jaarversla 2010 Een-op-een Wat is er in 2010 gebeurd? Beleggen met het oog op de toekomst

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "jaarversla 2010 Een-op-een Wat is er in 2010 gebeurd? Beleggen met het oog op de toekomst"

Transcriptie

1 Pensioenblad voor het grondpersoneel van KLM Jaargang 10 Juli 2011 Een-op-een Pensioendeelnemer in gesprek met bestuurslid Wat is er in 2010 gebeurd? samenvatting van het jaarverslag Hier graag een inleiding op het artikel. Elk jaar Blue Sky Group een jaarverslag uit voor het Cab in Focus publiceren wij een samenvatting. Nieu geworden, het gehele verslag is op de website in Samenvat jaarversla 2010 Beleggen met het oog op de toekomst Private equity, wat is dat? BSG_Focus_Algemeen_B.indd 8

2 DEZE KEER In FOCUS ACTUEEL 4 een op een In een tweegesprek met bestuurslid Jan van den Brink krijgt Danielle van den Broek-Goudriaan antwoord op haar pensioenvragen. 7 de agenda de belangrijkste onderwerpen waar het bestuur zich de komende maanden over buigt 10 Een terugblik op 2010 een korte samenvatting van de belangrijkste onderwerpen uit het jaarverslag 12 hoe betalen we in de toekomst de pensioenen? de KLM-pensioenfondsen gaan nu ook beleggen in Private Equity 14 Vragen over uw pensioen? Bel Pensioenservice! Mark Burbach en Marc Roijakkers vertellen over de mogelijkheden en onmogelijkheden van Private Equity op pagina 12 Bestuur Algemeen Pensioenfonds KLM Leden Jan van den Brink, Dick Dees (voorzitter), Henk Egberts, Pieter van Gent, Bert Gerritsma, Arend de Jong (vicevoorzitter), Rob Kies, Gerard Lagendaal (vicevoorzitter), Gerda van der Landen, Menno Ritsema, Peter Schelvis, Remco Smit, Henny Essenberg Pensioenakkoord Werkgevers, werknemers en overheid hebben onlangs een pensioenakkoord gesloten. Het akkoord moet de basis vormen voor de versterking van het Nederlandse pensioenstelsel. De steun voor het akkoord bij werknemersorganisaties en politiek is echter nog onzeker. Bij het verschijnen van deze focus is nog niet duidelijk of en hoe het akkoord ingaat en wat de eventuele wijzigingen in de pensioenwet zullen zijn. Het bestuur van het algemeen pensioenfonds KLM volgt de ontwikkelingen op de voet. Toetreding KLM Flight Academy tot Pensioenfonds KLM Flight Academy (KLM FA), 100% dochteronderneming van KLM, is per 1 april 2011, met terugwerkende kracht tot 1 januari 2011, toegetreden als werkgever tot het Algemeen Pensioenfonds KLM. Het gaat om ongeveer 50 werknemers van KLM FA die vanaf 1 januari 2011 deelnemen aan het pensioenfonds. Vanaf die datum bouwen zij ouderdoms- en nabestaandenpensioen (inclusief wezenpensioen) op bij het Algemeen Pensioenfonds KLM. Ook zijn deze deel nemers verzekerd voor de overlijdens- en arbeids ongeschiktheidsrisico s (facultatief nabestaandenpensioen, facultatief Anwhiaatpen sioen en arbeidsongeschiktheidspensioen). KLM FA was tot 1991 onderdeel van de Rijksoverheid (Rijks Luchtvaart School) en de medewerkers waren voor hun pensioenvoorziening ondergebracht bij het ABP. Het reglement voor de nieuw op te bouwen rechten bij KLM FA sluit naadloos aan bij dat van het KLM grondfonds. Digitaal dossier Mijn KLM pensioen Vanaf nu kunt u uw Uniform Pensioenoverzicht ook digitaal inzien via Mijn KLM pensioen op de website Deze service is op dit moment alleen beschikbaar voor actieve deelnemers, binnenkort gaat dit ook voor gepensioneerden en oud-werknemers gelden. Tot nu toe werden de overzichten alleen per post verstrekt, maar uitbreiding van de module van de pensioenplanner maakt nu ook digitaal inzien mogelijk. Dit jaar worden alle overzichten ook nog per post verstuurd maar op korte termijn moet het mogelijk worden om aan te geven of u het overzicht alleen nog maar digitaal wilt ontvangen. Hiermee willen wij de service verbeteren voor de opslag van voor u belangrijke gegevens zoals het Upo. De adressen geven ons de mogelijkheid om in de toekomst nieuwsbrieven te versturen. Tegelijkertijd bekijkt het fonds of er nog meer mogelijkheden zijn voor het digitale dossier, bijvoorbeeld ook het kunnen inzien van correspondentie of het online kunnen aanpassen van gegevens. Voor deze manier van informatievoorziening gelden strenge wettelijke eisen. Voor het inloggen op Mijn KLM pensioen heeft u uw polisnummer en een wachtwoord nodig. Mocht u uw wachtwoord niet meer weten neem dan contact op met de afdeling pensioenservice van Blue Sky Group, dan ontvangt u een nieuw wachtwoord. Hoe belegt uw pensioenfonds? De kranten staan bol van de berichten over de beleggingen van pensioenfondsen. En natuurlijk vooral over wat pensioenfondsen daarbij allemaal fout doen, want goed nieuws is geen nieuws. De KLM pensioenfondsen hebben geen beleggingen in Griekse staatsobligaties en ook niet in Italiaanse, Spaanse of Portugese obligaties. En in Ierland al evenmin. Dat blijft voorlopig zo. Maar hoe belegt uw pensioenfonds dan wel? Je hoort wel eens zeggen dat pensioenfondsen lange termijn beleggers zijn en dat ze zoveel geld te beleggen hebben, dat ze wel moeten beleggen in alles wat los en vast zit. En op de lange termijn komt alles goed, dus geen probleem. Maar zo eenvoudig is het niet. Hoe zit het dan wel? Een pensioenfonds moet pensioenen betalen, ongeacht de omstandigheden. Sommige pensioenen moeten al op korte of hele korte termijn worden betaald, andere pas op veel langere termijn. Dat betekent dat een pensioenfonds zeker niet alle middelen op de lange termijn kan beleggen. Ook morgen moeten er middelen zijn om pensioenen uit te betalen. Maar om ook op de lange termijn pensioenen te kunnen betalen en liefst waardevaste pensioenen, moet een fonds natuurlijk ook rendement maken. Rendement gaat altijd samen met risico s. Bij elkaar betekent dit dat een pensioenfonds moet zorgen voor zekerheid op korte en lange termijn en tegelijkertijd moet zorgen voor voldoende rendement. En dat is precies hoe de beleggingsstrategie van de KLM pensioenfondsen in elkaar zit. Ruwweg de helft van de beleggingen van uw pensioenfonds is in vastrentende beleggingen, dat wil zeggen, obligaties van overheden en bedrijven over de hele wereld. Het grootste deel daarvan, ruim tweederde, wordt belegd in staatsobligaties van landen als Nederland, Duits land, Frankrijk en Het Verenigd Koninkrijk. Landen met de hoogste kredietwaardigheid. Deze beleggingen zorgen voor een stabiele stroom rente-ontvangsten. Dat is prettig als je elke maand pensioenen moet betalen. Voor een deel van de staatsobligaties geldt dat het rendement is gekoppeld aan de ontwikkeling van de inflatie. Hoe hoger de inflatie, hoe hoger het rendement. Dat is belangrijk als je de pensioenen elk jaar wilt aanpassen aan de prijs stijging. Het deel van de obligatiebeleggingen dat het fonds niet nodig heeft om de pensioenverplichtingen te matchen, wordt gebruikt om te beleggen in gemiddeld wat hoger renderende obligaties van opkomende landen en allerlei bedrijven. De andere helft van de beleggingen gaat naar aandelen en onroerend goed. Ook de onroerend goed beleggingen hebben als doel om een stabiele stroom van rendementen op te leveren met het oog op de pensioenverplichtingen. De aandelenbeleggingen hebben vooral het doel om op langere termijn een goed rendement op te leveren. Daarom is een kwart van de aandelenbeleggingen ook in bedrijven in opkomende markten met een relatief sterke economische groei. Naast al deze beleggingen hebben de pensioenfondsen ook nog een aantal risico s geheel of ten dele afgedekt. Zo is het goed gebruik dat bijna alle koersrisico s op buitenlandse valuta s worden afgedekt. De valutakoersen zijn soms sterk in beweging. Voor een pensioenfonds is dat niet gewenst. Uw pensioenfonds heeft ook een belangrijk deel van het neerwaartse koersrisico op de aandelenbeleggingen verzekerd met een soort langlopende put-optie. Tenslotte heeft uw fonds nog een groot deel van het risico van een plotselinge rentedaling afgedekt. Hoe lager de rente hoe sterker de toekomstige pensioenverplichtingen op het fonds drukken. Dat is ook een risico dat een pensioenfonds graag wil beperken. De belangrijkste doelstelling van het beleggingsbeleid is dus dat de inkomsten en beleggingsrendementen zoveel mogelijk de pensioenverplichtingen volgen. En in de tweede plaats moet er rendement gemaakt worden zodat ook op de lange termijn de koopkracht van de pensioenen kan worden behouden. Beleggen voor een pensioenfonds is best ingewikkeld, maar de strategie er achter is eigenlijk heel eenvoudig. Toine van der Stee, directeur Algemeen Pensioenfonds KLM 2 focus juli

3 INTERACTIE Hoe wordt mijn pensioen nu precies opgebouwd? Zowel de werknemer als de werkgever betalen mee aan de pensioenpremie Danielle van den Broek-Goudriaan Momenteel werk ik als Employee Business Support en behandel ik allerlei vragen rondom het betaalproces van de facturen van de KLM. Ik ben vraagbaak voor alle vragen gerelateerd aan betalingen en administratieve verwerking. Daarbinnen ben ik specifiek verantwoordelijk voor het behan delen en betaalbaar stellen van de zogenaamde fuel facturen van alle leveranciers wereldwijd. Jan van den Brink is bestuurslid van het pensioenfonds voor het KLM grondpersoneel. Toch is hij niet in dienst van KLM. Ik zit in het bestuur van het pensioenfonds als afgevaardigde van de vakbond FNV, zegt Van den Brink. Het bestuur bestaat uit vier afgevaardigden van de werknemers, twee namens de gepensioneerden en zes namens de werkgever. Ik wil echter benadrukken dat wij als bestuur collectief optreden. Voor dit interview zit ik hier ook als pensioenbestuurder en niet als vakbondsman. Deelnemer in gesprek met bestuurslid Een-op-een Het onderwerp pensioenen roept vaak enorm veel vragen op. Dat komt omdat veel mensen niet precies weten wat pensioen inhoudt. In de rubriek Eén-op-één ondervraagt een deelnemer van het pensioenfonds daarom een bestuurslid van datzelfde fonds. Deze keer is het de beurt aan Danielle van den Broek- Goudriaan, administratief medewerkster bij KLM Accounting Services en Jan van den Brink, vakbondsbestuurder en bestuurslid van het pensioenfonds voor grondpersoneel. DBG: Hoe wordt het pensioen opgebouwd? JB: Elk jaar dat je werkt, bouw je een stukje pensioen op. Het is wettelijk zo geregeld dat je tot een bepaald maximum per jaar kunt opbouwen. Momenteel bouw je jaarlijks 2,25% van je pensioen op. Dat percentage wordt berekend over de pensioengrondslag. De pensioengrondslag is het deel van je salaris waarover je pensioen opbouwt. Je bouwt namelijk niet over je volledige salaris pensioen op, omdat je straks ook gebruik gaat maken van de AOW. Door een standaardbedrag, de franchise, van je salaris af te trekken, houd je de pensioengrondslag over. DBG: Bestaat er verschil tussen fulltime en parttime werknemers? JB: Uiteraard. Als je meer werkt, bouw je meer pensioen op. Als je tien jaar voltijd werkt, bouw je meer pensioen op dan iemand die tien jaar in deeltijd werkt. Je bouwt altijd naar verhouding pensioen op. DBG: Heeft onbetaald verlof, werktijdsverkorting of ouderschapsverlof invloed op je pensioen? JB: Dat zijn allemaal arbeidsvoorwaarden. Wat betreft onbetaald verlof staat in de cao voor grondpersoneel dat de KLM tot een maand pensioenpremie betaalt. Dat geldt ook voor de deelnemer zelf. Ga je langer op onbetaald verlof, dan moet je wel de volledige premie, werknemers- én werkgeversdeel, betalen terwijl je geen inkomsten hebt. De werktijdverkorting en het ouderschapsverlof hebben geen invloed op je pensioen, omdat de werkgever het pensioen dan doorbetaalt. Ook dan moet je wel zelf de werknemerspremie betalen. Onlangs heeft de wetgever het ouderschapsverlof uitgebreid. De KLM was van plan om de pensioendoorbetaling te beperken tot de oorspronkelijke duur. Dat is onder druk van de vakbonden echter niet gebeurd. DBG: Hoe wordt de pensioenpremie precies berekend en betaalt de KLM hieraan mee? JB: Zowel de werknemer als de werkgever betalen mee aan de pensioenpremie. De totale premie bedraagt 24% van het maandsalaris plus de vakantietoeslag en variabel inkomen zoals de ploegendiensttoeslag als dat van toepassing is. Iedere deelnemer betaalt elke maand in principe 5,2% van de werknemerspensioengrondslag aan premie. Dat percentage verschilt voor elk pensioenfonds omdat het afhankelijk is van de pensioenafspraken die gemaakt zijn. Voor ons fonds is 5,2% afgesproken. Dat percentage mag zowel naar boven als beneden met 2% bijgesteld worden. De afgelopen jaren hebben de deelnemers een premiekorting gekregen en betaalden zij 3,2%. Dat zal binnenkort veranderen en dan zal de premiebijdrage stapsgewijs worden teruggebracht naar het oorspronkelijk niveau van 5,2%. Dat is op zichzelf nog steeds een vrij laag percentage in vergelijking met andere fondsen. De KLM betaalt de rest van de premie. 4 focus juli

4 interactie kort Op de agenda van het bestuur DBG: Hoe wordt je pensioenuitkering berekend? dekken. Inmiddels hebben we in onze rekenmodellen rekening JB: Je pensioenuitkering is wat je in al je werkzame jaren in gehouden met de stijgende levensverwachting, maar dat kostte totaal hebt opgebouwd. Tel de bedragen die je in alle jaren hebt natuurlijk wel geld en zorgde voor een verlaging van de dek- Het bestuur van het pensioenfonds zal de komende opgebouwd op, dan krijg je het bedrag waar je recht op hebt. kingsgraad. maanden aandacht geven aan de volgende onderwerpen: Zolang de dekkingsgraad van het pensioenfonds er goed voor staat, is dit bedrag ook gegarandeerd. DBG: Is het dan mogelijk om eerder opgebouwd pensioen Juni mee te nemen naar de KLM? Het bestuur spreekt uitgebreid over een rapport dat door de DBG: Wat is precies de dekkingsgraad en wat gebeurt er JB: Dat kan en dat noemen we waardeoverdracht. Dat moet Asset Liability Management (ALM) commissie is opgesteld. als die daalt onder de 100? je wel binnen zes maanden na je indiensttreding regelen. Deze commissie heeft de afgelopen maanden studie gedaan JB: De dekkingsgraad is de verhouding tussen de waarde van Bij waardeoverdracht wordt je oude pensioen aangepast naar de financieringsopzet van de pensioenregeling van het de bezittingen van het pensioenfonds en de waarde van de aan onze pensioenregeling. Als je oude pensioenregeling een Algemeen Pensioenfonds KLM. De financieringsopzet is het pensioenverplichtingen. Als de dekkingsgraad te laag is en slechtere regeling is dan de KLM-regeling, is het ook iets hart van elke pensioenregeling. Het gaat daarbij om zaken onder de 105 komt, dan heeft het pensioenfonds niet genoeg minder waard. als de benodigde pensioenpremie (Blijft de pensioenpremie geld om alle pensioenen volledig uit te keren. Dan hebben we betaalbaar? Is de pensioenpremie stabiel? Hoe hoog mag de dus een groot probleem! Dat zou namelijk ook betekenen dat de DBG: Hoe is de opbouw in het KLM pensioenfonds pensioenpremie maximaal zijn?) en de indexatie (Wanneer en pensioenen niet meer geïndexeerd kunnen worden. De inflatie opgenomen tussen het 65e en 66e levensjaar? onder welke voorwaarden worden de pensioenen geïndexeerd?). wordt dan niet doorgerekend en je verliest aan koopkracht. In JB: Dat is nog niet geregeld. Momenteel staat er in de pen- De financieringsafspraken waarmee nu nog gewerkt wordt zijn feite wordt je pensioen dan minder waard. sioenovereenkomst dat je op je 65ste stopt met het opbouwen van 1 januari De wereld zag er toen anders uit. van pensioen. Er is een grote financiële crisis geweest in 2008 en Verder DBG: Is dat weleens bij ons fonds gebeurd? blijkt uit onderzoek dat mensen steeds langer leven. Ook is er JB: Als pensioenfonds moeten wij twee grenzen in de gaten houden. De ondergrens van 105%, maar er is ook een vereiste grens die bij de huidige risicohouding van het bestuur rond de 118% en 119% ligt. Die geeft aan of je als pensioenfonds voldoende reserves in kas hebt. Dat is een wettelijke voorwaarde. Zodra je onder die grens zakt, moet je als fonds een herstelplan DBG: Maar we moeten wel langer doorwerken? JB: Dat zijn inderdaad de plannen, maar officieel is dat nog niet geregeld. Er is een wet in de maak waarin staat dat we tot 66 of 67 jaar moeten doorwerken. Als die wordt aangenomen, zal er ook gekeken worden naar de pensioenopbouw. wetgeving in de maak die nieuwe eisen stelt aan de financiering van pensioenregelingen. Al deze zaken worden waar mogelijk meegenomen in de studies die de ALM-commissie doet. In de studies worden allerlei economische scenario s doorgerekend. Niemand weet precies hoe de economie in Nederland en elders eruit zal zien, maar het maakt natuurlijk veel uit of de In juli start het bestuur met individuele evaluatiegesprekken van bestuursleden zelf. Bij een professioneel bestuur hoort ook een stevige zelfevaluatie. Continu alert opstellen waarin je aangeeft hoe je binnen vijftien jaar weer DBG: Klopt het dat bij een echtscheiding de helft van het economie met een hoog of laag percentage groeit en of er hoge Verder is het bestuur continu alert op de naweeën van de voldoende buffers hebt. Ons fonds heeft in 2009 zo n herstel- pensioen aan de ex-partner moet worden overgedragen? of lage inflatie is. De effecten van zulke onzekerheden worden financiële crisis. Houdt de euro stand? Hoe gaat Griekenland plan moeten opstellen. Daardoor heeft KLM in 2009 meer pre- JB: Vroeger was de man vaak kostwinner. Als er dan een schei- zoveel mogelijk doorgerekend en daarna uitvoerig besproken. zijn enorme schulden afbetalen? Houdt de VS het vol om zijn mie moeten betalen. In 2009 zijn we onder de grens van 105% geschoten. Maar omdat dat voor korte tijd was, heeft dat door ding plaatvond, had de vrouw geen enkel recht op het pensioen van haar man. Onrechtvaardig natuurlijk en daarom is besloten Juli enorme staatsschuld te financieren? Het bestuur laat zich regelmatig, als het nodig is elke dag, informeren over deze het huidige indexatiebeleid geen gevolgen voor de indexatie van dat na een scheiding beiden recht hebben op een deel van het In juli neemt het bestuur besluiten op basis van het rapport van zaken. de pensioenen gehad. Op dit moment schommelt de dekkings- tot dan toe opgebouwde pensioen. de ALM-commissie. Het bestuur volgt uiteraard de voortgang Na de zomer zal ook duidelijk worden wat de status en graad rond de 125% en 128%. van het Pensioenakkoord en houdt er rekening mee dat dit voortgang is van het pensioenakkoord tussen de landelijke DBG: Vroeger mocht je na 40 dienstjaren bij KLM eruit. tot aanvulling van de ALM-studie kan leiden. De conclusies werk gevers- en werknemersorganisaties. Ook zal de minister DBG: Hoe kan zo n dekkingsgraad opeens zakken? Is dat nog steeds mogelijk? worden voorgelegd aan het arbeidsvoorwaardelijk overleg. van sociale zaken en werkgelegenheid naar verwachting JB: Door de crisis stonden zowel de rente als de beleggingen JB: Nee, dat is niet meer mogelijk. Die regeling is enige jaren Dit zijn de werkgever (KLM) en de vakbonden. Die partijen meer duidelijk hebben gecreëerd over hoe de pensioenfonds- onder druk. Daarnaast leven mensen steeds langer. Dat bete- geleden afgeschaft. Dat is gedaan omdat de fiscale regels bepalen in onderhandelingen hoe de financieringsopzet van organen (bestuur, deelnemersraad, verantwoordingsorgaan, kent dat het pensioen langer doorbetaald moet worden en dus op enig moment gewijzigd zijn en de regeling daardoor veel de pensioenregeling er uit zal zien de komende jaren. Als de visitatiecommissie enz.) er wettelijk uit gaan zien in de duurder wordt. Wat betreft de rente en de beleggingen hebben wij als fonds maatregelen genomen door de grote risico s af te te duur werd. Het was ook geen pensioen, het was een KLMregeling die door het pensioenfonds werd uitgevoerd. financieringsafspraken definitief zijn wordt u hierover door het pensioenfonds geïnformeerd. toekomst. Het bestuur volgt dit op de voet en zal bij meer duidelijkheid hierover in beraad gaan en conclusies trekken. 6 focus juli

5 update Door tijdig beschermingsmaatregelen te nemen voor de dalende rente heeft het fonds deze storm goed doorstaan. We hebben onze blik nu op de toekomst gericht en doen er alles aan om de fundamenten van het fonds nog steviger te maken. Gerard Lagendaal, vicevoorzitter van het Algemeen Pensioenfonds KLM Samenvatting jaarverslag 2010 Turbulent jaar Het afgelopen jaar was voor het KLM Algemeen Pensioenfonds een jaar met twee gezichten. Aan de ene kant was er positief nieuws over de beleggingen: de waarde hiervan steeg tot het niveau van voor de financiële crisis. Aan de andere kant zorgde de lage kapitaalmarktrente medio 2010 voor commotie. Een lage rente betekent hogere pensioenverplichtingen en een dalende dekkingsgraad. Bij veel Nederlandse pensioenfondsen was dit het geval, wat tot onzekerheid leidde bij de deelnemers. De onzekerheid werd nog vergroot toen het erop leek dat sommige fondsen zouden overgaan tot verlagen van de pensioenuitkeringen per Bij het Algemeen Pensioenfonds KLM is het zogeheten afstempelen zeker niet aan de orde geweest. De dekkingsgraad daalde in augustus, tot vlak boven de wettelijke ondergrens van 105%. In de laatste maanden van het jaar steeg de rente weer en nam ook de dekkingsgraad toe tot 122% eind december. Vinger aan de pols Het bestuur van het fonds hield het afgelopen jaar de ontwikkeling op de financiële markten en de impact op de dekkingsgraad scherp in de gaten. In de periode van de extreem lage rentestand (juli tot en met augustus) werd het bestuur dagelijks op de hoogte gehouden. Omdat het bestuur er in 2009 al voor had gekozen om het renterisico deels af te dekken, viel de schade voor het fonds mee. Toch hield het bestuur rekening met alle scenario s en deed het onderzoek naar de gevolgen van de scenario s voor het fonds en de deelnemers. Extra maatregelen bleken echter op dat moment nog niet nodig. Wel loopt het onderzoek nog steeds door en wordt uitgezocht hoe het fonds toekomstbestendig kan blijven met een goede evenwichtige belangenverdeling. Daarbij komen alle variabelen aan de orde en wordt niets uitgesloten. Belangrijke zaken zijn daarbij langer leven, economische verwachtingen, indexatie, rente- en inflatie-ontwikkelingen. Langer leven De stijgende levensverwachting was een ander onderwerp waar het bestuur actie op ondernam. Cijfers van het CBS en het Actuarieel Genootschap geven aan dat Nederlanders steeds ouder worden en dat ze daarmee ook langer een pensioenuitkering ontvangen. Hier is in het verleden geen premie voor betaald en dit moet nu gefinancierd worden uit de reserves. Zo zijn de pensioenverplichtingen de afgelopen twee jaar met ca. 6% verhoogd. De verhoging heeft een negatief effect op de dekkingsgraad. Over de periode leidde de toe genomen levensverwachting tot een relatieve daling van de dekkingsgraad van 14%. Goed rendement De beleggingen van het fonds rendeerden in 2010 goed. Over de totale portefeuille werd een rendement gehaald van 9,9%. Het bestuur besloot het risico op de aandelenportefeuille voor een deel af te dekken, om zo beter bestand te zijn tegen plotselinge dalingen van de aandelenbeurzen. Bij de obligatieportefeuille was de aandacht van het bestuur vooral gericht op de problemen rond eurolanden met een grote staatsschuld. Zo besloot het bestuur al vroeg niet meer te beleggen in Spaanse obligaties. Dit had een positief effect op het resultaat. In maart 2011 besloot het bestuur om private equity op te nemen in de beleggingsportefeuille van het fonds. Het gaat dan om beleggingen in niet-beursgenoteerde bedrijven. Indexatie De dekkingsgraad van 122% wijst op een solide financiële positie van het pensioenfonds. Het bestuur nam eind vorig jaar daarom een positief indexatiebesluit voor Per 1 januari zijn de pensioenuitkeringen en de premievrije aanspraken met 1,4% verhoogd. De indexatie van aanspraken van premiebetalende deelnemers is afhankelijk van de loonontwikkeling bij KLM. Omdat er sinds begin 2010 geen nieuwe loonronde is geweest, vond er per begin 2011 geen indexatie plaats. Eenvoudiger Het bestuur voerde in 2010 enkele vereenvoudigingen door in de pensioenregeling. Zo worden de betalingen voor ploegendiensten en variabele uitkeringen nu direct opgenomen in de pensioengrondslag. Dit zal naar verwachting leiden tot minder mutaties in de pensioenadministratie. Verder zijn de berekeningen voor het arbeidsongeschiktheidspensioen versimpeld. Met dergelijke vereenvoudigingen zorgt het fonds voor een goedkopere pensioenuitvoering. 8 focus juli

6 KERNCIJFERS Risicomanagement is een steeds grotere rol gaan spelen. De financiële conditie van het fonds wordt beïnvloed door externe factoren en het beheersen van de risico s die hieruit voortvloeien is een belangrijke opdracht van het bestuur. Arend de Jong, vicevoorzitter van het Algemeen Pensioenfonds KLM Dat we gemiddeld langer gaan leven is natuurlijk goed nieuws, maar voor het pensioenfonds betekent het een aanpassing van de voorziening voor de pensioenverplichtingen, met een negatief effect op de dekkingsgraad. Gerard Lagendaal, vicevoorzitter van het Algemeen Pensioenfonds KLM (bedragen in miljoenen euro s) Deelnemers Aantal actieve deelnemers Aantal gewezen deelnemers Aantal pensioengerechtigden Totaal Premies en uitkeringen Premies vóór en extra premie en premiekorting 164,4 167,4 Extra premie - 29,0 Premiekorting -8,6-14,4 Premies inclusief extra premie en premiekorting 155,8 182,0 Pensioenuitkeringen 138,5 133,4 Het is van groot belang dat iedereen zich bewust is van de risico s en onzekerheden die er zijn bij pensioen. Communicatie met deelnemers krijgt dan ook veel aandacht, waarbij we ook altijd vooruitblikken naar toekomstige ontwikkelingen. Arend de Jong, vicevoorzitter van het Algemeen Pensioenfonds KLM Vermogen Stichtingskapitaal en reserves 969,6 964,2 Voorziening pensioenverplichtingen 4.173, ,1 Dekkingsgraad (nominaal) 122% 124,8% Dekkingsgraad (reëel) 80,3% 80,4% Pensioenakkoord Ook landelijk gezien waren er belangrijke pensioenontwikkelingen. In juni vorig jaar sloten werkgevers en vakbonden binnen de Stichting van de Arbeid een akkoord over aanpassingen in het Nederlandse pensioenstelsel. Het doel is om het stelsel beter bestand te maken tegen een sterke waardedaling van de beleggingen en de gestegen levensverwachting. In het akkoord stellen werkgevers en vakbonden voor de pensioenleeftijd te koppelen aan de levensverwachting. Daarnaast wordt in het akkoord naar manieren gezocht om de pensioenen meer afhankelijk te maken van de beleggings resultaten. Verder worden ook een verhoging van de AOW-leeftijd en een hogere AOW-uitkering in het akkoord betrokken. Sinds juni 2010 overleggen de sociale partners over de uitwerking van dit akkoord. Kort voor het in druk gaan van deze Focus hebben sociale partners overeenstemming bereikt. wel wordt het akkoord nog aan de achterbannen voorgelegd. Als het akkoord definitief is, zullen de arbeidvoorwaardelijke partijen bij KLM bekijken in hoeverre het akkoord en eventuele aanvullende wetgeving gevolgen hebben voor de pensioenregeling. Deskundigheid Een ander onderwerp dat landelijk veel aandacht kreeg, was de aandacht voor goed pensioenfondsbestuur en een heldere communicatie naar de deelnemers. Veel pensioenfondsen pakten de aanbevelingen in de rapporten van de commissies Frijns en Goudswaard op. Het bestuur van het Algemeen Pensioenfonds KLM maakte een ambitieus deskundigheidsplan. In dit plan zitten onder meer scholingsactiviteiten voor bestuursleden en het instellen van het toehoorderschap bij vergaderingen van het bestuur. Het is een nieuwe vorm van kennisoverdracht tussen zittende en potentiële bestuursleden. Kandidaten voor het toehoorderschap worden geselecteerd door KLM en de organisaties van werknemers en gepensio neerden. Communicatie Ook communicatie stond in 2010 hoog op de bestuursagenda. Vooral in de maanden augustus en september toen veel deelnemers zich zorgen maakten over hun pensioen. Deelnemers ontvingen in september een nieuwsbrief van het bestuur over de financiële situatie van het fonds. Verder publiceert het bestuur elke maand de dekkingsgraad op de website en na afloop van ieder kwartaal een bericht met de financiële resultaten. Ook in Focus wordt aandacht besteed aan het financiële beleid van het fonds. Op de website is de pensioenplannertoepassing uitgebreid. Deelnemers kunnen nu ook zien welke gegevens in het verleden zijn gebruikt om de pensioenaanspraken te bepalen. Verder wordt het inkomen na pensionering inzichtelijker gepresenteerd. Indexering Pensioenrechten actieve deelnemers 0,0% 1,25% Ingegane pensioenen en premievrije pensioenrechten 1,4% 0,4% Beleggingen Vastgoed 462,2 340,9 Aandelen 2.204, ,6 Vastrentende waarden 2.317, ,5 Overig 167,2 67,5 Totaal 5.150, ,5 Rendementen Totaalrendement 9,9% 17,7% Vijfjaarsgemiddeld totaalrendement 3,3% 4,2% Tienjaarsgemiddeld totaalrendement 4,4% 3,6% Meer Lezen? Het volledige jaarverslag kunt u als dynamische versie bekijken op de website De gedrukte versie kunt u opvragen bij de afdeling pensioenservice van Blue Sky Group. 10 focus juli

7 toekomstvisie Beleggen in Private Equity: wat betekent dat? Pensioenfondsen hebben veel geld in kas, maar daar staat tegenover dat ze ook veel verplichtingen hebben. Om ook in de toekomst de pensioenen uit te kunnen betalen, zoeken pensioenfondsen altijd naar mogelijkheden om goede rendementen uit beleggingen te halen. Na uitvoerig overleg met de besturen gaan de KLM-pensioenfondsen nu ook beleggen in Private Equity. Mark Burbach, Chief Investment Officer, en Marc Roijakkers, Senior Fund Manager Alternatives, van Blue Sky Group vertellen over de mogelijkheden en onmogelijkheden van Private Equity. Private Equity, letterlijk privaat vermogen, is een brede term die verwijst naar investeringen in bedrijven die niet aan de beurs genoteerd zijn. Als beursgenoteerde ondernemingen geld nodig hebben, dan kunnen zij relatief eenvoudig extra aandelen uitgeven om zo aan meer geld te komen. Door de beursnotering is een bedrijf al bekend bij een breder publiek. Een bedrijf dat niet aan de beurs genoteerd is en de naamsbekendheid mist, heeft twee opties: lenen bij de bank of aankloppen bij private investeerders. Zowel banken als investeerders zijn natuurlijk alleen bereid om geld uit te lenen aan of te investeren in bedrijven die de potentie hebben om te groeien. Er zijn veel redenen waarom een bedrijf niet aan de beurs genoteerd staat, zegt Als we pensioenen in de toekomst betaalbaar willen houden, dan moeten we meer rendement maken met onze beleggingsportefeuille Burbach. Denk aan familiebedrijven of beginnende ondernemingen. Er zijn ook bedrijven die bewust niet naar de beurs willen, omdat ze dan aan veel meer regels moeten voldoen. Maar er zijn enorm veel bedrijven die geen beursnotering hebben en het ontzettend goed doen. Via het opzetten van ons Private Equity programma kunnen wij als pensioenfonds deelnemen in deze bedrijven. Op die manier hopen we mee te profiteren van hun groei. Private Equity is privaat vermogen dat geïnvesteerd wordt in niet-beursgenoteerde ondernemingen. Hoe werkt Private Equity? Beleggen in Private Equity gaat meestal via gespecialiseerde fondsen, die ook wel participatiemaatschappijen worden genoemd. Als pensioenfonds committeren wij geld aan een participatiemaatschappij, zegt Roijakkers. Deze participatiemaatschappij investeert dat geld vervolgens in een niet-beursgenoteerde onderneming waarvan men verwacht dat deze waarde kan toevoegen in de toekomst. Vaak heeft de participatiemaatschappij een heel bedrijfsplan klaar en gaat daar in de onderneming actief mee aan de slag. Er wordt geïnvesteerd in kennis, marketing en research & development. Alle knowhow, ervaring en netwerken worden ingezet om de onderneming naar een hoger niveau te tillen. Na ongeveer vijf jaar moet de onderneming een stuk meer waard zijn dan de prijs waarvoor die is aangekocht. Als de onderneming dan met winst verkocht wordt, wordt het rendement verdeeld onder de investeerders. Risico s De KLM-pensioenfondsen staan er momen teel redelijk goed voor. De pensioenbesturen moesten daarom ook over tuigd worden van het belang om te beleggen in niet-beursgenoteerde ondernemingen. Burbach: In Europa is het normaal om 5% Private Equity in je totale portefeuille te hebben. We hebben de pensioenbesturen ook voorgehouden dat als we onze pensioenregelingen betaal baar willen houden, we rendement moeten maken met onze portefeuille. Dat kan met Private Equity, zonder dat het risicoprofiel van onze totale portefeuille omhoog gaat. Sterker nog: je zou zelfs kunnen zeggen dat doordat we onze beleggingen nog meer spreiden, het totale risico van de portefeuille zelfs iets daalt. Sprinkhanen van de economie? Iets anders waar de KLM- pensioenbesturen beducht voor waren, was het imago van Private Equity. Een aantal jaren geleden werden participatiemaatschappijen nog weleens aangeduid als de sprinkhanen van de economie, zegt Roijakkers. En dat was niet als compliment bedoeld. Er bestaat een beeld van participatiemaatschappijen die alles opkopen en een onderneming opzadelen met te veel schulden. Excessen heb je overal en naar aanleiding van deze misstanden is een aantal onderzoeken gedaan naar Private Equity. Die onderzoeken laten een heel ander beeld zien. Een van de positieve effecten is namelijk dat Private Equity de werkgelegenheid stimuleert. Het is vooral belangrijk dat we goed kijken met welke participatiemaatschappijen we in zee gaan. Aan de slag met Private Equity De tijd om nu in Private Equity te stappen, lijkt gunstig, zegt Burbach. De aankoop van deelnemingen ligt nu lager dan pakweg drie jaar geleden. We zijn lang bezig geweest om de markt goed te leren kennen. We hopen in de tweede helft van 2011 de eerste investeringen te gaan doen. Binnenkort zal Private Equity dan terug te vinden zijn in de rapportages over de beleggingen. Men moet zich wel realiseren dat het een jaar of vijf zal duren voordat er echt iets materieel zichtbaar is in de portefeuille. Ik denk dat Private Equity een welkome toevoeging is aan ons beleggingsuniversum. Gerda van der Landen, bestuurder Algemeen Pensioenfonds KLM Op basis van een uitgebreide business case en een actieve vraag en antwoord sessie met Blue Sky Group heeft het bestuur positief besloten ten aanzien van het toe voegen van Private Equity in de strategische beleg gingsportefeuille van het pensioenfonds. Het beleggen in Private Equity geeft de mogelijkheid om een hoger verwacht rendement te realiseren terwijl tegelijker tijd het risico wordt verlaagd door een grotere diversificatie binnen de beleggingsportefeuille. De komende jaren zal stap voor stap, tot in het totaal 10% van de aandelenportefeuille, in Private Equity worden belegd. 12 focus juli

8 Pensioenservice kort Wij zijn er voor alle deelnemers! Patrick Verweij is allround medewerker bij de afdeling Pensioenservice van Blue Sky Group. Samen met zijn collega s beantwoordt hij alle denkbare vragen over het pensioen. Onze deelnemers precies laten weten waar ze aan toe zijn, daar zetten wij ons de hele dag voor in. Op de afdeling Pensioenservice houdt Patrick zich bezig met vragen via telefoon en mail, het bijhouden van de uitkeringsadministratie en mutaties, het controleren van de Uniforme pensioenoverzichten (UPO s) en persoonlijke gesprekken met bezoekers. In de praktijk is een duidelijke uitleg over het pensioen vaak broodnodig. Patrick: Soms reageren mensen wel eens teleurgesteld. Dan hadden ze toch gehoopt dat hun pensioen hoger zou uitvallen. Ook in zo n situatie is het goed om inzicht te kunnen geven. Maar over het algemeen reageren onze bezoekers heel positief hoor. Goed geregeld is toch wel een veel gehoorde reactie bij de fondsen van KLM. Startpunt UPO Vaak verdwijnt het jaarlijkse UPO ongelezen op een grote stapel. Patrick: Het UPO bevat vooral véél informatie. Daardoor weet je niet goed waar je moet beginnen. Bij Pensioenservice wijzen we een startpunt in het UPO aan en lichten we de belangrijkste bedragen uit. Dat geeft houvast. Maar inderdaad, er komt veel juridische taal bij pensioenen kijken en dan hebben we het nog niet over de veranderende regelgeving van de afgelopen tijd. We krijgen veel vragen over de onderwerpen waar Den Haag nu over praat en soms is het lastig daar al iets concreets over te zeggen. Spitwerk Met een achtergrond in de financiële advisering was het voor Patrick logisch over te stappen naar de pensioenbranche. Goeie communicatie rondom het pensioen is een uitdaging, volgens hem. Hoe meer ik erover te weten kom, hoe interessanter het wordt. En het pensioen is ook voor iedereen verschillend. Zo zijn er soms heel specifieke overgangsgevallen die precies tussen oude en nieuwe reglementen in vallen. Dat levert dan een hoop spit- en uitzoekwerk op. Daar hou ik van. Bovendien vind ik het leuk om mijn kennis over te brengen op deelnemers, met name in een persoonlijk gesprek. Als bezoekers vertrekken met Nu snap ik het tenminste!, dat is toch pure winst?! Domme vragen bestaan niet Een handige tool voor een heleboel pensioenvragen is de pensioenplanner. Je kunt dan bijvoorbeeld zien wat de gevolgen zijn van deeltijd werken of van vervroegd met pensioen gaan. Mochten er dan nog vragen zijn, dan kun je bij Pensioenservice terecht. Domme vragen bestaan niet, is ons motto op de afdeling. Het is gewoon goed om je bewust te zijn Top 3 van de meest gestelde vragen: Ik vind het leuk om in een persoonlijk gesprek mijn pensioenkennis over te brengen op deelnemers van wát je aan pen sioen opbouwt en voor wie. Denk bijvoorbeeld eens aan de situatie voor nabestaanden. Nare financiële verrassingen bij overlijden kunnen met pensioen worden ondervangen. Ook gebeurt het dat jonge deelnemers een partner aanmelden om te kunnen IPB en. Maar zo iemand staat dan ook geregistreerd voor het nabestaandenpensioen en dat heeft weer invloed op de hoogte van het bedrag dat jij later krijgt. Dat is iets om je nú bewust van te zijn natuurlijk. Dus leg dat UPO nou niet zomaar weg en schroom vooral niet om ons te raadplegen. Wij zijn er speciaal voor. 1 Hoeveel pensioen krijg ik straks precies? 2 Ik ga scheiden, wat betekent dat voor mijn pensioen? 3 ik ga deeltijd werken, wat betekent dat voor mijn pensioen? Snel antwoord op deze vragen en al het andere dat u wilt weten over uw pensioen? Kijk op de website ook voor de pensioenplanner, of neem contact op met de afdeling pensioenservice via pensioenservice@klmgrondfonds.nl of telefoonnummer Financiële positie van het algemeen Pensioenfonds KLM Naast de nominale dekkingsgraad publiceert het pensioenfonds in deze Focus ook de reële dekkingraad. Bij de berekening van de reële dekkingsgraad wordt naast het vermogen van het fonds en de verplichtingen ook met de stijging van de prijzen in de toekomst rekening gehouden. Hierdoor valt de reële dekkingsgraad lager uit dan de nominale dekkingsgraad. De nominale dekkingsgraad was eind mei 127,1%, de reële dekkingsgraad was 80%. Ten opzichte van april is dit een daling, die voornamelijk veroorzaakt wordt door de daling van de rente. Bij de beoordeling van de wettelijke buffers wordt gekeken naar de nominale dekkingsgraad. De vereiste nominale dekkingsgraad is voor dit fonds 118,8%. In onderstaande grafiek kunt u zien hoe de dekkingsgraad zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld. 200% 180% 160% 140% 120% 100% 80% 60% dec 06 mrt 07 jun 07 sep 07 dec 07 mrt 08 jun 08 sep 08 nominale dekkingsgraad reële dekkingsgraad vereiste nominale dekkingsgraad minimaal vereist vermogen 105% Bob van der Wal Wisseling in bestuur In februari 2011 is Bob van der Wal teruggetreden als bestuurslid van het Algemeen Pensioenfonds KLM. Hij wordt opgevolgd door Henny Essenberg. Beiden zijn voorgedragen door de Vereniging voor Hoger KLM Personeel (VHKP). Het bestuur dankt Bob voor zijn inzet voor het pensioenfonds. dec 08 mrt 09 jun 09 sep 09 dec 09 mrt 10 jun 10 sep 10 Henny essenberg dec 10 mrt 11 onderzoek AFM naar kosten pensioenfondsen In april publiceerde de Autoriteit Financiële Markten (AFM) de resultaten van het onderzoek naar de hoogte van de administratie- en beleggingskosten van pensioenregelingen. De bevindingen uit dit onderzoek zijn: Kosten hebben grote invloed op het ouderdomspensioen. De kosten van pensioenfondsen van gelijke omvang verschillen sterk, zeker de administratiekosten. Vooral kleine tot middelgrote pensioenfondsen kunnen kosten besparen door schaalvergroting en door pensioenregelingen te vereenvoudigen. Veel pensioenfondsen rapporteren niet alle kosten. De AFM geeft aan dat pensioenfondsen efficiënter kunnen werken en dat de transparantie over de kosten veel beter moet. Hoe zit dat bij uw pen sioenfonds? Het bestuur van Algemeen Pensioenfonds KLM heeft al langer een grote kostenbewustheid. De drie KLM-pensioenfondsen hebben de pensioenuitvoering efficiënt ingericht door gebruik te maken van één pensioenuitvoeringsorganisatie. Dit biedt talloze schaalvoordelen. Ook wordt het bestuur van uw fonds regelmatig geïnformeerd over alle kosten. De uitvoeringskosten van het pensioenfonds, bedragen 0,35% van het totale vermogen. Dit zijn kosten voor pensioenuitvoering, bestuursondersteuning en vermogensbeheer en de kosten van externe vermogensbeheerders. Voor het bestuur is dat een aanvaardbaar niveau. Deze kosten liggen ruim beneden het door AFM genoemde gemiddelde van 0,50%. De KLM-pensioenfondsen werken ieder jaar mee aan het zogeheten CEM benchmark-onderzoek. Hieruit blijkt dat de KLM-pensioenfondsen kostenefficiënt zijn ten opzichte van andere, vergelijkbare pensioenfondsen. Natuurlijk blijven de besturen van de KLM pensioenfondsen zeer alert om alle kosten in de hand te houden, in het belang van alle deelnemers en pensioengerechtigden. 14 focus juli

9 Handig die digitale UPO Benieuwd wat 2011 gaat brengen Private Equity levert rendement ons nabestaandenpensioen is ook goed geregeld Colofon Focus verschijnt driemaal per jaar en wordt verstuurd aan deelnemers en gepensioneerden van het Algemeen Pensioenfonds KLM. Redactie Monique van Dulken, Houda Stitou, Ike Veenendaal, Astrid Visser, Erik Voorhoeve Redactieadres Redactie Focus, Postbus 123, 1180 AC Amstelveen E focus@klmgrondfonds.nl Tekst Blue Sky Group B.V., Amstelveen, Lamar communicatie, Amsterdam Art direction, ontwerp en opmaak Frissewind_visuele communicatie, Amsterdam Fotografie Reinier Gerritsen, Amsterdam, Don Wijns, Amsterdam e.a. Illustratie Bart Sparnaaij, Berlijn Druk Drukkerij Aeroprint, Ouderkerk aan de Amstel contact E pensioenservice@klmgrondfonds.nl T (020) F (020)

Verkort Jaarverslag 2013

Verkort Jaarverslag 2013 Verkort Jaarverslag Han Thoman: Ons bestuur is zich echt goed bewust van de risico s die het pensioenfonds loopt. Voorzitter Han Thoman Onze financiële positie is redelijk maar moet nog beter Een jaar

Nadere informatie

RBS pensioen update. Van premie tot pensioen

RBS pensioen update. Van premie tot pensioen RBS pensioen update Van premie tot pensioen Hoe is uw pensioen opgebouwd? Waarom zitten veel pensioenfondsen nu in de problemen? Hoe ziet de toekomst van pensioen in Nederland eruit? In deze RBS Pensioen

Nadere informatie

Nieuws. Gezond maar alert. Pensioenfonds IN DIT NUMMER: Verkort jaarverslag. De financiële situatie van het pensioenfonds verbeterde in 2017.

Nieuws. Gezond maar alert. Pensioenfonds IN DIT NUMMER: Verkort jaarverslag. De financiële situatie van het pensioenfonds verbeterde in 2017. Pensioenfonds Verkort jaarverslag Gezond maar alert De financiële situatie van het pensioenfonds verbeterde in 2017. Nieuws IN DIT NUMMER: Augustus 2018 Hierdoor was het mogelijk de opgebouwde pensioenen

Nadere informatie

JE TIJD ANDERS INDELEN

JE TIJD ANDERS INDELEN Deze brochure is onderdeel van de brochurereeks over pensioen van Stichting Algemeen Pensioenfonds KLM en is bedoeld voor deelnemers aan het pensioenreglement 2006. Hiertoe behoren KLM-medewerkers in een

Nadere informatie

Het jaarverslag 2014 samengevat

Het jaarverslag 2014 samengevat Het jaarverslag 2014 samengevat Uw pensioenfonds blikt terug én vooruit Deelnemers 1.711 In 2014 verdiende het fonds 55,1 miljoen dankzij beleggen. Dat bedrag staat voor een rendement van 20,1%. Het fonds

Nadere informatie

VERGEET NIET UIT TE CHECKEN...

VERGEET NIET UIT TE CHECKEN... Deze brochure is onderdeel van de brochurereeks over pensioen van Stichting Algemeen Pensioenfonds KLM en is bedoeld voor deelnemers aan het pensioenreglement 2006. Hiertoe behoren KLM-medewerkers in een

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit. Oktober 2013

Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit. Oktober 2013 Informatiebijeenkomst Pensioenen: actueler dan ooit Oktober 2013 1 Pensioenstelsel Individueel Pensioen fonds Overheid Lijfrente Pensioen AOW B E L A S T I N G 2 Programma bestuur en taken bestuur de pensioenregeling

Nadere informatie

Hoe is uw pensioen geregeld?

Hoe is uw pensioen geregeld? Hoe is uw pensioen geregeld? De Ahold Pensioenregeling 2015 Geachte heer, mevrouw, Welkom bij Ahold Pensioenfonds! Als u 21 jaar of ouder bent, bouwt u vanaf uw datum in dienst pensioen bij ons op. Dit

Nadere informatie

Je bouwt partnerpensioen op met de pensioenregeling van Pensioenfonds Detailhandel. Voor je kinderen is er wezenpensioen.

Je bouwt partnerpensioen op met de pensioenregeling van Pensioenfonds Detailhandel. Voor je kinderen is er wezenpensioen. Hoe is jouw pensioen geregeld? Wat krijg je in onze pensioenregeling? Ouderdomspensioen Je bouwt ouderdomspensioen op met de pensioenregeling van Pensioenfonds Detailhandel. Je krijgt dit ouderdomspensioen

Nadere informatie

Je bouwt partnerpensioen op met de pensioenregeling van Pensioenfonds Detailhandel. Voor je kinderen is er wezenpensioen.

Je bouwt partnerpensioen op met de pensioenregeling van Pensioenfonds Detailhandel. Voor je kinderen is er wezenpensioen. Hoe is jouw pensioen geregeld? Wat krijg je in onze pensioenregeling? Ouderdomspensioen Je bouwt ouderdomspensioen op met de pensioenregeling van Pensioenfonds Detailhandel. Je krijgt dit ouderdomspensioen

Nadere informatie

1. Waarom moet het pensioenfonds ANWB extra maatregelen nemen?

1. Waarom moet het pensioenfonds ANWB extra maatregelen nemen? 1. Waarom moet het pensioenfonds ANWB extra maatregelen nemen? Het pensioenfonds staat er financieel niet goed voor. De twee belangrijkste oorzaken: 1. Nederlanders worden steeds ouder. Met name de laatste

Nadere informatie

7. Bouw ik nu meer/minder op? Bij Coop Pensioenfonds bouwt u 1,64% op (2016). Bij BPFL gaat u 1,875% opbouwen (2016).*

7. Bouw ik nu meer/minder op? Bij Coop Pensioenfonds bouwt u 1,64% op (2016). Bij BPFL gaat u 1,875% opbouwen (2016).* Beste lezer, Dit overzicht met veelgestelde vragen hebben wij opgesteld naar aanleiding van de brief d.d. 10 november 2016 over de liquidatie van Coop Pensioenfonds. Heeft u een vraag die hier niet tussenstaat

Nadere informatie

De dekkingsgraad van het Pensioenfonds is bijna elke maand anders. Dat komt vooral door de rentestand en onze beleggingsopbrengsten.

De dekkingsgraad van het Pensioenfonds is bijna elke maand anders. Dat komt vooral door de rentestand en onze beleggingsopbrengsten. Nieuwsbrief Ballast Nedam Pensioenfonds September 2013 Tijd voor een nieuwsbrief van uw Pensioenfonds. Er gebeurt veel in de Nederlandse pensioenwereld; dat kan u bijna niet zijn ontgaan. In onze vorige

Nadere informatie

WOORD VOORAF. Beste deelnemers,

WOORD VOORAF. Beste deelnemers, WOORD VOORAF Beste deelnemers, Voor u ligt de pensioenkrant 2015 van Stichting Pensioenfonds B&S ( het Pensioenfonds ). Hiermee willen wij u informeren over de gebeurtenissen en ontwikkelingen van de afgelopen

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden. Oktober 2013

Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden. Oktober 2013 Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden Oktober 2013 1 Pensioenstelsel Individueel Pensioen fonds Overheid Lijfrente Pensioen AOW B E L A S T I N G 2 Programma bestuur en taken bestuur

Nadere informatie

15 vragen en antwoorden over de veranderingen in de pensioenregeling

15 vragen en antwoorden over de veranderingen in de pensioenregeling Er verandert wat aan je pensioen 15 vragen en antwoorden over de veranderingen in de pensioenregeling Over de pensioenleeftijd en de AOW 1. Moet ik nu blijven werken tot 67 jaar? Het pensioen dat je vanaf

Nadere informatie

Pensioenfonds Robeco. Populair Jaarverslag 2014

Pensioenfonds Robeco. Populair Jaarverslag 2014 Pensioenfonds Robeco Populair Jaarverslag 2014 2014 was een bewogen jaar voor Pensioenfonds Robeco door de sterk dalende rente en de veranderende wet- en regelgeving. In het jaarverslag blikken wij als

Nadere informatie

Toelichting. Uniform Pensioenoverzicht 2015. Uitkeringsovereenkomst

Toelichting. Uniform Pensioenoverzicht 2015. Uitkeringsovereenkomst Toelichting Uniform Pensioenoverzicht 2015 Uitkeringsovereenkomst Actieve deelnemer Wat heeft u aan het Uniform Pensioenoverzicht? Het Uniform Pensioenoverzicht geeft inzicht in uw inkomen dat u van Hagee

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

Principeakkoord cao-pensioenregeling Q&A Intern

Principeakkoord cao-pensioenregeling Q&A Intern Voor publicatie op de websites van de vakorganisaties en Mijn PostNL Algemeen Is het echt nodig om de pensioenregeling aan te passen? Ja. De fiscale wetgeving voor pensioen wijzigt. Dit betreft met name

Nadere informatie

2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG

2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het jaarverslag legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen

Nadere informatie

VERKORT JAARVERSLAG 2016

VERKORT JAARVERSLAG 2016 VERKORT JAARVERSLAG 2016 2016: wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen van 2016 bij Pensioenfonds TNT Express? U leest het in deze verkorte en vereenvoudigde versie van het jaarverslag. Het volledige

Nadere informatie

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal april 2015 t/m 30 juni 2015

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal april 2015 t/m 30 juni 2015 Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal 2015-1 april 2015 t/m 30 juni 2015 De maand dekkingsgraad ultimo juni is sterk gestegen t.o.v eind maart De beleidsdekkingsgraad is gedaald van

Nadere informatie

Presentatie met uitleg per slide

Presentatie met uitleg per slide Presentatie met uitleg per slide 1 Terug- en vooruitblik In het principe cao-akkoord van december 2012 hebben we afspraken gemaakt over de noodzaak van een nieuwe en toekomstbestendige pensioenregeling

Nadere informatie

De pensioenleeftijd zal omhoog gaan

De pensioenleeftijd zal omhoog gaan Jaarbericht 2011 Ruim 1.600 mensen ontvangen op dit moment een pensioenuitkering via ons pensioenfonds. Nog eens ruim 2.300 (oud) DuPont-medewerkers zullen in de toekomst een pensioenuitkering ontvangen.

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten

Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten De heer/mevrouw A. START STRAAT 1234 1234 AA WOONPLAATS behandeld door telefoonnummer ons kenmerk Klant Team StiPP (088) 008 40 60 950. briefcodering burgerservicenummer datum Betreft: Welkomstbericht

Nadere informatie

Nieuws. Een fonds in goede conditie IN DIT NUMMER: Verkort jaarverslag

Nieuws. Een fonds in goede conditie IN DIT NUMMER: Verkort jaarverslag Verkort jaarverslag Een fonds in goede conditie In deze nieuwsbrief blikken we terug op 2016. Wat waren de belangrijkste ontwikkelingen? Op alle beleidsterreinen is er hard gewerkt in 2016. We hebben het

Nadere informatie

Datum Briefnummer Behandeld door Doorkiesnummer 15-2-2012 20120215 N.W. Dijkhuizen 630

Datum Briefnummer Behandeld door Doorkiesnummer 15-2-2012 20120215 N.W. Dijkhuizen 630 Pensioenfonds Productschappen Bezoekadres Laan van Zuid Hoorn 165 2289 DD Rijswijk Postadres Postbus 3042 2280 GA Rijswijk Telefoon 070 4138630 Fax 070 4138650 E-mail info@pbodnl Website wwwpbodnl KvK

Nadere informatie

Uw werknemers en hun pensioen in de Metaal en Techniek

Uw werknemers en hun pensioen in de Metaal en Techniek Uw werknemers en hun pensioen in de Metaal en Techniek Uw onderneming is actief in de Metaal en Techniek. Daarom is het pensioen van uw werknemers ondergebracht bij Pensioenfonds Metaal en Techniek (PMT).

Nadere informatie

Extra informatie pensioenverlaging

Extra informatie pensioenverlaging Extra informatie pensioenverlaging Wat is de invloed van de verlaging op mijn netto pensioen? Als u nog niet met pensioen bent, kunnen we u nu niet zeggen hoe uw netto pensioen

Nadere informatie

Pensioenfonds B&S. Pensioenkrant Pensioen fonds B&S

Pensioenfonds B&S. Pensioenkrant Pensioen fonds B&S Pensioenfonds B&S Pensioenkrant 2014 Pensioen fonds B&S I n h o u d s o p g a v e Woord vooraf... 4 1. Jaarverslag 2013 in hoofdijnen... 5 2. Dekkingsgraad 2014... 7 3.Nieuw pensioenstelsel 2015... 8

Nadere informatie

Update! WIJZIGINGEN PENSIOENREGELING PER 1 JANUARI 2015. bpfhibin.nl

Update! WIJZIGINGEN PENSIOENREGELING PER 1 JANUARI 2015. bpfhibin.nl Update! bpfhibin.nl stichting bedrijfstakpensioenfonds voor de handel in bouwmaterialen December 2014 Kunt u uw werknemers uitleggen wat er per 1 januari 2015 is veranderd aan hun pensioen? WIJZIGINGEN

Nadere informatie

Deelnemersbijeenkomst

Deelnemersbijeenkomst Deelnemersbijeenkomst Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland 18 november 2014 13 oktober 2010 Deelnemersbijeenkomst Agenda Opening 2013 Financiën: Dekkingsgraad en financiële situatie Henk Beleggingsbeleid

Nadere informatie

Geef pensioen de aandacht die het verdient. Jaarbericht Stichting Pensioenfonds

Geef pensioen de aandacht die het verdient. Jaarbericht Stichting Pensioenfonds Geef pensioen de aandacht die het verdient Jaarbericht Stichting Pensioenfonds Vijf mythes over pensioen Over pensioenen zijn meerdere mythes in omloop. Het is belangrijk om te weten hoe het wel zit. De

Nadere informatie

Gelden de kortingen op het pensioen per en voor beide regelingen?

Gelden de kortingen op het pensioen per en voor beide regelingen? Veelgestelde vragen DE KORTINGEN Gelden de kortingen op het pensioen per 1-9-2016 en 1-3-2017 voor beide regelingen? Ja, de kortingen gelden zowel voor de middelloon als de CDC regeling, ongeacht het afgesproken

Nadere informatie

HET JAAR 2018 VAN SSPF IN HET KORT. Stichting Shell Pensioenfonds

HET JAAR 2018 VAN SSPF IN HET KORT. Stichting Shell Pensioenfonds HET JAAR 2018 VAN SSPF IN HET KORT Stichting Shell Pensioenfonds Kwam u in dienst voor juli 2013, dan bouwt u pensioen op bij Stichting Shell Pensioenfonds (SSPF) Het jaar 2018 van SSPF in het kort Wat

Nadere informatie

ALS U ER NIET MEER BENT...

ALS U ER NIET MEER BENT... Deze brochure is onderdeel van de brochurereeks over pensioen van Stichting Algemeen Pensioenfonds KLM en is bedoeld voor deelnemers aan het pensioenreglement 2006. Hiertoe behoren KLM-medewerkers in een

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl.

Nadere informatie

VERKORT JAARVERSLAG 2017

VERKORT JAARVERSLAG 2017 VERKORT JAARVERSLAG 2017 De belangrijkste ontwikkelingen in 2017 bij Pensioenfonds TNT Express op een rij in deze verkorte en vereenvoudigde versie van het jaarverslag. Het volledige jaarverslag vindt

Nadere informatie

Pensioenbijeenkomst. 22 maart 2018

Pensioenbijeenkomst. 22 maart 2018 Pensioenbijeenkomst 22 maart 2018 Programma Welkom! Het fonds - mensen en cijfers* Financiële positie en beleid* Pensioenregeling en keuzes Actualiteiten 5 minuten 15 minuten 10 minuten 5 minuten Vragen?

Nadere informatie

Stichting Metro Pensioenfonds Populair jaarverslag 2008

Stichting Metro Pensioenfonds Populair jaarverslag 2008 Stichting Metro Pensioenfonds Populair jaarverslag 2008 blad 1 van 7 Het Metro Pensioenfonds Hieronder eerst een aantal bijzonderheden over het Metro Pensioenfonds. Het Metro Pensioenfonds is opgericht

Nadere informatie

Jaarbericht 2014. Financiële positie Pensioenfonds Forbo 3. 2014 in cijfers 5. Wijzigingen in de pensioenregeling 7

Jaarbericht 2014. Financiële positie Pensioenfonds Forbo 3. 2014 in cijfers 5. Wijzigingen in de pensioenregeling 7 Jaarbericht 2014 Financiële positie Pensioenfonds Forbo 3 2014 in cijfers 5 Wijzigingen in de pensioenregeling 7 De organisatie Pensioenfonds Forbo 8 Kerncijfers 11 2014 stond vooral in het teken van gewijzigde

Nadere informatie

Terugblik 2011 in cijfers

Terugblik 2011 in cijfers Terugblik 2011 in cijfers U vindt hier een samenvatting van het jaarverslag 2011. Het volledige jaarverslag kunt u downloaden via www.pensioenfondsricohnederland.nl. Financiële situatie Door de kredietcrisis

Nadere informatie

Pensioen Nieuws. Uw pensioenregeling verandert opnieuw. #12 februari 15 P4 P6. Pensioenfonds

Pensioen Nieuws. Uw pensioenregeling verandert opnieuw. #12 februari 15 P4 P6. Pensioenfonds Pensioen Nieuws Een uitgave van Stichting Pensioenfonds AVEBE www.pensioenfondsavebe.nl #12 februari 15 1 Uw pensioenregeling verandert opnieuw 3 Interview met Manager Martien Smid 4 Onze dekkingsgraad

Nadere informatie

SAMEN VERDER! Denk aan de gevolgen voor uw pensioen. In dienst. Uit dienst. Pensioen ontvangen. Pensioen bij scheiding. Bijna met pensioen

SAMEN VERDER! Denk aan de gevolgen voor uw pensioen. In dienst. Uit dienst. Pensioen ontvangen. Pensioen bij scheiding. Bijna met pensioen Deze brochure is onderdeel van de brochurereeks over pensioen van Stichting Algemeen Pensioenfonds KLM en is bedoeld voor deelnemers aan het pensioenreglement van 2006. Hiertoe behoren KLM-medewerkers

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Pensioenfonds Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt

Nadere informatie

Jaarbericht Terugblikken en vooruitkijken. delta lloyd pensioenfonds

Jaarbericht Terugblikken en vooruitkijken. delta lloyd pensioenfonds delta lloyd pensioenfonds Jaarbericht 2010 Terugblikken en vooruitkijken In dit Jaarbericht leest u wat er in 2010 bij het pensioenfonds gebeurde. We gaan wat dieper in op onze beleggingen en andere financiële

Nadere informatie

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM. Tweede kwartaal april 2012 t/m 30 juni Samenvatting: Lage rente drukt dekkingsgraad

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM. Tweede kwartaal april 2012 t/m 30 juni Samenvatting: Lage rente drukt dekkingsgraad Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal 2012-1 april 2012 t/m 30 juni 2012 Samenvatting: Lage rente drukt dekkingsgraad Nominale dekkingsgraad is gedaald van 110,0% naar 105,1% Beleggingsrendement

Nadere informatie

Uw pensioen bij Avebe Over wat er voor u belangrijk is als het om uw pensioen gaat. Pensioenfonds Avebe

Uw pensioen bij Avebe Over wat er voor u belangrijk is als het om uw pensioen gaat. Pensioenfonds Avebe Uw pensioen bij Avebe Over wat er voor u belangrijk is als het om uw pensioen gaat Pensioenfonds Avebe Wat is het belangrijkste dat ik moet weten? Wat is nog meer handig om te weten? Ik wil alles weten

Nadere informatie

Hoe is jouw pensioen geregeld?

Hoe is jouw pensioen geregeld? Hoe is jouw pensioen geregeld? Beste deelnemer, Welkom bij Pensioenfonds Ernst & Young! Je bouwt vanaf je indiensttreding pensioen bij ons op. Dit doe je via je werkgever. Elke pensioenuitvoerder heeft

Nadere informatie

Deutsche Bank Nederland Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland

Deutsche Bank Nederland Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland In deze nieuwsbrief Voorwoord Wat betekenen de nieuwe pensioenmaatregelen voor u? De informatie in dit document is eigendom van en mag noch in haar geheel noch gedeeltelijk van. Page 2 of 5 Voorwoord In

Nadere informatie

STICHTING BEDRIJFSTAKPENSIOENFONDS ZORGVERZEKERAARS

STICHTING BEDRIJFSTAKPENSIOENFONDS ZORGVERZEKERAARS De pensioenregeling van SBZ STICHTING BEDRIJFSTAKPENSIOENFONDS ZORGVERZEKERAARS Uw pensioen bij SBZ Stichting Bedrijfstakpensioenfonds Zorgverzekeraars (SBZ) is het pensioenfonds voor de zorgverzekeringssector

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

Pensioen Nieuws. Wat komt er op ons af? #10 januari 14. Pensioenfonds

Pensioen Nieuws. Wat komt er op ons af? #10 januari 14. Pensioenfonds Pensioen Nieuws Een uitgave van Stichting Pensioenfonds AVEBE #10 januari 14 1 Wat komt er op ons af? Dekkingsgraad stabiel Alle pensioenen omhoog 2 Tijdelijke pensioenregeling 1 jaar verlengd 3 Anw-hiaatpensioenregeling

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl.

Nadere informatie

Ontwikkelingen in 2012

Ontwikkelingen in 2012 1 Jaarbericht 2012 Ontwikkelingen in 2012 2012 was, in alle opzichten, weer een bewogen jaar. We kregen onder meer te maken met hectische ontwikkelingen op de financiële markten, met veranderingen in de

Nadere informatie

Pensioennieuwsbrief AC Rijksvakbonden. Februari 2012. Ferry Pereboom Angelique Kansouh

Pensioennieuwsbrief AC Rijksvakbonden. Februari 2012. Ferry Pereboom Angelique Kansouh Pensioennieuwsbrief AC Rijksvakbonden Ferry Pereboom Angelique Kansouh Februari 2012 De AC Rijksvakbonden zijn een initiatief van NCF, Juvox, VPW en VCPS Inhoudsopgave 0. Voorwoord......... 3 1. Lage dekkingsgraad

Nadere informatie

Jouw Cosun pensioen. Informatiebijeenkomsten voor deelnemers in actieve dienst mei 2014

Jouw Cosun pensioen. Informatiebijeenkomsten voor deelnemers in actieve dienst mei 2014 Jouw Cosun pensioen Informatiebijeenkomsten voor deelnemers in actieve dienst mei 2014 1 Agenda Pensioen in Nederland Onze regeling Keuzemogelijkheden Vragen 2 Pensioen in Nederland Nederlands pensioenstelsel

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw Pluspensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op

Nadere informatie

Veelgestelde vragen Uniform Pensioenoverzicht

Veelgestelde vragen Uniform Pensioenoverzicht Veelgestelde vragen Uniform Pensioenoverzicht Hieronder vindt u een overzicht van de veelgestelde vragen rondom uw pensioenoverzicht. Heeft u na het lezen van deze veelgestelde vragen toch nog vragen?

Nadere informatie

Wat doet SPE met mijn geld? 19 april 2016

Wat doet SPE met mijn geld? 19 april 2016 Wat doet SPE met mijn geld? 19 april 2016 Classification: Status: Wat doet SPE met mijn geld? 1. Wat zit er in de pot en hoe komt die pot tot stand 2. Opties, aandelen, obligaties? Sparen of beleggen?

Nadere informatie

Risico s rond pensioen

Risico s rond pensioen Risico s rond pensioen Uitgave maart 2015 Disclaimer De in deze brochure verstrekte informatie van Stichting Pensioenfonds SABIC, gevestigd te Sittard (het pensioenfonds ) is van algemene aard, uitsluitend

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

Hoe is uw pensioen geregeld?

Hoe is uw pensioen geregeld? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in de Pensioenregeling Westland Utrecht Hypotheekbank (WUH). Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl.

Nadere informatie

Een-op-een. Samenvatting jaarverslag 2010. Private Equity. Pensioenblad voor het vliegend personeel van KLM Jaargang 10 Juli 2011

Een-op-een. Samenvatting jaarverslag 2010. Private Equity. Pensioenblad voor het vliegend personeel van KLM Jaargang 10 Juli 2011 Pensioenblad voor het vliegend personeel van KLM Jaargang 10 Juli 2011 Een-op-een Pensioendeelnemer in gesprek met bestuurslid Samenvatting jaarverslag 2010 Hoe heeft het fonds 2010 afgesloten? Private

Nadere informatie

De hoogte van het totale partnerpensioen staat vermeld op uw Uniform Pensioenoverzicht (UPO) en op

De hoogte van het totale partnerpensioen staat vermeld op uw Uniform Pensioenoverzicht (UPO) en op De Ahold Pensioenregeling 2015 Welkom bij Ahold Pensioenfonds! Met ingang van uw 21ste verjaardag of latere datum in dienst bouwt u pensioen bij ons op. Dit doet u via Ahold Delhaize. Elk pensioenfonds

Nadere informatie

Wat is er aan de hand met uw pensioen?

Wat is er aan de hand met uw pensioen? Wat is er aan de hand met uw pensioen? versie 2; 01-01-2012 Programma AOW nu en vanaf 2013 De mogelijkheden van ABP Pensioen Wat is er aan de hand met uw pensioen? Meer weten? versie 2; 01-01-2012 2 AOW

Nadere informatie

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2017-1 juli 2017 t/m 30 september 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad eind september 2017 is 117,8% en is gestegen ten opzichte

Nadere informatie

Nieuws over uw pensioen

Nieuws over uw pensioen BpfTEX Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Groothandel in Textielgoederen en Aanverwante Artikelen Nieuws over uw pensioen Juni 2010 Bas de Lege, secretaris BPF Tex en Jan Edu Kelder, voorzitter

Nadere informatie

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM. Derde kwartaal juli 2013 t/m 30 september 2013

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM. Derde kwartaal juli 2013 t/m 30 september 2013 Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2013-1 juli 2013 t/m 30 september 2013 Nominale dekkingsgraad is gestegen van 113,3% naar 120,3% Beleggingsrendement is 1,8% Het belegd vermogen

Nadere informatie

Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen

Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen 1. De kwartaalcijfers van de pensioenfondsen zijn negatief. Hoe komt dat? Het algemene beeld is dat het derde kwartaal, en dan in het bijzonder de maand

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland Nieuwsbrief

Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland Nieuwsbrief Stichting Pensioenfonds Smurfit Kappa Nederland Nieuwsbrief NUMMER 12 > JAARGANG 8 > SEPTEMBER 2011 inhoud > De financiële situatie bij pensioenfondsen [p.1] Pensioenleeftijd 65 jaar, wat als ik eerder

Nadere informatie

Persbericht. ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende

Persbericht. ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende Persbericht ABP verlaagt pensioen in 2013 met 0,5% Ondanks goed rendement stijgt dekkingsgraad in 2012 onvoldoende Hoofdpunten: Verlaging pensioen met 0,5% per 1 april 2013 definitief Mogelijk aanvullende

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

KLAAR VOOR EEN NIEUWE FASE? Straks met pensioen? Lees nu wat u moet weten. In dienst. Uit dienst. Pensioen ontvangen. Pensioen bij scheiding

KLAAR VOOR EEN NIEUWE FASE? Straks met pensioen? Lees nu wat u moet weten. In dienst. Uit dienst. Pensioen ontvangen. Pensioen bij scheiding Deze brochure is onderdeel van de brochurereeks over pensioen van Stichting Algemeen Pensioenfonds KLM en is bedoeld voor deelnemers aan het pensioenreglement van 2006. Hiertoe behoren KLM-medewerkers

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl.

Nadere informatie

Pensioen Nieuws. Lichte daling dekkingsgraad

Pensioen Nieuws. Lichte daling dekkingsgraad Pensioen Nieuws Een uitgave van Stichting Pensioenfonds AVEBE #11 juni 14 1 Financiële situatie Pensioenfonds AVEBE 2 Bereid je tijdig voor op je pensioen Uw pensioenoverzicht: weet hoe u er voor staat

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten

Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten De heer/mevrouw A. START STRAAT 1234 1234 AA WOONPLAATS behandeld door telefoonnummer ons kenmerk Klant Team StiPP (088) 008 40 60 950. briefcodering burgerservicenummer datum Betreft: Welkomstbericht

Nadere informatie

Persbericht. Kwartaalbericht: vierde kwartaal 2011

Persbericht. Kwartaalbericht: vierde kwartaal 2011 Persbericht Kwartaalbericht: vierde kwartaal 2011 Hoofdpunten: Dekkingsgraad van 94% is te laag: aanvullende maatregelen nodig Beschikbaar vermogen stijgt met ruim 11 miljard Door gedaalde rente nemen

Nadere informatie

Het PWRI is er voor ons

Het PWRI is er voor ons Het PWRI is er voor ons Populair jaarverslag 2013 106 102 1.104 2.707 40.937 39.915 Gepensioneerden Werkgevers Voormalige deelnemers Actieve deelnemers WIW SW 98.364 33.926 Onderweg zijn Het PWRI is op

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal juli 2014 t/m 30 september 2014

Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal juli 2014 t/m 30 september 2014 Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2014-1 juli 2014 t/m 30 september 2014 Nominale dekkingsgraad is gedaald van 123,1% naar 117,0% Beleggingsrendement is 1,8%, Obligaties stegen

Nadere informatie

12 VRAGEN over pensioen

12 VRAGEN over pensioen 12 VRAGEN over pensioen Q&A s voor dieren artsassistenten 12 vragen Inhoudsopgave 01 Waarom bouw ik bij Pensioenfonds Zorg en Welzijn pensioen op? 3 02 Kan ik ervoor kiezen om geen pensioen op te bouwen?

Nadere informatie

Uw Uniform Pensioenoverzicht Geachte heer, mevrouw,

Uw Uniform Pensioenoverzicht Geachte heer, mevrouw, Postbus 30020, 2500 GA Den Haag 070 316 08 60 www.bpmt.nl Persoonsnummer Datum Uw kenmerk maart 2019 Uw Uniform Pensioenoverzicht 2019 Geachte heer, mevrouw, Hierbij ontvangt u uw Uniform Pensioenoverzicht

Nadere informatie

Hoe is uw pensioen geregeld?

Hoe is uw pensioen geregeld? Hoe is uw pensioen geregeld? Wat is Pensioen 1-2-3? Pensioen 1-2-3 is een initiatief van de Pensioenfederatie en het Verbond van Verzekeraars. In drie stappen, van hoofdlijn tot in detail, wordt u wegwijs

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl.

Nadere informatie

Ouderdomspensioen Rekenvoorbeeld 1 10 Algemeen Pensioenfonds KLM KLM Health Services Pensioen Laag 2 april 2016

Ouderdomspensioen Rekenvoorbeeld 1 10 Algemeen Pensioenfonds KLM KLM Health Services Pensioen Laag 2 april 2016 Pensioen 1-2-3 bestaat uit 3 lagen. In de eerste laag leest u in het kort de belangrijkste informatie over uw pensioenregeling. In deze laag 2 vindt u meer informatie over alle onderwerpen in laag 1. In

Nadere informatie

CAPGEMINI PENSIOENFONDS. Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld?

CAPGEMINI PENSIOENFONDS. Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? Stichting PENSIOENFONDS CAPGEMINI Nederland Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie

Nadere informatie

POPULAIR JAARVERSLAG 2013

POPULAIR JAARVERSLAG 2013 POPULAIR JAARVERSLAG 2013 2 Het herstel van onze financiële positie blijft absolute topprioriteit. Twee gezichten Het jaar 2013, maar ook 2014 dat nog grotendeels voor ons ligt, kent twee gezichten. Enerzijds

Nadere informatie

Waardeoverdracht. bij indiensttreding. Wat is waardeoverdracht? Is waardeoverdracht. verstandig? Goed om te weten. Een nieuwe baan.

Waardeoverdracht. bij indiensttreding. Wat is waardeoverdracht? Is waardeoverdracht. verstandig? Goed om te weten. Een nieuwe baan. Waardeoverdracht bij indiensttreding Meer weten? www.kpnpensioen.nl Wat is waardeoverdracht? 4 Zoek en vind 11 Een nieuwe baan 3 Is waardeoverdracht verstandig? Goed om te weten 6 Zo vraagt u aan 10 9

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl

Nadere informatie

Wat krijgt u in onze pensioenregeling?

Wat krijgt u in onze pensioenregeling? Hoe is uw pensioen geregeld? In dit Pensioen 1-2-3 leest u wat u wel en niet krijgt in onze pensioenregeling. Pensioen 1-2-3 bevat geen persoonlijke informatie over uw pensioen. Die vindt u wel op www.mijnpensioenoverzicht.nl.

Nadere informatie

Hoe is uw pensioen geregeld?

Hoe is uw pensioen geregeld? Hoe is uw pensioen geregeld? Welkom bij Delta Lloyd. U bouwt via pensioen bij ons op, zolang u in dienst bent bij deze werkgever. Dit geldt wanneer u 21 jaar of ouder bent. In dit Pensioen

Nadere informatie

Vraag-antwoord voor Pensioenfonds ANWB

Vraag-antwoord voor Pensioenfonds ANWB Vraag-antwoord voor Pensioenfonds ANWB vanwege verlagen pensioenen, april 2013 1. Waarom moet Pensioenfonds ANWB extra maatregelen nemen? Het pensioenfonds staat er financieel niet goed voor. De twee belangrijkste

Nadere informatie

Pensioennieuws is een uitgave van het Bedrijfstakpensioenfonds voor de Baksteenindustrie en het Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie

Pensioennieuws is een uitgave van het Bedrijfstakpensioenfonds voor de Baksteenindustrie en het Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie Pensioennieuws December 2014 Nummer 17 Pensioennieuws is een uitgave van het Bedrijfstakpensioenfonds voor de Baksteenindustrie en het Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie Het Baksteenpensioenfonds

Nadere informatie