Leidraad international health

Transcriptie

1 Leidraad international health

2

3 Leidraad international health voor een coschap of stage in ontwikkelingslanden Onder redactie van: J.T. Bousema B. Schimmer W.J. Wiersinga M.J. Boeree M.W. Borgdorff R.W. Sauerwein Bohn Stafleu van Loghum Houten, 2006

4 2007 Bohn Stafleu van Loghum, Houten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. ISBN NUR 871 Disclaimer De informatie in dit boekje is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld op basis van de gerefereeerde literatuur. De redactie kan geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade ten gevolge van het gebruik van de informatie in dit boekje. Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten Distributeur in België: Standaard Uitgeverij Mechelsesteenweg Antwerpen

5 Auteurs DRS. ROLF APPELS Artsen zonder Grenzen, Amsterdam DRS. HENRI VAN ASTEN Ministerie van Onderwijs en Cultuur, Maputo, Mozambique DR. ROB BALTUSSEN Erasmus Universiteit, Rotterdam DR. WILBERT BANNENBERG Public Health Consultant DR. FRANCOISE BARTEN DRS. F. BERGER DR. MARTIN BOEREE PROF. DR. MARTIEN BORGDORFF KNCV Tuberculosefonds, s-gravenhage DRS. TEUN BOUSEMA PROF. DR. WILLIAM FABER

6 6 Leidraad international health PROF. DR. SJAAK VAN DER GEEST Universiteit van Amsterdam, Amsterdam DR. GEERT TOM HEIKENS Gelre Ziekenhuis, Apeldoorn DR. DICK DE HOOP DRS. ELSKE HOORNENBORG DR. MONIQUE KEUTER PROF. DR. FRANK KORTMANN DR. ANKE VAN DER KWAAK Koninklijk Instituut voor de Tropen, Amsterdam PROF. DR. JOEP LANGE DR. TJALLING LEENSTRA Brown University, Providence, Verenigde Staten DRS. ALFRED VAN MEURS Juliana Kinderziekenhuis s-gravenhage DRS. JAAP MULDER Rijnstate Ziekenhuis Arnhem DR. LOUIS NIESSEN Erasmus Universiteit, Rotterdam DRS. PATRICK VAN RHEENEN Universitair Medisch Centrum Groningen

7 Auteurs 7 PROF. DR. ROBERT SAUERWEIN DRS. BARBARA SCHIMMER Noors Volksgezondheidinstituut, Oslo, Noorwegen DRS. MARIANNE SCHOEVERS DRS. KIM SIGALOFF Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Amsterdam DR. JELLE STEKELENBURG Universitair Medisch Centrum, Groningen DRS. PIETER VAN THIEL DR. JOHN TINNEMANS afdeling chirurgie, Hospital Central de Beira/ Universidade Católica de Mozambique (Faculdade de Medicina), Beira, Mozambique DR. ANDRE VAN DER VEN DR. JAN PETER VERHAVE DR. HANS WENDTE DR. JOSE WETSTEYN DRS. JOOST WIERSINGA

8 8 Leidraad international health PROF. DR. FRANS WIJSEN Radboud Universiteit, Nijmegen DRS. GILLES DE WILDT University College, Londen, Groot Brittannië

9 Inhoud 13Woord vooraf Deel 1 Naar de tropen: de voorbereiding Een wetenschappelijke stage of coassistentschap in een ontwikkelingsland De voorbereiding Een coassistentschap regelen Een wetenschappelijke stage regelen Een stage regelen in het kader van het vrijekeuzeonderwijs (VKO) Voorbereidingen voor een gezond verblijf Cultuur en gezondheid in ontwikkelingslanden De cultuurshock Communicatie en culturele verschillen Traditionele en moderne gezondheidszorg Internationale gezondheidssystemen, equity en primary health care Equity en determinanten van de volksgezondheid Gezondheidszorgsystemen en primary health care Hervorming van gezondheidszorgsystemen De rol van de coassistent in gezondheidsbevordering Deel 2 Tropengeneeskunde en onderzoek in de tropen Armoedegerelateerde infectieziekten De last van armoedegerelateerde infectieziekten 49

10 10 Leidraad international health Malaria Hiv/aids Tuberculose Volwassenenzorg: van klacht tot diagnose Hoesten, kortademigheid en thoracale pijn Koorts door infectieziekten Diarree De acute buik Neurologische ziekten in de tropen Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa s) Huid-gerelateerde symptomen in de tropen Psychiatrische zorg in ontwikkelingslanden Zorg voor moeder en kind Reproductieve gezondheidszorg Moedersterfte Safe motherhood Gebruik van gezondheidszorgvoorzieningen Prenatale zorg Emergency obstetric care (EOC) Geboorteregeling Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa s) Hiv en voortplanting Ernstige zwangerschapsproblemen en behandeling Kindergezondheidszorg Tropische neonatologie Voeding, groei en ondervoeding Belangrijke infectieziekten bij kinderen Veel voorkomende problemen bij kinderen, van klacht tot diagnose Vaccinaties Enkele belangrijke klinische vaardigheden Malariadiagnostiek: de dikke druppel maken en analyseren Andere laboratoriumbepalingen Beoordeling van een röntgenfoto Abcesdrainage en wondbehandeling Kleine chirurgie 255

11 Inhoud Sterilisatie en desinfectie Anesthesie Lumbaalpunctie (LP) Essentiële geneesmiddelen De wetenschappelijke stage Kwantitatief onderzoek Kwalitatief onderzoek Deel 3 Capita selecta international health Humanitaire hulpverlening en outbreakmanagement Humanitaire hulpverlening Outbreakmanagement Economische evaluatie van de gezondheidszorg in ontwikkelingslanden Economisch evaluatieonderzoek De economische effecten van de hiv/aids-epidemie Globalisering en gezondheidszorg Globalisering Invloed van globalisering op gezondheid Globalisering in geschiedkundig perspectief Voor- en nadelen van globalisering Globalisering, gezondheid en zorg Voor- en nadelen van ontwikkelingssamenwerking Deel 4 Informatiegids Praktische tips, checklists en links Landeninformatie Gezondheid op reis Belangrijke documenten en maatregelen voor vertrek Je houding in een andere cultuur 371

12 12 Leidraad international health Cultuurshock Reizen en leven in ontwikkelingslanden De terugreis Achtergrondinformatie international health Handige literatuur Nuttige websites Bibliografie, websites en verder lezen Register 386

13 Woord vooraf Veel studenten maken kennis met leven en werken in de tropen door wetenschappelijke stages en coassistentschappen. Zo n stage in een ontwikkelingsland vergt een gedegen voorbereiding waarin je veel tijd moet investeren, maar dan blijkt het ook een grote uitdaging en een rijke, vaak blikverruimende ervaring. Geneeskunde in de tropen of internationale gezondheidszorg (international health) omvat een breed scala aan disciplines variërend van preventieve gezondheidszorg en infectieziekten, chirurgie en verloskunde tot antropologie en economische aspecten van gezondheidszorg. Het woord tropengeneeskunde heeft een exotisch tintje en je moet dan ook oppassen dat de stage niet verzandt in medisch toerisme. In de praktijk kom je in aanraking met ziekten veroorzaakt door armoede en zul je vaak moeten werken met beperkte middelen in een omgeving waar grote behoefte is aan goede zorg. Hetzelfde geldt voor onderzoeksprojecten die goed moeten zijn ingebed in de lokale vraagstelling om ten goede te kunnen komen aan de lokale bevolking. Deze Leidraad international health wil ouderejaars geneeskunde en paramedische studenten helpen met een goede voorbereiding en praktische uitvoering van een klinische en/of onderzoeksstage in een ontwikkelingsland. In dit boek ligt de nadruk op klinische problemen in de tropengeneeskunde, moeder-en-kindzorg en armoedegerelateerde infectieziekten, terwijl ook aandacht wordt besteed aan thema s zoals humanitaire medische hulpverlening, primary health care en traditionele geneeskunde en hoe het is om te werken in een andere culturele en sociaal-economische context. Een apart hoofdstuk gaat over het uitvoeren van een wetenschappelijk onderzoek in een ontwikkelingsland. Daarnaast is een overzicht opgenomen van relevante websites, aanbevolen

14 14 Leidraad international health literatuur en algemene informatie die bij de voorbereiding en uitvoering van een stage in een ontwikkelingsland van pas kunnen komen. Binnen de (bio)medische curricula wordt nu toenemend aandacht besteed aan internationale aspecten van gezondheidszorg door het opzetten van keuzecursussen over gezondheidszorg in ontwikkelingslanden, tropenblokken en internationale studietrajecten, vaak tot stand gekomen door of met actieve medewerking van studenten. De redactie hoopt dat deze Leidraad in de vraag voorziet en ontvangt graag uw reactie. Graag danken wij alle auteurs en de uitgever voor de enthousiaste medewerking. Amsterdam, juni 2006 De redactie