7,9. Samenvatting door een scholier 2486 woorden 4 november keer beoordeeld. Economie samenvatting Markten deel 1

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 2486 woorden 4 november ,9 60 keer beoordeeld Vak Economie Economie samenvatting Markten deel 1 Hoofdstuk 1 naar de markt van arbeid De manier waarop mensen naar hun werk kijken (plicht, recht, geschenk)->arbeidsethos Dit is in de loop van de jaren veel veranderd. Een consumptiemaatschappij is een maatschappij waarin mensen blijven werken, ook al zijn ze in hun primaire behoeftes voorzien. Potentiële/beroepsgeschikte beroepsbevolking = iedereen in de leeftijd tussen de 15 en 65 jaar. Beroepsgeschikte bevolking - niet-participanten = beroepsbevolking = mensen die wel willen en kunnen werken tussen de 15 en 65 jaar. Werkgelegenheid = werkzame beroepsbevolking markt - vragers - aanbieders - product - prijs Soorten markten - valutamarkt - arbeidsmarkt - vermogensmarkt - goederen/dienstenmarkt 2 functies van de markt: - vragers en aanbieders bij elkaar brengen - prijsbepaling Loon heeft 2 kanten: belangentegenstelling willen meer loon->1. werknemers = bron van inkomen willen loon laag mogelijk->2. werkgevers = kostenpost Pagina 1 van 8

2 - arbeidsbureau, geen commerciële instelling, hier moet je inschrijven voor uitkering, (CWI) - uitzendbureau commercieel bedrijf Het CWI is een organisatie waarin de gemeentelijke sociale diensten samen met uitzendbureaus werken. De werkloze kan zich voor en uitkering inschrijven en kan bij het CWI op zoek gaan naar een baan. Soorten arbeidsmarkten: deelmarkten: - noordelijk en zuidelijke arbeidsmarkt - beroepsgerichte arbeidsmarkt (kappers arbeidsmarkt bijv. ) Waaruit blijkt dat er deelmarkten zijn op de arbeidsmarkt? - loonsverschillen - verschillen eisen bij vacatures - secundaire arbeidsvoorwaarden - voorkomen van vacatures en werklozen ter gelijke tijd Ruime arbeidsmarkt: minder vraag meer aanbod Krappe arbeidsmarkt: meer vraag minder aanbod Functieniveaus: 7-5 Bovenkant (hoogopgeleid en hoogbetaald) 4-2 Middenfuncties 2-1 Onderkant (laagopgeleid en laagbetaald) Als de markt helemaal vrij zou kunnen werken zorgen prijsveranderingen ervoor dat de gevraagde hoeveelheid er de aangeboden hoeveelheid aan elkaar gelijk worden. bruto participatiegraad= beroepsbevolking/beroepsgeschikte bevolking x100% = beroepsbevoking uitgedrukt in procenten netto participatiegraad= werkzame beroepsbevolking/beroepsgeschikte bevolking x 100% = alleen de werkzame beroepsbevolking uitgedrukt in procenten van de beroepsgeschikte bevolking. Het verschil tussen bruto en netto participatiegraad wordt gevormd door de werkloosheid. Oorzaken dynamiek op arbeidsmarkt - verschuivingen in de vraag van producten - veranderingen in de techniek - vergrijzing (=mensen worden onder) - verplaatsing van bedrijven naar regio's waar meer ruimte is Verschil bruto/netto deelnemingspercentage (=participatiegraad) Bruto= wat zich aanbiedt van de beroepsgeschikte bevolking Netto= wie er daadwerkelijk werkt van de beroepsgeschikte bevolking. Pagina 2 van 8

3 Een voorraadgrootheid is iets waarbij een bepaalde tijd hoort. Bijvoorbeeld de werkzame beroepsbevolking. De voorraadgrootheden nemen toe door instroom en ze nemen af door uitstroom. Ontslag heeft dus te maken met uitstroom. p/a-ratio: werkzame beroepsbevolking/arbeidsvolume in arbeidsjaren Arbeidsvolume: aantal uren bij voltijdbaan x arbeidsvolume in arbeidsjaren = hierin worden de arbeidsjaren of arbeidsuren geteld. Wanneer je een fulltime opsplitst in twee of drie deeltijdbanen neemt de omvang van de werkende beroepsbevolking toe. Wanneer je het aantal tijd dat wordt gewerkt uitrekenen is dit onhandig. Een arbeidsjaar is een voltijdbaan gedurende een heel jaar. Arbeidsmarkt mobiliteit Mate van wisselen van banen: langere reistijden accepteren: willen verhuizen voor werk etc. Flexibiliteit Meer variatie in arbeidscontracten - meer mogelijkheden tot tijdelijke contracten - meer variatie in werktijden - meer variatie in loonshoogte - meer variatie in secundaire arbeidsvoorwaarden De productie volgt zoveel mogelijk het verloop van de afzet. In de organisaties moeten mensen en middelen daarom snel kunnen worden aangepast. Het management verlangt een flexibele inzet van personeel. In het flexibel contract wordt afgeweken van het standaardpatroon. De flexibilisering van betrekking hebben op bijna alle arbeidsvoorwaarden: het loon, de werktijd, en de duur van het contract. Wettelijke maatregelen die doorgevoed zijn in de Flexwet. - Een werknemer hoeft niet meer dan drie tijdelijke arbeidscontracten bij dezelfde werkgever te accepteren. Het vierde contract moet vast zijn. - De overeenkomst die de werknemer heeft bij een uitzendbureau wordt gezien als een gewone arbeidsovereenkomst. - De ontslagregels zijn versoepeld, doordat de opzegtermijn is verkort. Brede inzetbaarheid: interne flexibiliteit: employability. Om breed inzetbaar te zijn is het van belang dat de werknemer zich voortdurend bijschoolt. arbeidstijd = aantal uren dat men werkt. exclusief pauzes. aantal uren dat het bedrijf open is (het aantal productie-uren per week).->bedrijfstijd Pagina 3 van 8

4 de lengte van een normale werkweek.->arbeidstijd Hoofdstuk 2 Theorie en praktijk In de vrijemarkteconomie of klassieke theorie worden de werkgevers gezien als de kopers en de werknemers als de verkopers van arbeidskracht. De aanbieder denkt tijdens het maken van een overeenkomst aan de vrije tijd die hij/zij inlevert om te werken, en aan het loon dat daar tegenover staat. De vrager kijkt natuurlijk naar de arbeidsproductiviteit en of dat in verhouding staat met het loon. Door de werking van het prijsmechanisme ontstaat ben hen op den duur altijd evenwicht tussen vraag en aanbod. De klassieke economen gaan uit van een arbeidsmarkt met vrije concurrentie. Ook heerst er in het evenwicht totale werkgelegenheid, en is werkloosheid vrijwillig. Verder kan het prijsmechanisme in de war worden gestuurd door optreden van organisaties en overheid, en wetten. De aanhangers van de klassieke theorie geloven dan ook dat het beste middel tegen werkloosheid het terugtrekken van de overheid is. Er zijn een paar punten van kritiek op de vrijmarkttheorie: - alle werknemers en alle eisen van de vacatures hetzelfde zijn. - als alle werkgevers en alle aanbieders helemaal vrij in hun keuzes zijn. Dit is niet zo want werk is niet in de buurt en er zijn wetten als CAO's. - werknemers worden als identiek gezien. - het arbeidsaanbod is zeker niet zo mobiel als wordt bedacht. Omscholing is niet makkelijk. - lonen worden gezien als kostenaspect van de onderneming. Het loon veroorzaakt echter ook bestedingen. Wanneer het loon daalt, dalen de bestedingen en uiteindelijk dus ook de werkgelegenheid. - de arbeidsmarkt wordt gezien als een goederenmarkt. De arbeidsmarkt is echter niet zo transparant. De werkgever heeft niet veel informatie over productiviteit van de werknemer. Ook kent de werknemer niet alle openstaande vacatures. De arbeidsmarkt heeft 2 functies: Allocatiefunctie: het verdelen van alle beschikbare arbeidskrachten over alle mogelijke productieprocessen. Hoe optimaler de allocatie hoe evenwichtiger de arbeidsmarkt zal zijn. Dit houdt dat niemand onvrijwillig werkloos is, en dat de arbeidsmarkt niet gespannen is. Verdelingsfunctie: D.m.v. het uitbetalen van loon wordt de opbrengst van de totale productie verdeeld over de mensen. Hoe optimaler deze functie, hoe rechtvaardiger de inkomensverdeling is. Hoofdstuk 3 Collectieve ArbeidsOvereeenkomsten (CAO) Dit geldt per bedrijfstak of grote onderneming Onderhandelingen over de CAO gaan tussen vakbonden (werknemers) en werkgeversverenigingen. Werknemers organiseerden zich in vakbonden en vakcentrales om op te komen voor hun rechten. De vakbonden worden overkoepeld in vakcentrales: 1. FNV de Federatie Nederlandse Vakbeweging 2. CNV het Christelijk Nationaal Vakverbond 3. MHP de Unie voor Middengroepen en Hoger Personeel Pagina 4 van 8

5 De grootste vakbond in Nederland is de FNV Bondgenoten. alle werknemers die lid zijn van een vakbond->organisatiegraad De werkgevers richtten ook organisaties op. De grootste werkgeversorganisatie is de vereniging VNO/NCW; alle grote ondernemingen zijn hieronder vertegenwoordigd. De kleine en middelgrote bedrijven zijn georganiseerd in het MKB-Nederland. Kleine ondernemingen kunnen zich beter aansluiten bij een bedrijfstak-cao want dat is goedkoper dan een eigen cao sluiten. Stichting een overlegorgaan waarin de centrale werkgevers- en->van de arbeid werknemerorganisaties elkaar voor overleg over sociaal-economische vraagstukken treffen. De Sociaal Economische Raad geeft de overheid advies op sociaal-economisch terrein. Verder heeft de overheid invloed op economisch terrein omdat alle cao s goedgekeurd moeten worden door de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Wanneer de Cao algemeen verbindend verklaard wordt, geldt het voor de hele bedrijfstak. Eerste fase: landelijk over hoofdlijnen: loon, uren werkweek. Met behulp van uitslag de centrake arbeidsvoorwaarden gebaseerd op de begroting en de Macro ->Economische Verkenning. Indien er een overeenkomst is hierover Centraal Akkoord. Tweede fase: per bedrijfstak verder uitwerking en als er een Centraal Akkoord is vastgesloten is dat het uitgangspunt. Derde fase: overheid moet formeel alle Cao's goedkeuren. Welke 3 soorten loonsstijgingen ken je? eenmalige loonstijgingen als gevolg van promotie/overuren enz.->- incidenteel als de gemiddelde arbeidsproductiviteit stijgt->- initieel als het gemiddelde prijspeil (inflatie) stijgt->- prijscompensatie Eerste wordt per persoon bekeken, de laatste 2 zijn meestal of voor iemand, of voor een hele groep. Laatste 2 zijn dus collectief en worden in de CAO toegepast. Wat is de loonruimte? Het percentage waarmee de lonen kunnen stijgen zonder dat het winstaandeel veranderd. Loonruimte wordt bepaald door de arbeidsproductiviteit en het gemiddelde prijspijl. als de loonstijging kleiner is dan de loonruimte->loonmatiging Hoe bereken je de loonruimte? Wanneer de inflatie stijgt met 3%, en de gemiddelde arbeidsproductiviteit met 5% is Pagina 5 van 8

6 De loonruimte niet gelijk aan 3+5=8 100 is de beginsituatie: na inflatie is dit 103. Daarna gaat er 5% over x103/100= 8.2 De loonruimte is 8.2% Normaal worden de arbeidsvoorwaarden afgesloten via vakbonden (werknemers) en werkgeverorganisaties (werkgevers). Bij de werknemers voor de overheid ligt dit anders: De overheid is namelijk de werkgever. Zij laten zich adviseren door werkgeversorganisaties. Voor het onderhandelen over de lonen wordt er gekeken hoeveel geld de overheid kan uitgeven. Binnen dat budget wordt er onderhandeld. Marktconforme CAO is dat de overheid voorwaarden aanpast aan die van het bedrijfsleven. Bijvoorbeeld 3% loonsverhoging in het bedrijfsleven, betekent dit ook 3% loonsverhoging bij overheidsbanen. De overheid doet dit niet altijd. Als er te hoge loonsverhogingen zijn bijvoorbeeld. Ook is het zo dat het verhogen van het minimumloon ook voor uitkeringen gelden, en dit nog meer geld zal kosten. Nadeel hiervan is dat werknemers van de overheid dan verhuizen naar het bedrijfsleven, en dus ook de best kwalitatieve mensen. ->Gepremieerde en gesubsidieerde sector Bedrijven die niet rechtsreeks onder de overheid vallen, maar wel door hun betaald worden. Wanneer de werknemers en werkgevers tijdens onderhandelingen vastlopen is er sprake van een arbeidsconflict. Werknemers kunnen dan werkstaken. De prikstaking is dat het bedrijf een tijdje wordt stil gelegd. Stiptheidsactie is dat mensen zo nauwkeurig gaan werken dat dit tijd kost. Een selectieve staking is een staking waarbij een belangrijk deel van het bedrijf wordt stilgelegd waardoor de rest van het bedrijf ook niet verder kan. Een speerpuntactie is dat één belangrijk bedrijf wordt stilgelegd, en andere bedrijven snel zullen volgend door afhankelijkheid. De bedrijfsbezetting is de meest rigoureuze staking: de arbeiders nemen de leiding van het bedrijf over, ze hebben de productie van de werkgever uit handen genomen en produceren nu zelf verder. Werkgevers kunnen bij stakingen de werkwilligen voor de duur van de staking zonder loon naar huis sturen (uitsluiting), verder kunnen ze de stakers collectief ontslaan, of ze kunnen een kort geding aanspannen tegen de bonden, in de hoop dat de rechter de staking verbiedt. Hoofdstuk 4 De werkloosheid Werkloosheid: een maatschappelijk en economische probleem. individu: - geen inkomsten - negatieve beoordeling - isolement samenleving: - kosten voor de werkende mensen wat betreft de samenleving Pagina 6 van 8

7 - verspilling van beschikbare arbeidskrachten vandalisme->- sociale onrust 2 zaken waar je rekening mee moet houden als je het werkloosheidprobleem wil aanpakken. - Je moet weten hoe omvangrijk het probleem is. Dus dit moet je meten. Duidelijk afspreken wanneer je iemand als werkloze meetelt. Het CBS telt werklozen als volgende mee: personen van jaar, zonder werk of met werk van minder dan 12 uur per week, die staan ingeschreven bij een CWI, en direct beschikbaar zijn voor een werkkring van 12 uur of meer per week. - Je moeten weten wat de oorzaak van de werkloosheid is. 2 groepen wat oorzaken betreft: Verschillende soorten werkloosheid: 1. werkloosheid die het gevolg is van de afname van de totale bestedingen in een land. (=conjuncturele werkloosheid) - Conjunctuurwerkloosheid 2. Werkloosheid die het gevolg is van een verandering in de manier van produceren, en/of de groei van de beroepsbevolking en/of het feit dat bepaalde activiteiten seizoensgebonden zijn en/of dat solliciteren tijd kost. (=structurele werkloosheid) - Frictiewerkloosheid: sollicitatieprocedure - Seizoenswerkloosheid - Kwalitatieve werkloosheid: Vraag en aanbod sluiten niet aan. (opleidingen, afstand) - Kwantitatieve werkloosheid: diepte-investeringen, reorganisatie, verplaatst naar lagelonenlanden, kosten te hoog dan arbeidsproductiviteit. Beroepsbevolking aantal arbeidsplaatsen. Verder is het werkloosheidcijfer niet helemaal te vertrouwen doordat er ook veel verborgen werkloosheid is. Zo zijn er veel arbeidsongeschikten die wel aangepast werk zouden kunnen verrichten. Verder zijn er inactieven die geschikt zijn voor een baan maar niet op zoek zijn, omdat ze dat niet durven en denken geen kans te maken. Verder zijn er ook mensen die wel als werkloos zijn ingeschreven maar een tijdelijke baan hebben, of vrijwillig werkloos zijn, of nu bezig zijn met een opleiding. Hierdoor wordt er meestal op internationaal niveau gekeken naar de werkgelegenheidsgraad of netto-participatiegraad. netto participatiegraad= werkzame beroepsbevolking/beroepsgeschikte bevolking x 100% = alleen de werkzame beroepsbevolking uitgedrukt in procenten van de beroepsgeschikte bevolking. op omzet, ingekochte rond en hulpstoffen. Daardoor de productie en winst.->invloed prijsstijging omzet, ingekochte grond en hulpstoffen. Daardoor de productie en winst.->invloed arbeidsproductiviteit loon en uiteindelijk winst->invloed prijscompensatie Maatregelen voor bestrijding van werkloosheid: 1. effectieve vraag stimulerende maatregelen (conjuncturele werkloosheid) 2. Verlaging van de arbeidskosten (WIG verkleinen, nettoloon verlagen) Pagina 7 van 8

8 3. Arbeidsduur(tijd)verkorting doorvoeren, leerplicht verlengen, pensioenleeftijd verlagen. 4. Investeringsklimaat van bedrijven verbeteren, grondprijs verlagen, rente verlagen. 5. Scholing adequater maken zodat de kwaliteit van het aanbod meer aansluit bij de eisen van de vraag op de arbeidsmarkt. 6. Arbeidsmarkt transparanter maken. (meer voorlichting enz.) > structurele werkloosheid WIG het verschil tussen het bedrag dat de werknemer op zijn bankrekening-> ontvangt, het nettoloon, en het bedrag dat de werkgever n totaal betaalt de arbeidskosten. verschil tussen arbeidskosten en brutoloon.->werkgeverswig verschil tussen nettoloon en brutoloon.->werknemerswig Pagina 8 van 8