ketel). De terugverdientijd is daardoor veelal meer dan 5 jaar. Bovendien wenst de consument niet het risico te lopen dat de bestaande ketel binnen de terugverdientijd van de economizer vervangen moet worden. 24 Gerealiseerde grootschalige samenwerkingsvormen tussen industrieën en elektriciteitsbedrijven voor zover bekend betreffen Delesto (AKZO Delfzijl en EGD) en Crown van Gelder Velsen (in samenwerking met de PEN). Aan gerealiseerde samenwerkingsverbanden op het terrein van kleinschalige WKK kunnen o.a. genoemd worden projecten van de nutsbedrijven van Schiedam, Naaldwijk en Schipluiden. Opgemerkt zij dat ook vele andere nutsbedrijven plannen in deze richting ontwikkelen. Een aantal van dergelijke projecten (waaronder Botlek Oost en West, Bergen op Zoom) zijn niet gerealiseerd. Redenen daarvoor zijn vooral gelegen in het verlies van autonomie voor de betreffende industrie en het niet kunnen en willen garanderen van een bepaalde warmte-afname gedurende een aantal jaren. Ook verschillen in te hanteren rendementscriteria tussen industrie en nutsbedrijven spelen een rol. 25 Er kunnen twee vormen van terugleververgoedingen worden onderscheiden: a. de vergoeding bij gegarandeerd vermogen (boven 2 MWe) b. de vergoeding bij ongegarandeerd vermogen. Bij de vergoeding onder a. wordt behalve een brandstofvergoeding, gebaseerd op 50% olie/50% gas, een vermogensvergoeding en een vergoeding voor bediening en onderhoud gegeven. De regeling, die thans gunstig voor DEO-vermogen uitvalt gezien de hoge vergoeding voor de brandstofcomponent, wordt thans volgens afspraak geëvalueerd en zo nodig per 1-1-'85 aangepast aan de feitelijke situatie. De regeling ad b. voorziet in een vergoeding van 80% van de uitgespaarde brandstofkosten bij het elektriciteitsbedrijf. Deze regeling wordt thans door de VEEN herzien, waarbij genoemd percentage wordt verhoogd naar de Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr. 28 7

8 volledig uitgespaarde brandstofkosten minus een correctie van 10% voor net- en regelverliezen. Waar ongegarandeerd vermogen naar de mening van de elektriciteitswereld geen vermogen bespaart, wordt er vooralsnog geen vermogensvergoeding gegeven. Overigens is de regering van mening dat dit laatste punt nader onderzocht dient te worden in een overleg met betrokkenen over terugleververgoedingen voor DEO-vermogen, met als uitgangspunt de uitgespaarde kosten in de openbare voorziening. De hoogte van terugleververgoedingen speelt bij investeringsbeslissingen in DEO-vermogen een relatief bescheiden rol. De rentabiliteit ervan wordt immers primair bepaald door de afweging van de kosten van het zelf opwekken van stroom en warmte ten opzichte van het inkopen van stroom voor het eigen gebruik en afzonderlijke opwekking van warmte. Ook de mogelijkheid van doorlevering speelt nog een rol, waarover afspraken zijn gemaakt die ook eind van dit jaar geëvalueerd zullen worden. 26 De SEP heeft onlangs een technisch/economische evaluatie uitgevoerd naar de mogelijkheden om voor bestaande olie/gas-centrales gasturbines te plaatsen. Gebleken is echter dat het brandstofkostenvoordeel door verhoging van het rendement in de meeste gevallen niet opweegt tegen de extra kosten van de investeringen. Slechts in een zeer beperkt aantal gevallen zal van een economisch verantwoorde optie sprake zijn. De resultaten van de evaluatie zullen in het komende Elektriciteitsplan worden weergegeven. Met de voorschakeling kan veelal een brandstofbesparing van ruim 10% ten opzichte van de oorspronkelijke situatie worden gerealiseerd. Aangezien nog niet bekend is hoe groot het economisch potentieel is kan nog niet worden aangegeven hoe groot de totale brandstofbesparing zal zijn. 27 Hoewel hierover door de industrie verschillend gedacht wordt lijkt een percentage van 20 tot 30 haalbaar. Hierbij moet gedacht worden aan grote tot zeer grote series van ten minste enkele honderden turbines. De industrie krijgt in het kader van de proefwindcentrale te Sexbierum voor het eerst de gelegenheid om een (kleine) serie van resp. 6 en 12 windturbines van 300 kw te bouwen. Dit zal enig inzicht in de consequenties van seriefabricage van dit type windturbines kunnen geven. 28 In mijn brief van 15 oktober 1984, kenmerk 384/III/6622/EAM heb ik het parlement geïnformeerd over de schattingen tsh aanzien van de aardgasen oliereserves per Deze bedragen als volgt: Gasreserves per Continentaal Plat 282x10'm 3 (st) 1/7-'84 Concessie Groningen 1523x10'm 3 (st) Overig Ned. terr. 245x10'm 3 (st) Oliereserves per 1/7-'84 N.O. Nederland W.-Nederland Continentaal Plat 2050 x 10'm' (st) 27 x 10' m 3 (st 9 x 10 6 m 3 (st) 35 x 10* m 3 (st) 71 x 10" m 3 (st) 29 De Technische Advies Commissie voor S0 2 en NO x -bestrijding (TAC) raamt de kosten van volledige rookgas-ontzwaveling (RGO) bij nieuwe kolencentrales tussen 0,87 en 1,14 et/kwh. Hierbij zij opgemerkt dat recente Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr. 28 8

9 ervaringscijfers, op kosten wijzen die betrekking hebben op de bovenkant van deze bandbreedte. Bij toepassing van volledige RGO voor bestaande centrales gaat de TAC uit van 30% hogere kosten dan bovengenoemde. Een en ander is afhankelijk van proceskeuze, en lokale situaties. Het thermisch rendement behoeft bij volledige RGO niet of nauwelijk te dalen, indien wordt afgezien van herverhitting van rookgassen via b-anders, en in plaats daarvan een investering wordt gedaan in een warmtewisselaar tussen de hete rookgassen die de RGO binnenkomen, en de afgekoelde rookgassen die de RGO verlaten. 30 De ramingen en realisaties van de aardgasafzet in de genoemde begrotingen zijn als volgt: MN '83 MN '84 MN'85 Realisatie 1983 (mld. m 3 ) Kleinverbruik 15,8 15,5 14,8 14,7 Centrales 8,2 8,6 8,2 8,5 Industrie/grootverbruik (incl. tuinders) 16,4 16,2 16,0 15,2 Totaal binnenland' 40,4 40,3 39,0 38,4 Export totaal 36,3 34,9 33,3 37,1 $-koers (gld.) 2,50 2,75 3,00 2,85 1 Inclusief eigen verbruik van Gasunie, ca. 0,2 mld. m 3 per jaar. 31 De gevraagde gegevens zijn hieronder opgenomen. Daaruit blijkt dat de HBO-prijzen de prijsontwikkelingen op de Rotterdamse oliemarkt in grote lijnen volgen. Met uitzondering van het eerste kwartaal 1983 blijkt de «ruimte» tussen de binnenlandse prijzen (excl. rechten en belastingen) en de corresponderende marktnotering globaal ca. 11 ct/ltr. (excl. BTW) te bedragen, waarbij soms voor zeer korte tijd min of meer grote uitschieters kunnen optreden die vermoedelijk ontstaan doordat niet snel genoeg op de fluctuaties gereageerd kan worden. Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr. 28 9

10 Gemiddelde prijzen op de eerste werkdag van iedere eerste week van de maand voor huisbrandolie (gasolie); jaar 1983 en Huisbrandolie ct/liter franco huis prijzen marktnotering incl. BTW en accijns excl. BTW en accijns 1983 Jan. 3 91,1 Febr. 7 83,1 Mrt. 7 80,7 Apr. 4' 80,7 Mei 2 85,1 Juni 6 83,9 Juli 4 85,4 Aug. 1 87,0 Sept. 5 91,1 Okt. 3 90,0 Nov. 7 90,9 Dec. 5 91, Jan. 3 93,8 Febr. 6 98,7 Mrt. 5' 92,7 Apr. 2 91,6 Mei 7 90,2 Juni 4 93,9 Juli 2 89,6 Aug. 6 87,7 Sept. 3 93,3 Okt. 1 99,6 1 Din: ;dag. 74,5 67,0 65,0 65,0 68,6 67,6 69,0 70,3 73,8 72,9 73,6 74,0 75,3 79,5 74,5 73,5 72,4 75,4 71,9 70,3 74,9 80,2 63,6 56,2 52,7 54,8 57,2 58, ,9 63,7 60,4 64,2 63,1 64,1 66,2 61,3 62,5 61,6 63,3 61,0 61,2 63,1 70,0 32 Russisch aardgas wordt geleverd per pijpleiding. Er vindt geen LNG-verkoop (vloeibaar aardgas) plaats; dit zou LNG-installaties in de USSR en Wilhelmshafen vragen, die zijn er niet. Prijsvorming van aardgas is op zich een zaak van onderhandelingen. Voor leveranties aan gasdistributiebedrijven zal rekening moeten worden gehouden met fluctuaties in het afzetpatroon, zekerheid van gaslevering op ieder gewenst moment en met de juiste gaskwaliteit. De levering van seizoensflexibiliteit verdraagt zich in het algemeen niet met levering van gas dat over een lange afstand moet worden vervoerd, omdat de investeringskosten per m 3 gas dan erg hoog worden. De kwaliteit van het Russische gas wijkt af van die die in Nederland wordt gebruikt. Uit bovenstaande punten kan worden opgemerkt dat op technische en commerciële gronden rechtstreekse levering van Russisch gas onwaarschijnlijk is. 33 Uit een overleg dat ik op 23 oktober jl. met VEGIN en Gasunie voerde, is mij gebleken dat partijen nog geen overeenstemming hebben bereikt. Om deze reden acht ik het noodzakelijk de aangekondigde toepassing van de Wet Aardgasprijzen door te zetten. Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr

11 34 Maandgemiddelden van de verbruikersprijzen HBO (incl. BTW). Ct/liter Januari 90,1 95,6 Februari 83,1 95,0 Maart 80,7 91,4 April 82,4 91,6 Mei 84,0 91,6 Juni 85,4 91,5 Juli 85,4 89,4 Augustus 89,8 90,9 September 91,1 95,4 Oktober 88,0 November 91,3 December 91,3 Maandgemiddelden van de prijzen voor stookolie 1% zwavel (excl. BTW) gld/ton (Platt's): Januari 460,07 585,04 Februari 433,95 576,15 Maart 454,46 558,73 April 476,35 554,15 Mei 470,76 579,61 Juni 484,68 572,20 Juli 506,49 568,37 Augustus 540,46 577,34 September 530,48 637,36 Oktober 526,91 November 536,93 December 551,21 35 en 36 De gasprijs voor centrales bedroeg in ,4 ct/m 3 terwijl voor 1984 een prijs van ca. 42 ct/m 3 wordt verwacht (beiden exclusief gigantenregeling). Ook in de periode na 1984 zal de gasprijs voor centrales op de stookolieprijs worden gebaseerd, overeenkomstig de beleidslijn verwoord in de memorie van toelichting Aangezien juist stookolie het afgelopen jaar sterk is gestegen (zowel absoluut, voornamelijk ten gevolge van de koersstijging van de dollar, als relatief ten opzichte van andere olieprodukten) is het moeilijk om een voorspelling voor de periode na 1984 te geven. Ter indicatie moge echter dienen dat ten behoeve van verschillende toekomstprojecties veelal verondersteld wordt dat de dollar zal dalen ten opzichte van de realisaties in Ten gevolge hiervan wordt de komende periode (ook) een daling van de gasprijs voor centrales verwacht. Voor industriële afnemers zal de gemiddelde prijs in 1984 exlusief gigantenregeling naar verwachting uitkomen op ca. 43 ct./m 3. Aangezien industrie en centrales sinds onder hetzelfde tarief vallen, kan worden aangenomen dat ook voor de periode na 1984 de industrieprijs vanwege de gemiddeld lagere afname iets boven de prijs van centrales zal uitkomen. 37 De extra gasinzet in centrales in 1984 werd geraamd op 4 mrd. m 3 ; naar verwachting zal dit ook worden gerealiseerd. Gasunie en SEP hebben de extra gasinzet contractueel vastgelegd, zodat binnen bepaalde voorwaarden, zoals bij voorbeeld de ontwikkeling van het elektriciteitsverbruik, van een verplichting tot afname gesproken kan worden. Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr

12 38 Uit officiële bron (bij voorbeeld Eurostat) is nog geen recent cijfermateriaal met betrekking tot de gasprijzen voor de gevraagde landen voorhanden. Het volgende overzicht berust op een schatting gebaseerd op de vigerende tariefstructuur. Gemiddelde gasprijzen industrie (exclusief BTW ) per (ct/m 3 Gronings gas): Nederland BRD' België 10 min. m'/jaar 100 min. m'/jaar Raming. Bij dit overzicht moet worden bedacht dat het hier een momentopname betreft, waarbij in het buitenland de spreiding rond het gemiddelde groter is dan in ons land. 39 Het ligt niet in het voornemen om lage gasprijzen in een uitzonderingsregeling voor decentrale opwekking te hanteren. Dit is immers strijdig met het marktwaardebeginsel en de tariefstructuur voor aardgas. Ten aanzien van de restitutieregeling zij opgemerkt dat het een tijdelijke maatregel betreft ter overbrugging tot 1988 van het probleem dat de Nederlandse elektriciteitstarieven voor zeer grote verbruikers volstrekt niet meer in lijn lagen met die in de ons omringende landen. Dit probleem zal op een structurele wijze, waaronder de aanpassing van de brandstofinzet voor de elektriciteitsopwekking, moeten worden opgelost. Ook de analoge restitutieregeling voor WKK, die getroffen was om WKK door deze overbruggingsmaatregel niet in een ongunstige positie te brengen, wordt in 1988 beëindigd, waarna voor de dan te installeren WKK installaties weer het normale gastarief zal gelden. 40 De lopende exportonderhandelingen worden gevoerd met als uitgangspunt de marktwaarde van het gas; daarbij zijn marktomstandigheden en de leveringscondities van het Nederlandse gas mede bepalende factoren. Over de mogelijke uitkomst van de onderhandelingen kan op dit moment geen indicatie gegeven worden. 41 Ik moge verwijzen naar vragen van de geachte afgevaardigde Tommei van 3 oktober 1984 en mijn antwoorden daarop van 22 oktober Inmiddels zijn bij de uitwerking van de afspraken problemen ontstaan. Daardoor is het raamakkoord op losse schroeven komen te staan. Partijen zijn evenwel nog met elkaar in onderhandeling. 42 Wezenlijk kenmerk van de Nederlandse gasexport is de leveringsflexibiliteit die de contracten hebben. Door deze flexibiliteit zijn de gasmaatschappijen in staat gasvraag en -aanbod met elkaar in evenwicht te brengen. Dit is met name van belang in de openbare gasvoorziening die een sterk temperatuursgevoelige afzet kent. Gasunie is bereid om ook in de toekomst deze flexibiliteit te blijven geven, mits deze in de prijs tot uitdrukking komt. Er zij nog op gewezen dat hogere afnames in de zomer niet als logisch gevolg een hogere jaarafzet betekenen. Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr

13 43 Een prijsoverzicht voor aardgas van verschillende herkomst op de Westeuropese markt is moeilijk te geven, daar de contracten niet gepubliceerd worden. Ook bestaat er geen volledig statistisch materiaal aan de hand waarvan betrouwbare schattingen kunnen worden gemaakt. Daarom kan slechts een raming worden gemaakt op basis van algemeen voorhanden zijnde informatie. Deze raming geeft voor het tweede kwartaal 1984 het volgende overzicht: Noorwegen: Rusland: Algerije: Nederland: ca. 37 ct/m 3, levering te Emden ca. 37 ct/m 3, levering Tsjechisch/Westduitse grens ca. 40 ct/m 3, levering fob Algerije (excl. transportkosten) ca. 41 ct/m 3, gemiddelde afgrensprijs De genoemde cijfers betreffen gemiddelde cijfers van een aantal contracten, die onderling in prijs verschillen. Ook hier gaat het weer om een momentopname: verschillen in indexatiesystematiek kunnen van grote invloed zijn op de onderlinge verhoudingen per peildatum. Spot-leveringen vallen hier niet onder. Hierbij gaat het uitsluitend om een klein volume Russisch gas (zie ook vraag 45) waarvan geen enkele redelijke prijsindicatie is te geven. 44 Het aandeel Russisch spot-gas in het totaal van de Russische gasleveringen is niet precies bekend; het gaat om een zeer beperkte hoeveelheid (minder dan 10%). Gezien de huidige gasmarkt met een ruim gecontracteerd aanbod in verhouding tot de vraag, zal het spot-aandeel eerder af- dan toenemen. 45 De gemiddelde Nederlandse gasexportprijs voor 1984 zal naar huidige verwachting uitkomen op ca. 41 ct/m 3. De exportprijs is sterk afhankelijk van het prijspeil van olieprodukten en de dollarkoers. Conform de huidige inzichten staat de koers van de dollarthans ver boven haar evenwichtsniveau en is het de verwachting dat de exportprijs de komende jaren zal achterblijven bij de thans voorziene realisatie over Een schatting van 36 a 39 ct/m 3 zou overeenkomen met de hiervoor vermelde structurele inzichten. Aanbod van Russisch gas leidt tot een groter aanbod op de gasmarkt; te zamen met een teruglopende vraag leidt dit tot een neerwaartse druk op de prijzen. De onderhandelingen die Gasunie thans met buitenlandse maatschappijen voert vinden plaats op basis van het marktwaardebeginsel. 46 De betrokkenheid van de Nederlandse industrie bij de totstandkoming van het Flexicokerproject van Esso zal op ca. 70% van de totale investering uitkomen. De realisaties tot nu toe wijzen sterk in die richting. Voor de Nederlandse betrokkenheid bij het moderniseringsproject van Shell, waarvan de Hycon een onderdeel vormt, mag waarschijnlijk eenzelfde hoog aandeel worden verwacht; deze verwachting is mede gebaseerd op ervaring die (ook) Shell in de loop van vele jaren heeft opgedaan met Nederlandse bedrijven. 47 De Europese Commissie heeft een tweeledig voorstel ontwikkeld, waarin zowel strengere eisen aan de uitlaatgassen worden geformuleerd als een ingangsdatum voor de introductie van ongelode benzine. Het is naar het oordeel van de Europese Commissie van belang dat beide voorstellen in onderlinge samenhang bezien worden. De Nederlandse regering wil bij de beoordeling van de voorstellen aan die samenhang vasthouden. Het huidige voorstel met betrekking tot ongelode benzine is voor iedereen aanvaardbaar, maar dat geldt niet voor het voorstel van de auto-emissies. Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr

14 De Nederlandse regering heeft bezwaren tegen het in verhouding tot Nederland tragere tijdspad van het verlagen van de normen voor de uitlaatgassen: de scherpere normen die Nederland voorstaat en die zijn aangegeven in het jongste IMP-Lucht dienen te gelden vanaf 1990 voor alle nieuwe typen en vanaf 1992 voor bestaande typen. Duitsland wil de Amerikaanse emissienormen overnemen en het tijdspad nog sterker bekorten dan Nederland. De Italianen, Fransen en Engelsen hebben principiële bezwaren tegen een rechtstreeks overnemen van de Amerikaanse normen en daarenboven bezwaren tegen een invoerdatum van De Minister van Economische Zaken, G. M. V. van Aardenne Tweede Kamer, vergaderjaar , hoofdstuk XIII, nr

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1984-1985 Rijksbegroting voor het jaar 1985 18600 Hoofdstuk XIII Ministerie van Economische Zaken Nr. 19 LIJST VAN VRAGEN Vastgesteld 22 oktober 1984 De

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1996 1997 25 026 Reductie CO 2 -emissies Nr. 3 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal s-gravenhage,

Nadere informatie

Datum 10 januari 2015 Betreft Beantwoording vragen over de energierekening huishoudens cf. de NEV 2014

Datum 10 januari 2015 Betreft Beantwoording vragen over de energierekening huishoudens cf. de NEV 2014 >Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA 's-gravenhage Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1988-1989 18 051 Huisvestingsbeleid woonwagenbewoners Nr. 12 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSHUISVESTING, RUIMTELIJKE ORDENING EN MILIEUBEHEER Aan

Nadere informatie

Mededeling aan het AB

Mededeling aan het AB FPC Mededeling aan het AB Van Dagelijks Bestuur Corsanr. schoen/2013.09706 Onderwerp Overzicht besluitvorming en kostenontwikkeling slibverwerking Agendapuntnr. 3.1 AB-vergadering 4-9-2013 Het Algemeen

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Zitting 1981-1982 Rijksbegroting voor het jaar 1982 17100 Hoofdstuk XIII Departement van Economische Zaken Nr. 137 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de

Nadere informatie

betreffende de problematiek van de hoge brandstofprijzen

betreffende de problematiek van de hoge brandstofprijzen stuk ingediend op 1231 (2010-2011) Nr. 1 8 juli 2011 (2010-2011) Voorstel van resolutie van mevrouw Marijke Dillen, de heren Filip Dewinter, Jan Penris, Johan Deckmyn en Wim Wienen en mevrouw Marleen Van

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1985-1986 Rijksbegroting voor het jaar 1986 19200 Hoofdstuk XIII Ministerie van Economische Zaken Nr. 59 LIJST VAN ANTWOORDEN 1 Ontvangen 4 maart 1986 1

Nadere informatie

De warmtemarkt van morgen: rol van gas, elektriciteit en warmtedistributie bij verwarming van woningen.

De warmtemarkt van morgen: rol van gas, elektriciteit en warmtedistributie bij verwarming van woningen. De warmtemarkt van morgen: rol van gas, elektriciteit en warmtedistributie bij verwarming van woningen. Inhoud De warmtemarkt Warmtevraag woningen Warmtemarkt voor woningen Gasdistributie en CV ketel Elektriciteitsdistributie

Nadere informatie

Betreft Beantwoording vragen van het lid Spies (CDA) over energieprijzen en - contractsvoorwaarden voor consumenten

Betreft Beantwoording vragen van het lid Spies (CDA) over energieprijzen en - contractsvoorwaarden voor consumenten > Retouradres Postbus 20101 2500 EC Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA 's-gravenhage Directoraat-generaal voor Bezuidenhoutseweg 30 Postbus 20101 2500 EC

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Bezoekadres: Rijnstraat 50 2515 XP Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340 78

Nadere informatie

Windenergie in Wijk bij Duurstede

Windenergie in Wijk bij Duurstede Windenergie in Wijk bij Duurstede J.H. Fred Jansen Nationaal Kritisch Platform Windenergie (NKPW) www.nkpw.nl Bruto opbrengst windenergie in Nederland en Wijk bij Duurstede Netto opbrengst Geluid windturbines

Nadere informatie

ENERGIE IN EIGEN HAND

ENERGIE IN EIGEN HAND Zonne-energie voor bedrijven? ENERGIE IN EIGEN HAND De Stichting Beheer Bedrijvenpark Merm, heeft een onderzoek gedaan naar de mogelijkheden voor bedrijven om d.m.v. aanbrengen van zonnepanelen op het

Nadere informatie

Energieprijzen in vergelijk

Energieprijzen in vergelijk CE CE Oplossingen voor Oplossingen milieu, economie voor milieu, en technologie economie en technologie Oude Delft 180 Oude Delft 180 611 HH Delft 611 HH Delft tel: tel: 015 015 150 150 150 150 fax: fax:

Nadere informatie

Collegevoorstel. Inleiding. Feitelijke informatie. Zaaknummer: OLOGWB10. Onderwerp Tarieven rest- en GFT-afval 2012

Collegevoorstel. Inleiding. Feitelijke informatie. Zaaknummer: OLOGWB10. Onderwerp Tarieven rest- en GFT-afval 2012 Zaaknummer: OLOGWB10 Collegevoorstel Inleiding Het Afvalbeheerplan 2011 2015 is op 8 februari 2011 vastgesteld door de gemeenteraad. Eén van de maatregelen uit het plan is het vergroten van het verschil

Nadere informatie

Raadsvoorstel. Inleiding. Feitelijke informatie Zaaknummer OLOGWB10. Onderwerp Tarieven rest- en GFT-afval 2012

Raadsvoorstel. Inleiding. Feitelijke informatie Zaaknummer OLOGWB10. Onderwerp Tarieven rest- en GFT-afval 2012 Raadsvoorstel Inleiding Het Afvalbeheerplan 2011 2015 is op 8 februari 2011 vastgesteld door uw gemeenteraad. Eén van de maatregelen uit het plan is het vergroten van het verschil tussen het tarief voor

Nadere informatie

Bijlage 1: Berekening realisatie 9% duurzaam in 2010

Bijlage 1: Berekening realisatie 9% duurzaam in 2010 Bijlage 1: Berekening realisatie 9% duurzaam in 2010 Toelichting bij de doelstelling van 9% duurzame elektriciteit: - De definitie van de 9% doelstelling is conform de EU richtlijn duurzame elektriciteit

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 32 813 Kabinetsaanpak Klimaatbeleid op weg naar 2020 Nr. 54 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1984-1985 Rijksbegroting van het jaar 1985 18600 Hoofdstuk XI Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Nr. 72 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS

Nadere informatie

werkdocument rijksdienst voor de ijsselrneerpolders J. Nicolai 1983-109 Cdw ministerie van verkeer en waterstaat

werkdocument rijksdienst voor de ijsselrneerpolders J. Nicolai 1983-109 Cdw ministerie van verkeer en waterstaat ministerie van verkeer en waterstaat rijksdienst voor de ijsselrneerpolders werkdocument I De kosten van verschillende energiebronnen door J. Nicolai me i 1983-109 Cdw postbus 600 8200 AP lelystad Smedinghuis

Nadere informatie

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - juni 2012

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - juni 2012 M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - juni 2012 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal Vergaderjaar 1985-1986 16431 Zeescheepsnieuwbouw Nr. 16 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal 's-gravenhage,

Nadere informatie

De Warmtewet, gaan we nu echt voor besparing en verduurzaming of hebben we een bureaucratisch monster?

De Warmtewet, gaan we nu echt voor besparing en verduurzaming of hebben we een bureaucratisch monster? De Warmtewet, gaan we nu echt voor besparing en verduurzaming of hebben we een bureaucratisch monster? Drs ing Teus van Eck Biomassabijeenkomst Bodegraven, 7 mei 2009 Warmte is de grootste post in de

Nadere informatie

Uitstel investeringsbesluit stikstofinstallatie

Uitstel investeringsbesluit stikstofinstallatie 33529 Gaswinning Nr. 283 Brief van de minister van Economische Zaken Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 12 september 2016 Veiligheid en leveringszekerheid staan bij de

Nadere informatie

Saldering. Wido van Heemstra Agentschap NL

Saldering. Wido van Heemstra Agentschap NL Saldering Wido van Heemstra Agentschap NL De wetgeving nu 2 Wat verstaan we onder salderen? In de wet wordt dit woord nergens gebruikt, dus verschillende interpretaties en misverstanden mogelijk Belangrijkste

Nadere informatie

Ontwerpregeling mep-subsidiebedragen voor afvalverbrandingsinstallaties

Ontwerpregeling mep-subsidiebedragen voor afvalverbrandingsinstallaties Regeling van de Minister van Economische Zaken van., nr..., houdende wijziging van de Regeling subsidiebedragen milieukwaliteit elektriciteitsproductie 2006 (periode 1 juli tot en met 31 december) en de

Nadere informatie

Zonne-energie voor ondernemers

Zonne-energie voor ondernemers Zonne-energie voor ondernemers Een zonnige en zuinige toekomst? Johannes Zijlstra 20-03-2013 LTO Noord Advies Zonne energie; drijvende kracht!? 1 Zonuren Onderwerpen Energie en duurzaamheid Ontwikkeling

Nadere informatie

Ontwerpregeling subsidiebedragen WKK 2006

Ontwerpregeling subsidiebedragen WKK 2006 Handelend na overleg met de Minister van Financiën en de Staatssecretaris van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer; Gelet op artikel 72p, tweede lid, van de Elektriciteitswet 1998; Besluit:

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek

Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Bureau voor de Statistiek TOELICHTING STATLINETABEL EINDVERBRUIKERSPRIJZEN AARDGAS EN ELEKTRICITEIT Arthur Denneman Samenvatting: In juli is een vernieuwde StatLinetabel met eindverbruikersprijzen

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2003 2004 28 665 Wijziging van de Elektriciteitswet 1998 ten behoeve van de stimulering van de milieukwaliteit van de elektriciteitsproductie Nr. 41 BRIEF

Nadere informatie

Economie groeit met 0,1 procent, 46 duizend banen minder

Economie groeit met 0,1 procent, 46 duizend banen minder Persbericht PB13-070 14 november 2013 09.30 uur Economie groeit met 0,1 procent, 46 duizend banen minder - Economie groeit in derde kwartaal met 0,1 procent ten opzichte van tweede kwartaal - 46 duizend

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2008 2009 31 374 Wijziging van de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet ter verbetering van de werking van de elektriciteits- en gasmarkt Nr. 35 BRIEF VAN

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1998 1999 26 200 XII Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat (XII) voor het jaar 1999

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 29 048 Voorstel van wet van de leden Ten Hoopen en Samsom tot het stellen van regels omtrent de levering van warmte aan verbruikers (Warmtewet)

Nadere informatie

Grootschalige introductie van micro wkk systemen. Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies

Grootschalige introductie van micro wkk systemen. Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies Grootschalige introductie van micro wkk systemen Harm Jeeninga ECN Beleidsstudies jeeninga@ecn.nl Micro wkk een controversieel onderwerp? De discussie rondom het nut van micro wkk wordt niet altijd niet

Nadere informatie

Basisbedrag zon-pv najaar 2017 (SDE+)

Basisbedrag zon-pv najaar 2017 (SDE+) Basisbedrag zon-pv najaar 2017 (SDE+) Sander Lensink Jasper Lemmens (DNV GL) Luuk Beurskens Amsterdam 29 juni 2017 ECN-L--17-018 www.ecn.nl Samenvatting advies Onderscheid maken tussen kleine projecten

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2000 2001 27 400 Nota over de toestand van s Rijks Financiën Nr. 42 BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

Accijnsmonitor Resultaten januari t/m december 2013

Accijnsmonitor Resultaten januari t/m december 2013 Accijnsmonitor Resultaten januari t/m december 2013 Accijnsverhoging op tabak: resultaat accijnsmonitor 2013 Op 1 januari 2013 is de accijns op een pakje sigaretten met 35 cent en op een pakje shag met

Nadere informatie

Rol van WKK in een toekomstige Nederlandse energievoorziening:

Rol van WKK in een toekomstige Nederlandse energievoorziening: Rol van WKK in een toekomstige Nederlandse energievoorziening: Betaalbaar & betrouwbaar? Robert Harmsen ECN Beleidsstudies COGEN Symposium Zeist 22 oktober 2004 Een blik naar de toekomst (1) Four Futures

Nadere informatie

Warmtepompen. Een introductie

Warmtepompen. Een introductie Warmtepompen Een introductie Inhoud presentatie Introductie 040energie Warmtepompen: Principe Varianten Financieel Is mijn huis geschikt? Vragen? Introductie 040Energie 040energie is een vereniging van

Nadere informatie

Huishoudelijke Hulp Toelage in Leeuwarden: de Himmelsjek

Huishoudelijke Hulp Toelage in Leeuwarden: de Himmelsjek Notitie Huishoudelijke Hulp Toelage in Leeuwarden: de Himmelsjek Inleiding Op 17 februari 2015 is de notitie Huishoudelijke Hulp Toelage in Leeuwarden: de Himmelsjek, door het college vastgesteld. Op 23

Nadere informatie

Bijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven. 1 Inleiding

Bijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven. 1 Inleiding Bijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven Datum Referentie Behandeld door 13 december 2011 20111278-07 P. Smoor/LSC 1 Inleiding

Nadere informatie

1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening

1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening 1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% kunnen wel even wachten met grote maatregelen 17% 1 Een beetje dringend, we kunnen nog wel even wachten met grote maatregelen,

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 34 302 Wijziging van enkele belastingwetten en enige andere wetten (Belastingplan 2016) Nr. 121 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN FINANCIËN Aan

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1986-1987 Herziening van het stelsel van sociale zekerheid BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID Aan de Voorzitter van de Tweede

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1986-1987 15317 Jeugdwelzijnsbeleid Nr. 163 BRIEF VAN DE MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN CULTUUR Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1997 1998 25 600 XIII Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van het Ministerie van Economische Zaken (XIII) voor het jaar 1998

Nadere informatie

Collegevoorstel. Inleiding. Feitelijke informatie. Zaaknummer: OOPEC02. Energietarieven standplaatsen en evenementen

Collegevoorstel. Inleiding. Feitelijke informatie. Zaaknummer: OOPEC02. Energietarieven standplaatsen en evenementen Collegevoorstel Inleiding De gemeente heeft in de openbare ruimte diverse stroomvoorzieningen aangebracht. Deze worden onder meer gebruikt voor standplaatsen en evenementen. Tot en met 2008 was in de leges

Nadere informatie

Naar een klimaatneutrale sportvereniging

Naar een klimaatneutrale sportvereniging Naar een klimaatneutrale sportvereniging Leidraad voor het maken van een eigen projectplan of Plan van Aanpak Inleiding Steeds meer sportverenigingen met een eigen accommodatie komen in actie om energie

Nadere informatie

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - oktober 2014

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - oktober 2014 M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - oktober 2014 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.

Nadere informatie

Monitor energie en emissies Drenthe

Monitor energie en emissies Drenthe Monitor energie en emissies Drenthe 2012-2015 - november 2017 www.ecn.nl Monitor energie en emissies Drenthe 2012-2015 Deze monitor sluit aan op de notitie Energie en emissies Drenthe 2020, 2023 en 2030

Nadere informatie

Persbericht. Prijzen industrie hoger door dure aardolie. Centraal Bureau voor de Statistiek

Persbericht. Prijzen industrie hoger door dure aardolie. Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB00-148 30 juni 2000 9.30 uur Prijzen industrie hoger door dure aardolie Het prijsniveau van Nederlandse industriële producten ligt in mei van dit jaar 2,2%

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-generaal Energie, Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC

Nadere informatie

Shell lijdt onder lage olieprijs, maar schrijft wel miljarden bij

Shell lijdt onder lage olieprijs, maar schrijft wel miljarden bij Shell lijdt onder lage olieprijs, maar schrijft wel miljarden bij 4 februari 2016 - Energeia's stemming behandelt achtereenvolgens de prijsontwikkeling op de markt voor olie, steenkool, CO2-emissierechten,

Nadere informatie

MWKK met gasturbine. Zwembadverwarming + elektriciteit met MWKK Coiffeusewaswater + elektriciteit met MWKK

MWKK met gasturbine. Zwembadverwarming + elektriciteit met MWKK Coiffeusewaswater + elektriciteit met MWKK MWKK met gasturbine 27/09/2018 Zwembadverwarming + elektriciteit met MWKK Coiffeusewaswater + elektriciteit met MWKK Uw energiedokter Oudenaardseweg 123 B 9790 Wortegem-Petegem Tel: 055 310242 Fax: 055

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1A 2513 AA s-gravenhage

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1A 2513 AA s-gravenhage Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1A 2513 AA s-gravenhage Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1998 1999 26 502 Wijziging van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van de Nationale Schuld (IXA) voor het jaar 1999 (wijziging samenhangende met

Nadere informatie

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economie krimpt 4,5 procent in eerste kwartaal 2009

Centraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economie krimpt 4,5 procent in eerste kwartaal 2009 Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB09-038 15 mei 2009 9.30 uur Economie krimpt 4,5 procent in eerste kwartaal 2009 Grootste krimp na de Tweede Wereldoorlog Export en investeringen vallen

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 27 926 Huurbeleid Nr. 167 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

Capaciteitsplan Elektriciteit

Capaciteitsplan Elektriciteit Titel Nummer Datum 31 oktober 2002 Inhoud Pagina 1 INLEIDING... 3 2 HUIDIGE EN TOEKOMSTIGE BEHOEFTE AAN TRANSPORT... 3 2.1 HET MAXIMALE SCENARIO... 4 2.2 HET MINIMALE SCENARIO... 5 2.3 HET WERKELIJKE SCENARIO...

Nadere informatie

VOORSTEL DRECHTRAAD CARROUSEL MIDDELEN 5 NOVEMBER 2013 VOORSTEL DRECHTRAAD 3 DECEMBER 2013

VOORSTEL DRECHTRAAD CARROUSEL MIDDELEN 5 NOVEMBER 2013 VOORSTEL DRECHTRAAD 3 DECEMBER 2013 Bijlage M1 VOORSTEL DRECHTRAAD CARROUSEL MIDDELEN 5 NOVEMBER 2013 VOORSTEL DRECHTRAAD 3 DECEMBER 2013 Portefeuillehouder Datum Status behandeling Carrousel R.T.A. Korteland 3 oktober 2013 opiniërend Steller

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2008 2009 31 239 Stimulering duurzame energieproductie Nr. 62 BRIEF VAN HET PRESIDIUM Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag,

Nadere informatie

Integratie van grootschalig windvermogen in het Nederlandse elektriciteitssysteem

Integratie van grootschalig windvermogen in het Nederlandse elektriciteitssysteem Integratie van grootschalig windvermogen in het Nederlandse elektriciteitssysteem Consequenties voor de balanshandhaving en oplossingsrichtingen Engbert Pelgrum, TenneT TSO B.V. Symposium Cogen Nederland

Nadere informatie

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - December Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services.

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - December Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - December 2016 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.

Nadere informatie

ECO Oostermoer in oprichting

ECO Oostermoer in oprichting Samen sterk voor een leefbaar en duurzaam platteland ECO Oostermoer in oprichting Nieuwsbrief 18 juni 2012 Voor u ligt de eerste nieuwsbrief van ECO Oostermoer, waarin wij u nader informeren over de stand

Nadere informatie

No.W06.12.0456/III 's-gravenhage, 7 december 2012

No.W06.12.0456/III 's-gravenhage, 7 december 2012 ... No.W06.12.0456/III 's-gravenhage, 7 december 2012 Bij Kabinetsmissive van 8 november 2012, no.12.002573, heeft Uwe Majesteit, op voordracht van de Minister van Financiën, mede namens de Minister van

Nadere informatie

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - maart 2014

M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - maart 2014 M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - maart 2014 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 33 529 Gaswinning Nr. 499 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den

Nadere informatie

All-electric voorbij, op weg naar 0 CO 2

All-electric voorbij, op weg naar 0 CO 2 All-electric voorbij, op weg naar 0 CO 2 2050 alles duurzaam Ing. Marco J. Bijkerk Manager innovative technologies New Business Development Remeha 24-1-2017 remeha.nl ALL GAS Nul op de meter PV Groen Gas

Nadere informatie

Westvoorne CO 2 - uitstoot

Westvoorne CO 2 - uitstoot Westvoorne CO 2 - uitstoot De grafiek geeft de CO 2-uitstoot verdeeld over de hoofdsectoren over de jaren 2010 tot en met 2013. Cijfers zijn afkomstig uit de Klimaatmonitor van RWS. Cijfers over 2014 zijn

Nadere informatie

CO 2 -uitstootrapportage 2011

CO 2 -uitstootrapportage 2011 Programmabureau Klimaat en Energie CO 2 -uitstootrapportage 2011 Auteurs: Frank Diependaal en Theun Koelemij Databewerking: CE Delft, Cor Leguijt en Lonneke Wielders Inhoud 1 Samenvatting 3 2 Inleiding

Nadere informatie

1 Inleiding. GasTerra B.V. is de rechtsopvolger van de voormalige handelstak van de N.V. Nederlandse Gasunie.

1 Inleiding. GasTerra B.V. is de rechtsopvolger van de voormalige handelstak van de N.V. Nederlandse Gasunie. 1 Inleiding De NMa heeft onderzoek verricht naar de hoogte van de aardgasprijzen op de Nederlandse groothandelsmarkt, onder meer naar aanleiding van klachten van tuinbouworganisaties over de tarieven van

Nadere informatie

Nota van toelichting

Nota van toelichting Nota van toelichting In het Algemeen Overleg van 11 november 2008 heb ik nadere regelgeving voor buitengerechtelijke incassokosten aangekondigd (Kamerstukken II 2008/09, 24 515, nr. 144). Bij brief van

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 33 686 Wijziging van de Wet milieubeheer (tarieven Commissie voor de milieueffectrapportage) Nr. 3 MEMORIE VAN TOELICHTING ALGEMEEN Inleiding Dit

Nadere informatie

Gegevens stroometikettering 2004

Gegevens stroometikettering 2004 CE CE Oplossingen voor Oplossingen voor milieu, economie milieu, economie en technologie en technologie Oude Delft 180 Oude Delft 180 2611 HH Delft tel: 015 2 150 150 fax: fax: 015 015 2 150 150 151 151

Nadere informatie

Op-/aanmerkingen Evaluatie accijnsverhoging op diesel en LPG en Bijlage, d.d. 28-5-2014

Op-/aanmerkingen Evaluatie accijnsverhoging op diesel en LPG en Bijlage, d.d. 28-5-2014 Op-/aanmerkingen Evaluatie accijnsverhoging op diesel en LPG en Bijlage, d.d. 28-5-2014 1. In de Brief (pag. 4) en Bijlage (pag. 3) wordt gesproken van 51 miljoen extra belastingopbrengsten in het eerste

Nadere informatie

AGENDAPUNT 4a/b. Onderwerp: Bijstelling realisatie 1e fase Energiefabriek Nieuwegein Nummer: 626444. Voorstel. Het college stelt u voor om

AGENDAPUNT 4a/b. Onderwerp: Bijstelling realisatie 1e fase Energiefabriek Nieuwegein Nummer: 626444. Voorstel. Het college stelt u voor om VOORSTEL AAN HET ALGEMEEN BESTUUR AGENDAPUNT 4a/b Onderwerp: Bijstelling realisatie 1e fase Energiefabriek Nieuwegein Nummer: 626444 In D&H: 02-04-2013 Steller: Tonny Oosterhoff In Cie: BMZ 23-04-2013

Nadere informatie

: Nieuw belastingstelsel

: Nieuw belastingstelsel A L G E M E E N B E S T U U R Vergadering d.d. : 7 september 2011 Agendapunt: 7 Onderwerp : Nieuw belastingstelsel KORTE SAMENVATTING: In het Bestuursakkoord Water is overeengekomen dat de waterschappen

Nadere informatie

Hoe ziet de stroommarkt er straks uit?

Hoe ziet de stroommarkt er straks uit? Hoe ziet de stroommarkt er straks uit? Projectgroep BioWKK 5 juli 2016 Stijn Schlatmann Directeur/senior adviseur www.energymatters.nl Wat doet Energy Matters Technische inpassing & economische haalbaarheid:

Nadere informatie

Tegen de achtergrond hiervan zijn de minister van BZK en het dagelijks bestuur van het KBB i.o. het volgende overeengekomen.

Tegen de achtergrond hiervan zijn de minister van BZK en het dagelijks bestuur van het KBB i.o. het volgende overeengekomen. Onderhandelingsakkoord tussen de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het dagelijks bestuur van het Korpsbeheerdersberaad i.o. inzake het pakket aan maatregelen en afspraken in het

Nadere informatie

1 juli 2008 EP/AEP /

1 juli 2008 EP/AEP / Aan De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Datum Uw kenmerk Ons kenmerk Bijlage(n) 1 juli 2008 EP/AEP / 8073386 Onderwerp Wijziging van de Wet Fonds economische

Nadere informatie

Statistisch Bulletin. Jaargang 72 2016 25

Statistisch Bulletin. Jaargang 72 2016 25 Statistisch Bulletin Jaargang 72 2016 25 23 juni 2016 Inhoud 1. Arbeid en sociale zekerheid 3 Werkloosheid daalt verder 3 Werkloze beroepsbevolking (20) 4 2. Inkomen en bestedingen 5 Consument een stuk

Nadere informatie

Datum 23 december 2016 Betreft Voortgangsrapportage Energieakkoord 2016 en uitvoering Urgendavonnis

Datum 23 december 2016 Betreft Voortgangsrapportage Energieakkoord 2016 en uitvoering Urgendavonnis > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 30 196 Duurzame ontwikkeling en beleid Nr. 568 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN KLIMAAT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der

Nadere informatie

Verkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking

Verkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking Verkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking Erik van der Steen HYS legal 1 HYS Legal Inleiding Triodos Bank: Waarom we graag duurzaam vastgoed financieren Jones

Nadere informatie

Aardgasloze toekomst, waarom? ecn.nl

Aardgasloze toekomst, waarom? ecn.nl Aardgasloze toekomst, waarom? Stroomversnelling Energy Up 2018 Casper Tigchelaar Inhoud presentatie 2 belangrijkste redenen voor aardgasvrije gebouwde omgeving Hoe heeft het energiegebruik in huishoudens

Nadere informatie

VOORSTEL DRECHTRAAD 3 DECEMBER 2013

VOORSTEL DRECHTRAAD 3 DECEMBER 2013 Bijlage 6 VOORSTEL DRECHTRAAD 3 DECEMBER 2013 Portefeuillehouder Datum R.T.A. Korteland 6 november 2013 Steller E-mail Telefoonnummer J. van Dijk Jvan.dijk@drechtsteden.nl (078) 7703954 Onderwerp Nota

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1992-1993 22887 Wijziging van de Wet op de studiefinanciering in verband met verlaging van de basisbeurs voor studerenden in het middelbaar beroepsonderwijs

Nadere informatie

RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT

RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT RAADSVOORSTEL EN ONTWERPBESLUIT Registratienummer raad 1076608 Behorend bij het B&W-advies met registratienummer 1076607 Moet in elk geval behandeld zijn in de raadsvergadering van de gemeente Ptjrmerend

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1988-1989 Rijksbegroting voor het jaar 1989 20 800 Hoofdstuk XI Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Nr. 135 BRIEF VAN DE

Nadere informatie

WKK en de Handel. Cogen Nederland symposium Zeist, 11 november 2005

WKK en de Handel. Cogen Nederland symposium Zeist, 11 november 2005 WKK en de Handel Cogen Nederland symposium Zeist, 11 november 2005 Programma Opening, welkom en programma KdB CNl WKK nu en verder, hoe flexibel? KdB CNl Handel: Wat is het, wat kan wel/niet? RH EnGl Hoe

Nadere informatie

Onderverdeeld naar sector bedraagt het energieverbruik procentueel: 32% 18%

Onderverdeeld naar sector bedraagt het energieverbruik procentueel: 32% 18% Aan: gemeenteraad Van: B&W Datum: 9 november 2009 Betreft: Motie 134 "Meetbare stappen Duurzame Energie" In de raadsvergadering van 22 april 2009 is naar aanleiding van het onderwerp Duurzaamheidsplan

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 34 002 Wijziging van enkele belastingwetten en enige andere wetten (Belastingplan 2015) Nr. 77 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN Vastgesteld 18 november

Nadere informatie

Productie van hernieuwbare energie in de woning/wijk

Productie van hernieuwbare energie in de woning/wijk Productie van hernieuwbare energie in de woning/wijk Energiebehoefte van woningen/woonwijken Huidige gemiddelde energievraag van een woning 1. Warmte aardgas 1400 m3 2. Licht & kracht elektriciteit 3000

Nadere informatie

Datum 18 juni 2015 Onderwerp Antwoorden Kamervragen over deurwaarders ziedend zijn over het daltarief van het CJIB

Datum 18 juni 2015 Onderwerp Antwoorden Kamervragen over deurwaarders ziedend zijn over het daltarief van het CJIB 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Turfmarkt 147 2511 DP Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag www.rijksoverheid.nl/venj

Nadere informatie

Bio energiecentrales Eindhoven

Bio energiecentrales Eindhoven Bio energiecentrales Eindhoven Frans Kastelijn Projectmanager Gemeente Eindhoven Maart 2009 Inhoudsopgave 1. Duurzame energie op lokaal niveau 2 Activiteiten op lokaal niveau 3. Bio energiecentrales in

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1990-1991 22126 Wijziging van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van hoofdstuk IXA (Nationale Schuld) voor het jaar 1991 (wijziging samenhangende

Nadere informatie

Statistisch Bulletin. Jaargang 71 2015 13

Statistisch Bulletin. Jaargang 71 2015 13 Statistisch Bulletin Jaargang 71 2015 13 26 maart 2015 Inhoud 1. Arbeid en sociale zekerheid 3 CBS: Werkloosheid gedaald door afname beroepsbevolking 3 Werkloze beroepsbevolking 1) 5 2. Inkomen en bestedingen

Nadere informatie

Meer wooncomfort. en minder energieverbruik door een warmtepomp. voltalimburg.nl/warmtepomp

Meer wooncomfort. en minder energieverbruik door een warmtepomp. voltalimburg.nl/warmtepomp Meer wooncomfort en minder energieverbruik door een warmtepomp voltalimburg.nl/warmtepomp Tip! Vraag subsidie aan bij de aanschaf van een warmtepomp. Het subsidiebedrag voor een warmtepomp van 5 kw is

Nadere informatie

OBSERVATORIUM VAN DE GAS- EN ELEKTRICITEITSPRIJZEN BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST

OBSERVATORIUM VAN DE GAS- EN ELEKTRICITEITSPRIJZEN BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST OBSERVATORIUM VAN DE GAS- EN ELEKTRICITEITSPRIJZEN BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 1 ste kwartaal 2012 Inleiding Hoewel de CREG (de federale regulator) bevoegd is voor de tarieven, is het Brugel die sinds

Nadere informatie