Ingetrokken voor 2013

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Ingetrokken voor 2013"

Transcriptie

1 Audit Alert 14 De verantwoordelijkheid van de accountant bij de toetsing van in het jaarverslag opgenomen informatie over de naleving van de Nederlandse corporate governance code Deze Audit Alert is totstandgekomen op basis van de Nederlandse corporate governance code ( de Code ) zoals die op 9 december 2003 door de Commissie corporate governance is vastgesteld. Deze Code heeft inmiddels een wettelijke status gekregen. De daarop betrekking hebbende AMvB, welke gebaseerd is op de nieuwe leden 4 en 5 van artikel 2: 391 BW, is van 23 december 2004 en bekend gemaakt op 30 december 2004 (Staatsblad 2004, 747) met inwerkingtreding voor boekjaren die aanvangen op of na 1 januari Het Koninklijk NIVRA is, op basis van de wettelijke status, van oordeel dat guidance moet worden geven aan accountants die te maken krijgen met in het jaarverslag opgenomen informatie over de naleving van de Code. Januari

2 Inhoudsopgave Samenvatting 3 I. Inleiding 5 II. Werkzaamheden als gevolg van de Code in het kader van de Jaarrekeningcontrole 9 III. Specifieke opdracht voor het beoordelen van de interne risicobeheersings- en Pagina controlesystemen 13 IV. (Inter)nationale ontwikkelingen met betrekking tot het verklaringenstelsel 14 Bijlage 1 In Audit Alert opgenomen principes en best practice bepalingen uit de Code 15 Bijlage 2 In Audit Alert opgenomen relevante bepalingen uit of krachtens het Burgerlijk Wetboek 21 Bijlage 3 In Audit Alert opgenomen relevante bepalingen uit de Richtlijnen voor de Accountantscontrole 24 2

3 Samenvatting Audit Alert 14 is als volgt ingedeeld: I. Inleiding: algemeen, status Audit Alert, doel en toepassingsgebied, wettelijk kader en II. III. toepassing van Richtlijnen voor de accountantscontrole; Werkzaamheden als gevolg van de Code in het kader van de jaarrekeningcontrole; Specifieke opdracht voor het beoordelen van de interne risicobeheersings- en controlesystemen; In de bijlagen zijn relevante principes en best practice bepalingen alsmede BW en RAC artikelen opgenomen De Commissie corporate governance heeft de Code vastgesteld op 9 december 2003 waarna de Staten-Generaal de Code in 2004 via de leden 4 en 5 van artikel 2:391 BW en de hierop betrekking hebbende Algemene Maatregel van Bestuur een wettelijke basis heeft gegeven. De Audit Alert geeft de accountant guidance bij zijn werkzaamheden in het kader van de controle van de jaarrekening ten aanzien van de naleving van de Code zoals voorgeschreven in het wettelijk kader. De werkzaamheden zullen met name gericht zijn op de beoordeling van door het Bestuur weergegeven informatie in het jaarverslag over naleving van de Code. De accountant moet op basis van artikel 2:391 lid 4 inzake de beoordeling van informatie in het jaarverslag nagaan of het jaarverslag een mededeling bevat omtrent het naleven van de principes en best practice bepalingen en, voorzover hij dat kan beoordelen, of deze mededeling aan de eisen van Titel 9 Boek 2 BW voldoet. De wettelijke taak van de accountant omvat derhalve het nagaan of een dergelijke mededeling in het jaarverslag is opgenomen. Ontbreekt een mededeling en weigert de leiding van de huishouding een dergelijke mededeling te doen, dan zal de accountant dit ingevolge artikel 2:393 lid 5 BW dienen te vermelden in zijn verklaring. In aanvulling op art. 2:393 BW geeft de Richtlijn voor de Accountantscontrole 720 een nadere uiteenzetting wat te doen bij materiële tegenstrijdigheden en/of materieel onjuiste voorstelling van zaken. De werkzaamheden van de accountant met betrekking tot naleving van Code zijn gebaseerd op: A) Toets op aanwezigheid en uiteenzetting van de Corporate Governance structuur in het jaarverslag; B) Toets op rapportage eisen uit de Code voor opname in het jaarverslag en verslag van de raad van commissarissen; C) Toets op consistentie van door bestuur of raad van commissarissen gedane uiteenzettingen in jaarverslag en jaarrekening; D) Toets op consistentie van uiteenzettingen in jaarverslag en verslag van de raad van commissarissen met uitkomsten van de wettelijke controle. 3

4 Bijzondere aandacht vraagt de rapportage van het bestuur over de interne risicobeheersings- en controlesystemen. Voor een deel hebben die betrekking op de systemen die van belang zijn voor de jaarrekening controle. Vanuit deze controle heeft de accountant hiervan een goed beeld. Voor een ander deel heeft die rapportage betrekking op systemen die niet betrekking hebben op de jaarrekeningcontrole. Zij vormen geen object van controle. Voorzover de accountant een globaal beeld heeft gekregen van de documentatie en toetsing van deze systemen zal hij dit beeld gebruiken bij zijn beoordeling van de verantwoording van het bestuur over deze overige systemen. De uitkomsten van de beoordelingswerkzaamheden van de accountant kunnen aanleiding geven om in overleg te treden met de leiding van het bedrijf. Indien er, na intensief overleg, fundamenteel verschil van inzicht zou blijven bestaan tussen bestuur en accountant zal de accountant juridisch advies inwinnen. Indien het juridisch advies het standpunt van de accountant ondersteunt en de vennootschap bij haar standpunt blijft, dient de accountant een toelichtende paragraaf in de accountantsverklaring op te nemen. Indien de accountant het verzoek krijgt tot het aanvaarden van een specifieke opdracht tot beoordeling van de toereikendheid en effectiviteit van de risicobeheersings- en controlesystemen zal hij moeten nagaan of hij deze opdracht kan aanvaarden. Immers zo n specifieke opdracht omvat een volledige beoordeling van de interne risicobeheersings- en controlesystemen. De reikwijdte van deze opdracht zal dan ook aanzienlijk verder gaan dan de opdracht die de accountant heeft in het kader van de controle van de jaarrekening. Een goed ontwikkeld normenkader ( suitable criteria ) is een noodzakelijke voorwaarde om de opdracht te kunnen uitvoeren. 4

5 I. Inleiding a. Algemeen De Commissie corporate governance heeft op 9 december 2003 de Nederlandse corporate governance code ( de Code ) vastgesteld voor alle vennootschappen met statutaire zetel in Nederland, waarvan aandelen of certificaten zijn toegelaten tot een officiële effectenbeurs. De Commissie heeft blijk gegeven van haar opvatting de inwerkingtreding van de Code te laten plaatsvinden vanaf boekjaren die aanvangen op of na 1 januari De wetgever heeft de mogelijkheid geopend om aan een gedragscode een wettelijke basis te geven door de sedert 1 oktober 2004 geldende leden 4 en 5 van artikel 2:391 BW. Op basis hiervan kan een algemene maatregel van bestuur ( AMvB ) inzake nadere voorschriften omtrent de inhoud van het jaarverslag worden uitgevaardigd. Op 30 december 2004 is het Besluit van 23 december 2004 ( Stb 2004,747) bekendgemaakt. In artikel 1 van dit Besluit is dit van toepassing verklaard op beursgenoteerde Nederlandse vennootschappen, behoudens bepaalde beleggingsmaatschappijen. Artikel 4 verklaart dit Besluit van toepassing op een jaarverslag dat betrekking heeft op een boekjaar dat aanvangt op of na 1 januari Artikel 2 van het Besluit wijst als corporate governance code aan de Nederlandse corporate governance code zoals gepubliceerd in Staatscourant 250 van 27 december Deze komt overeen met de code zoals vastgesteld door de Commissie corporate governance. Artikel 3 van het Besluit schrijft voor dat de naamloze vennootschap in het jaarverslag melding moet doen over de naleving van de principes en best practice bepalingen van de aangewezen code die zijn gericht tot het bestuur of de raad van commissarissen van de vennootschap. Ook is voorgeschreven dat als de vennootschap die principes of best practice bepalingen niet heeft nageleefd of niet voornemens is deze in het lopende en daaropvolgende boekjaar na te leven, zij hiervan gemotiveerd opgaaf moet doen in het jaarverslag. Een van de bepalingen in de Code heeft betrekking op interne beheersingssystemen. Best practice - bepaling II.1.4 uit de Code stelt: In het jaarverslag verklaart het bestuur dat de interne risicobeheersings- en controlesystemen 1 adequaat en effectief zijn en geeft hij een duidelijke onderbouwing hiervan. De accountant beoordeelt in het kader van de controle van de jaarrekening slechts de interne risicobeheersings- en controlesystemen voorzover gericht op de financiële verantwoording. De beoordeling van dit deel van de interne beheersing vindt uitsluitend plaats voor zover dit binnen de gekozen controle aanpak noodzakelijk is en heeft tot doel vast te stellen in hoeverre de accountant bij de uitvoering van zijn controle kan steunen op de in de interne risicobeheersings- en controlesystemen opgenomen maatregelen voor interne beheersing. Het stelsel van interne beheersing is op zich geen object van onderzoek. De consequentie hiervan is dat de accountant met name bevindingen heeft over dat deel van het stelsel van interne beheersing dat in 5

6 het kader van de accountantscontrole is beoordeeld. Er kan een verwachtingskloof ontstaan indien het maatschappelijk verkeer ervan uit gaat dat de accountant, in het kader van de opdracht tot controle van de jaarrekening, het systeem van interne beheersing als geheel heeft beoordeeld. Mede ter voorkoming van de verwachtingskloof gaat deze Audit Alert nader in op de wijze waarop de toetsing door de accountant op de naleving van de Code kan worden uitgevoerd. Daarnaast wordt in deze Audit Alert invulling gegeven aan de rol van de accountant als het bestuur specifieke uitingen doet over de toereikendheid en effectiviteit van de interne risicobeheersings- en controlesystemen. Voorts geeft de Audit Alert voorbeelden ten aanzien van de rapportering van de accountant als hij problemen constateert ten aanzien van de naleving van verplichtingen ten aanzien van het jaarverslag samenhangend met de Code. In bijlagen bij deze Audit Alert zijn uit een oogpunt van gebruikersgemak enerzijds de relevante principes en best practice -bepalingen uit de Code opgenomen en anderzijds relevante bepalingen uit het Burgerlijk Wetboek (BW) en de Richtlijnen voor de Accountantscontrole (RAC). b. Status Audit Alert Deze publicatie, die tot stand is gekomen onder de verantwoordelijkheid van het Koninklijk NIVRA, beoogt registeraccountants nadere aanwijzingen te geven ter zake van een specifiek onderdeel van de uitoefening van het accountantsberoep. Verwacht wordt dat beroepsbeoefenaren slechts van deze aanwijzingen afwijken indien daarvoor goede gronden aanwezig zijn. Aanbevolen wordt deze afwijkingen beargumenteerd in het dossier vast te leggen. Deze publicatie heeft niet de status van beroepsreglementering. c. Doel en toepassingsgebied Doel van deze Audit Alert is om de controlerend accountant duidelijkheid te verschaffen over zijn verantwoordelijkheid met betrekking tot de toetsing van de naleving van de Code, waarover door het bestuur verantwoording moet worden afgelegd in het jaarverslag. ( best practice -bepaling 1.1). Deze Audit Alert is van toepassing op opdrachten tot het controleren van de jaarrekening bij beursgenoteerde ondernemingen (zie Code onder preambule 1) en is tevens van toepassing op de controle van de jaarrekening van niet-beursgenoteerde ondernemingen indien en voor zover zij de Code vrijwillig toepassen. d. Wettelijk kader van de Code en de rol van de accountant op de naleving van de Code 1 De Code hanteert de term interne risicobeheersings- en controlesystemen. In de Richtlijnen voor Accountantscontrole wordt de generieke term interne beheersingssysteem gehanteerd. 6

7 Na introductie van de Code hebben in en buiten de politiek diverse discussies plaatsgevonden over de rol van de accountant bij de toetsing op de naleving van de Code door het bestuur. De wetgever heeft het standpunt ingenomen dat aansluiting gezocht moet worden bij artikel 2: 393 BW. Hierbij is het uitgangspunt dat er consistentie moet zijn tussen informatie in de jaarrekening en informatie over dezelfde onderwerpen in het jaarverslag. Om de Code een wettelijke basis als gedragscode te gaan geven heeft de wetgever aan artikel 2: 391 BW o.a. lid 4 toegevoegd. De tekst van dit lid luidt: Artikel 2: 391 lid 4 luidt: Bij algemene maatregel van bestuur kunnen nadere voorschriften worden gesteld omtrent de inhoud van het jaarverslag. Deze voorschriften kunnen in het bijzonder betrekking hebben op naleving van een in de algemene maatregel van bestuur aan te wijzen gedragscode. Artikel 3 AMvB, zoals gepubliceerd in het Staatsblad (2004, 747) luidt: "De naamloze vennootschap doet in het jaarverslag mededeling over de naleving van de principes en best practice -bepalingen van de in artikel 2 aangewezen gedragscode die zijn gericht tot het bestuur of de raad van commissarissen van de vennootschap. Indien de vennootschap die principes of best practice -bepalingen niet heeft nageleefd of niet voornemens is deze in het lopende en daaropvolgende boekjaar na te leven, doet zij daarvan in het jaarverslag gemotiveerd opgave." Op basis van de wettelijke bepalingen moet de accountant ten aanzien van het jaarverslag (dus inclusief de uiteenzettingen over de naleving van de Code) de volgende aangelegenheden onderzoeken: 1. Nagaan of het jaarverslag overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld. Uit hoofde van artikel 2: 391 lid 4 (nieuw) en artikel 3 van de AMvB moet de accountant nagaan of het jaarverslag een mededeling bevat omtrent het naleven van de principes en de best practice -bepalingen (en indien deze niet zijn nageleefd een gemotiveerde opgave) en, voorzover hij dat kan beoordelen, of deze mededeling aan de eisen van Titel 9 Boek 2 BW voldoet. De wettelijke taak van de accountant is derhalve het nagaan of een dergelijke mededeling in het jaarverslag is opgenomen, analoog aan bijvoorbeeld een mededeling over investeringen, financiering etc. (zie artikel 2: 391 lid 2 BW). Ontbreekt een mededeling en weigert de leiding van de huishouding een dergelijke mededeling te doen, dan zal de accountant dit ingevolge artikel 2: 393 lid 5 BW dienen te vermelden in zijn verklaring. 2. Nagaan of het jaarverslag verenigbaar is met de jaarrekening (artikel 2: 391 lid 3 BW). Hierbij zij opgemerkt dat het jaarverslag een getrouw beeld moet geven omtrent de gang van zaken gedurende het boekjaar (artikel 2: 391 lid 1 BW). Informatie die de accountant heeft verkregen naar aanleiding van zijn controlewerkzaamheden is hierbij dus relevant. Indien de accountant een 7

8 dergelijke strijdigheid ontdekt en de leiding van de huishouding weigert een correctie aan te brengen, dient de accountant zijn ontdekking van de strijdigheid ingevolge artikel 2: 393 lid 5 BW te vermelden in zijn verklaring. e. Toepassing van Richtlijnen voor de Accountantscontrole Ter invulling van art 2: 393 BW, handelt Richtlijn voor de Accountantscontrole 720 over Andere informatie in stukken waarin de gecontroleerde jaarrekening is opgenomen. In paragraaf 2 van RAC 720 is vermeld dat de accountant kennis dient te nemen van de andere informatie om materiële tegenstrijdigheden met de gecontroleerde jaarrekening te kunnen ontdekken. In paragrafen wordt ingegaan op materiële tegenstrijdigheden. Indien een wijziging in deze andere informatie noodzakelijk is en het bestuur en commissarissen weigeren de wijziging aan te brengen, dient de accountant gepaste maatregelen te nemen. Hij kan bijvoorbeeld overwegen een toelichtende paragraaf in zijn accountantsverklaring op te nemen, waarin de materiële tegenstrijdigheid wordt uiteengezet. Afhankelijk van de specifieke omstandigheden biedt RAC ook de mogelijkheid andere maatregelen te nemen zoals het niet afgeven van de accountantsverklaring of het teruggeven van de opdracht. In de paragrafen van RAC 720 is nader ingegaan op een situatie van materieel onjuiste voorstelling van zaken. In die situatie zal de accountant in overleg treden met bestuur en commissarissen. Indien, na overleg, de accountant van mening blijft dat kennelijk sprake is van een onjuiste voorstelling van zaken, dient hij het bestuur te verzoeken een juridisch deskundige derde te raadplegen en het verkregen advies te beoordelen. Indien het bestuur weigert de gedane uitingen in het jaarverslag te corrigeren, zal de accountant verdergaande passende acties overwegen. Tot deze gepaste acties kunnen horen het schriftelijk aan bestuur en commissarissen van de vennootschap ter kennis brengen van de bedenking en het inwinnen van juridisch advies (RAC ). Materialiteit is beschreven in RAC 320 Materieel belang in de accountantscontrole. In paragraaf 3 van RAC 320 staat vermeld: "Informatie is materieel indien het weglaten of het onjuist weergeven daarvan de economische beslissingen die gebruikers op basis van de jaarrekening nemen, zou kunnen beïnvloeden. De materialiteit van de post of fout is afhankelijk van de omvang daarvan, beoordeeld onder de bijzondere omstandigheden waaronder het weglaten of onjuist weergeven plaatsvindt. Het begrip materialiteit verschaft dus meer een drempel of kritische grens, dan dat het een primair kwalitatief kenmerk is dat informatie moet bezitten om nuttig te zijn." Zowel in de situatie van materiële tegenstrijdigheden als in de situatie van materieel onjuiste voorstelling van zaken maakt de accountant gebruik van RAC waarbij gewezen wordt op de mogelijkheid om een toelichtende paragraaf op te nemen om te rapporteren over andere aangelegenheden dan jaarrekeningaangelegenheden. 8

9 II Werkzaamheden als gevolg van de Code in het kader van de jaarrekeningcontrole De werkzaamheden van de accountant kunnen gebaseerd zijn op het wettelijk kader (via BW en de uitgevaardigde AMvB) dan wel op het zich vrijwillig verbonden hebben aan bepaalde principes en best practice bepalingen uit de Code. Indien de werkzaamheden van de accountant gebaseerd zijn op het wettelijk kader bepaalt de AMvB voor welke onderdelen van de Code het bestuur zich verbonden heeft en naleving verplicht gesteld is. Uitgaande van de wet en de bepalingen in RAC 720 verricht de accountant die is belast met de controle van de jaarrekening, in ieder geval de volgende werkzaamheden: A. Toets op aanwezigheid en uiteenzetting van de Corporate Governance structuur in het jaarverslag Vaststellen dat een Corporate Governance structuur in het verslag van het bestuur is opgenomen ( best practice bepaling 1.1) B. Toets van rapportage-eisen uit de Code voor opname in het jaarverslag en verslag van de raad van commissarissen Vaststellen dat de volgende in de Code verplicht te verstrekken informatie bevat (Principe 1 en best practice bepalingen I.1.1, II.1.2, II.1.4, II.1.5, principe II.2 en best practice bepalingen II.2.9, II.2.10, II.3.4, III.6.3 en III.6.4 en IV.3.9, III.1.2, III.1.3, III.1.5, III.1.7, III.1.8, III.2.3 en principe III.5 en best practice bepaling III.5.2) C. Toets op consistentie van door bestuur of raad van commissarissen gedane uiteenzettingen in jaarverslag en jaarrekening Controleren van de in het jaarverslag opgenomen uiteenzettingen met betrekking tot onderwerpen, die ook in de jaarrekening zijn opgenomen. Dit gaat bijvoorbeeld specifiek om het onderwerp 'remuneratie' (principe II voor II.2.9, best practice bepaling II.2.14 en principe III.7) D. Toets op consistentie van uiteenzettingen in jaarverslag en verslag van de raad van commissarissen met uitkomsten van de wettelijke controle Nagaan of de uiteenzettingen die betrekking hebben op de naleving van de Code consistent zijn met bevindingen die zijn voortgekomen uit de uitvoering van de wettelijke controle. Dit handelt over de onderdelen interne beheersing en financiële verslaggeving in respectievelijk 9

10 hoofdstuk 2 en 5 van de Code ( best practice bepalingen II.1.2, II.1.3 en II.1.4 alsmede best practice bepaling V.1.3) De accountant zal overwegen wanneer zijn bevindingen kunnen leiden tot materiële tegenstrijdigheden respectievelijk materieel onjuiste voorstelling van zaken. Gezien de grote maatschappelijk relevantie van de naleving van de Code, zijn geconstateerde afwijkingen in de bovengenoemde situaties A, C en D qua aard materieel. In de situatie B zal de accountant op basis van vakkundige oordeelsvorming moeten nagaan of de genoemde afwijking materieel is. Nadere invulling situatie D: Toetsing van de paragraaf inzake risicobeheersings- en controlesystemen Het geheel van de interne risicobeheersings- en controlesystemen kan onderscheiden worden in: 1 systemen, die van belang zijn in het kader van de totstandkoming van de jaarrekening; 2 overige systemen. ad 1 Deze systemen worden, voorzover passend binnen de gekozen controleaanpak, door de accountant onderzocht in het kader van de controle van de jaarrekening met als doel vast te stellen in hoeverre de accountant bij de uitvoering van de controle kan steunen op de in de interne risicobeheersings- en controlesystemen opgenomen maatregelen voor interne beheersing. Het stelsel van interne beheersing is hier op zich geen object van onderzoek. Dit betekent dat hij veelal zal beschikken over bevindingen zoals uiteengezet in management letters en andere rapportages; ad 2 Op basis van best-practice bepalingen II 1.3 en II 1.4 zijn ondernemingen verplicht ook deze systemen te documenteren en de adequaatheid en effectiviteit daarvan te toetsen. In aansluiting op de vaststelling van de Code zijn beursgenoteerde ondernemingen gestart met deze documentatie en toetsing. Aangezien dit gefaseerd plaatsvindt zal een en ander, naar verwachting, in een aantal gevallen nu nog niet voldoen aan alle eisen zoals gesteld in de Code. De in het jaarverslag gedane uitingen van het bestuur zullen dan ook moeten aansluiten met deze fasering. Het volgen van de ontwikkelingen in de implementatie en het vaststellen van de afwijkingen tussen bereikte resultaten in de verschillende fases, afgezet tegen het eindresultaat, is dan ook een belangrijk aandachtsgebied van het bestuur. Er kan zich ook een situatie voordoen, waarin de stand van zaken met betrekking tot documentatie en toetsing van de beheersingssystemen achteruit gaat; ook in deze situatie is aandacht hiervoor in het jaarverslag van belang. De accountant voert in het kader van de jaarrekeningcontrole geen specifiek onderzoek uit ter beoordeling van de interne risicobeheersings- en controlesystemen; deze systemen zijn dus geen object van onderzoek. De accountant zal echter wel een beeld op hoofdlijnen hebben van de stand 10

11 van zaken van documentatie en toetsing van de genoemde systemen ( echter dat hoeft niet op alle terreinen waarover door het bestuur wordt gerapporteerd het geval te zijn ) en zal, op grond van zijn bevindingen in het kader van de controle van de jaarrekening, slechts op hoofdlijnen kunnen beoordelen of ( delen van ) de rapportage van het bestuur deze stand van zaken adequaat weergeeft. Met name op een tweetal punten kan er sprake zijn van een uiteenlopende visie van bestuur en accountant op de rapportage inzake de interne beheersings- en controlesystemen: - voortgang en status van de hiervoor genoemde documentatie- en toetsingsactiviteiten ten aanzien van overige systemen; - specifieke bevindingen ten aanzien van hetzij systemen genoemd onder 1, hetzij onder 2 Voor de dan te volgen procedure wordt verwezen naar hetgeen hierna vermeld is onder e) hieronder. In het algemeen zal in deze situatie intensief overleg noodzakelijk zijn. Uitkomsten werkzaamheden Bij de toetsing op de naleving van de tot het bestuur en de raad van commissarissen gerichte principes en best practice bepalingen uit de in de AMvB van 23 december 2004 aangegeven gedragscode ( de bepalingen) zijn de volgende vijf situaties te onderkennen: a) de bepalingen worden nageleefd en de verantwoording hierover in het jaarverslag is correct; b) de bepalingen worden niet allemaal nageleefd maar de verantwoording hierover in het jaarverslag is naar de mening van de controlerende accountant toereikend; c) de bepalingen worden niet allemaal nageleefd en de verantwoording over het niet (volledig) toepassen is niet opgenomen in het jaarverslag; d) de verantwoording in het jaarverslag inzake de naleving van de bepalingen bevat materiële tegenstrijdigheden ten opzichte van de jaarrekening. e) de verantwoording inzake de naleving van de bepalingen geeft een materieel onjuiste voorstelling van zaken. De situaties zoals vermeld onder a) en b) leiden niet tot aanvullende acties in het kader van de jaarrekeningcontrole op grond van RAC 720. In de situaties c) en d) is overleg noodzakelijk met het bestuur en zal het bestuur in het jaarverslag toelichtingen voor afwijkingen van de Code moeten geven dan wel de uiteenzettingen in het jaarverslag moeten corrigeren en/of aanvullen. Indien de accountant na overleg met bestuur en commissarissen van de onderneming van mening blijft dat het jaarverslag niet voldoet aan de bij of krachtens artikel 2: 391 BW uitgevaardigde bepalingen, dient de accountantsverklaring een toelichtende paragraaf te bevatten (RAC 700, par. 35). Een uitzondering hierop is situatie D (zie hiervoor). In situatie e is overleg met het bestuur van de onderneming noodzakelijk en dient de accountant het bestuur te verzoeken juridisch advies in te winnen. Indien de accountant tot de conclusie komt dat er 11

12 materieel onjuiste informatie in het jaarverslag voorkomt die het bestuur weigert te corrigeren, dient de accountant de raad van commissarissen hiervan schriftelijk op de hoogte te stellen. Veelal zal dit proces tot aanpassing van de informatie in het jaarverslag leiden. Mocht dit onverhoopt niet het geval zijn, dan zal de accountant juridisch advies moeten inwinnen (zie hiervoor RAC 720, paragraaf 18). Indien het juridisch advies het standpunt van de accountant ondersteunt en de vennootschap bij haar standpunt blijft, dient de accountant een toelichtende paragraaf in de accountantsverklaring op te nemen. Voorbeelden van toelichtende paragrafen in de accountantsverklaring 1. Toelichtende paragraaf bij ontbreken corporate governance hoofdstuk in jaarverslag In de situatie dat de accountant constateert dat geen corporate governance hoofdstuk aanwezig is in het jaarverslag, dan kan het oordeel luiden: Toelichtende paragraaf Op grond van onze verantwoordelijkheid uit hoofde van artikel 2: 393 lid 5 BW melden wij dat niet is voldaan aan de verplichting krachtens artikel 2:391 lid 4 BW die betrekking heeft op de rapportering in het jaarverslag over de naleving van de gedragscode inzake de Nederlandse corporate governance code. 2. Toelichtende paragraaf bij materiële tegenstrijdigheden in het jaarverslag Het gaat hier om de situatie dat de accountant kennis draagt van materiële tegenstrijdigheden met betrekking tot aangelegenheden die te maken hebben met de naleving van de Code ten opzichte van uiteenzettingen in de jaarrekening, waarbij ervan is uitgegaan dat de informatie in de jaarrekening juist is en in het jaarverslag onjuist. Voorbeeld hiervan is de remuneratie van bestuurders. Toelichtende paragraaf Op grond van onze verantwoordelijkheid uit hoofde van artikel 2: 393 lid 5 BW melden wij dat de mededeling op pagina X van het jaarverslag met betrekking tot remuneratie bestuurders niet overeenkomt met hetgeen is vermeld op pagina Y van de jaarrekening en derhalve niet is voldaan aan de verplichting krachtens artikel 2:391 lid 4 BW die betrekking heeft op de rapportering in het jaarverslag over de naleving van de gedragscode inzake de Nederlandse corporate governance code. 3. Toelichtende paragraaf bij materiële onjuistheden in het jaarverslag In de situatie dat de accountant kennis draagt van materiële onjuistheden met betrekking tot naleving van de Code in het jaarverslag, kan de toelichtende paragraaf in de accountantsverklaring luiden (in 12

13 dit voorbeeld heeft de accountant geconstateerd dat de tekst inzake de toereikendheid en effectiviteit van de interne risicobeheersings- en controlesystemen niet overeenkomt met de kennis die de accountant heeft naar aanleiding van de controle van de jaarrekening): Toelichtende paragraaf Op grond van onze verantwoordelijkheid uit hoofde van artikel 2: 393 lid 5 BW melden wij dat de mededeling op pagina X van het jaarverslag met betrekking tot de toereikendheid en effectiviteit van de interne risicobeheersings- en controlesystemen niet overeenkomt met de kennis die wij naar aanleiding van de controle van de jaarrekening hebben verkregen en derhalve deze mededeling niet voldoet aan de verplichting krachtens artikel 2:391 lid 4 BW die betrekking heeft op de rapportering in het jaarverslag over de naleving van de gedragscode inzake de Nederlandse corporate governance code. Wij hebben geen specifieke opdracht voor het beoordelen van de interne risicobeheersings- en controlesystemen uitgevoerd. III Specifieke opdracht voor het beoordelen van de interne risicobeheersings- en controlesystemen Indien de accountant het verzoek krijgt tot het aanvaarden van een specifieke opdracht ter toetsing van de toereikendheid en effectiviteit van de interne risicobeheersing- en controlesystemen, zal hij moeten nagaan of hij deze opdracht kan aanvaarden. Een dergelijk opdracht is deels te vergelijken met een Sarbanes Oxley 404 opdracht waarbij de accountant inhoudelijk de bestuursverklaring over de effectiviteit van de interne financiële beheersing beoordeelt. Hierbij zij opgemerkt dat de reikwijdte van financiële beheersing volgens Sarbanes Oxley en de interne risicobeheersings- en controlesystemen uit de Code niet één op één aansluiten, aangezien Sarbanes Oxley 404 zich beperkt tot toetsing van systemen die gerelateerd zijn aan de financiële verslaggeving. Indien een specifieke opdracht wordt gegeven moet de accountant een volledige beoordeling uitvoeren van de interne risicobeheersings- en controlesystemen. De reikwijdte van deze opdracht zal dan ook aanzienlijk verder gaan dan de opdracht die de accountant heeft in het kader van de controle van de jaarrekening. Het kunnen aanvaarden van een opdracht tot beoordeling van de genoemde systemen en het daarop gebaseerde control statement van het bestuur is vooral afhankelijk van de kwaliteit van de opzet en werking van de te beoordelen interne risicobeheersings- en controlesystemen en de monitoring daarvan door het bestuur. Een goed ontwikkeld normenkader ( suitable criteria ) is dan ook een vereiste om te komen tot een oordeel over dergelijke systemen. De accountant zal afzonderlijk moeten 13

14 rapporteren over de uitkomsten van een dergelijk onderzoek (zie ISAE 3000: Assurance engagements). Ten aanzien van een "normenkader" ligt er een taak voor bestuurders, commissarissen en externe toezichthouders om dat uit te werken. Hierbij kan gekeken worden naar ontwikkelingen in het buitenland (bijvoorbeeld SEC in relatie tot Sox 404, commissie Turnbull in de UK) en in Nederland waar toezichthouders invulling geven aan wat instellingen moeten doen aan (deelgebieden van) interne beheersing (denk aan, voorheen, PVK en DNB). De bevindingen uit deze specifieke opdracht moet de accountant betrekken bij zijn oordeelsvorming in het kader van de hiervoor genoemde situatie D. IV (Inter)nationale ontwikkelingen met betrekking tot het verklaringenstelsel Geconstateerd is dat een mogelijke verwachtingskloof kan ontstaan in het maatschappelijk verkeer omtrent de reikwijdte van de accountantsverklaring. De perscommunicatie rond deze Audit Alert kan deze verwachtingskloof deels verminderen. Op dit moment wordt in IFAC verband gewerkt aan een herziening van de standaardteksten voor de accountantsverklaring (herziening International Standard of Auditing 700: The Independent Auditors Report on a Complete Set of General Purpose Financial Statements ). Naar verwachting zal in de nieuwe standaardteksten worden vermeld dat interne beheersingssystemen slechts zijn beoordeeld voor zover deze relevant zijn voor de jaarrekeningcontrole. Daarnaast is er een wetsvoorstel inzake aanpassing van art 2: 393 BW aanhangig, waarin het oordeel van de accountant inzake de verenigbaarheid van het jaarverslag met de jaarrekening expliciet wordt verwoord in de accountantsverklaring. Het Koninklijk NIVRA verwacht in de tweede helft van 2005 met nieuwe voorbeeldteksten te komen. 14

15 Bijlage 1: In Audit Alert opgenomen principes en best practice bepalingen uit de Code 2 A Toets op aanwezigheid corporate governance hoofdstuk in jaarverslag Best practice -bepaling I.1 (zie ook onder B) 1.1 De hoofdlijnen van de corporate governance structuur van de vennootschap worden elk jaar, mede aan de hand van de principes die in deze code zijn genoemd, in een apart hoofdstuk in het jaarverslag uiteengezet. In dat hoofdstuk geeft de vennootschap uitdrukkelijk aan in hoeverre zij de in deze corporate governance code opgenomen best practice -bepalingen opvolgt en zo niet, waarom en in hoeverre zij daarvan afwijkt. B Toets van rapportage eisen uit de code voor opname in jaarverslag en verslag van de raad van commissarissen Principe 1 Naleving en handhaving van de code Het bestuur en de raad van Commissarissen zijn verantwoordelijk voor de corporate governance structuur van de vennootschap en de naleving van deze code. Zij leggen hierover verantwoording af aan de algemene vergadering van aandeelhouders. Aandeelhouders nemen zorgvuldig kennis en maken een grondige beoordeling van de redengeving van eventuele afwijkingen van de best practice -bepalingen van deze code door de vennootschap. Zij vermijden een afvinkmentaliteit in de beoordeling van de corporate governance structuur van de vennootschap. Best practice bepaling I.1 zie onder A Best practice -bepaling II.1.2 Het bestuur legt ter goedkeuring voor aan de raad van commissarissen: a) de operationele en financiële doelstellingen van de vennootschap b) de strategie die moet leiden tot het realiseren van de doelstellingen c) de randvoorwaarden die bij de strategie worden gehanteerd, bijvoorbeeld ten aanzien van de financiële ratio s De hoofdzaken hiervan worden vermeld in het jaarverslag Best practice -bepaling II.1.4 (zie ook onder D) In het jaarverslag verklaart het bestuur dat de interne risicobeheersings- en controlesystemen adequaat en effectief zijn en geeft hij een duidelijke onderbouwing hiervan. Het bestuur rapporteert in het jaarverslag over de werking van het interne risicobeheersings- en controlesysteem in het boekjaar. 2 Deze bijlage bevat een aantal in Audit Alert 14 verwerkte principes uit de Code en relevante (wets)bepalingen, uitsluitend met het doel deze makkelijk toegankelijk te maken voor de lezer van de Alert. 15

16 Het bestuur geeft daarbij tevens aan welke eventuele significante wijzigingen zijn aangebracht, welke eventuele belangrijke verbeteringen zijn gepland en dat één en ander met de auditcommissie en de raad van commissarissen is besproken. Best practice -bepaling II.1.5 Het bestuur rapporteert in het jaarverslag over de gevoeligheid van de resultaten van de vennootschap ten aanzien van externe omstandigheden en variabelen Principe II.2 vaststelling en openbaarmaking van de bezoldiging Het verslag van de raad van commissarissen bevat de hoofdlijnen van het remuneratierapport van de raad van commissarissen betreffende het bezoldigingsbeleid van de vennootschap,, zoals opgemaakt door de remuneratiecommissie. De toelichting op de jaarrekening bevat in ieder geval de door de wet voorgeschreven informatie over de hoogte en de structuur van de bezoldiging van de individuele bestuurders. Het in het remuneratierapport weergegeven bezoldigingsbeleid dat in het komende boekjaar en de daaropvolgende jaren wordt voorzien, wordt ter vaststelling aan de algemene vergadering van aandeelhouders voorgelegd. Regelingen die bestuurders belonen in aandelen of rechten tot het nemen van aandelen, en belangrijke wijzigingen in deze regelingen, worden ter goedkeuring aan de algemene vergadering van aandeelhouders voorgelegd. De raad van commissarissen stelt de bezoldiging van de individuele bestuurders vast, op voorstel van de remuneratiecommissie, een en ander binnen het door de algemene vergadering van aandeelhouders vastgestelde bezoldigingsbeleid. Best practice -bepaling II.2.9 (zie ook onder C) Het remuneratierapport van de raad van commissarissen bevat een verslag van de wijze waarop het bezoldigingsbeleid in het afgelopen boekjaar in de praktijk is gebracht, en bevat tevens een overzicht van het bezoldigingsbeleid dat het komende boekjaar en de daaropvolgende jaren door de raad wordt voorzien Best practice bepaling II.2.10 Het in II.2.9 bedoelde overzicht bevat in ieder geval de volgende informatie: a) een weergave van het relatieve belang van het variabele en niet-variabele deel van de bezoldiging, alsmede een gemotiveerde verklaring voor deze verhouding b) een verantwoording van een eventuele absolute verandering van het niet-variabele deel van de bezoldiging c) indien van toepassing: de samenstelling van de groep van ondernemingen ( peer group ) waarvan het bezoldigingsbeleid mede de hoogte en samenstelling van de bezoldiging van bestuurders bepaalt d) een samenvatting en verantwoording van het beleid van de vennootschap met betrekking tot de duur van de contracten met bestuurders, de geldende opzegtermijnen en afvloeiingsregelingen en een verklaring in hoeverre best practice bepaling II.2.7 wordt onderschreven 16

17 e) een beschrijving van de prestatiecriteria waarvan een recht van de bestuurders op opties, aandelen of op andere variabele bezoldigingscomponenten afhankelijk is f) een verantwoording van de gekozen prestatiecriteria g) een samenvatting van de methoden die zullen worden gehanteerd om vast te stellen of aan de prestatiecriteria is voldaan en een verantwoording van de keuze voor die methode h) indien prestatiecriteria zijn gebaseerd op een vergelijking met externe factoren : een samenvatting van de factoren die zullen worden gebruikt om de vergelijking te maken; heeft één van de factoren betrekking op de prestaties van één of meer vennootschappen ( peer group ) of van een index, dan wordt aangegeven welke vennootschappen dan wel welke index als vergelijkingsmaatstaf zijn of is gekozen i) een beschrijving van en een verklaring voor iedere belangrijke voorgestelde wijziging van de voorwaarden waaronder een bestuurder rechten kan verwerven op opties, aandelen of op andere variabele bezoldigingscomponenten j) indien enig recht van een bestuurder op opties, aandelen of op andere variabele bezoldigingscomponenten niet afhankelijk is van prestatiecriteria: een verklaring waarom dat het geval is k) geldende regelingen voor pensioen en de hiermee gepaard gaande financieringskosten l) overeengekomen regelingen voor vervroegd uittreden voor bestuurders. Best practice -bepaling II.3.4 Alle transacties waarbij tegenstrijdige belangen van bestuurders spelen worden onder in de branche gebruikelijke condities overeengekomen. Besluiten tot het aangaan van transacties waarbij tegenstrijdige belangen van bestuurders spelen die van materiele betekenis zijn voor de vennootschap en/ of voor de betreffende bestuurders behoeven goedkeuring van de raad van commissarissen. Dergelijke transacties worden gepubliceerd in het jaarverslag, met vermelding van het tegenstrijdige belang en de verklaring dat best practice -bepalingen II.3.2 tot en met II.3.4 zijn nageleefd Best practice -bepaling III.6.3 Alle transacties waarbij tegenstrijdige belangen van commissarissen spelen worden onder in de branche gebruikelijke condities overeengekomen. Besluiten tot het aangaan van transacties waarbij tegenstrijdige belangen van commissarissen spelen die van materiele betekenis zijn voor de vennootschap en/ of voor de betreffende commissarissen behoeven goedkeuring van de raad van commissarissen. Dergelijke transacties worden gepubliceerd in het jaarverslag, met vermelding van het tegenstrijdige belang en de verklaring dat best practice -bepalingen III.6.1 tot en met III.6.3 zijn nageleefd Best practice -bepaling III.6.4 Alle transacties tussen de vennootschap en natuurlijke of rechtspersonen die ten minste tien procent van de aandelen in de vennootschap houden, worden onder in de branche gebruikelijke condities 17

18 overeengekomen. Besluiten tot het aangaan van transacties met deze personen die van materiele betekenis zijn voor de vennootschap en/ of voor deze personen behoeven goedkeuring van de raad van commissarissen. Dergelijke transacties worden gepubliceerd in het jaarverslag, met de verklaring dat best practice -bepaling III.6.4 is nageleefd Best practice -bepaling IV.3.9 Het bestuur geeft in het jaarverslag een overzicht van alle uitstaande of potentieel inzetbare beschermingsmaatregelen tegen een overname van zeggenschap over de vennootschap en geeft daarbij aan onder welke omstandigheden deze beschermingsmaatregelen naar verwachting kunnen worden ingezet Best practice -bepaling III.1.2 Van de jaarstukken van de vennootschap maakt deel uit een verslag van de raad van commissarissen, waarin de raad van commissarissen verslag doet van zijn werkzaamheden in het boekjaar en de specifieke opgaven en vermeldingen opneemt die de bepalingen van deze code verlangen Best practice -bepaling III.1.3 Van elke commissaris wordt in het verslag van de raad van commissarissen opgave gedaan van: a) geslacht b) leeftijd c) beroep d) hoofdfunctie e) nationaliteit f) nevenfuncties voor zover deze relevant zijn voor de vervulling van de taak als commissaris g) tijdstip van eerste benoeming h) de lopende termijn waarvoor hij is benoemd Best practice -bepaling III.1.5 Indien commissarissen frequent afwezig zijn bij vergaderingen van de raad van commissarissen, worden zij daarop aangesproken. Het verslag van de raad van commissarissen vermeldt welke commissarissen frequent afwezig zijn geweest bij de vergaderingen van de raad van commissarissen Best practice -bepaling III.1.7 De raad van commissarissen bespreekt ten minste éénmaal per jaar buiten aanwezigheid van het bestuur zowel zijn eigen functioneren als dat van de individuele commissarissen en de conclusies die hieraan moeten worden verbonden. Tevens wordt het gewenste profiel en de samenstelling en competentie van de raad van commissarissen besproken. De raad van commissarissen bespreekt voorts tenminste eenmaal per jaar buiten aanwezigheid van het bestuur zowel het functioneren van 18

19 het bestuur als college als dat van de individuele bestuurders, en de conclusies die hieraan moeten worden verbonden. Van het houden van deze besprekingen wordt melding gemaakt in het verslag van de raad van commissarissen. Best practice -bepaling III.1.8 De raad van commissarissen bespreekt in ieder geval éénmaal per jaar de strategie en de risico s verbonden aan de onderneming en de uitkomsten van de beoordeling door het bestuur van de opzet en de werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen, alsmede eventuele significante wijzigingen hierin. Van het houden van de besprekingen wordt melding gemaakt in het verslag van de raad van commissarissen Best practice -bepaling III.2.3 Het verslag van de raad van commissarissen vermeldt dat naar het oordeel van de raad van commissarissen is voldaan aan het in best practice -bepaling III.2.1 bepaalde en geeft daarbij aan welke commissarissen de raad eventueel als niet-onafhankelijk beschouwt Principe III.5 Samenstelling en rol van de drie kerncommissies van de raad van commissarissen Indien de raad van commissarissen meer dan vier leden omvat, stelt de raad van commissarissen uit zijn midden een auditcommissie, een remuneratiecommissie en een selectie- en benoemingscommissie in. De taak van de commissies is om de besluitvorming van de raad van commissarissen voor te bereiden. Indien de raad van commissarissen van vennootschappen besluit tot het instellen van een audit, remuneratie- en selectie- en benoemingscommissie, dan gelden de best practice bepalingen III.5.4, III.5.5, III.5.8, III.5.9, III.5.10, III.5.13, V.1.2, V.2.3, V.3.1 ten aanzien van de gehele raad van commissarissen. In het verslag van de raad van commissarissen doet de raad verslag van de uitvoering van de taakopdracht van de commissies in het boekjaar. Best practice -bepaling III.5.2 Het verslag van de raad van commissarissen vermeldt de samenstelling van de afzonderlijke commissies, het aantal vergaderingen van de commissies, alsmede de belangrijkste onderwerpen die aan de orde zijn gekomen C Toets op consistentie van teksten in jaarverslag en jaarrekening Best practice bepaling II.2.9 zie onder B 19

20 Best practice -bepaling II.2.14 De vennootschap vermeldt in de toelichting op de jaarrekening in aanvulling op de krachtens artikel 2:383d BW op te nemen informatie, de waarde van de aan het bestuur en het personeel toegekende opties en geeft daarbij aan hoe deze waarde is bepaald Principle III.7 Bezoldiging De algemene vergadering van aandeelhouders stelt de bezoldiging van de commissarissen vast. De bezoldiging van een commissaris is niet afhankelijk van de resultaten van de vennootschap. De toelichting op de jaarrekening bevat in ieder geval de door de wet voorgeschreven informatie over de hoogte en de structuur van de bezoldiging van de individuele commissarissen D Toets op consistentie van teksten in jaarverslag en verslag van de raad van commissarissen met uitkomsten uit wettelijke controle Best practice bepaling II.1.2 Zie onder B Best practice -bepaling II.1.3 In de vennootschap is een op de vennootschap toegesneden intern risicobeheersings- en controlesysteem aanwezig. Als instrumenten van het interne risicobeheersings- en controlesysteem hanteert de vennootschap in ieder geval: a) risicoanalyses van de operationele en financiële doelstellingen van de vennootschap b) een gedragscode die in ieder geval op de website van de vennootschap wordt geplaatst c) handleidingen voor de inrichting van de financiële verslaggeving en de voor de opstelling daarvan te volgen procedures d) een systeem van monitoring en rapportering Best practice bepaling II.1.4 Zie onder B Best practice bepaling V.1.3 Het bestuur is verantwoordelijk voor het instellen en handhaven van interne procedures die ervoor zorgen dat alle belangrijke financiële informatie bij het bestuur bekend is, zodat de tijdigheid, volledigheid en juistheid van de externe financiële verslaggeving worden gewaarborgd. Vanuit dit oogpunt zorgt het bestuur ervoor dat de financiële informatie uit ondernemingsdivisies en/of dochtermaatschappijen, rechtstreeks aan hem wordt gerapporteerd, en dat de integriteit van de informatie niet wordt aangetast. De raad van commissarissen houdt toezicht op de instelling en handhaving van deze interne procedures. 20

21 Bijlage 2: In Audit Alert opgenomen relevante bepalingen uit of krachtens het Burgerlijk Wetboek (BW) Artikel 391 (Jaarverslag) 1 Het jaarverslag geeft een getrouw beeld omtrent de toestand op de balansdatum en de gang van zaken gedurende het boekjaar van de rechtspersoon en van de groepsmaatschappijen waarvan de financiële gegevens in zijn jaarrekening zijn opgenomen. Het jaarverslag wordt in de Nederlandse taal gesteld, tenzij de algemene vergadering tot het gebruik van een andere taal heeft besloten. 2 In het jaarverslag worden mededelingen gedaan omtrent de verwachte gang van zaken; daarbij wordt, voorzover gewichtige belangen zich hiertegen niet verzetten, in het bijzonder aandacht besteed aan de investeringen, de financiering en de personeelsbezetting en aan de omstandigheden waarvan de ontwikkeling van de omzet en van de rentabiliteit afhankelijk is. Mededelingen worden gedaan omtrent de werkzaamheden op het gebied van onderzoek en ontwikkeling. Vermeld wordt hoe bijzondere gebeurtenissen waarmee in de jaarrekening geen rekening behoeft te worden gehouden, de verwachtingen hebben beinvloed. De Naamloze Vennootschap waarop artikel 383b van toepassing is, doet voorts mededeling van het beleid van de onderneming aangaande de bezoldiging van haar bestuurders en commissarissen en de wijze waarop dit beleid in het verslagjaar in de praktijk is gebracht. 3 Het jaarverslag mag niet in strijd zijn met de jaarrekening. 4 Bij algemene maatregel van bestuur kunnen nadere voorschriften worden gesteld omtrent de inhoud van het jaarverslag. Deze voorschriften kunnen in het bijzonder betrekking hebben op naleving van een in de algemene maatregel van bestuur aan te wijzen gedragscode. 5 De voordracht voor een krachtens lid 4 vast te stellen algemene maatregel van bestuur wordt niet eerder gedaan dan vier weken nadat het ontwerp aan beide kamers der Staten-Generaal is overlegd. Artikel 2 van de algemene maatregel van bestuur luidt: Als gedragscode bedoeld in artikel 391 lid 4 van boek 2 van het Burgerlijk Wetboek wordt aangewezen de Nederlandse corporate governance code zoals gepubliceerd in Staatscourant nr. 250 d.d. 27 december Artikel 3 van de algemene maatregel van bestuur luidt: De naamloze vennootschap doet in het jaarverslag mededeling over de naleving van de principes en best practice bepalingen van de in artikel 2 aangewezen gedragscode die zijn gericht tot het bestuur of de raad van commissarissen van de vennootschap. Indien de vennootschap die principes of best practice bepalingen niet heeft nageleefd of niet voornemens is deze in het lopende en daaropvolgende boekjaar na te leven, doet zij daarvan in het jaarverslag gemotiveerd opgave. 21

22 Artikel 392 (Overige gegevens) 1 Het bestuur voegt de volgende gegevens toe aan de jaarrekening en het jaarverslag; a) de accountantsverklaring, bedoeld in artikel 393 lid 5 of een mededeling waarom deze ontbreekt; b) een weergave van de statutaire regeling omtrent de bestemming van de winst; c) een opgave van de bestemming van de winst of de verwerking van het verlies, of, zolang deze niet vaststaat, het voorstel daartoe; d) een weergave van de statutaire regeling omtrent de bijdrage in een tekort van een coöperatieve of onderlinge waarborgmaatschappij, voorzover deze van de wettelijke bepalingen afwijkt; e) een lijst van namen van degenen aan wie een bijzonder statutair recht inzake de zeggenschap in de rechtspersoon toekomt, met een omschrijving van de aard van dat recht; f) een opgave van het aantal winstbewijzen en soortgelijke rechten met vermelding van de bevoegdheden die zij geven; g) een opgave van de gebeurtenissen na de balansdatum met belangrijke financiële gevolgen voor de rechtspersoon en de in zijn geconsolideerde jaarrekening betrokken maatschappijen tezamen, onder mededeling van de omvang van die gevolgen; h) opgave van het bestaan van nevenvestigingen en van de landen waar nevenvestigingen zijn, alsmede van hun handelsnaam indien deze afwijkt van die van de rechtspersoon. 2 De gegevens mogen niet in strijd zijn met de jaarrekening en met het jaarverslag. Artikel 393 (Deskundigenonderzoek) 1 De rechtspersoon verleent opdracht tot onderzoek van de jaarrekening aan een registeraccountant of aan een Accountant-Administratieconsulent ten aanzien van wie bij de inschrijving in het artikel 36, eerste lid, van de Wet op de Accountant-Administratieconsulenten bedoelde register een aantekening is geplaatst als bedoeld in artikel 36 derde lid, van de wet. De opdracht kan worden verleend aan een organisatie waarin accountants die mogen worden aangewezen, samenwerken. 2 Tot het verlenen van de opdracht is de algemene vergadering van leden of aandeelhouders bevoegd. Gaat deze daartoe niet over, dan is de raad van commissarissen bevoegd of, zo deze ontbreekt of in gebreke blijft, het bestuur. De aanwijzing van een accountant wordt door generlei voordracht beperkt; de opdracht kan te allen tijde worden ingetrokken door de algemene vergadering en door degene die haar heeft verleend; de door het bestuur verleende opdracht kan bovendien door de raad van commissarissen worden ingetrokken. De algemene vergadering hoort de accountant op diens verlangen omtrent de intrekking van een hem verleende opdracht of omtrent het hem kenbaar gemaakte voornemen daartoe. 22

Ingetrokken voor 2013

Ingetrokken voor 2013 01 3 or 2 Audit Alert 18 vo De verantwoordelijkheid van de accountant bij de toetsing van in het jaarverslag opgenomen informatie over de naleving van de Nederlandse corporate governance code Ing etr ok

Nadere informatie

Directiestatuut N.V. Waterbedrijf Groningen

Directiestatuut N.V. Waterbedrijf Groningen Directiestatuut N.V. Waterbedrijf Groningen Dit Directiestatuut is op 14 december 2006 ter kennis gebracht aan de algemene vergadering van aandeelhouders en na goedkeuring door de raad van commissarissen

Nadere informatie

REGLEMENT VOOR DE RAAD VAN COMMISSARISSEN VAN SOURCE GROUP N.V. (de Vennootschap ) Vastgesteld door de raad van commissarissen

REGLEMENT VOOR DE RAAD VAN COMMISSARISSEN VAN SOURCE GROUP N.V. (de Vennootschap ) Vastgesteld door de raad van commissarissen REGLEMENT VOOR DE RAAD VAN COMMISSARISSEN VAN SOURCE GROUP N.V. (de Vennootschap ) Vastgesteld door de raad van commissarissen Versie 1.1 dd. 15 januari 2014 Artikel 1 - Algemene taak 1.1 De raad van commissarissen

Nadere informatie

Ingetrokken voor 2013

Ingetrokken voor 2013 en ok k etr Ing 01 3 or 2 vo Audit Alert 16: De gevolgen voor de accountantsverklaring van de wijzigingen in Titel 9 Boek 2 Burgerlijk Wetboek 1. Inleiding Als gevolg van de EU-verordening inzake internationale

Nadere informatie

I. Naleving en handhaving van de code. Geschrapt - Verwerkt in de Preambule en in de paragraaf over Naleving van de. de Code.

I. Naleving en handhaving van de code. Geschrapt - Verwerkt in de Preambule en in de paragraaf over Naleving van de. de Code. Huidige Code Voorstel herziene Code I. Naleving en handhaving van de code Principe I Naleving Code Geschrapt Verwerkt in de Preambule en in de paragraaf over Naleving van de Code. BPB I.1 Naleving Code

Nadere informatie

Directiestatuut. Waterleidingmaatschappij Drenthe

Directiestatuut. Waterleidingmaatschappij Drenthe Directiestatuut Waterleidingmaatschappij Drenthe Inhoud Directiestatuut van de NV Waterleidingmaatschappij Drenthe Artikel 1 Definities 3 Artikel 2 Inleiding 3 Artikel 3 Taken van de directie 3 Artikel

Nadere informatie

GOVERNANCE CODE WONINGCORPORATIES

GOVERNANCE CODE WONINGCORPORATIES GOVERNANCE CODE WONINGCORPORATIES November 2006 1 GOVERNANCE CODE WONINGCORPORATIES PRINCIPES I. Naleving en handhaving van de code Het bestuur 1 en de raad van commissarissen zijn verantwoordelijk voor

Nadere informatie

Dit reglement is vastgesteld door de raad van commissarissen van Woningbouwvereniging Habeko wonen op 8 juli 2008.

Dit reglement is vastgesteld door de raad van commissarissen van Woningbouwvereniging Habeko wonen op 8 juli 2008. Bestuursreglement Dit reglement is vastgesteld door de raad van commissarissen van Woningbouwvereniging Habeko wonen op 8 juli 2008. Artikel 1 Status en inhoud van het reglement 1. Dit reglement is opgesteld

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i Aan: de aandeelhouders en de raad van commissarissen van... (naam entiteit(en)) A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 201X

Nadere informatie

II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING

II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING 2. VERSTEVIGING VAN RISICOMANAGEMENT Van belang is een goed samenspel tussen het bestuur, de raad van commissarissen en de auditcommissie, evenals goede communicatie met

Nadere informatie

Corporate Governance verantwoording

Corporate Governance verantwoording Corporate Governance verantwoording Algemeen De Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur van Verenigde Nederlandse Compagnie (VNC) respecteren de principes en best practice bepalingen van de Corporate

Nadere informatie

REGLEMENT SELECTIE-, BENOEMINGS- EN REMUNERATIECOMMISSIE. Alliander N.V.

REGLEMENT SELECTIE-, BENOEMINGS- EN REMUNERATIECOMMISSIE. Alliander N.V. REGLEMENT SELECTIE-, BENOEMINGS- EN REMUNERATIECOMMISSIE Alliander N.V. Vastgesteld door de RvC op 3 november 2009 0. INLEIDING 0.1 Dit reglement is opgesteld door de RvC ingevolge artikel 5 van het Reglement

Nadere informatie

Concept Praktijkhandreiking 1118 Het optreden van de accountant in de algemene vergadering van aandeelhouders Reactietermijn tot 16 december 2011

Concept Praktijkhandreiking 1118 Het optreden van de accountant in de algemene vergadering van aandeelhouders Reactietermijn tot 16 december 2011 Concept Praktijkhandreiking 1118 Het optreden van de accountant in de algemene vergadering van aandeelhouders Reactietermijn tot 16 december 2011 NIVRA en NOvAA gebruiken de merknaam NBA (Nederlandse Beroepsorganisatie

Nadere informatie

RJ-Uiting : Nadere guidance verslag raad van commissarissen op basis van de Nederlandse Corporate Governance Code.

RJ-Uiting : Nadere guidance verslag raad van commissarissen op basis van de Nederlandse Corporate Governance Code. RJ-Uiting 2018-4: Nadere guidance verslag raad van commissarissen op basis van de Nederlandse Corporate Governance Code. Inleiding Volgens de Code corporate governance (hierna: Code ) legt de raad van

Nadere informatie

Dit document maakt gebruik van bladwijzers

Dit document maakt gebruik van bladwijzers Dit document maakt gebruik van bladwijzers NBA-handreiking 1118 Het optreden van de externe accountant in de algemene vergadering van aandeelhouders bij beursgenoteerde vennootschappen 31 januari 2012

Nadere informatie

Praktijkhandreiking 1115 Aanpassing van het oordeel in de controleverklaring bij materiële tekortkomingen in de toelichting op de jaarrekening

Praktijkhandreiking 1115 Aanpassing van het oordeel in de controleverklaring bij materiële tekortkomingen in de toelichting op de jaarrekening Praktijkhandreiking 1115 Aanpassing van het oordeel in de controleverklaring bij materiële tekortkomingen in de toelichting op de jaarrekening NIVRA en NOvAA gebruiken de merknaam NBA (Nederlandse Beroepsorganisatie

Nadere informatie

Reglement bestuur Stichting Havensteder

Reglement bestuur Stichting Havensteder Reglement bestuur Stichting Havensteder Dit reglement is krachtens artikel 7 lid 3 van de statuten door het bestuur van Stichting Havensteder vastgesteld op 6 september 2011, na goedkeuring door de raad

Nadere informatie

Corporate governance code Caparis NV

Corporate governance code Caparis NV Corporate governance code Caparis NV De brancheorganisatie sociale werkgelegenheid en arbeidsintegratie Cedris heeft in het voorjaar van 2010 een branchecode aangenomen. In de inleiding van deze branchecode

Nadere informatie

Praktijkhandreiking 1118 Het optreden van de externe accountant in de algemene vergadering van aandeelhouders bij beursgenoteerde vennootschappen

Praktijkhandreiking 1118 Het optreden van de externe accountant in de algemene vergadering van aandeelhouders bij beursgenoteerde vennootschappen Het optreden van de externe accountant in de algemene vergadering van aandeelhouders bij beursgenoteerde vennootschappen 31 januari 2012 Praktijkhandreiking 1118 van aandeelhouders bij beursgenoteerde

Nadere informatie

Compliance- verklaring

Compliance- verklaring Compliance- verklaring 23 januari 2013 1 van 6 Inleiding Spaarnelanden en de Code Goed Bestuur Publieke Dienstverleners Spaarnelanden wenst haar governance in lijn te brengen met de laatste inzichten op

Nadere informatie

INGETROKKEN PER 6 DECEMBER 2016

INGETROKKEN PER 6 DECEMBER 2016 Dit document maakt gebruik van bladwijzers NBA-handreiking 1115 Aanpassing van het oordeel in de controleverklaring bij materiële tekortkomingen in de toelichting op de jaarrekening 20 december 2010 NBA-handreiking

Nadere informatie

Overzicht van de afwijkingen van PGGM N.V. ten opzichte van de Nederlandse Corporate Governance Code

Overzicht van de afwijkingen van PGGM N.V. ten opzichte van de Nederlandse Corporate Governance Code Overzicht van de afwijkingen van PGGM N.V. ten opzichte van de Nederlandse Corporate Governance Code De Nederlandse Corporate Governance Code ( Code ) is van toepassing op alle Nederlandse beursgenoteerde

Nadere informatie

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van Lavide Holding N.V. te Alkmaar gecontroleerd.

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van Lavide Holding N.V. te Alkmaar gecontroleerd. Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Grant Thornton Accountants en Adviseurs B.V. De Passage 150 Postbus 71003 1008 BA Amsterdam T 088-676 90 00 F 088-676 90 10

Nadere informatie

HEIJMANS N.V. REGLEMENT AUDITCOMMISSIE

HEIJMANS N.V. REGLEMENT AUDITCOMMISSIE HEIJMANS N.V. REGLEMENT AUDITCOMMISSIE Vastgesteld door de RvC op 10 maart 2010 1 10 maart 2010 INHOUDSOPGAVE Blz. 0. Inleiding... 3 1. Samenstelling... 3 2. Taken en bevoegdheden... 3 3. Taken betreffende

Nadere informatie

Praktijkhandreiking 1109 De verantwoordelijkheid van de accountant bij de toetsing van in het jaarverslag opgenomen corporate governance-informatie

Praktijkhandreiking 1109 De verantwoordelijkheid van de accountant bij de toetsing van in het jaarverslag opgenomen corporate governance-informatie Praktijkhandreiking 1109 De verantwoordelijkheid van de accountant bij de toetsing van in het jaarverslag opgenomen corporate governance-informatie - 1 - Praktijkhandreiking 1109 Datum: 11-03-2010 Onderwerp:

Nadere informatie

Geschrapt - Verwerkt in de Preambule en in de paragraaf over Naleving van de

Geschrapt - Verwerkt in de Preambule en in de paragraaf over Naleving van de Code 2008 Code 2016 I. Naleving en handhaving van de code Principe I Naleving Code Geschrapt Verwerkt in de Preambule en in de paragraaf over Naleving van de Code (p. 82 Voorstel). Bpb I.1 Naleving Code

Nadere informatie

COMPLIANCE MET DE NEDERLANDSE CORPORATE GOVERNANCE CODE

COMPLIANCE MET DE NEDERLANDSE CORPORATE GOVERNANCE CODE COMPLIANCE MET DE NEDERLANDSE CORPORATE GOVERNANCE CODE Corporate Governance Novisource streeft naar een organisatiestructuur die onder meer recht doet aan de belangen van de onderneming, haar klanten,

Nadere informatie

REGLEMENT BESTUURSRAAD (RAAD VAN TOEZICHT) STICHTING DE KEMPEL

REGLEMENT BESTUURSRAAD (RAAD VAN TOEZICHT) STICHTING DE KEMPEL REGLEMENT BESTUURSRAAD (RAAD VAN TOEZICHT) STICHTING DE KEMPEL Dit reglement is op 12 december 2005 door de bestuursraad van Stichting De Kempel, statutair gevestigd te Helmond, kantoorhoudende te 5709

Nadere informatie

Meer aandacht voor het bestuursverslag in de controleverklaring

Meer aandacht voor het bestuursverslag in de controleverklaring Januari 2017 Meer aandacht voor het bestuursverslag in de controleverklaring De accountant rapporteert over materiële onjuistheden De leden van de Koninklijke NBA vormen een brede, pluriforme beroepsgroep

Nadere informatie

Directiereglement Voorgesteld door de directie op: 14 juni 2011 Vastgesteld door de raad van toezicht op: 14 juni 2011

Directiereglement Voorgesteld door de directie op: 14 juni 2011 Vastgesteld door de raad van toezicht op: 14 juni 2011 Directiereglement Voorgesteld door de directie op: 14 juni 2011 Vastgesteld door de raad van toezicht op: 14 juni 2011 HOOFDSTUK I. ALGEMEEN Artikel 1. Begrippen en terminologie Dit Reglement is opgesteld

Nadere informatie

Datum Onderwerp Referentie Bijlage(n) Doorkiesnummer 11 juni 2015 Herziening van de Code

Datum Onderwerp Referentie Bijlage(n) Doorkiesnummer 11 juni 2015 Herziening van de Code Monitoring Commissie Corporate Governance T.a.v. Prof. dr. J.A. van Manen Postbus 20401 2500 EK Den Haag Datum Onderwerp Referentie Bijlage(n) Doorkiesnummer 11 juni 2015 Herziening van de Code T 020-3010301

Nadere informatie

3. Dit directiereglement kan - na overleg met de directeur - worden aangevuld en gewijzigd bij besluit van de raad van toezicht.

3. Dit directiereglement kan - na overleg met de directeur - worden aangevuld en gewijzigd bij besluit van de raad van toezicht. Directiereglement Artikel 1. Begrippen en terminologie Dit reglement is opgesteld door de directeur en vastgesteld door de raad van toezicht ingevolge artikel 19 van de statuten van Stichting Wemos (de

Nadere informatie

Controlerichtlijn 780N inzake het optreden van de accountant in de algemene vergadering van aandeelhouders

Controlerichtlijn 780N inzake het optreden van de accountant in de algemene vergadering van aandeelhouders Controlerichtlijn 780N inzake het optreden van de accountant in de algemene vergadering van aandeelhouders 1 Maart 2006 Richtlijn I Koninklijk NIVRA, 2006 Gehele of gedeeltelijke vermenigvuldiging van

Nadere informatie

Reglement voor de raad van commissarissen van N.V. Waterbedrijf Groningen

Reglement voor de raad van commissarissen van N.V. Waterbedrijf Groningen Reglement voor de raad van commissarissen van N.V. Waterbedrijf Groningen Dit reglement is op 14 december 2006 ter kennis gebracht aan de algemene vergadering van aandeelhouders en op 8 maart 2007 door

Nadere informatie

Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controleen overige standaarden Vastgesteld 18 december 2008

Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controleen overige standaarden Vastgesteld 18 december 2008 Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controleen overige standaarden Vastgesteld 18 december 2008 1 Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controle- en overige standaarden Vastgesteld

Nadere informatie

Reglement auditcommissie NSI N.V.

Reglement auditcommissie NSI N.V. Artikel 1. Vaststelling en reikwijdte... 2 Artikel 2. Samenstelling Auditcommissie... 2 Artikel 3. Taken van de Auditcommissie... 2 Artikel 4. Vergaderingen... 6 Artikel 5. Informatie... 7 Artikel 6. Slotbepalingen...

Nadere informatie

Best Practice Bepaling I.1 Best Practice Bepaling I.2 Best Practice Bepaling II.1.1

Best Practice Bepaling I.1 Best Practice Bepaling I.2 Best Practice Bepaling II.1.1 Best Practice Bepaling I.1 De hoofdlijnen van de corporate governance structuur van de vennootschap worden elk jaar, mede aan de hand van de principes die in deze code zijn genoemd, in een apart hoofdstuk

Nadere informatie

Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V.

Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Grant Thornton Accountants en Adviseurs B.V. De Passage 150 Postbus 71003 1008 BA Amsterdam T 088-676 90 00 F 088-676 90 10

Nadere informatie

REGLEMENT AUDITCOMMISSIE VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN VAN ACCELL GROUP N.V.

REGLEMENT AUDITCOMMISSIE VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN VAN ACCELL GROUP N.V. REGLEMENT AUDITCOMMISSIE VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN VAN ACCELL GROUP N.V. 1. VASTSTELLING EN REIKWIJDTE 1.1. Dit reglement voor de auditcommissie van de raad van commissarissen van Accell Group N.V.

Nadere informatie

REGLEMENT AUDIT COMMISSIE BALLAST NEDAM N.V.

REGLEMENT AUDIT COMMISSIE BALLAST NEDAM N.V. REGLEMENT AUDIT COMMISSIE BALLAST NEDAM N.V. Vastgesteld door de RvC op 13 december 2007 Reglement Audit Commissie Ballast Nedam N.V. d.d. 13 december 2007 1 / 10 INLEIDING 3 1. SAMENSTELLING 3 2. TAKEN

Nadere informatie

Reglement bestuur Stichting Woonwaard Noord-Kennemerland

Reglement bestuur Stichting Woonwaard Noord-Kennemerland Reglement bestuur Stichting Woonwaard Noord-Kennemerland Dit reglement is krachtens artikel 8 lid 2 van de statuten door het bestuur van Stichting Woonwaard Noord-Kennemerland vastgesteld op 12 december

Nadere informatie

September 2010 REGLEMENT RAAD VAN TOEZICHT UNIVERSITEIT UTRECHT

September 2010 REGLEMENT RAAD VAN TOEZICHT UNIVERSITEIT UTRECHT REGLEMENT RAAD VAN TOEZICHT UNIVERSITEIT UTRECHT De cursief gedrukte tekst is overgenomen uit de relevante wetgeving. Artikel 1 Inleiding 1. Dit reglement heeft betrekking op de Raad van Toezicht (de Raad

Nadere informatie

REGLEMENT AUDITCOMMISSIE RAAD VAN COMMISSARISSEN KWH Water B.V.

REGLEMENT AUDITCOMMISSIE RAAD VAN COMMISSARISSEN KWH Water B.V. REGLEMENT AUDITCOMMISSIE RAAD VAN COMMISSARISSEN KWH Water B.V. Vastgesteld door de Raad van Commissarissen op 11 december 2014 INLEIDING Dit reglement is opgesteld ingevolge artikel 12 lid 5 en 12 van

Nadere informatie

toepassing zijn op grond van de wet en/of de statuten van de stichting.

toepassing zijn op grond van de wet en/of de statuten van de stichting. BESTUURSREGLEMENT STICHTING VOLKSHUISVESTINGSGROEP WOONCOMPAGNIE, Dit reglement is vastgesteld door het bestuur van Wooncompagnie op 27 augustus 2014 en goedgekeurd door de raad van commissarissen op.

Nadere informatie

HOEBERT HULSHOF & ROEST

HOEBERT HULSHOF & ROEST Inleiding Artikel 1 Deze standaard voor aan assurance verwante opdrachten heeft ten doel grondslagen en werkzaamheden vast te stellen en aanwijzingen te geven omtrent de vaktechnische verantwoordelijkheid

Nadere informatie

HERZIENE NBA-handreiking 1118 Het optreden van de externe accountant in de algemene vergadering bij beursgenoteerde vennootschappen 19 april 2017

HERZIENE NBA-handreiking 1118 Het optreden van de externe accountant in de algemene vergadering bij beursgenoteerde vennootschappen 19 april 2017 Dit document maakt gebruik van bladwijzers HERZIENE NBA-handreiking 1118 algemene vergadering bij beursgenoteerde vennootschappen 19 april 2017 Consultatieperiode loopt tot 7 juni 2017, 09.00 uur. HERZIENE

Nadere informatie

REGLEMENT VOOR DE RAAD VAN BESTUUR VAN _KONINKLIJKE VOLKER WESSELS STEVIN N.V.

REGLEMENT VOOR DE RAAD VAN BESTUUR VAN _KONINKLIJKE VOLKER WESSELS STEVIN N.V. Pagina 1 van 8 REGLEMENT VOOR DE RAAD VAN BESTUUR VAN _KONINKLIJKE VOLKER WESSELS STEVIN N.V. Dit Reglement is goedgekeurd door de Raad van Commissarissen op 23 maart 2005 en vastgesteld door de Raad van

Nadere informatie

Controleprotocol subsidies gemeente Alkmaar voor verantwoording subsidies > 250.000

Controleprotocol subsidies gemeente Alkmaar voor verantwoording subsidies > 250.000 Controleprotocol subsidies gemeente Alkmaar voor verantwoording subsidies > 250.000 1 Algemeen Op grond van de Kaderverordening Subsidieverstrekking van de gemeente Alkmaar kunnen subsidies worden verstrekt.

Nadere informatie

Concept Praktijkhandreiking 1119 Nadere toelichtingen in de goedkeurende controleverklaring

Concept Praktijkhandreiking 1119 Nadere toelichtingen in de goedkeurende controleverklaring Nadere toelichtingen in de goedkeurende controleverklaring maart 2012 Concept Praktijkhandreiking 1119 Inleiding Binnen de huidige wet- en regelgeving kan de accountant reeds uitdrukkelijk inspelen op

Nadere informatie

Praktijkhandreiking 1119 Nadere toelichtingen in de controleverklaring 24 april 2012

Praktijkhandreiking 1119 Nadere toelichtingen in de controleverklaring 24 april 2012 Nadere toelichtingen in de controleverklaring 24 april 2012 Datum: 24 april 2012 Onderwerp: Van toepassing op: Status: Accountants die controleopdrachten uitvoeren Praktijkhandreiking Relevante regelgeving

Nadere informatie

Reglement Remuneratiecommissie NSI N.V.

Reglement Remuneratiecommissie NSI N.V. Artikel 1. Toepasselijkheid... 2 Artikel 2. Samenstelling Remuneratiecommissie... 2 Artikel 3. Taken van de Remuneratiecommissie... 2 Artikel 4. Vergaderingen... 4 Artikel 5. Informatie... 5 Artikel 6.

Nadere informatie

REGLEMENT RISK- EN AUDITCOMMISSIE N.V. NEDERLANDSE SPOORWEGEN

REGLEMENT RISK- EN AUDITCOMMISSIE N.V. NEDERLANDSE SPOORWEGEN REGLEMENT RISK- EN AUDITCOMMISSIE N.V. NEDERLANDSE SPOORWEGEN 24 november 2017 INHOUD HOOFDSTUK 1: Rol en status van het Reglement 1 HOOFDSTUK 2: Samenstelling RAC 1 HOOFDSTUK 3: Taken RAC 2 HOOFDSTUK

Nadere informatie

Controleverklaringen. Nieuwe stijl, heldere taal

Controleverklaringen. Nieuwe stijl, heldere taal Controleverklaringen Nieuwe stijl, heldere taal NIVRA-NOvAA 2010 Disclaimer Het NIVRA en de NOvAA hebben zich ten doel gesteld voor een zo betrouwbaar mogelijke uitgave te zorgen. Niettemin zijn het NIVRA

Nadere informatie

REGLEMENT RAAD VAN TOEZICHT HOGESCHOOL LEIDEN

REGLEMENT RAAD VAN TOEZICHT HOGESCHOOL LEIDEN REGLEMENT RAAD VAN TOEZICHT HOGESCHOOL LEIDEN ALGEMEEN Artikel 1. Algemene bepalingen 1. Dit reglement is het huishoudelijk reglement van de Raad van Toezicht, bedoeld in artikel 15 van de statuten van

Nadere informatie

Reglement Remuneratie- en benoemingscommissie AEB Holding NV

Reglement Remuneratie- en benoemingscommissie AEB Holding NV Reglement Remuneratie- en benoemingscommissie AEB Holding NV Artikel 1 Status, inhoud en wijziging Reglement 1. Dit reglement (het Reglement ) heeft betrekking op de Remuneratie- en benoemingscommissie

Nadere informatie

REGLEMENTEN VAN DE CORPORATE GOVERNANCE.

REGLEMENTEN VAN DE CORPORATE GOVERNANCE. REGLEMENTEN VAN DE CORPORATE GOVERNANCE www.covra.nl 1 Reglement van de raad van commissarissen Goedgekeurd in de RvC vergadering van 30 maart 2005 1 Inleidende bepalingen 1.1 Dit reglement is vastgesteld

Nadere informatie

REGLEMENT VOOR DE RAAD VAN COMMISSARISSEN ACCELL GROUP N.V.

REGLEMENT VOOR DE RAAD VAN COMMISSARISSEN ACCELL GROUP N.V. REGLEMENT VOOR DE RAAD VAN COMMISSARISSEN ACCELL GROUP N.V. 1. STATUS REGLEMENT 1.1. Dit reglement voor de raad van commissarissen van Accell Group N.V. (het "Reglement") is voor het eerst vastgesteld

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur en raad van commissarissen van Stichting FC Eindhoven A. Verklaring over de in he

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur en raad van commissarissen van Stichting FC Eindhoven A. Verklaring over de in he CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur en raad van commissarissen van Stichting FC Eindhoven A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017/2018 Ons

Nadere informatie

Comply Explain. Comply

Comply Explain. Comply 1.1 1.2 II.1.1 Naleving en handhaving van de Coporate Governance Code Hoofdlijnen corporate governance worden in een apart hoofdstuk van het jaarverslag besproken Wijzigingen in de corporate governance

Nadere informatie

REGLEMENT AUDITCOMMISSIE. Alliander N.V. Vastgesteld door de RvC op 22 februari 2016

REGLEMENT AUDITCOMMISSIE. Alliander N.V. Vastgesteld door de RvC op 22 februari 2016 REGLEMENT AUDITCOMMISSIE Alliander N.V. Vastgesteld door de RvC op 22 februari 2016 0. INLEIDING 0.1 Dit reglement is opgesteld door de RvC ingevolge artikel 5 van het Reglement van de RvC. 0.2 De auditcommissie

Nadere informatie

De Raad van Toezicht voert tenminste jaarlijks met de Raad van Bestuur een functionering en beoordelingsgesprek. (in de maand september)

De Raad van Toezicht voert tenminste jaarlijks met de Raad van Bestuur een functionering en beoordelingsgesprek. (in de maand september) TAKEN EN BEVOEGDHEDEN RAAD VAN TOEZICHT ALERIMUS 1. Taak en werkwijze: De Raad van Toezicht heeft tot taak toezicht te houden op het besturen door de Raad van Bestuur en op de algemene gang van zaken in

Nadere informatie

Corporate Governance Verklaring Batenburg Techniek N.V.

Corporate Governance Verklaring Batenburg Techniek N.V. Corporate Governance Verklaring Batenburg Techniek N.V. Corporate Governance Verklaring 2015 Batenburg Techniek N.V. 1 van 10 I. Gedragscodes 1.1 Mededeling over de naleving van de principes en best practice

Nadere informatie

INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 720 ANDERE GEGEVENS IN DOCUMENTEN WAARIN DE GECONTROLEERDE FINANCIELE OVERZICHTEN ZIJN OPGENOMEN

INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 720 ANDERE GEGEVENS IN DOCUMENTEN WAARIN DE GECONTROLEERDE FINANCIELE OVERZICHTEN ZIJN OPGENOMEN INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 720 ANDERE GEGEVENS IN DOCUMENTEN WAARIN DE GECONTROLEERDE FINANCIELE OVERZICHTEN ZIJN OPGENOMEN INHOUDSOPGAVE Paragrafen Inleiding... 1-8 Het beschikbaar komen van andere

Nadere informatie

Reglement auditcommissie

Reglement auditcommissie Reglement auditcommissie REGLEMENT AUDITCOMMISSIE Dit reglement is vastgesteld op grond van artikel 7.1 van het reglement van de raad van commissarissen en met inachtneming van de Nederlandse corporate

Nadere informatie

Prof dr Philip Wallage 2 JUNI 2010 AMSTERDAM SEMINAR EUMEDION, NIVRA EN VBA

Prof dr Philip Wallage 2 JUNI 2010 AMSTERDAM SEMINAR EUMEDION, NIVRA EN VBA Wat is de feitelijke rol van de accountant ten aanzien van het jaarverslag en elders opgenomen niet financiële informatie? In hoeverre matcht deze rol met de verwachtingen van beleggers? Prof dr Philip

Nadere informatie

Checklist Compliance Aanbevelingen Bestuurdersbeloningen Eumedion. www.haygroup.com

Checklist Compliance Aanbevelingen Bestuurdersbeloningen Eumedion. www.haygroup.com Checklist Compliance Aanbevelingen Bestuurdersbeloningen Eumedion www.haygroup.com Inleiding In aanvulling op de bestaande wet- en regelgeving en de Code Tabaksblat zijn in oktober 2006 door Eumedion,

Nadere informatie

AEX 12 8 0 20 AMX 9 15 0 24 AMS 7 14 0 21 Lokaal 19 17 0 36 Totaal 47 2% 54-1% 0-1% 101 Best Practice Bepaling II.1.2

AEX 12 8 0 20 AMX 9 15 0 24 AMS 7 14 0 21 Lokaal 19 17 0 36 Totaal 47 2% 54-1% 0-1% 101 Best Practice Bepaling II.1.2 Best Practice Bepaling II.1.1 Een bestuurder wordt benoemd voor een periode van maximaal vier jaar. Herbenoeming kan telkens voor een periode van maximaal vier jaar plaatsvinden. Toepassen Stijging Uitleg

Nadere informatie

Dit document maakt gebruik van bladwijzers

Dit document maakt gebruik van bladwijzers Dit document maakt gebruik van bladwijzers NBA-handreiking 1128 De betrokkenheid van de accountant bij de publicatie 30 oktober 2014 NBA-handreiking 1128 van persberichten NBA-handreiking 1128: van persberichten

Nadere informatie

GOVERNANCECODE STICHTING ESPRIA 2011

GOVERNANCECODE STICHTING ESPRIA 2011 GOVERNANCECODE STICHTING ESPRIA 2011 Vastgesteld RvC: 26 oktober 2010 1/12 1. Inleiding In 2009 is voor het eerst een specifieke Espria versie van de governancecode vastgesteld. Bij de herziening van deze

Nadere informatie

Dit reglement is goedgekeurd en vastgesteld door de Raad van Commissarissen op 25 januari 2005 (gewijzigd op 22 januari 2013),

Dit reglement is goedgekeurd en vastgesteld door de Raad van Commissarissen op 25 januari 2005 (gewijzigd op 22 januari 2013), Reglement voor de Directie van Sligro Food Group N.V. Dit reglement is goedgekeurd en vastgesteld door de Raad van Commissarissen op 25 januari 2005 (gewijzigd op 22 januari 2013), 1. Definities In dit

Nadere informatie

REGLEMENT AUDIT COMMISSIE BALLAST NEDAM N.V.

REGLEMENT AUDIT COMMISSIE BALLAST NEDAM N.V. REGLEMENT AUDIT COMMISSIE BALLAST NEDAM N.V. 20 november 2015 Reglement Audit Commissie Ballast Nedam N.V. d.d. 20 november 2015 1 / 11 INLEIDING 3 1. SAMENSTELLING 3 2. TAKEN EN BEVOEGDHEDEN 3 3. TAKEN

Nadere informatie

REGLEMENT GOVERNANCECOMMISSIE RAAD VAN COMMISSARISSEN KWH Water B.V.

REGLEMENT GOVERNANCECOMMISSIE RAAD VAN COMMISSARISSEN KWH Water B.V. REGLEMENT GOVERNANCECOMMISSIE RAAD VAN COMMISSARISSEN KWH Water B.V. Vastgesteld door de Raad van Commissarissen op 10 december 2015 INLEIDING Dit reglement is opgesteld ingevolge artikel 12 lid 5 en 12

Nadere informatie

REGLEMENT SELECTIE-, BENOEMINGS- EN REMUNERATIECOMMISSIE

REGLEMENT SELECTIE-, BENOEMINGS- EN REMUNERATIECOMMISSIE 0. INLEIDING REGLEMENT SELECTIE-, BENOEMINGS- EN REMUNERATIECOMMISSIE ALLIANDER N.V. Vastgesteld door de RvC op 13 december 2017 0.1 Dit reglement is opgesteld door de RvC ingevolge artikel 7 van het Reglement

Nadere informatie

Reglement selectie- en remuneratiecommissie. Vastgesteld door de Raad van Commissarissen op

Reglement selectie- en remuneratiecommissie. Vastgesteld door de Raad van Commissarissen op Vastgesteld door de Raad van Commissarissen op 22-3-2017 Artikel 1 - Toepasselijkheid, status en inhoud reglement 1. Dit reglement is opgesteld ter uitwerking van en in aanvulling op het reglement van

Nadere informatie

Best Practice Bepaling I.1 Best Practice Bepaling I.2 Best Practice Bepaling II.1.1

Best Practice Bepaling I.1 Best Practice Bepaling I.2 Best Practice Bepaling II.1.1 Best Practice Bepaling I.1 De hoofdlijnen van de corporate governance structuur van de vennootschap worden elk jaar, mede aan de hand van de principes die in deze code zijn genoemd, in een apart hoofdstuk

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: de Aandeelhouder, de Bestuurder en de Raad van Commissarissen van Patijnenburg B.V. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening

Nadere informatie

Herziene NBA-handreiking 1118 Het optreden van de externe accountant in de algemene vergadering bij beursgenoteerde vennootschappen

Herziene NBA-handreiking 1118 Het optreden van de externe accountant in de algemene vergadering bij beursgenoteerde vennootschappen Dit document maakt gebruik van bladwijzers Herziene NBA-handreiking 1118 algemene vergadering bij beursgenoteerde vennootschappen 12 februari 2018 HERZIENE NBA-handreiking 1118 NBA-handreiking 1118 Van

Nadere informatie

Eumedion uitgangspunten verantwoord bezoldigingsbeleid van het bestuur van Nederlandse beursvennootschappen

Eumedion uitgangspunten verantwoord bezoldigingsbeleid van het bestuur van Nederlandse beursvennootschappen Eumedion uitgangspunten verantwoord bezoldigingsbeleid van het bestuur van Nederlandse beursvennootschappen Geldig vanaf 1 januari 2014 Achtergrond Binnen het vennootschapsrecht zijn in Nederland de taken

Nadere informatie

De definitieve Code Corporate Governance, enige beschouwingen vanuit risicoperspectief.

De definitieve Code Corporate Governance, enige beschouwingen vanuit risicoperspectief. De definitieve Code Corporate Governance, enige beschouwingen vanuit risicoperspectief. In de Code van Commissie Peters De Veertig Aanbevelingen (juni 1997) staat in zeer algemene termen iets over risicobeheersing.

Nadere informatie

Tilburg, 15 januari 2014 Kenmerk: 14-01/DvO/KvG Betreft: Reactie CONCEPT NBA-handreiking xx. Accountant en corporate governance informatie

Tilburg, 15 januari 2014 Kenmerk: 14-01/DvO/KvG Betreft: Reactie CONCEPT NBA-handreiking xx. Accountant en corporate governance informatie NBA PER E-MAIL: consultatie-wet-en-regelgeving@nba.nl Tilburg, 15 januari 2014 Kenmerk: 14-01/DvO/KvG Betreft: Reactie CONCEPT NBA-handreiking xx. Accountant en corporate governance informatie Geachte

Nadere informatie

Reglement Raad van Toezicht. Stichting Hogeschool Leiden CONCEPT 140331 ALGEMEEN

Reglement Raad van Toezicht. Stichting Hogeschool Leiden CONCEPT 140331 ALGEMEEN Reglement Raad van Toezicht Stichting Hogeschool Leiden ALGEMEEN Artikel 1. Algemene bepalingen 1. Dit reglement is het Huishoudelijk Reglement van de Raad van Toezicht, bedoeld in artikel 15 van de Statuten

Nadere informatie

REGLEMENT VOOR DE RAAD VAN COMMISSARISSEN VAN KONINKLIJKE VOLKER WESSELS STEVIN N.V.

REGLEMENT VOOR DE RAAD VAN COMMISSARISSEN VAN KONINKLIJKE VOLKER WESSELS STEVIN N.V. Pagina 1 van 10 1. DEFINITIES REGLEMENT VOOR DE RAAD VAN COMMISSARISSEN VAN KONINKLIJKE VOLKER WESSELS STEVIN N.V. Dit Reglement is vastgesteld door de Raad van Commissarissen op 23 maart 2005 In dit Reglement

Nadere informatie

Het assurance-raamwerk De accountant en het verstrekken van zekerheid

Het assurance-raamwerk De accountant en het verstrekken van zekerheid Het assurance-raamwerk De accountant en het verstrekken van zekerheid Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Het begrip assurance en maatschappelijke ontwikkelingen

Nadere informatie

Corporate governance. Ten aanzien van een drietal specifieke Best Practice bepalingen uit de Code doet Neways als volgt verslag:

Corporate governance. Ten aanzien van een drietal specifieke Best Practice bepalingen uit de Code doet Neways als volgt verslag: Corporate governance De Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur onderschrijven de belangrijkste principes van corporate governance. Goed ondernemingsbestuur is voor Neways een belangrijk uitgangspunt.

Nadere informatie

CONCEPT NBA-handreiking xx. Accountant en corporate governance informatie

CONCEPT NBA-handreiking xx. Accountant en corporate governance informatie CONCEPT NBA-handreiking xx. Consultatieperiode loopt tot 28 november 2014 NBA-handreiking xx NBA-handreiking xx Van toepassing op: Onderwerp Datum: Status: Openbaar accountants die betrokken zijn bij de

Nadere informatie

Commissaris reglement

Commissaris reglement Commissaris reglement Datum 24 mei 2004 Dit reglement is vastgesteld door de raad van commissarissen van TenneT, Transmission System Operator B.V. (de vennootschap ) op 24 mei 2004. Artikel 1 Status en

Nadere informatie

Reglement Raad van Toezicht

Reglement Raad van Toezicht Reglement Raad van Toezicht Citeertitel Datum inwerkingtreding 01-01-2015 Vastgesteld door Raad van Toezicht 30-10-2014 Rechtsgrondslag Bijzonderheden --- Korte omschrijving Reglement Raad van Toezicht

Nadere informatie

REGLEMENT VAN DE AUDITCOMMISSIE VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN

REGLEMENT VAN DE AUDITCOMMISSIE VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN REGLEMENT VAN DE AUDITCOMMISSIE VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN Dit reglement is op 11 mei 2012 vastgesteld door de raad van commissarissen van Koninklijke FrieslandCampina N.V. (de "Vennootschap"). Artikel

Nadere informatie

Reglement van de. Audit Commissie van de Raad van Commissarissen. van. Sligro Food Group N.V.

Reglement van de. Audit Commissie van de Raad van Commissarissen. van. Sligro Food Group N.V. - 1 - Reglement van de Audit Commissie van de Raad van Commissarissen van Sligro Food Group N.V. - 2 - Dit Reglement is vastgesteld door de Raad van Commissarissen op 4 december 2017 op grond van artikel

Nadere informatie

NBA-handreiking 1128 De betrokkenheid van de accountant bij de publicatie van persberichten over jaarcijfers Oktober 2014

NBA-handreiking 1128 De betrokkenheid van de accountant bij de publicatie van persberichten over jaarcijfers Oktober 2014 Dit document maakt gebruik van bladwijzers. NBA-handreiking 1128 Oktober 2014 NBA-handreiking 1128 NBA-handreiking 1128 publicatie van persberichten over jaarcijfers Van toepassing op: Accountants die

Nadere informatie

Corporate Governance Verklaring Alumexx N.V. 2017

Corporate Governance Verklaring Alumexx N.V. 2017 Corporate Governance Verklaring Alumexx N.V. 2017 Inleiding De vigerende Nederlandse Corporate Governance Code d.d. 8 december 2016 (de Code) richt zich op de governance van beursgenoteerde vennootschappen

Nadere informatie

REGLEMENT RAAD VAN BESTUUR

REGLEMENT RAAD VAN BESTUUR REGLEMENT RAAD VAN BESTUUR Opgesteld door de Raad van Toezicht van de Stichting SWZ, statutair gevestigd te Son (gemeente Son en Breugel) en vastgesteld bij besluit van de Raad van Toezicht van 08-09-2016

Nadere informatie

RvC-verslagen geven weinig inzicht

RvC-verslagen geven weinig inzicht RvC-verslagen geven weinig inzicht Erasmus Universiteit Rotterdam September 2010 Dr. Mijntje Lückerath-Rovers Drs. Margot Scheltema contact: luckerath@frg.eur.nl Het onderzoek Ondernemingen : Van 60 ondernemingen

Nadere informatie

REGLEMENT AUDITCOMMISSIE VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN VAN ACCELL GROUP N.V.

REGLEMENT AUDITCOMMISSIE VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN VAN ACCELL GROUP N.V. REGLEMENT AUDITCOMMISSIE VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN VAN ACCELL GROUP N.V. 1. VASTSTELLING EN REIKWIJDTE 1.1. Dit reglement (het Reglement ) voor de auditcommissie (de AC ) van de raad van commissarissen

Nadere informatie

Reglement, werkwijze en taakverdeling RVC

Reglement, werkwijze en taakverdeling RVC Reglement, werkwijze en taakverdeling RVC Artikel 1. Begripsbepalingen De RvC De vennootschap De Statuten De RvC van Commissarissen zoals bedoeld in artikel 16 e.v. van de statuten van Twente Milieu N.V

Nadere informatie

ISA 710, TER VERGELIJKING OPGENOMEN INFORMATIE - OVEREENKOMSTIGE CIJFERS EN VERGELIJKENDE FINANCIELE OVERZICHTEN

ISA 710, TER VERGELIJKING OPGENOMEN INFORMATIE - OVEREENKOMSTIGE CIJFERS EN VERGELIJKENDE FINANCIELE OVERZICHTEN INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 710, TER VERGELIJKING OPGENOMEN INFORMATIE - OVEREENKOMSTIGE CIJFERS EN VERGELIJKENDE FINANCIELE OVERZICHTEN Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd

Nadere informatie

PRORAIL B.V. REGLEMENT VAN DE AUDITCOMMISSIE

PRORAIL B.V. REGLEMENT VAN DE AUDITCOMMISSIE PRORAIL B.V. REGLEMENT VAN DE AUDITCOMMISSIE 27 mei 2016 kenmerk: 3869798 (1) INLEIDING Dit Auditcommissie Reglement is vastgesteld overeenkomstig artikel 21 van de Statuten door de RvC op 27 mei 2016

Nadere informatie

ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS

ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd in 2009 in de Engelse taal gepubliceerd door de

Nadere informatie

REGLEMENT VOOR DE RAAD VAN COMMISSARISSEN ACCELL GROUP N.V.

REGLEMENT VOOR DE RAAD VAN COMMISSARISSEN ACCELL GROUP N.V. REGLEMENT VOOR DE RAAD VAN COMMISSARISSEN ACCELL GROUP N.V. Dit reglement (het "Reglement") is vastgesteld door de raad van commissarissen (de "RvC") van Accell Group N.V. ("Accell Group") op 23 februari

Nadere informatie

Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA)

Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA) (VGBA) Geldend per 1 januari 2014 Verordening gedrags- en beroepsregels accountants De ledenvergadering van de Nederlandse beroepsorganisatie van accountants, Gelet op artikel 19, tweede lid, aanhef en

Nadere informatie