Bijlagen. Samenvattingen interviews. Samenvatting brainstormavond. Enquêtevragen digitale ontsluiting

Transcriptie

1 Bijlagen Bijlage I: Bijlage II: Bijlage III: Bijlage IV: Bijlage V: Bijlage VI: Bijlage VII: Bijlage VIII: Bijlage IX: Kansenkaart windmolens Samenvattingen interviews Samenvatting brainstormavond Enquête Enquêtevragen digitale ontsluiting Beleidsnotitie Bereidheid per straat Brochure duurzame energie Kansenkaart zonnepanelen

2 Bijlage I Kansenkaart windmolens

3 Bijlage II Samenvattingen interviews De Volmacht Dit interview is gehouden met Jaap Boekholt, directeur van woningstichting De Volmacht. Het interview is afgenomen door twee studenten geassisteerd door de voorzitter van VDGO, Hilbert Stel. Het doel van dit interview was inzicht krijgen in de duurzame projecten van De Volmacht en de mogelijkheid van een eventueel aansluiten bij een duurzame energie of energiebesparingsproject in Grolloo en omstreken. Uit dit doel is een hoofdvraag opgesteld: Kan het huizenbestand van De Volmacht duurzamer gemaakt worden, zo ja hoe kan dit bewerkstelligd worden? Kan daarbij ingehaakt worden op eventuele projecten in het dorp? Uit het interview bleek dat De Volmacht al een zeer duurzaam huizenbestand heeft. De meeste energielabels van de huizen zitten tussen de A++ en C. Het aantal huizen van de De Volmacht in Grolloo en Schoonloo is ongeveer 47. Deze huizen variëren in bouwjaar. Boekholt geeft ook aan dat het verder verduurzamen van het huizenbestand bemoeilijkt wordt doordat verhuurders geen gebruik meer kunnen maken van de subsidie die is bedoeld om huizen duurzamer te maken. Dit wordt veroorzaakt doordat deze subsidie alleen aangevraagd kan worden bij het maken van drie labelstappen, dit gegeven is meegenomen in de beleidsnotitie Duurzame energie. De Volmacht heeft ieder jaar een bedrag beschikbaar voor het opzetten van pilots op het gebied van duurzaamheid, dit kan mogelijk aangevraagd worden voor een eventuele pilot in Grolloo en omstreken. Boekholt geeft verder als advies eerst te kijken naar de besparing van energie, voordat gekeken kan worden naar opwekking van duurzame energie. De Volmacht hanteert deze methode met succes (Boekholt, Interview 'De Volmacht', 2015). Aa en Hunze Bij de gemeente Aa en Hunze is een interview gehouden met Peter van der Veen, strategisch beleidsadviseur Ruimtelijke ontwikkeling bij deze gemeente. Dit interview werd afgenomen door twee studenten en Hilbert Stel. Van der Veen volgt daarom ontwikkelingen rondom beleid over duurzaamheid, bijvoorbeeld duurzame energie. Vervolgens vertaalt hij dit in beleid voor de gemeente. Van der Veen geeft aan dat de gemeente zich op het moment bezig houd met een door de regering besloten plan om een windpark met vijftig windmolens te plaatsen. Verder geeft hij aan dat zonnepanelen een goede mogelijkheid zijn om lokaal duurzame energie op te wekken. Daarnaast geef hij aan dat de verdeling van het gebruik van energie efficiënter kan. De gemeente Aa en Hunze staat volgens Van der Veen positief tegenover lokale duurzame energie projecten. De gemeente heeft voor het implementeren van duurzame energie een leningsregeling, maar geen subsidie. Een andere regeling betreffende duurzame energie is asbest eraf en zonnepanelen erop, deze regeling is ontwikkeld voor agrariërs. Een ander fonds die van toepassing kan zijn op een project binnen Grolloo is het Leefbaarheidsfonds van de gemeente. Tenslotte geeft Van der Veen aan dat bij het onderzoek eerst gekeken moet worden naar energiebesparing en bewustwording, daarnaast moeten de bewoners overtuigd worden met concrete rekenmodellen een rendabele investeringen (Veen van der, 2015). NLD & Drentse Kei De Drentse Koepel Energie- initiatieven is een onafhankelijke organisatie die de belangen behartigd voor duurzame energie- initiatieven in Drenthe. Samen met Ús koperaasje en GrEK (Groninger energiekoepel) zit Drentse Kei in het overkoepelende energiebedrijf Noordelijk Lokaal Duurzaam, de NLD. De Drentse kei zet zich vooral in en deelt kennis over energie besparing, lokale duurzame energie projecten en het starten van een duurzame energiecoöperatie (Drentse, 2015).

4 Tijdens het interview gaf Ger Nobels uitleg over het tot stand komen van Duurzaam Balinge, een project ontstaan in Duurzaam Balinge zijn verschillende duurzame projecten in de omgeving van Balinge, bij deze uitleg werd het belang van bewustwording en inzicht in het energieverbruik aangehaald. Vanuit bewustwording kan er naar duurzame initiatieven gewerkt worden. Nobels vatte dit samen in begin klein en breid daarna uit. Verder geeft Nobels aan dat de kennis en ervaring van andere projecten gebruikt moeten worden, wanneer er een projecten in Grolloo worden gestart.

5 Bijlage III Samenvatting Brainstormavond Samenvatting brainstormavond Grolloo 30 maart 2015

6 1. Brainstormavond Dit verslag is een terugkoppeling van de brainstormavond. De resultaten van de ideeënronde, de tekenronde en de rekenronde zullen worden besproken. Op het eind van de avond zijn een aantal onderwerpen naar voren gekomen waarvan het de bedoeling is dat hier een aantal werkgroep verder mee zullen gaan. 2. Ideeënronde Tijdens de ideeënronde kwamen de volgende vragen aan bod: Wat kunt u doen in uw eigen huishouden om energie te besparen? Wat kan er in Grolloo en omstreken gedaan worden om gezamenlijk energie te besparen? Wat kunt u doen in uw eigen huishouden om energie op te wekken? Wat kan er in Grolloo en omstreken gedaan worden om energie op te wekken? Deze vragen zijn beantwoord op korte termijn (groen) en op lange termijn (rood). 2.1 Resultaten 1. Wat kunt u doen in uw eigen huishouden om energie te besparen? Korte termijn - Gedrag van de mensen veranderen (bewustwording) - Tochtstrippen langs deuren en ramen - Letten op energieverbruik in huis - LED/Spaarlampen - Elektrische apparatuur vervangen - Gasboiler vervangen - Slimme meter gebruiken - Oude elektrische apparaten vervangen door A + - label apparaten - Pellet kachel/houtkachel - Verwarming een graad lager - Verwarming eerder uit doen in de avond - Waslijn/was rekje gebruiken i.p.v. de droger - Controleren van de warmtepompen - Energieslurpers vinden - Stekkers uit het stopcontact halen (bijvoorbeeld opladers van mobiele telefoon) als die niet worden gebruikt Lange termijn - Slimme meters - Campagne duurzaamheidswedstrijd - Gebruik maken van grijs water (regenwater/grondwater) - Isoleren in huis - Passieve zonne- energie: ramen op het zuiden, zodat meer zonlicht het huis kan verwarmen.

7 2. Wat kan er in Grolloo en omstreken gedaan worden om gezamenlijk energie te besparen? Korte termijn - Collectief isolatiemateriaal inkopen - Straatverlichting aanpassen (bijvoorbeeld LED- verlichting, minder lang de verlichting aan) - Deel- auto - Elektrische oplaadpunten voor elektrische auto s - Besparingswedstrijd: wedstrijd waarbij het doel is om zoveel mogelijk energie te besparen Lange termijn - Staatverlichting aanpassen met sensoren. - Straatlantaarns zelf energie opwekken d.m.v. zonnepanelen. - Wegen in het buitengebied lichtgevende verf aanbrengen, zal opgeladen worden door de zon. - Smart grids (energiegebruik op elkaar afstemmen) 3. Wat kunt u doen in uw eigen huishouden om duurzaam energie op te wekken? Korte termijn - Zonnepanelen op daken - Zonneboiler op daken Lange termijn - Gebruik maken van een warmte terugwininstallatie. - Gebruik maken van aardwarmte - Bij de nieuwbouw zongunstig bouwen (daken naar het zuiden, veel ramen naar het zuiden) 4. Wat kan er in Grolloo en omstreken gedaan worden om duurzaam energie op te wekken? Korte termijn - Houtsnippers en snoeiafval verzamelen om biovergisters te voeden Lange termijn - Collectieve aardwarmte inkopen en gebruiken - Collectief zonnepanelen inkopen en gebruiken - Rendabele kleine windmolens plaatsen - Windmolens - Gezamenlijke aanschaf van een biovergister gebruiken (daarbij gebruik maken van houtsnippers, snoeiafval). - Gasputten hergebruiken, wanneer de gasputten leeg zijn, kunnen deze gebruikt worden om aardwarmte uit te halen - Gezamenlijke zonneweide aanleggen - Samen gebruik maken van zonnepanelen op grote daken of boerenschuren. - Afval gebruiken om duurzame energie op te wekken Aanbeveling Tijdens deze ronde zijn veel ideeën naar voren gekomen. Een aantal van deze ideeën zijn direct toepasbaar, andere ideeën zijn voor langere termijnen. Aan te bevelen is de oprichting van een aantal werkroepen, waarin zowel inwoners als bedrijven zijn vertegenwoordigd, die bezig gaan met de verschillende ideeën die naar voren zijn gekomen.

8 3. Tekenronde Bij de tekenronde was het de bedoeling dat de wensen van de inwoners van Grolloo en omstreken in kaart werden gebracht. Tijdens deze ronde is een kaart van het totale gebied beschikbaar gesteld en een kaart van alleen Grolloo. Op deze kaarten zijn verschillende vormen van duurzame energie door de bewoners ingetekend op plekken waar zij vormen van duurzame energie wel graag willen zien en waar niet. 3.1 Resultaten De resultaten waar wel duurzame energie zou toegepast kunnen worden zijn als volgt: - Windmolen(s) in het bos. Mogelijke plaatsten daarvoor zijn in het bos achter het klimpark of het bos tussen Grolloo en Schoonloo - Zonneweides op de oude vuilstortplaats. Dit is een voorbeeld van een zonneweide op een braakliggend terrein. - Drijvende zonnepanelen op De Moere. - Warmte gebruiken die bij de wegen wordt opgewekt. - Door middel van drukverschillen in de wegen energie opwekken. - Olifantengras in een biovergister (levert geen hoog rendement op) - Snoeihout kan worden gebruikt voor in een biovergister. Deze methode gebruikt Staatsbosbeheer. - Lege gasputten gebruiken voor aardwarmte. - In De Moere verticaal energie opwekken. - De grote daken van Grolloo kunnen worden gebruikt om zonnepanelen op te plaatsen. Hierbij is wel een eis dat het donkere panelen zijn met donkere randen, zodat de panelen niet opvallen. - De ijsbaan kan worden gebruikt voor een (tijdelijke) zonneweide. - Kleine windmolens aan de achterkant van de Berenkuil. - Windmolens op landbouwgrond ten oosten van Grolloo (achter het bos) De resultaten waar geen duurzame energie opgewekt zou kunnen worden volgens de inwoners zijn: - Geen windmolens in het bewoonde gebied. - Geen zonneweide in het grasland of op landbouwgrond. 4. Rekenronde Bij de rekenronde was het de bedoeling dat de inwoners van Grolloo en omstreken gingen rekenen met verschillende manieren om duurzame energie op te wekken. 4.1 Resultaten De resultaten zijn als volgt: - Een neveneffect van duurzame energie kan zijn: De prijs van niet duurzaam opgewekte energie zou kunnen dalen, terwijl de prijs van duurzame energie zou kunnen stijgen. - De pellet kachel lijkt heel duurzaam, maar toch brengt het nadelen met zich mee: de luchtvervuiling. Daarnaast is het veel werk om het schoon te maken. - Volgens woonstichting Volmacht is bewustwording zeer belangrijk. Door bewustwording alleen kan al veel energie bespaard kunnen worden. Daarnaast kan woonstichting Volmacht als voorbeeld worden gezien voor het opwekken van duurzame energie op huishoudelijk niveau.

9 5. Werkgroepen Bij de afsluiting zijn een aantal interessante onderwerpen aan bod gekomen waarbij werkgroepen kunnen worden opgericht om energie te besparen en duurzame energie op te wekken. Collectieve opwekking - Zonneweide - Windmolen - Zonnepanelen op grote gebouwen of (landbouw)schuren Aardwarmte/geothermie - Oude gasputten gebruiken om energie op te wekken. - Warmte van de wegen gebruiken om energie op te wekken. Bewustwording - Gebruik maken van al bestaande initiatieven (zoals voorbeelden bij woonstichting Volmacht of ander duurzame dorpen). - Het meten van verschillende wijken. Hierbij kan een wedstrijd mee worden gehouden wie het meeste energie bespaart. Daarnaast kan worden gemeten in welke wijken de meeste energie verbruiken. Deel- auto - Een auto/busje voor mensen die werken in de stad (Groningen of Assen). - Een auto/busje inzetten voor het vervoer van ouderen. - Een auto/busje inzetten voor het vervoer van (middelbare) schoolkinderen

10 Bijlage IV: Enquête Vereniging Dorpsbelangen Grolloo en Omstreken KvK nr Rabobank rek. nr. NL21RABO Secretariaat: Zuiderstraat 21 Enquête instructie Deze enquête gaat over duurzame energie en wordt uitgevoerd door studenten van de opleiding Toegepaste aardrijkskunde aan Hogeschool van Hall Larenstein, in opdracht van Vereniging Dorpsbelangen Grolloo en Omstreken (VDGO). Deze enquête is bestemd voor de inwoners van Grolloo, Schoonloo, Papenvoort, Vredenheim, Nooitgedacht en Marwijksoord. Voor het invullen van de enquête heeft u ongeveer minuten nodig. Vul bij iedere vraag één antwoord in tenzij anders is aangegeven. Graag het antwoord invullen wat voor u van toepassing is. Heeft u het verkeerde antwoord ingevuld verbeter het dan als volgt: Bijvoorbeeld: 2. Woont u binnen of buiten de bebouwde kom van Grolloo of Schoonloo? o Binnen bebouwde kom Buiten bebouwde kom 2. Woont u binnen of buiten de bebouwde kom van Grolloo of Schoonloo? Binnen bebouwde kom Buiten bebouwde kom Alvast bedankt voor het invullen van deze enquête.

11 1. Ik vind het belangrijk om duurzame energie te gebruiken. o Helemaal oneens (3; 1,4%) o Oneens (1; 0,5%) o Neutraal (43; 20,4%) o Eens (116; 55%) o Helemaal eens (48; 22,7%) (Totaal: 211) 2. Ik heb belangstelling voor projecten die Grolloo en omstreken duurzamer kunnen maken. o Nee (12; 5,8%) o Ja (150; 72,5%) o Weet ik niet (45; 21,7%) (Totaal: 207) 3. Ik heb een dak (schuur en/of huis) van...m 2, dat geschikt is voor zonnepanelen (een geschikt dak is een dak met dakpannen op het zuiden). (Totaal: 124, gemiddeld: 143,5) 4. Ik ben bereid om mijn dak beschikbaar te stellen voor het opwekken van duurzame energie. o Nee (93; 49,2%) o Ja (43; 22,8%) o Ja, tegen een vergoeding (53; 28%) (Totaal: 189) 5. Stelling: De verantwoordelijkheid om duurzame energie op te wekken ligt meer bij de overheid dan bij de inwoners. o Helemaal oneens (7; 3,3%) o Oneens (38; 18,2%) o Neutraal (106; 50,7%) o Eens (51; 24,4%) o Helemaal eens (7; 3,3%) (Totaal: 209) Er bestaan subsidieregelingen om te investeren in duurzaamheid. De provincie en gemeente hebben verschillende regelingen in de vorm van subsidie of lening. 6. Ik ben op de hoogte van de subsidiemogelijkheden die de overheidsinstellingen mij bieden m.b.t. het opwekken van duurzame energie. o Nee (140; 67%) o Ja (69; 33%) (Totaal: 209) 7. Bent u op de hoogte van de duurzaamheidslening? o Nee (165; 78,9%) o Ja (44, 21,1%) (Totaal: 209)

12 8. Welke van de volgende maatregelen neemt u zelf of heeft u genomen met betrekking tot energiebesparing? (Meerdere antwoorden mogelijk): Besparen o Spouwmuurisolatie (114; 53,5%) o Dubbel glas (193; 90,6%) o Vloerisolatie (100; 46,9%) o Domotica (bijv. bediening thermostaat o vanaf smartphone) (5; 2,3%) o Vervanging van oude apparaten (97; 45,5%) o Dakisolatie 132; 62%) o HR ketel (174; 81,7%) o Slimme meter (bijv. Toon, Eneco, o Anna,NLE) (22; 10,3%) o LED/spaar lampen (147; 69 %) o Pellet/houtkachel (79; 37,1%) o Anders, namelijk: (20; 9,4%) Vanaf volgend jaar ook spouwmuur isolatie, dubbelglas, balansventilatie. Over een jaar zonnepanelen, zonneboiler, warmtepomp en Grijswater systeem Kort douchen We gaan bewust om met energie RFB p.s.m. systeem Nog niet, wel geïnteresseerd Besparen met zonnepanelen Kinderen aanmoedigen om lichten en apparaten uit te zetten Hou gestookte Cv-ketel Hergebruik van materialen Opwekken o Zonnepanelen (36; 16,9%) o Zonneboiler (6; 2,8%) o (Combi) warmtepomp (7; 3,3%) o Anders, namelijk: (6; 2,8%).. - Houtkachel 2 - Laat aan de huisbaas over - Zitten nog in verbouwing - Zonnepanelen, maar nog niet geplaatst - Zonnepanelen in energietuin (plan voor) (Totaal: 214) 9. Hoe oud is uw Cv-ketel?... jaar (Totaal: 197, gemiddeld: 7,69) o Ik heb geen Cv-Ketel (14; 6,6%)

13 10. Stelling: Ik vind het belangrijk om onafhankelijk te zijn van (grote) energieleveranciers. o Helemaal oneens (2; 0,9%) o Oneens (2,5; 11,8%) o Neutraal (107; 50,5%) o Eens (61; 28,8%) o Helemaal eens (17; 8%) (Totaal: 212) 11. Maakt u gebruik van duurzame energie? o Nee (ga verder naar vraag 13) (126; 60,9%) o Ja (81; 39,1%) (Totaal: 207) 12. Wat zijn uw redenen om duurzame energie te gebruiken. (Meerdere antwoorden mogelijk) o Economisch (kosten besparing) o o Nee (74; 52,5%) o o Ja (67; 47,5%) o Ideologisch (beter voor het milieu) o o Nee (75; 54%) o o Ja (64; 46%) o Anders, namelijk: o o Nee (135; 97,1%) o o Ja (4; 2,9%) - Politiek minder afhankelijk van de olielanden 2 - Leverancier die investeert in duurzaam opwekken in Nederland (Totaal:214)

14 13. De volgende duurzame oplossingen zou ik in mijn omgeving willen zien: Helemaa l oneens Oneens Neutraal Eens Helemaal eens Zonnepanelen binnen de 4,8% 3,2% 22,8% 47,1% 22,2% bebouwde kom Zonnepanelen buiten de bebouwde kom 5 2,6% Windmolen 67 36,8% 6 3,1% 33 18,1% 29 15% 48 26,4% 94 48,7% 28 15,4% 59 30,6% 6 3,3% Totaal % % % Biovergister 41 23,6% 34 19,5% 55 31,6% 35 20,1% 9 5,2% % Zonneboilers 10 5,3% 8 4,3% 49 26,2% 82 43,9% 37 19,8% % Decentrale vuilverbrander 60 34,9% 36 20,9% 61 35,5% 8 4,7% 7 4,1% % 14. Ik ben bereid om mee te doen aan het collectief inkopen van zonnepanelen wanneer deze mogelijkheid wordt geboden. o Nee (62; 30%) o Ja (42; 20,2%) o Misschien (103; 49,8%) (Totaal: 210) 15. Ik ben bereid om mee te doen aan het collectief inkopen van bespaarmogelijkheden wanneer deze mogelijkheid wordt geboden. o Nee (30; 14,3%) o Ja (60; 28,6%) o Misschien (120; 57.1%) (Totaal: 210) 16. Als via de Vereniging Dorpsbelangen Grolloo en Omstreken zonnepanelen worden gelegd op grotere dakoppervlakten heb ik interesse om deze energie af te nemen o Helemaal oneens (11; 5,3%) o Oneens (12; 5,8%) o Neutraal (92; 44,4%) o Eens (79; 38,2%) o Helemaal eens (13; 6,3%) (Totaal: 207)

15 17. In welk van de volgende opties heeft u interesse wanneer dit collectief wordt ingekocht? (Meerdere antwoorden mogelijk): Besparen o Spouwmuurisolatie (49; 23,7%) o Dubbel glas (28; 13,5%) o Vloerisolatie (30; 14,5%) o Domotica (bijv. bediening thermostaat vanaf smartphone) (22; 10,6%) o Vervanging van oude apparaten (23; 11,1%) o Dakisolatie (22; 10,6%) o HR ketel (21; 10,1%) o Slimme meter (Toon, Anna (NLE), etc.) (36; 17,4%) o Led lampen/spaarlampen (40; 19,3%) o Elektrisch/hybride autorijden (20; 9,7%) o Geen interesse (44; 21,3%) o Anders, namelijk: (13; 6,3%). - Besparen met zonnepanelen 2 - Stroom en gas - Hangt van de inhoud van de aanbieding af - Deelauto(systeem), (kleine)windmolens - Misschien advies van expert? Wat zijn de praktische mogelijkheden warmtepomp? - Ben al voorzien Opwekken o Zonnepanelen (107; 51,7%) o Zonneboiler (60; 29%) o (Combi) warmtepomp (34; 16,4%) o Geen interesse (35; 17,3%) o Anders, namelijk: (11; 5,5%). - Zonnepaneel die meedraait (bloem) of kleine windmolen - Windmolens (type Savonius -> "Slagroomklopper") - Hangt van de inhoud van de aanbieding af - Zonnepanelen zodra deze binnen 5 jaar zijn terugverdient. - Houtkachel - Ben al voorzien - Alleen wanneer eigen beheer mogelijk is (Totaal: 207) Een energiecoöperatie is een initiatief van verschillende partijen om samen duurzame energie op te wekken en te beheren. Een voorbeeld hiervan is Noordelijk Lokaal Duurzaam (NLD), een duurzame energiecoöperatie voor de drie noordelijke provincies. 18. Ik geloof dat een duurzame energiecoöperatie goed is voor Grolloo en omstreken. o Helemaal oneens (1; 0,5%) o Oneens (4; 1,9%) o Neutraal (93; 44,5%) o Eens (89; 42,6%) o Helemaal eens (22; 10,5%)

16 (Totaal: 209) 19. Ik zou graag deel willen nemen aan een energiecoöperatie. o Helemaal oneens (7; 3,4%) o Oneens (12; 5,8%) o Neutraal (121; 58,7%) o Eens (50; 24,3%) o Helemaal eens (16; 7,8%) (Totaal: 206) 20. Ik zou meer informatie willen ontvangen over energiecoöperaties. o Nee (60; 28,8%) o Ja (148; 71,2%) (Totaal: 208) 21. Er zijn meerdere opties mogelijk om duurzame energie op te wekken, welk van de volgende opties spreekt u het meest aan? o Zelf duurzame energie opwekken (96; 49%) o In samenwerking met een agrariër duurzame energie opwekken (28; 14,3%) o Met medebewoners van het dorp duurzame energie opwekken (54; 27,6%) o Ik ga geen gebruik maken van duurzame energie (18; 9,2%) (Totaal: 196) 22. Van welke van de onderstaande producten bent u op de hoogte van de terugverdientijd (Meerdere antwoorden mogelijk): o Zonnepanelen (101; 49%) o Zonneboiler (11; 5,3%) o Windmolens (11; 5,3%) o Isolatie (verschillende soorten) (33; 16%) o (Combi) warmtepomp (7; 3,4%) o Ik ben niet op de hoogte van de terugverdientijden (101; 49%) (Totaal: 206) 23. Wilt u meedenken in het proces om uw omgeving te verduurzamen? o Nee (103; 50,5%) o Ja (101; 49,5%) (Totaal: 204) 24. Om u bewust te maken van uw verbruik en de CO 2 uitstoot hiervan vragen wij u om de volgende tabel in te vullen. Het gemiddelde huishouden in Nederland stoot 4415 kg CO 2 uit per jaar. Zit u hierboven of hieronder? Deze informatie kunt u vinden op uw jaarafschrift van uw stroom en gasrekening. (Deze vraag wordt niet meegenomen bij de verwerking van de enquête)... m 3 gas X 1,8 kg CO 2 =. kg CO 2.. kwh stroom X 0,5 kg CO 2 =. kg CO 2 Mijn huishouden verbruikt:.kg CO 2 p/j 25. Bent u agrariër?

17 o Nee (ga door met vraag 27) (179; 85,6%) o Ja (30; 14,4%) (Totaal: 209) Het is mogelijk om als agrariër asbest op uw dak te laten saneren en zonnepanelen te laten plaatsen. Hiervoor kan men subsidie aanvragen bij de overheid. ( dit geldt alleen voor minimaal 250 m 2 te saneren asbest dak. 26. Zit er asbest op het dak van (een van) uw panden? o Nee (29; 46%) o Ja (31; 49,2%) o Weet ik niet (3; 4,8%) (Totaal: 63) 27. Ik ben bereid om grond beschikbaar te stellen voor een duurzaam initiatief zoals: zonnepanelen, biovergister, windmolen, etc. o Nee (145; 74,4%) o Ja (15; 7,7%) o Ja, tegen een vergoeding (35; 17,9%) (Totaal: 195)

18 We vragen naar uw NAW gegevens omdat VDGO graag wil weten wie interesse heeft in verduurzaming van Grolloo en omstreken. Als u uw persoonlijke gegevens niet wenst te geven, vragen wij u wel om uw straat in te vullen. Uw gegevens blijven binnen VDGO en de onderzoeksgroep en zullen uiteraard vertrouwelijk worden behandeld. 28. Naam Straat + huisnummer:..... Postcode + woonplaats: Woont u binnen of buiten de bebouwde kom van Grolloo of Schoonloo? o Binnen de bebouwde kom (137; 65,2%) o Buiten de bebouwde kom (73; 34,8%) (Totaal: 210) 30. Wat is het bouwjaar van uw huis?... (Totaal: 195, gemiddeld: 1948) 31. In wat voor woning woont u? o Huurwoning (16; 7,5%) o Koopwoning (197; 92,5%) (Totaal: 213) Op maandag 30 maart wordt een brainstormavond georganiseerd door de studenten van Hogeschool Van Hall Larenstein in samenwerking met VDGO. Op deze avond zal er gediscussieerd worden over duurzaamheid en de mogelijkheden om gezamenlijk energie te besparen en op te wekken. Deze avond zal plaatsvinden in het Markehuis te Grolloo. 32. Wilt u meedoen aan de brainstormavond die wordt georganiseerd op 30 maart? o Nee (148; 73,6%) o Ja (53; 26,4%) (Totaal: 201)

19 33. Zo ja, vul hieronder uw adres in, dan kunnen wij u uitnodigen voor de brainstormavond. adres: 34. Heeft u nog tips of opmerking op het gebied van duurzaamheid of de enquête, dan kunt u dit hieronder aangeven. - Houtkachels zijn voor omwonende erg slecht voor de gezondheid - Ad. Vraag 3 en : Het dak van onze woning is ongeschikt; dak ligt niet op het zuiden - Een nieuwe boerderij zou gebouwd moeten worden in oost-west richting met een asymmetrisch dak, aan zuidzijde helling 15 graden en aan noordzijde steil - Heeft zonne-energie + pellet-kachel. Met deze installatie buffer je je eigen energie en kan je elektrische energie besparen (d.m.v. hotfill). Doelstelling van ECOScience is het maken van gasvrije installaties en het collectief inkopen van pellets voor een zo duurzaam mogelijke productie van energie. - Om een reëel beeld bij vraag 24 te hebben kan het van belang zijn om te weten uit hoeveel leden een gezin bestaat. - zie vraag 7. Duurzaamheidslening is per 1 september 2014 beëindigd - Het is moeilijk om aan te geven of je ergens aan mee wit doen. Je moet eerst de voorwaarden/kosten e.d. weten Heb ik op moment het geld en wil ik het hieraan besteden. Het moet concreter worden voordat je eraan mee doet. - Als je je naam niet wilt invullen vanwege anonimiteit dan moet je geen adres vragen. Meedoen is afhankelijk ook van de plannen zelf. - Er is onvoldoende informatie om vele vragen (juist) te beantwoorden. - Een deelautosysteem opzetten is leuk. Wij staan op het punt een tweede auto te kopen omdat dat af en toe nodig is. Maar liever zou ik op die paar dagen per maand gebruik maken van een deelauto! Een deelautosysteem opzetten is leuk. Wij staan op het punt een tweede auto te kopen omdat dat af en toe nodig is. Maar liever zou ik op die paar dagen per maand gebruik maken van een deelauto! - Denk er om dat info welke via media en overheid wordt gegeven niet altijd klopt. - Wij zouden ons asbestdak graag vervangen. Het dak is uitstekend geschikt voor zonnepanelen. Wij zijn bereid om M2 dak in te brengen in een gezamenlijk project om duurzame energie op te wekken. Met vr gr. J. Wildriks. - Zonnepanelen op werkplaats Ensing ter overweging. Verwachting dat er nieuwe zonnepanelen komen die pannen vervangen. Betrokkenheid lokale ondernemers. Energiezuinige straatverlichting. - Lid van werkgroep duurzaam rolde. Contact gegevens: Ik ben geen agrariër. Stel ik heb wel asbestplaten op mijn schuur. Wat dan? Ik weet dat er in het veengebied van onze gemeente alternatieven zijn hieromtrent - De enquête ziet er goed en volledig uit - Als er collectief zonnepanelen gekocht werden, of meer informatie gegeven wordt is de stap ook wat minder groot om dit aan te schaffen - Al sinds 1960 verdiep ik me al in verbetering van het milieu, ben tegen "de weg werp" cultuur, van steeds het nieuwste, beste, hipste van alle vindingen als we jonger waren en we richten ons huis zo zou ik er anders tegenover staan. Nu is het een niet verstandige investering als je 85 jaar bent. Het is iets voor mensen die nog een tijd te gaan hebben. Ik heb weinig of niets verspild tijdens mijn leven. Dat leer je als "oorlogskind". - Op dit moment zijn veel vragen voor ons niet van toepassing, omdat wij nu in een huurwoning zitten. Het was beter geweest de enquête anders in te delen. De vragen m.b.t. soort woning, verbruik en aantal gezinsleden als eerst te stellen. - Ik ben bezig met het verwezenlijken van een energietuin: zonnepanelen op eigen erf landschappelijk ingepast. - zorg dat u meer uitleg geeft over de verschillende producten. Nu word ik gevraagd om antwoord te geven over dingen waar ik te weinig of niks van af weet.

20 Wil wel aan duurzaamheid mee doen, maar ik ben niet zo kapitaal krachtig om collectief aan iets meet te doen. Succes allemaal. Zorg dat er contact wordt gelegd met Vitaness. Deze organisatie wil een groot centrum van gezondheid een welbevinden bouwen nabij Schoonloo. Zij hebben duurzaamheid als speerpunt, zie Het opwekken en distributie van energie hoort een gemeenschapszaak te zijn. D.w.z. een taak van de democratisch gekozen overheid. E.c.a. dient niet af te hangen van bijv. particulieren die hun grond te gelde kunnen maken, met als evt. gevolg plaatsing van molens of panelen op storende locaties op toevallige wijze. Wij hopen erg dat er in Grolloo voldoende animo is om samen te werken aan een duurzame energievoorziening! Wij werken daar graag actief aan mee! Wat gaat VDGO doen met al die stinkende houtkachels in het dorp? Bij koude windstille dagen is het op bepaalde plekken niet fijn buiten te zijn. Zelfs komt de rook van de buren naar binnen. Dan hebben we het nog niet over de vervuiling die het met zich meebrengt. Lees ik in deze enquête niks over.

21 Bijlage V: Enquêtevragen digitale ontsluiting De volgende vragen hebben betrekking op de aanleg van en participatie in een glasvezelnetwerk. Deze vragen zijn bij gelegenheid toegevoegd aan de enquête, VDGO wil graag weten of u glasvezel wilt en of u bereid bent in een glasvezelnetwerk te investeren. 1. Als er glasvezel naar uw huis wordt aangelegd door een lokale coöperatie, gaat u dan uw telefoon/tv/internet via dit medium afnemen als de prijs/kwaliteit verhouding concurrerend is ten opzichte van bestaande aanbieders (100 Mb download, 100Mb upload, basis telefoon en basis tv voor 39 per maand)? o Nee (45; 25,3%) o Ja (133; 74,7%) (Totaal: 178) o Wilt u zelf ook investeren in de coöperatie en mede-eigenaar worden van het glasvezelnetwerk voor 15 jaar door een eenmalig inleg van 1500 waarbij uw rendement een korting van 9 per maand is op de abonnementsprijs? o Nee (131; 73,6%) o Ja (43; 24,2%) o Mischien (4; 2,2%) (Totaal: 178)

22 Bijlage VI: Beleidsnotitie Beleidsnotitie Duurzame energie Van Hall Larenstein Management van de Leefomgeving 23 maart 2015, Leeuwarden

23 Voorwoord Voor u ligt een beleidsnotitie die als thema duurzame energie en energiebesparingen heeft. Middels deze notitie wordt duidelijk gemaakt welke acties SNN moet nemen om het beleid zo te veranderen dat de ambities van Grolloo en omstreken op het gebied van duurzame energie gerealiseerd kunnen worden. Deze notitie is onderdeel van het onderzoek in Grolloo en omstreken waarvan de opdrachtgever de Vereniging Dorpsbelangen Grolloo en Omstreken (VDGO) is. De begeleiders vanuit hogeschool Van Hall Larenstein zijn Simon Matahelumual en Anne Clasquin. Hierbij willen wij graag SNN bedanken voor het ontvangst in Brussel en het aannemen van het rapport. 23 maart 2015, Studenten Management van de Leefomgeving Lotte Berends Rutger Bijlsma Jurjen de Boer Kimberley van Dam Jarno Haan Lotte Hadderingh Ties Kerkhof Eelco Kleine Punte Rein Schoute Jelmer Sijens Frank Smith Jasper Venema Nanoek Wiersema

24 Inhoudsopgave 1. Inleiding Aanleiding Probleemstelling Leeswijzer 0 2. Problemen en maatregelen Stroom leveren aan buren Windmolen in bos/natuur Energielabels verhuurders Zonneweides Postcoderoos 6 3. Beoordeling van maatregelen / afwegingen Conclusie Aanbevelingen Bibliografie... 11