Kenmerk 3 Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen. Mensen gingen zich specialiseren op hun vakgebied zoals bijv. de handel.

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 3480 woorden 10 november ,3 116 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Geschiedenis, voorbeelden bij de kenmerken Hoofdstuk 1: De tijd van de jagers en boeren Kenmerk 1 Het leven van jagers-verzamelaars: De meestal nomadische levenswijze van de mensen van jaar geleden bestond uit jagen en ander voedsel verzamelen. v.b. 1: De wandtekening in Valtorta, Spanje omstreeks getekend door mensen omstreeks 5000 jr. v.chr. Waarschijnlijk getekend na een goede nacht. Het is een bekende tekening die vele mensen fascineert, het is waarschijnlijk getekend voor religieuze doeleinden. v.b. 2: Ötzi, gevonden in een gletsjer in de Ötztaler Alpen waarschijnlijk leefde hij rond 3000 jr. v.chr. Hij voedde zich door middel van de jacht. Door het bestuderen van de inhoud van de maag van Ötzi, kwamen wetenschappers erachter dat hij vlees en zaden at. Hij had ook wapens bij zich. Kenmerk 2 Het ontstaan van de landbouw Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen rond 1000 jr. v.chr. v.b. 1: Pot uit hunnebed in Drenthe, omstreeks 3000 jr. v. Chr. Waarschijnlijk gebruikt door mensen die in een landbouwsamenleving leefden. Dit laat zien dat mensen niet meer rondtrokken en zich vestigden in een groep, die elkaar onderhielden. Dit is een typisch kenmerk voor een landbouwsamenleving. v.b.2: Rotstekening in Jordanië omstreeks 6000 jr. v.chr. Laat de ontwikkeling zien van de mensen in het gevoel van orde. Ze regelen op de tekening hun eigen kudde en het vee zorgt voor mest voor de landbouw. Daarom past deze rotstekening goed bij het kenmerk. Kenmerk 3 Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen. Mensen gingen zich specialiseren op hun vakgebied zoals bijv. de handel. v.b. 1: De toren van Jericho in Israel/Palestina omstreeks 7000 v.chr Laat zien dat mensen inzicht kregen op het gebied van gebouwen, woonplaatsen etc. Het is een beschermde nederzetting en vestigingsplaats voor handelaren, boeren etc. Daarom is dit een perfect voorbeeld om te laten zien dat er steden in ontwikkeling waren. v.b.2: Catal Huyuk 6500 v.chr. in Centraal Anatolië, Pagina 1 van 7

2 Deze plaats werd bewoond door ruim 1000 mensen. Tijdens de opgravingen zijn er in deze plaats potten etc. gevonden waardoor archeologen zeker weten dat dit een nederzetting was. Het was tevens omringd door akkers. Hoofdstuk 2 De tijd van de Grieken en Romeinen Kenmerk 1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat, het Griekse denken ontstond, er ontstonden tevens bestuursvormen. v.b. 1: De Atheense filosoof Socrates (470 t/m jaar v.chr.) Hij gaf mensen les in bijv. Anatomie door vragen te stellen. Dit is een typische vernieuwing in de samenleving, mensen wilden hun wijsheid verbreden en hadden daar grote sommen geld voor over. v.b. 2: Invoering van de democratie door Kleistenes (507 v.chr.) in Athene Deze gebeurtenis was een van de grootste veranderingen in de tijd, dat later een groot voorbeeld werd voor de toekomst. Dit is een perfect voorbeeld, omdat het op zichzelf al een voorbeeld is voor onze tijd. Kenmerk 2 Het ontstaan van de Grieks - Romeinse beeldentaal, ook wel de klassieke vormentaal genoemd. v.b.1: Het Colosseum (80 v. Chr.) in Rome Het Colosseum was een gigantische arena waarin gladiatoren gevechten werden gehouden, dit gebouw was een van de nationale trotsen van het Romeinse rijk. Dit is een goed voorbeeld voor dit kenmerk, omdat het macht en orde uitstraalde. De Romeinen wilden zoveel mogelijk macht uitstralen, want daarmee boezemden ze de tegenstander in met angst. v.b. 2: Het vredesaltaar in Rome (9 v.chr.) In tegenstelling tot het uitstralen van macht wilde dit kunstwerk een verhaal vertellen van een machtige familie toetertijd. Op dit altaar is duidelijk een andere vormen van kunst te zien dan dat we van de Romeinen gewend waren. Details werden tot in de puntjes uitgewerkt. Kenmerk 3 De groei van het Romeinse imperium, waardoor de cultuur zich sneller kon verspreidden. v.b.1: Romeinse tempel in Nimes (Zuid-Frankrijk 1e eeuw) Aan dit gebouw kun je zien dat de Grieks Romeinse cultuur zich verder verspreidde in Europa. Dit is een mooi voorbeeld, omdat je aan deze tempel kunt zien dat het geloof zich met de cultuur verspreidde door Europa, waardoor het meer aanhangers kreeg. Daardoor werd de macht van de Romeinen alleen maar groter. v.b. 2: Het Pantheon in Rome ( n.chr) Het Pantheon werd gebouwd met als doel alle godsdiensten weer te geven en samen te voegen. Dit is een heel mooi voorbeeld voor dit kenmerk, omdat dit de uitbreiding van de Grieks Romeinse cultuur perfect weergeeft. Ook zijn er in dit gebouw typische Griekse en Romeinse denkbeelden verwerkt. Kenmerk 4 De confrontatie tussen de Grieks Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur v.b.1: Plunderingen in Rome (375 t/m 476 n.chr.) Dit geeft heel mooi de jaloezie en interesse weer die de Germanen hadden voor de Grieks Romeinse cultuur. v.b.2: Het gevecht in Teutoburgerwald tussen de Romeinen & Germanen omstreeks 2000 jaar geleden Tijdens dit gevecht hakte de Germanen een heel leger van de Romeinen in de pan. Deze gebeurtenis wordt ook wel gezien als de bekendste confrontatie tussen de Germanen en Romeinen. Van deze gebeurtenis zijn later veel sporen gevonden. Kenmerk 5 de ontwikkeling van het Jodendom & het Christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten Pagina 2 van 7

3 v.b. 1: Constantijn de grote werd Christen (rond 313 n.chr) Hij was de eerste keizer die zich bekeerde tot het Christendom en daarom de bekendste. Dit geeft de uitbreiding van het Christendom heel mooi weer. Hij verbad overigens het bekeren van de Christenen tot de joden. v.b. 2: De Santa Sabinakerk in Rome (432 n.chr) Dit was de eerste kerk in Rome, hierin zie je heel goed de klassieke vormen van de Romeinen. Dit zie je bijv. aan de zuilen enz. Hoofdstuk 3 Middeleeuwen Kenmerk 1: Opkomst islam In de 7e eeuw stichtte de arabier Mohammed de derde grote monotheïstisch godsdienst, de islam. Zijn volgelingen veroverde in de eeuwen na zijn dood grote delen van Azië, Noord-Afrika en het Iberisch schiereiland VB: Slag bij Poitiers, aan de Loire 732 VB omdat: Het laat zien dat de islam al zo ver is binnengedrongen in Europa dat men het moest gaan tegen houden, uiteindelijk is dat ook gelukt. VB: Mohammed kreeg de politieke macht in Medina, waardoor het de eerste islamitische staat werd. Dit gebeurde omstreeks 600 VB omdat: Het laat zien dat de islam een opkomend geloof werd. Door deze actie kwam er de eerste grote groep gelovigen Kenmerk 2: Hofstelsel en horigheid De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienend agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid. In de 5e eeuw ging in het westen het Romeinse rijk ten onder. Het stedelijke leven, handel en nijverheid verdwenen. Groot grondbezitters heersten op zelfvoorzienende domeinen en hoven over horige boeren die hun grond niet mochten verlaten. VB: In het boek The Triads of Ireland, dat is geschreven in de 9e eeuw. Er staat in geschreven dat er op een plek in Frankrijk een boek, genaamd Domesday Book aanwezig was. In dat boek stond wie welk land bezit, welke mensen op het land werkten en wat de horige aan de pacht moet betalen. VB omdat: Het laat zien dat de grond telkens was onderverdeeld, dus er was sprake van hofstelsel. En in het boek werd aangegeven wat de horige verschuldigd was aan de heer, horigheid. VB: In het boek The Triads of Ireland, geschreven in de 9e eeuw, wordt verteld over mensen die in die tijd aan hun grond gebonden zijn en voor hun heer drie dagen in de week op zijn land moeten werken. VB omdat: Het laat zien dat er sprake was van horigheid omdat de mensen in ruil voor de grond wat terug moesten doen voor de heer. Kenmerk 3: Feodalisme Het onstaan van feodale verhoudingen in het bestuur. Vroege middeleeuwse vorsten gaven lagere edelen grond en bescherming in ruil voor een eed en trouw. Ze kregen zo een feodale relatie van leenheer/leenman/vazal. In de praktijk gedroegen vazallen zich als zelfstandige heersers. VB: Graven en hertogen gingen vanaf de 9e eeuw hun gekregen land van de keizer in leen uitgeven, dit gebeurde bijvoorbeeld in het Frankische rijk. Dit is te lezen in het boek The Triads of Ireland. VB omdat: Het laat zien dat er in die tijd sprake was van feodale verhoudingen VB: Archiefstuk waarop Kezier Otto zijn leenman Ansfried het recht geeft markten te houden en tol te heffen in Echt, Pagina 3 van 7

4 Limburg. Dit archiefstuk komt uit 950. VB omdat: Het laat zien dat de keizer boven de leenman stond en hem wanneer hij wilde meer rechten kon geven, dit is het feodale stelsel. Kenmerk 4: Christendom De verspreiding van het christendom in geheel Europa. Tussen 500 en 1000 verbreidde het christendom zich in Europa tot ver buiten de grenzen van het vroegere Romeinse rijk. Europa was in 11e eeuw gekerstend tot en met IJsland in het noorden, Ierland in het westen en Rusland in het oosten. VB: Missionaris Wilibrord trok in 690 met 11 of 12 gezellen naar Friesland om mensen te bekeren VB omdat: Het laat zien dat het christendom al zo ver in Europa was en het zich nog steeds verder probeerde te verspreiden VB: Missionaris Bonifatius reisde in 718 naar Rome om toestemming te vragen aan de Paus, om goed keuring te vragen Germanen aan het oosten van de Rijn te bekeren VB omdat: Het laat zien dat men voor de 11e eeuw bezig was met kerstening in Nederland, het bewijst dus dat het christendom bezig was met verspreiden. Hoofdstuk 4: De tijd van steden en staten Kenmerk 1: Opkomst handel en ambacht Opkomst van handel en ambacht legde de basis voor het herleven van een argrarisch-urbane samenleving. Vanaf 1000 bracht de landbouw meer op waardoor handel en ambacht konden herleven en nieuwe steden konden worden gesticht. VB: Rond het jaar 1000 is ere een risterploeg ontstaan VB omdat: Het laat zien dat mensen behoefte hadden aan een snellere ploeg omdat er meer moest worden verbouwd en bewerkt. De handel in de landbouw groeide dus. VB: De mensen gingen hun grond veranderen van een tweeslagstelsel naar een drieslagstelsel. Dat hield in dat ze eerst 50% van hun grond gebruikte en de andere helft kon niet gebruikt worden. Bij het drieslagstelsel kon men 67% van de grond gebruiken. VB omdat: Het laat zien dat mensen behoefte hadden aan meer grond en oogst. Hierdoor kregen ze een voedsel overschot. Zo konden ze het overschot verhandelen en hoefden er minder mensen op het land te werken, zij konden wat anders gaan doen. Kenmerk 2: Opkomst stedelijke burgerij De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zeflstandigheid van steden. De steden verwierven van leenheren stadsrecht, eigen rechtspraak en bestuur. De stedelijke burgerij werd dankzij de opkomende geldeconomie een belangrijke machtsfactor VB: Fransesco di Marco Datini was een rijke koopman in Plato, ten noorden van Italië, hij leefde tussen 1335 en hij had verschillende handelshuizen in onder anderen: Florance, Pisa en Barcelona. VB omdat: Het laat zien dat het goed ging met de economie omdat hij op verschillende plekken kon handelen. Maar vooral dat mensen zelfstandig konden worden zonder de Kerk en Staat. De positie van de handelaren veranderde, dit kwam door hun rijkdom. VB: Een tekening uit een 15e eeuws manuscript over het stadsleven VB omdat: Het laat zien dat er in die tijd weer steden en handel waren. Dit kun je op de tekening zien door de Pagina 4 van 7

5 stadsmuren met daarbinnen verschillende gebouwen. Ook zie je overal mensen en een kraam waar spullen werden verkocht Kenmerk 3: Staatsvorming en centralisatie Het begin van staatsvorming en centralisatie. Tussen 1000 en 1500 drongen de Franse en Engelse koning en andere grote vorsten de macht van lagere feodale heren geleidelijk terug. Met steun van de burgerij gingen zij hun gebieden besturen vanuit een centraal punt, de hoofdstad. Zo ontstonden de eerste steden. VB: In 1295 breidde de Engelse koning Edward I zijn parlement met twee ridders en twee burgers uit elk graafschap uit VB omdat: Het laat zien dat de koning meer mensen nodig had zodat hij het land vanuit een punt kon besturen VB: In 1464 riep koning Filips voor de eerste keer de Staten-Generaal bijeen om centraal overleg te voeren VB omdat: Het laat zien dat de bestuurders behoeften hadden aan een bestuursvorm waarbij het gebied vanuit een land werd bestuurd. Kenmerk 4: Conflict in christelijke wereld Het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijke macht het primaat behoorde te hebben. Rond 1100 streed de paus met wereldlijke vorsten als de Duitse keizer en de Franse koning om de hoogste macht. De paus eiste dat zij hem gehoorzaamden, maar de wereldlijke vorsten wilden juist zeggenschap over kerkelijke zaken. Het compromis behelsde een soort scheiding tussen kerk en staat: de paus besloot over kerk en geloof, de koning over alles wat daar buiten viel VB: Het conflict tussen de Paus en keizer Hendrik. De koning wilde een einde maken aan de lekeninvloed maar de kerk was het daar niet mee eens, de koning zou alle macht krijgen. Dit conflict duurde van 1075 tot 1122, het werd beëindigd met een compromis VB omdat: Het laat zien dat er inderdaad een hevig conflict was tussen Kerk en staat, die niet zo maar opgelost werd. VB: Een hevige discussie over het document de schenking van Constantijn uit de achtste eeuw. Het conflict ging er over dat de pauzen vonden dat ze de erfgenamen waren van de Romeinse keizer, maar de Duitse Keizers vonden dat zij dat waren VB omdat: Het laat zien dat allebei de partijen graag de meeste macht hadden en dat ze daar zelfs hevige conflicten voor lief namen. Kenmerk 5: Expansie van christelijke wereld De expansie van de christelijke wereld, onder andere in de vorm van kruistochten. Van drongen christelijke handelaren en strijders de invloed van de islam in Palestina en Syrië terug. Met de zegen van de paus trokken kruisvaarders ten strijde tegen de ongelovigen. VB: In 1096 trokken kruisvaarders richting Palestina. De mensen hadden verschillende motivaties om met de kruistochten mee te lopen. Maar op militairgebied verliep deze kruistocht succesvol VB omdat: Het laat zien dat er in die tijd kruistochten plaatsvonden VB: In 1095 werden de mensen door de Paus opgeroepen om kruistochten te lopen, ze moesten daar het heilige land gaan veroveren VB omdat: Het laat zien dat mensen bezig waren met de christelijke expansie en dat ze dit deden onder de zegen van de Paus. Pagina 5 van 7

6 Hoofdstuk 5: Voorbeelden bij kenmerken 5.1 Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling. Voorbeeld 1: Michelangelo ( ) Rome Michelangelo was een kunstenaar vol zelfvertrouwen en uitte dit ook tegen de paus, dit is een belangrijk aspect bij dit kenmerk over de renaissance en de veranderingen in de kunstvormen/stromen. Voorbeeld 2: Turkse verovering van Constantinopel (1453) Door deze verovering trokken vele geleerden uit deze plek naar Italië en namen kennis, Griekse manuscripten etc. met zich mee. Deze geleerden namen eveneens humanistische ideeën mee, deze factoren hielpen hard mee aan de renaissance en het veranderende mens- en wereldbeeld. 5.2 Het begin van de overzeese expansie. Voorbeeld 1: Columbus ontdekt Amerika (1493) Columbus ontdekte in Spaanse dienst Amerika, dit is het voorbeeld voor dit kenmerk. Europese ontdekkingsreizigers waren zeer nieuwsgierig en gingen in de opdracht van koningen(-innen) op zoek naar nieuw land om te overheersen en handelsroutes aan te leggen. Voorbeeld 2: Hernando Cortés veroverde het rijk van de Azteken (1519) Hernando veroverde met een handjevol krijgers het Aztekenrijk. Mensen/ontdekkingsreizigers wilden nieuw land veroveren om te overheersen, vooral omdat Europa te klein werd. 5.3 De protestantse reformatie die splitsing van de Christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had. Voorbeeld 1: Maarthen Luther openbaarde zijn 95 stellingen (1517) Op 31 oktober 1517 timmerde Maarthen Luther zijn 95 stellingen op de slotkerk in Wittenberg. Zijn voornaamste punt was de handel in aflaten. Ondanks de goede bedoeling van Luther werden deze 95 stellingen als een opstand gezien binnen de kerk. Voorbeeld 2: Johannes Calvijn in Frankrijk (1541) Johannes Calvijn stichtte richtte zijn eigen kerk op waarin de theocratie werd ingevoerd. Dit was een opstand tegen de kerk en daarom een goed voorbeeld voor dit kenmerk. 5.4 Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van de Nederlandse staat. Voorbeeld 1: Eerste veldslag bij Heilergerlee (1568) De broers van Willen van Oranje behaalden een overwinning, dit is een goed voorbeeld dat laat zien dat mensen in opstand kwamen tegen het strenge regime van Filips II. Voorbeeld 2: Inname van Antwerpen (1585) Parma nam de ene stad na de andere in, daarom kwam de opstand in grote crisis. De inname van Antwerpen was de laatste plaats die in werd genomen door Parma, voordat hij naar Engeland moest waar hij verloor en de opstand gered was. Hoofdstuk 6: Voorbeelden bij Kenmerken 6.1 Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie Pagina 6 van 7

7 Voorbeeld 1: De VOC werd opgericht (1602) De VOC kreeg het handelsmonopolie voor heel Azië; buiten de VOC mocht geen Nederlander daar handel drijven. De compagnie kreeg bevoegdheden waarmee ze verdragen mocht sluiten met vorsten, vestigingen bouwen en oorlog voeren. Dit was is het belangrijkste voorbeeld bij het opkomende handelskapitalisme. Voorbeeld 2: De WIC werd opgericht (1621) De Nederlanders werden actief in Zuid-Amerika en Afrika waarvoor de WIC werd opgericht. Hierdoor konden we nu met alle handelslanden producten uitwisselen. Dit werkte mee aan goede handelscontacten en het handelskapitalisme. 6.2 De bijzondere plaats in de staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek. Voorbeeld 1: Val van Antwerpen (1585) Door de val van Antwerpen ging de schelde dicht en werd Amsterdam het belangrijkste de Handelspunt voor Europa, waardoor grote economische groei en welvaart optrad in de Nederlandse Republiek. Voorbeeld 2: Schilderij van Steen (1655) Op dit schilderij staat een burger van Delft, zijn dochter en twee bedelaars. Door de enorme welvaart in de Nederlandse republiek kregen de normale burgers meer geld en hielden ze voor het eerst geld over. Met dit geld konden ze dingen doen, die normaal burgers niet zouden doen, zoals een schilderij laten maken etc. 6.3 Het streven van vorsten naar absolute macht. Voorbeeld 1: Lodewijk nam regering op zich (1661) Lodewijk nam de regering over en damde daardoor de macht van de adel en de steden. Hij alleen besliste en ieder die hem in de weg stond moest ter dood worden veroordeeld. Het streven naar absolute macht was Lodewijk op het lijf geschreven en dus een goed voorbeeld. Voorbeeld 2: Acedemie Royale des Sciences (1666) Frankrijk moest op verschillende terreinen zijn superioriteit tonen, dit deden ze door het bouwen van grote instituten waaronder de Acedemie Royale des Sciences. Het tonen van macht valt onder het absolutisme, dus is een goed voorbeeld 6.4 De wetenschappelijke revolutie Voorbeeld 1: De anatomische les van dokter Tulp (Rembrandt, 1632) Mensen kregen belang voor het menselijk lichaam en wilden hier dan ook zo veel mogelijk over weten. Mensen gingen in de leer bij dokters en specialisten, zoals dr. Tulp. Dit is een belangrijk aspect voor de wetenschappelijk revolutie. Voorbeeld 2: Wiskundige principes van de natuurfilosofie (Newton, 1687) Dit is een belangrijk voorbeeld, omdat voor het eerst principes werden aangenomen en verspreid onder het volk. Zo werden in de boek onderwerpen besproken als de zwaartekracht etc. wat zorgde voor een ommekeer in de wetenschap. Pagina 7 van 7