HANDOUT UND READER TAGESBEGEGNUNGEN MIT DEM NACHBARN MIT SCHÜLERINNEN PROBLEMLOS ÜBER DIE GRENZE. Workshop Sprachentagung. Kleve, 22.

Transcriptie

1 DEUTSCH/NIEDERLÄNDISCH AM EIGENEN LEIB: TAGESBEGEGNUNGEN MIT DEM NACHBARN MIT SCHÜLERINNEN PROBLEMLOS ÜBER DIE GRENZE HANDOUT UND READER Workshop Sprachentagung Kleve, 22. November 2006 Workshopleitung: Jutta Biesemann Kerstin Lorenz Deutsch- und Niederländischlehrerin Deutschlehrerin Städt. Realschule Kleve Montessori Lyceum Amsterdam Tel.: ++49-(0) (0)

2 INHALT WORKSHOP: Das Projekt "Deutsch am eigenen Leib" 3 Einen Kurztrip über die Grenze erstellen 4 Schoolreis naar de stad Emden 5 Eine Schulreise Eindhoven Aachen 7 Vakexcursie Duits van klas 2VMBO naar Kleve 9 Exkursion nach Münster - Unterstufe 10 Kurztrip über die Grenze nach Münster (Westfalen)für VWO 4 11 Ausflug nach Köln 13 OSG de Meergronden - Düsseldorfprojekt 19 Oktoberfest - eine virtuelle Internetreise 23 Von derr Nordsee an die Alpen 26 Beslispunten voor uitwisselingen & schoolreizen 29 Regels reis 36 Internetadressen 38 Materialien des Goethe-Instituts Brüssel

3 DAS PROJEKT "DEUTSCH AM EIGENEN LEIB" In dblatt 16 stand folgender Aufruf: Deutsch macht Spaß startet ein neues Projekt: Deutsch am eigenen Leib. Hierbei geht es darum, Ideen für Veranstaltungen, Kurzausflüge usw. zu sammeln, die Schulen organisieren, um ihre Schüler Deutsch live, am eigenen Leib also, erfahren zu lassen. Ziel ist es, gute und gleichzeitig einfach imitierbare und ohne viel Aufwand organisierbare Ideen für Kontaktaktivitäten zu verbreiten. Zusätzlich soll ein virtuelles Archiv aufgebaut und über unsere Website abfragbar werden mit Tipps und Einsatztricks für einschlägige Internetadressen, CD-Roms etc. (virtuelle Berlinreise, Oktoberfestbesuch in Sydney, usw.), Ideen für -Projekte, Chatten etc. In dblatt 18 dann die Ergebnisse: "Deutsch am eigenen Leib" - Folge 2 Die Projektgruppe "Deutsch am eigenen Leib" gibt es seit gut einem Jahr. Das Ziel des Projektes ist es, kurze, einfache Ausflüge nach Deutschland zu sammeln, zu erstellen und zu inventarisieren. Wichtig dabei ist, dass diese Exkursionen schnell und unkompliziert zu verwirklichen sind, keiner langen Planung bedürfen und auch nicht allzu teuer sein sollten. Diese Tagestrips (und auch virtuelle Reisen) werden in dieser Rubrik vorgestellt und über die Webseite von Deutsch macht Spaß ( zum Download bereitgestellt. Im vorigen dblatt (Nr. 17) findet sich der erste Teil zu diesem Projekt auf S. 27 (diese finden Sie auch in diesem Handout). In diesem zweiten Beitrag werden zuerst einige Ergebnisse besprochen (und abgedruckt), die während einer Tagung in Berg en Dal entstanden sind. Anschließend wird die Idee für ein fächerübergreifendes Schülerprojekt mit, in und um Huis Doorn - schon kurz in dblatt 17 angekündigt - näher erörtert. "Sprachen öffnen die Türen zum Nachbarn" - eine Tagung für niederländische Deutsch- und deutsche NiederländischlehrerInnen Am 22. November fand in Berg en Dal bei Nimwegen eine spannende und sehr gut besuchte Euregio-Tagung statt, organisiert vom Zentrum für Internationalisierung (CIE) der HAN (Hogeschool van Arnhem en Nijmegen). In zwei der vielen Workshops wurden die Ergebnisse von "Deutsch am eigenen Leib" vorgestellt, darunter auch die in dblatt 17 präsentierten: Die auch im Internet ausführlich dokumentierte, jährliche Düsseldorf-Fahrt für Schüler der dritten Klasse der OSG de Meergronden ( ), die Bochumfahrt der 2. Klasse der Schule Lek & Linge, die auf der Website Spaß downloadbare virtuelle Reise "Oktoberfest" und eine ältere virtuelle Reise von Matthias Mitzschke, "Mit Mausklicks von der Nordsee an die Alpen", schon länger downloadbar. Es durfte aber nicht nur 'konsumiert' werden, die TeilnehmerInnen mussten auch selber dran glauben. In der Abbildung sehen Sie zwei Beispiele von Ausflugsentwürfen, die während der Tagung entworfen, diskutiert und später von den Betreffenden weiter ausgearbeitet wurden, im Originaltext - logischerweise Niederländisch, handelt es sich ja um Planungspapiere für KollegInnen und keine Aufgabenblätter für SchülerInnen. Es handelt sich um zwei Alternativentwürfe (A und B) für eine Fahrt nach Emden und um einen Exkursionsentwurf nach Münster. Sie können diese Programmentwürfe als Word-Dateien auf unserer Homepage herunterladen. Exkursion nach Huis Doorn Besuchen Sie Kaiser Wilhelm II. in Holland! Verbringen Sie einen Tag zusammen mit Ihren Kollegen und Ihren Schülern als Gast im Schloss von Kaiser Wilhelm II. Das Arnheimer Arentheem College plant in direkter und intensiver Zusammenarbeit mit Huis Doorn und der Arbeitsgruppe Deutsch macht Spaß ein fächerübergreifendes Projekt, in dem ein besonderes Stückchen Landeskunde hautnah und lebhaft aufbereitet werden soll: Der Aufenthalt des abgesetzten letzten deutschen Kaisers in den Niederlanden. Dies bietet viele Anknüpfungspunkte, um Huis Doorn, deutsche Kultur und europäische Geschichte zu behandeln. Ein Ausflug nach Huis Doorn selbst bildet den Höhepunkt. Das Projekt läuft in intensiver und sehr fruchtbarer Zusammenarbeit mit dem Museum Huis Doorn und wird im Frühjahr 2002 stattfinden. Besuchen Sie zu Ihrer Information mal die Website des Museums - es lohnt sich: Am Arentheem College wird das Projekt in Zusammenarbeit mit den Kollegen Deutsch, Geschichte und Kunst (CKV) in H4, V4/5 durchgeführt. Geschätzte Dauer: etwa 6 Unterrichtsstunden

4 EINEN KURZTRIP ÜBER DIE GRENZE ERSTELLEN Gruppenauftrag Erstellen Sie zusammen mit Ihren Gruppenmitgliedern ein Programm für einen Kurztrip über die Grenze. Teilen Sie die Aufgaben auf. Bestimmen Sie zuerst die Zielgruppe: Unterstufe oder Oberstufe? Anreise kurz oder lang? Selektieren Sie das Material auf dieser Grundlage. Was ist interessant, spannend, lustig für Ihre Schüler? Stellen Sie eine erste Programmskizze zusammen. Denken Sie an Abfahrts- und Ankunftszeiten (grob geschätzt), Stadterkundung, freie Zeit für die Schüler und einen absoluten "Knaller";-) In der letzten Fase soll ein oder mehrere Gruppenmitglieder das Programm den anderen Workshopteilnehmern vorstellen. Verteilen Sie die folgenden Aufgaben in Ihrer Gruppe: 1. der Schreiber: Sie notieren als Einziger, was die Gruppenmitglieder (inklusive Sie selbst) einbringen 2. der Vorsitzende: Sie bewachen den allgemeinen Stand der Dinge, stimulieren, dass jeder sich regelmäßig beteiligt, helfen dem Schreiber beim Formulieren. Nach Ablauf führen Sie das Wort. 3. der Zeitbewacher: spricht für sich 4. der Kritiker: Sie zweifeln manchmal (nicht ständig!) Aussagen Ihrer Gruppenmitglieder an und zwingen sie dadurch, Ihre Meinung zu begründen und zu reflektieren. Zeit: 40 Minuten Hinweis: Wenn Sie wollen, können Sie bei den Materialien in diesem Reader ein wenig spicken. Dort finden Sie viele Anregungen. Nachbearbeitung: Der Schreiber (oder eine andere Person aus der Gruppe) tippt das Programm zu Hause ab, ergänzt es mit Abbildungen (z.b. aus dem Internet) und mailt es an folgende Adresse: Ich sorge dann dafür, dass alle Teilnehmer die Programme erhalten

5 Marieke Lemmen Bas van der Lee Jan Bakker Wim de Bruin SCHOOLREIS NAAR DE STAD EMDEN Doelgroep: 3 vmbo tijdstip: mei/juni startpunt: Groningen of omgeving Afspraken voor vertrek over: - eten, drinken roken in de bus -gebruik alcohol - kleine groepen formeren voor het shoppen Voorstel A 8.30 uur: vertrek per bus naar Delfzijl 9.15 uur: aankomst Delfzijl 9.45 uur: vertrek per veerboot naar Emden (de bus kan terug en elders ingezet worden) uur: aankomst Emden, waar we opgewacht worden door de gids Hans Röltgers voor een stadswandeling. Eindpunt van de stadswandeling is het Volkswagenwerk, waar de Passat gefabriceerd wordt. Tijdens de rondleiding kan de lunch in de kantine genuttigd worden uur: gelegenheid voor de leerlingen om op eigen gelegenheid te shoppen uur: verzamelen bij vertrekpunt veerboot uur: vertrek veerboot naar Delfzijl. In de haven van Delfzijl staat de bus weer klaar om de groep terug naar school te brengen

6 Voorstel B: 8.30 uur: vertrek per bus naar Emden uur: aankomst Emden uur: stadswandeling o.l.v. de gids Hans Röltgers uur: bezoek van het Henri Nannen - Museum. De docenten CKV hebben daarvoor op school een programma met opdrachten voorbereid uur: shoppen uur: verzamelen bij vertrekpunt bus en terugreis. Materiaal via internet: info@emden-touristik.de - 6 -

7 EINE SCHULREISE EINDHOVEN AACHEN Zielgruppe: jährige, MBO2 Anreise: Tagesausflug, April/Mai Abfahrt nach Aachen: 7.59 Ankunft in Eindhoven: Die Reisebeschreibung: Eindhoven ( Zug ) Abfahrt 7.59 Heerlen 9.11 ( Bus ) Aachen Ankunft 9.55 Aachen ( Bus ) Abfahrt Heerlen ( Zug ) Eindhoven Ankunft Programminhalt: Besichtigung des Aachener Doms Interview auf der Straße Brunnenrallye (Gruppenauftrag) Stadtbummel (jede Gruppe und jedes Paar bekommt einen Stadtplan) (Notruf: Handynummer des Lehrers) Ankunft in Aachen Kaffee trinken und Spaziergang zum Domplatz Domführung Mittagessen, irgendwo in der Stadt nach Schülergeschmack Brunnenrallye Stadtbummel Abendessen im Aachener Brauhaus (befindet sich in unmittelbarer Nähe des Bahnhofs) Abfahrt nach Eindhoven Mitarbeiter: Miriam Lengová, Neptunusstraat 15, Bruegel, mlengova@hotmail.com Pierre Urlings, Revierstraat 16, Eindhoven, urlings@iae.nl Judith van Uhm, Westerbroekweg 3, 7039CS Stokkum, judith.vanuhm@wxs.nl -7-

8 AACHEN Aken is de meest westelijke Duitse grote stad en ligt 3 tot 5 km verwijderd van de Nederlandse en Belgische grens. De stad is omringd door heuvels; Aken ligt zelf in het midden van een dal. Dit dal was in de prehistorie moerassig, op enkele verhogingen ontsprongen hete bronnen. De Kelten hebben hier hun watergod GRANNUS vereerd. De eerste tekenen van bevolking stammen uit de Romeinse tijd. De Romeinen vestigden zich in het huidige stadsgebied vanwege de hete bronnen en maakten er een badplaats van. Aan het einde van de Grote Volksverhuizing hadden de Franken Aken en omgeving volledig in hun bezit. Keizer Karel de Grote, die ook tot de stam der Franken behoorde, heeft rond 800 de laatste 20 jaren van zijn leven in Aken doorgebracht. De huidige Duitse naam Aachen stamt af van het Franse woord AHHA, wat water betekent, maar ook het Nederlandse woord Aken en het Franse Aix-la-Chapelle (kerk bij het water) getuigen van de belangrijkste betekenis van het water bij het ontstaan van de stad Aken. Water is nog steeds erg belangrijk voor de stad Aken, dit kun je zien aan het grote aantal fonteinen die je in Aken kunt bewonderen: - Kreislauf des Geldes - Elisenbrunnen - Puppenbrunnen - Spatzenbrunnen - Bahkauvbrunnen - Fischpüddelchenbrunnen - Vinzenzbrunnen - Geldbrunnen - Hühnerdiebbrunnen - Karlsbrunnen Meer informatie kun je krijgen bij: Verkehrsverein Bad Aachen Friedrich-Wilhelm-Platz Aachen tel Elke fontein heeft z n eigen verhaal. Je krijgt in groepjes van drie de opdracht om op zoek te gaan naar één fontein. Jullie moeten achter het verhaal van die fontein zien te komen. Waar de bronnen zich bevinden, moet je maar vragen. Je moet in ieder geval iets weten over het water zelf en kunnen vertellen hoe de fontein aan z n naam is gekomen. Je zult dus veel vragen in het Duits moeten stellen. Dit kun je gebruiken als praktijksituatie voor je spreekdossier, maar dan moet je wel een kort verslagje schrijven 1. Datum 2. Met wie heb je gesproken? 3. Hoe lang duurde het gesprek? 4. Welke informatie heb je gekregen? 5. Verliep het gesprek moeizaam, redelijk of vlot? Leg uit waarom. 6. Wat zou je een volgende keer anders doen? Het is ook de bedoeling, dat je op 1 A-4tje een soort informatiefoldertje maakt over jullie fontein. Hierop schrijf je, in het Duits, alle informatie, die je over de bron hebt gevonden. Een plaatje of foto van de bron en/of een plattegrond van Aken met de plek van de bron zouden als illustratie kunnen dienen. Deze folders moet je in de week na het kamp inleveren en ze worden opgehangen in lokaal

9 VAKEXCURSIE DUITS VAN KLAS 2VMBO NAAR KLEVE Vrijdag 3 mei 2002 Beste jongelui, Hier volgt het dagprogramma van onze excursie uur : Vertrek vanaf school uur : Reis Apeldoorn Kleve uur : Stadtführung: Maak tijdens deze wandeling bij elke bezienswaardigheid enkele aantekeningen, zodat je deze thuis kunt uitwerken tot een verslag van 1 A4-tje. Lever het verslag binnen een week getypt in. Het telt mee als een repetitie. Vergeet je papier en balpen dus niet! uur We gaan in tweetallen in het centrum van de stad onze Umfrage houden. Vergeet je blad met de vragen die we op school voorbereid hebben dus niet. Werk de gesprekjes thuis uit en lever ze ook getypt in bij het verslag van de Stadtführung uur : Verzamelen bij de bus uur : Naar Bootsverleih Jürgen Cronauer uur : Naar Apeldoorn We wensen jullie een prettige dag toe! Fremdenverkehrsamt : Kavarinerstr (Rathaus), Kleve: Bootsverleih Jürgen Cronauer: Aan de voorbereiding werkten mee: Angela Hamburg, Reg sg. Het Rhedens, Kleiberglaan 1, 6891DK Rozendaal Britta Ginsberg, Olympus College, Arnhem Linda Harshagen, Heerenlanden College, Eksterlaan 48, 4143AC Leerdam Piet Kuiper, sg. Jacobus Fruytier, Postbus 2151, 7302 EN Apeldoorn - 9 -

10 EXKURSION NACH MÜNSTER - UNTERSTUFE Voor wie? Klas 2 (vmbo, havo, vwo) Als je de excursie onder schooltijd doet, moet natuurlijk iedereen mee, maar je kunt er ook aan denken om de excursie op een zaterdag te organiseren en dan gaan natuurlijk alleen die leerlingen mee die ook mee willen of mee mogen. Voorbereidingen. In de les is het leuk om de stad Münster bij de leerlingen te introduceren. Met het foldermateriaal van het VVV kom je dan al een heel eind. Als de reis op een zaterdag is, is natuurlijk een beperkt aantal leerlingen geïnteresseerd en kun je er aan denken om de voorlichting in een pauze te houden. Er moet een brief aan de ouders geschreven worden waarin verteld wordt wat de sectie van plan is en wat de excursie gaat kosten. Er moet dan ook een machtiging bijzitten zodat ze gemakkelijk en veilig kunnen betalen. Logisch lijkt het om de sectieleden als begeleiding mee te nemen, maar mocht dit te weinig zijn dan kun je denken aan leerlingen uit de bovenbouw en/of ouders van de leerlingen uit de betreffende klassen. De excursie naar Münster. Vertrek: Aankomst: uur uur De bus brengt ons naar het Freilichtmuseum waar we ± 2,5 uur blijven. De leerlingen mogen hier vrij rondlopen en evt. moet er een vragenlijst worden ingevuld. Rond uur verzamelen we bij de uitgang en brengt de bus ons naar de binnenstad. Daar zullen we eerst met z'n allen wat eten. Als de leerlingen in het museum nog geen vragenlijst en/of enquête hebben ingevuld, kun je er aan denken om dit in de middag te doen als de leerlingen vrij over de kerstmarkt lopen of zich in de binnenstad ophouden. Rond uur rijden we dan weer terug naar huis. Tussen en uur zullen we dan op de kerstmarkt rondlopen en kunnen de leerlingen zich vrij bewegen. Aankomst: uur

11 KURZTRIP ÜBER DIE GRENZE FÜR VWO 4 MÜNSTER (WESTFALEN) 2003 Doelgroep: VWO 4 0ngeveer 50 leerlingen, 3-4 begeleidende docenten. Afstand: Utrecht Münster ongeveer 180 km. Materiaal via internet: Materiaal via VVV: tourismus@stadt-muenster.de Münster. Programma Om 7.30u vetrekken we vanaf de Maliesingel in Utrecht met de bus richting Om ongeveer 10.00u komen we aan in Münster. We stappen uit op de parkeerplaats bij het Schloss (Hindenburplatz/ Schlossplatz) Wandeling naar Domplatz (bijv. via Überwasserstraße, Kuhviertel, Observantenkirche, Bishöfliches Palais en Generalvikariat (via brug over de Aa) naar de St. Paulusdom). De klas wordt verdeeld in 2 groepen: Groep 1: u: Rondleiding door de binnenstad: Thema: Münsters Merkwürdigkeiten Was haben drei Käfige an einem Kirchturm zu suchen und warum leuchtet in jedem ein einsames Licht? Wie kam die Knochenhand in den Wandschrank und warum wird sie dort verwahrt? Wo hängen die ältesten Mettwürste Westfalens und warum werden sie nicht schlecht? Antworten auf diese und weitere Fragen finden sie bei unserem Stadtrundgang. Uit: Touristik Angebote Stadt Münster Groep 2: u: Rondleiding door de binnenstad: Onderwerp: Spuren der Wiedertäufer: Münster zwischen Endzeitstimmung und Glaubenseuphorie Entlang der Aa zum Horsteberg mit Domburg, einem befestigten Kloster und Bischofssitz, dem Prinzipalmarkt, Schnittpunkt mittelalterlicher Märkte, dem Rathaus, Rats- und Gerichtssaal und durch die Salzstraße zum Stadtmuseum mit Modellen der mittelalterlichen Stadt Münster. Of: Uit: Touristik Angebote Stadt Münster Onderwerp Von Mimigernaford über Monasterium nach Münster. Eine Zeitreise durch die mittelalterliche Stadt. Das Stadtmuseum mit Stadtmodell und Folterzangen, die Zunft- und Gildehäuser an den Märkten, der Dom und die Spuren des Bildersturms, der Domplatz, die Kanonen auf dem Kirchturm, das Rathaus und ein Ende mit dem Schrecken sowie die Lambertikirche mit den Eisenkäfigen. (uit het programma Münster für Schüler)

12 12.40u Verzamelen bij de Lambertikirche. Korte wandeling naar de Domplatz (verzamelpunt) u lunchpauze en gelegenheid om te winkelen in het centrum u Verzamelen bij de Domplatz (tegenover de Hauptpost) u Bezoek Westf. Landesmuseum für Kunst und Kulturgeschichte. Adres: Westf. Landesmuseum für Kunst und Kulturgeschichte Domplatz 10 Tel Opdracht: Leerlingen maken een opdracht voor het vak ckv (kunstdossier). Om 15.45u lopen we naar de bus, die op ons wacht bij de Schlossplatz/Hindenburgplatz. Om 16.00u vertrekken we vanuit Münster. Om 19.00u zijn we terug in Utrecht, mits we geen file hebben. Kosten voor rekening van school/eigen bijdrage van leerlingen: Eigen bijdrage: 10 Euro per leerling. Daarvan worden betaald: Rondleiding Münsters Merkwürdigkeiten : 66,00 Euro x 2 = 132 Euro Entreekosten Westf. Museum: nog opvragen bij Museum (groepskorting?) Kosten voor busvervoer en chauffeur: nog opvragen. Neem een lunchpakket of een klein bedrag in Euro s mee. Als begeleiding gaan mee: R. de Ligt, J. Vonk, M. de Esch en M. Linckens

13 AUSFLUG NACH KÖLN Al enkele jaren organiseren de secties Duits en geschiedenis een gemeenschappelijke excursie voor havo 4. Vorige jaren was Münster ons doel, dit jaar bezochten we Keulen. Er gingen 90 leerlingen mee. In de tweede fase zijn de leerlingen verplicht een gesprek met een native-speaker te voeren. Keulen bood natuurlijk gelegenheid genoeg voor de leerlingen. Hier een kort verslag van enkele leerlingen Excursie naar Keulen met havo 4 Op 4 april vertrokken we om 7.45 uur met twee bussen richting Keulen. In de bussen zaten alle Havo 4 leerlingen, bepakt en bezakt met video en of fotocamera, die Duits in hun vakkenpakket hebben. Vandaar ook de excursie. Toen we aankwamen werd er al gelijk een groepsfoto gemaakt van ons allen voor de grote kerk de Dom. Waarna we naar het informatiecentrum van de dom liepen. Daar kregen we een film, Faszination Kölner Dom, te zien over de geschiedenis van de dom. Daarna hadden we even een half uurtje voor ons alleen. Waardoor we de gelegenheid kregen om de dom te beklimmen. Dit was zwaar vermoeiend omdat je 509 treden opmoest tot 100 meter hoogte. Maar boven aangekomen hadden we een prachtig uitzicht over heel Keulen. Toen het half uurtje om was, gingen we naar het chocolademuseum. Waar we de geschiedenis van de chocola te horen kregen. En zagen we hoe de chocola gemaakt werd. Onder in het museum bevond zich een chocoladewinkel. Een paar leerlingen kochten daar chocola. Rond half één hadden we twee uur de tijd om onze opdracht voor Duits uit te voeren. Wij moesten een enquête houden over hoe de Duitsers over Nederland en Nederlanders denken. Bovendien moest iedereen van ons twee interviews afnemen. Dit laatste moest opgenomen worden op de videocamera. Niet iedereen vond dit even leuk om te doen, maar toch was het iedereen reuze meegevallen. Na het eerste interview ging het al veel makkelijker en sommigen vonden het zelfs leuk en spannend om met Duitsers te praten. Om kwart voor drie troffen we elkaar weer bij de Brauerei Sion om wat te drinken. Ook bekeken de meeste even hun gemaakte video. Al met al was het voor de meesten een leuke dag. We vertrokken om vier uur uit Keulen richting Aalten. Jennifer Grosman H4c Korriene Kremer en Marieke Sheridon H4a Voorbeeldbrief van een Duits2-leerling. Ze kregen de opdracht om een brief aan een Duitse vriend/ in te sturen: Liebe Katja, ich möchte dir etwas über meine Ausflug nach Köln erzählen. Am letzten Freitag fuhren wir mit zwei Bussen nach Köln. Zuerst haben wir den Dom besichtigt. Das war eine sehr beeindruckender Dom. Auch haben wir den Dom bestiegen, das war sehr anstrengend. Später gingen wir zu das Schokoladenmuserum. Wir bekamen da eine Führung und durften Schokolade probieren. Dann mussten wir in Köln Interviews mit Deutschen machen. Und das auf Video aufnehmen! Das war sehr lustig. Zum Glück waren die Deutschen sehr freundlich. Danach haben wir noch in eine Brauerei was getrunken. Um 6 Uhr waren wir wieder bei der Schule. Es ist ein toller Tag gewesen. Liebe Grüße Hilde

14 Excursie naar Keulen op 4 april 2003 Voorbereiding op school: - groepjes van 4 maken en intekenen op lijst bij 2.45 Je moet je met leerlingen uit je eigen klas inschrijven!!! - per groepje en fototoestel en een videocamera regelen (via school verzekerd) - interviews voorbereiden a.h.v. checklist - zelf vier vragen bedenken over Keulen (bezienswaardigheden, uitgaansleven, winkels..) Het programma in Keulen op 4 april: Wat moet je meenemen? - fototoestel en videocamera per groepje - jouw checklist met de eigen interviewvragen + enqueteformulier - zakgeld Programma: 7.45 vertrektijd H4A en H4C in een bus H4B en H4D in een bus H4A/C H4B/D Domforum: Faszination Kölner Dom, Video Bezichtiging van de Dom, event. toren beklimmen Dom bezichtigen, event. toren beklimmen Video in de Domforum rondleiding Schokolademuseum in drie groepen Duits: per leerling 2 interviews en 1 enquete Brauerei Sion vertrek uit Keulen aankomst in Aalten Verwerking thuis: - foto s laten afdrukken - video op videobandje kopieren - kies jouw beste interview uit - maak een Steckbrief - plak de juiste foto erbij - deze Steckbrief + videobandje meenemen naar school op. Verwerking op school: Steckbrief - Maak een poster van de 4 Steckbriefe + 4 Umfragen - Inleveren bij de docent Let op: Als je te laat inlevert of niets inlevert, dat is het handelingsdeel Spreken niet naar behoren. Je mag dan niet deelnemen aan het spreektentamen. Interview presenteren: - Tijdens een les moet je als groep het beste, leukste of domste interview van jullie groep op video aan de klas laten zien. - een korte samenvatting van de gehouden enquetes Viel Spaß!

15 LEK & LINGE: BOCHUM EXKURSION Op 10 december gaan we met de tweede klassen op excursie naar Bochum. Ter voorbereiding op deze dag is een klein project samengesteld door de docenten Duits. Een aantal opdrachten (vooral internetopdrachten) zullen we maken voordat we naar Bochum gaan, een aantal kun je pas maken als we terug zijn. Wij wensen jullie veel plezier en succes met de opdrachten en een plezierige dag in Bochum toe. Bochum Op de website van de stad Bochum: 1) Schrijf op wat je ziet op het plaatje. A) B) C) Klik vervolgens op Bochum Fakten en vervolgens op Auswahlmenü Klik dan rechts op de pagina Bochum in Kürze. Probeer de volgende vragen te beantwoorden: 2) Sinds wanneer heeft Bochum stadsrechten? 3) Waardoor kreeg Bochum grote bekendheid? 4) Welke nieuwe industrieën zijn in de laatste jaren in Bochum gevestigd? Noem 2 bekende merken: A) B) 5) Kijk op het landkaartje. Welke andere bekende steden liggen in de buurt van Bochum? Noem er minstens 4: A) B) C) D)

16 6) In welk bekend industriegebied ligt Bochum? 7) Hoeveel inwoners heeft Bochum? Kun je misschien ook nog aangeven hoeveel vrouwelijke en hoeveel mannelijke? 8) Wat zijn de partnersteden van Bochum? A) B) C) D) E) Klik vervolgens in de rechterkolom op Kultur / Bildung / Wissenschaft Klik vervolgens op Kultur und Veranstaltungsportal Teken het plaatje wat je nu ziet na: Na 15 seconden sluit deze openingspagina en gaat over op de volgende. Klik op Deutsches Bergbaumuseum Beantwoord de volgende vragen: 9) Hoe hoog is de schachttoren, die wij ook beklimmen? 10) Hoeveel bezoekers trekt het museum jaarlijks? 11) Wat zijn de openingstijden van het museum?

17 Hieronder vind je een plaatje van de schachttoren. Geef hem (ongeveer) dezelfde kleur als in werkelijkheid. Deze opdracht voer je pas uit wanneer we terug zijn! Ga terug naar de startpagina: Je zou graag een paar dagen willen logeren in Bochum om de stad een beetje beter te leren kennen. Natuurlijk heb je dan een hotel nodig. Klik op Veranstaltungen / Touristik en vervolgens op Hotels und Restaurants Klik op Hotelführer (achter het eerste zwarte puntje). Je keus is gevallen op Art Hotel Tucholsky (13). 12) Welk telefoonnummer heeft dit hotel? A) B) Wat voor nummer moet je kiezen om vanuit Nederland te bellen?

18 13) Wat kost een éénpersoonskamer per nacht? Ga weer terug naar de vorige pagina en klik vervolgens op Lageplan der Hotels in der erweiterten Innenstadt (Auswahl). 14) Waar ligt het door jou uitgezochte hotel ten opzichte van het station? Het station wordt aangegeven met de letters DB. Nu je toch in Bochum bent wil je ook een wedstrijd bezoeken van de plaatselijke voetbalclub VFL Bochum. Ga naar de website van de voetbalclub Klik vervolgens op Saison (bovenaan). 15) Tegen wie speelt VFL Bochum op 14 december? Klik op Tickets en vervolgens op Preisliste Einzel und Dauerkarten Je zou graag een zitplaats in Block B willen hebben. 16) Wat moet je voor een kaartje betalen? De volgende opdrachten maak je wanneer we terug zijn: 17) Welke winkels zie je bij ons in Nederland niet en heb je wel in Bochum gezien? 18) Ben je misschien ook nog winkels tegengekomen die wij in Nederland ook hebben? 19) Wat valt je op aan de kentekens van de auto s in Bochum? 20) Welke kleur hebben de brievenbussen in Duitsland? 21) Wat zegt men in Duitsland tegen station? 22) Geef in ongeveer 10 regels een kort verslag van de excursie naar Bochum

19 OSG DE MEERGRONDEN - DÜSSELDORFPROJEKT Düsseldorf Quiz Beantwoord onderstaande vragen. Gebruik de folders over Düsseldorf. Denk ook aan een encyclopedie. Misschien heb je een mogelijkheid om te internetten? Handige adressen zijn: Je zal niet alles op school kunnen uitzoeken. Op de dag zelf zal je voorbijgangers moeten vragen, een winkel, een bank etc. moeten binnenlopen om aan je informatie te komen. Je mag de vragen in het Nederlands beantwoorden. Veel succes! Noteer hier de namen van jouw groepje klas: klas:

20 Tipp: Wanneer je mensen om informatie vraagt zou je dat als volgt kunnen doen: Entschuldigung! Wir sind Schüler aus Holland und besuchen heute Düsseldorf. Dürfen wir Sie etwas fragen? 1. Woher stammt der Name Düsseldorf? In welchem Jahr wurde die Stadt gegründet? In welchem Bundesland liegt Düsseldorf? Wieviel Einwohner hat Düsseldorf? Was sind Düsseldorfer Radschläger? Woher kommt der Name? Wofür ist die Königsallee bekannt? Wie nennen die Düsseldorfer diese Straße? Wozu dient der Rheinturm? Wie hoch ist dieser Turm? Warum war der Düsseldorfer Rheinturm der letzte der in Deutschland gebaut wurde? Die Schadowstraße ist eine bekannte Einkaufsstraße. Woher stammt der Name? Wie heißt der Düsseldorfer Fußballverein? Was ist gemeint mit: "Weiße Flotte"?

21 15. Wie heißt die Reederei, die auf dem Rhein zwischen einigen Großstädten fährt? In welchen Stadtteil geht man wenn man ausgehen möchte? Aus welcher Zeit stammt das historische Rathaus? Wo steht die Pegeluhr? Wozu dient sie? Wieviel Brücken führen in Düsseldorf über den Rhein? Was ist die Idego? Für wen wurde das Benrather Schloss gebaut? Wer war Jan Wellem? Was ist eine Litfass-Säule? Was ist der Rosenmontag? Was ist Weiberfastnacht? Wieviel holländische und belgische Besucher kommen jährlich zu den Weihnachtsmärkten? / / ? Was ist gemeint mit der Düsseldorfer Spezialität: "Halve Hahn"?... Und mit: "Flönz mit Ölk"? Suche/Frage den Weg zu einer Fernsprechzelle. Wie ruft man an nach Holland? (notiere die Nummern)... Was kostet ein Ortsgespräch mindestens?... Welche Nummer wählt man bei einer technischen Störung? Suche/Frage den Weg zu einem McDonalds Restaurant. Was kostet ein Big Mac?

22 Was kostet eine Cola (medium)?... Gibt es auch etwas zu essen das es bei uns nicht gibt? Suche eine Bank. Wieviel D-Mark bekommt man für 100 Gulden?... Wieviel Gulden bekommt man für 100 DM? Schreibe möglichst viele deutsche Automarken auf Frage den Weg zur Kö. Suche einen Juwelierladen. Was kostet die teuerste Rolexuhr? Suche ein Kiosk wo man Zeitungen verkauft. Notiere die Namen von drei deutschen Zeitungen Was kostet eine Bildzeitung und wieviel werden täglich gedruckt?... Was kostet sie in den Niederlanden? Was kostet eine Tageskarte für die öffentlichen Verkehrsmittel? Informiere welche Briefmarke (den Wert) man auf eine Karte nach Holland kleben muss Geh in ein Warenhaus. Was kostet: - die Nummer 1 CD in Holland? DM... - eine Levis 501? DM Gramm Kaffee? DM... - ein Liter Coca Cola? DM Gramm Butter? DM

23 OKTOBERFEST - EINE VIRTUELLE INTERNETREISE Eine virtuelle Internetreise Alle Jahre wieder fängt in München das Oktoberfest an. Es ist eines der bekanntesten und beliebtesten Volksfeste Deutschlands. Nicht nur in Deutschland, sondern auch in der ganzen Welt kennt man dieses Volksfest. Du bist neugierig und möchtest natürlich mehr vom Oktoberfest wissen. Aufgabe 1: Sieh dir an welche Angaben zum Oktoberfest auf der Encarta-Enzyklopädie (CD-Rom) zu finden sind. Du bist begeistert und da die Herbstferien anstehen, möchtest du zusammen mit einem Freund bzw. einer Freundin das Oktoberfest in München besuchen. Ihr plant eure Reise im Internet!

24 Ihr habt vor an einem Samstag mit der Bahn nach München zu reisen. Aufgabe 2: Seht auf der Internetsite der Deutschen Bahn - nach: a) wann an einem Samstag der Zug nach München abfährt (ihr wollt möglichst früh abreisen!)? b) wann ihr in München eintreffen werdet? Letztes Jahr warst du mit deinen Eltern an der Südküste Frankreichs. Unterwegs habt ihr in einem preiswerten Ibis Hotel übernachtet. Aufgabe 3: Seht auf der Website der Ibis Hotels nach ob es vielleicht im Zentrum Münchens auch ein Ibis Hotel gibt und wenn ja: a) wie lautet die Adresse des Hotels? b) wieviel kostet eine Übernachtung in einem Doppelzimmer? Wenn ihr in München seid, wollt ihr natürlich wissen, wie ihr zur Wies n kommt. Die Site wird euch dabei helfen. Wählt Deutsch als Leitsprache. Aufgabe 4: Mit welchen verschiedenen öffentlichen Verkehrsmitteln könnt ihr die Wies n erreichen? Tipp! MVV heißt Münchner Verkehrs Verband Jetzt habt ihr die Anreise nach München und eure Übernachtung geplant. Jetzt geht ihr zur Site des Münchner Oktoberfestes Auf dieser Site gibt es verschiedene Links zu weiteren Detailseiten. Hier könnt ihr alles finden um eure Reise weiter vorzubereiten. Wählt auch hier wieder Deutsch als Leitsprache. In geschichtlicher Hinsicht lässt sich einiges über das Oktoberfest sagen. In der Encarta-Enzyklopädie habt ihr gelesen, dass der Ursprung des Oktoberfestes zurückgeht auf das Jahr Aufgabe 5: Wem verdankt der Theresienwiese eigentlich ihren Namen?

25 Natürlich könnt ihr nicht ohne ein Andenken nach Hause kommen. Sieh dir im Shop des Oktoberfestes an, ob du für deine Lieben etwas Nettes finden kannst. Dein Vater verliert immer wieder seine Schlüssel, deine Mutter sammelt Pins (speldjes) und dein kleiner Bruder würde sich über ein schönes T-Shirt freuen. Aufgabe 6: Wieviel kosten die Souvenirs, die du dir ausgesucht hast? a. Schlüsselanhänger. b. Pin. c. T-Shirt.. Bei einem Schulaustausch bist du schon einigen bayrischen Schülern begegnet. Du hast sie aber nicht immer richtig verstanden. Sprachlich willst du jetzt den Bayern gewachsen sein. Aufgabe 7: Schlagt im Lexikon der Site folgende Wörter nach: a. Biafuizl.. b. Hendl. c. Maß. d. Weckerl.. Was wäre denn ein Oktoberfest ohne Bier! Das Bier ist für die Deutschen wie der Wein für die Franzosen. Es gibt ein Gesetz in Deutschland, in dem das Bierbrauen gesetzlich geregelt worden ist. Aufgabe 8: Welche Zutaten sind nach dem Deutschem Reinheitsgebot zum Bierbrauen zugelassen? Das Oktoberfest ist weltberühmt. Dieses Volksfest wird nicht nur von den Bayern in München gefeiert, sondern auch von den Amerikanern und sogar von den Brasilianern! Wenn ihr das nicht glaubt, dann seht euch mal diese Site an: -. Aufgabe 9: Aus welchem Anlass kam man in Blumenau (Brasilien) auf die ungewöhnliche Idee, ein Oktoberfest zu veranstalten?... Die Bayern wünschen euch: pfüeti! (Entwurf: S. Hendriks, M. Hüttner, W. Kamps)

26 R NORDSEE AN DIE ALPEN Von Matthias Mitzschke, Download bei im Archiv unter Multimedia. Eine Reise durch Deutschland: mit Mausklicks von der Nordsee an die Alpen Deutschlandreise Auftragblatt für Schüler Ihr müsst einen wichtigen Auftrag erledigen. Der Auftrag führt euch durch Deutschland.: von Hamburg über Köln nach München. Diese Städte findet ihr oben auf der Karte. Mit Informationen aus dem Internet bereitet ihr alles vor. Wichtig: Druck dir zunächst dieses Blatt aus! Darauf kannst du alle Antworten schreiben!! Zuerst sollt ihr in einigen Städten Informationen sammeln. Tipp zum Suchen von Informationen zu Städten in Deutschland: Viele Städte in Deutschland haben ihren Namen auch als Internetadresse reservieren lassen. Es rentiert sich also immer mal einfach zu probieren. Für Hamburg sieht die Adresse zum Beispiel so aus: Übrigens, wenn ihr diesen Text auf dem PC lest und er ist blau unterlegt, klickt doch einfach mal drauf. So kann man auch zu den Internetadressen kommen. Wer sich etwas im Internet auskennt, findet viel unter (Die Endung de" steht für Internetadressen in Deutschland (nl ist Niederlande). Danach plant ihr, wie ihr am besten mit der Bahn durch Deutschland fahrt. Viel Spaß beim Surfen durchs Netz! Hamburg Hier beginnt unser Trip. In Hamburg erwartet uns unser Auftraggeber im Congress Centrum Hamburg (CCH). Das ist die einzige Information, die wir haben. Tipp: Wenn wir etwas im Internet suchen, müssen wir gut überlegen, wo wir das finden können. Manchmal finden wir eine Suchfunktion, in der wir Stichwörter eingeben können. Die sind aber nicht immer zuverlässig. Wenn man da nichts findet, dann muss man sich gut überlegen, wo die Autoren die wichtige Information hingeschrieben haben könnte. Ein Congress Centrum oder Kongresszentrum oder [alte Rechtschreibung:] Kongreßzentrum oder [hier]

27 CCH kann zum Beispiel unter Tourismus stehen. Genauso gut gehören Kongresse aber auch zu Wirtschaft, zu Verkehr oder zu einem anderen Stichwort. Also Köpfchen gebrauchen und versuchen. Manchmal hilft es, noch mal auf der Startseite anzufangen. Wir brauchen also die Adresse des CCHs und wir müssen auch noch wissen, wie wir mit der Bahn am besten dahin kommen. Einer der Bahnhöfe Hamburgs liegt zum Glück direkt am CCH. Hamburg Antwort: Adresse CCH Straße und Hausnummer Name des Bahnhofs in Hamburg: Hier erhaltet ihr einen Auftrag: Ihr sollt nach Köln reisen und dort ein Museum besuchen. Von diesem Museum habt ihr nur ein Foto erhalten. Als Vorbereitung für die Reise müsst ihr jetzt die Adresse in Köln suchen. Köln Antwort Straße und Hausnummer: Postleitzahl: Tipp: Bei internationalen Gelegenheiten werden die deutschen Umlaute als ae, oe, ue umschrieben. Probiere für Köln also mal die Internetadresse: In diesem Museum gibt euch der Direktor ein kleines Päckchen. Das Päckchen sollt ihr nach München bringen. Hier sollt ihr ins Rathaus gehen (Mit der Maus aufs Rathaus klicken, dann durch die Tür eintreten). In dem Rathaus müsst ihr die Juristische Bibliothek finden. Hier gebt ihr das Päckchen ab. Bei dieser Gelegenheit erfahrt ihr auch, wie groß die Bibliothek ist, nämlich: München Antwort:

28 Quadratmeter: Was in dem Päckchen war, das werdet ihr nie erfahren. Zur Belohnung dürft ihr in München aber ein Restaurant euer Wahl besuchen. Die Kosten spielen keine Rolle ihr seid eingeladen! Sucht euch ein Lokal über Touristen Informationen", Tourismus und Verkehr" aus. Übrigens: der Sammelbegriff für Restaurants und so ist in Deutschland Gastronomie". München (2) Antwort: Euer Restaurant ist: Bahnauskunft So, jetzt ist beinahe alles geregelt. Fehlen nur noch die Zugverbindungen. Über könnt ihr euren Fahrplan zusammenstellen. Ihr könnt ab in Hamburg abfahren. Den Wochentag könnt ihr euch selbst aussuchen. Bahn Abfahrt Ankunft Hamburg Köln München aus: D-Blatt Nr. 13, November 1999: Internetreisen ein Aufgaben-Beispiel Lösungen: Hamburg: Wirtschaft-Hafen-Verkehr, Congress Centrum Hamburg, Service. St. Petersburger Str. 1, Hamburg, Dammtor (Bahnhof) Köln Kultur in Köln, Museen in Köln, Museum Ludwig Bischofsgartenstr Köln München Doppelklick aufs Rathaus auf der ersten Seite, Klick auf ENTER, Auswahl der Juristischen Bibliothek. 120 Quadratmeter. Restaurant von der Ersten Seite zu Tourist Information und dann zu Tourismus und Verkehr und dann weiterklicken. Bahnauskunft und dann zur Fahrplanauskunft. Natürlich sind verschiedene Verbindungen möglich

29 BESLISPUNTEN VOOR UITWISSELINGEN & SCHOOLREIZEN Beslispunten in de voorbereiding van een schoolreis 1. Ervaringen van vorig jaar gebruiken Als je al eerder een uitwisseling, excursie of schoolreis organiseerde: Wat waren de "lessen" van de ervaringen van de vorige keer? 2. Doel bepalen Waarom wil je eigenlijk een uitwisseling, excursie of schoolreis? Met welk doel? Omgekeerd gevraagd: Wanneer is de uitwisseling of schoolreis voor zowel docenten als leerlingen geslaagd? Hoe gedetailleerder je bij jezelf nagaat wat je nu eigenlijk wilt bereiken, hoe gemakkelijker je de nodige vervolgstappen kunt zetten. 3. Medestanders zoeken Wie in de school wil dit eigenlijk? Voorkom dat je - al of niet met een enkele collega - de enige bent die het project draagt en moet of "mag" uitvoeren zonder verdere ondersteuning of draagvlak. 4. Reisbestemming, soort reis, het programma: 1. Welke bestemming zorgt er voor dat je daar je doelen kunt bereiken? Is er een voorbereidend bezoek nodig? Wie doet dat? Wanneer? 2. Welke vorm: Wil je een excursie, schoolreis of uitwisseling? 3. Tijdstip en tijdsduur kiezen Denk hierbij ook aan de tijd die je nodig hebt voor de voorbereidingen, zowel voor jezelf als voor de voorbereiding - en nabereiding - die de leerlingen moeten uitvoeren. Als je met een partnerschool werkt: Welke momenten komen voor beide scholen gunstig uit? 4. Budget Hoeveel kun je uitgeven per leerling? Wie betaalt de kosten van de begeleiders? Zorg dat je voldoende (contant) geld meekrijgt van school, zorg voor een uitgebreide post "overige uitgaven" om te voorkomen dat je moet voorschieten en elke extra uitgave moet verantwoorden en declareren. 5. Begeleiding en afspraken Hoeveel en vooral: welke collega's en of ouders gaan mee als begeleiding? Kunnen de begeleidende collega's het programma draaien als er iemand ziek wordt? Wie doet wat in de voorbereiding, tijdens de reis of daarna? 6. Organiseer je zelf of (deels) uitbesteed? Bepaal je zelf de invulling van het programma of maak je gebruik van bijv. een schoolreisbureau of van rondleiders van musea ter plaatse enz.? 7. Betrek leerlingen bij de samenstelling van het programma. 8. Houd rekening met de mogelijkheden en wensen van een eventuele partnerschool

30 9. Vervoermiddel bepalen Bus, trein, vliegtuig? Welke kosten zijn daarmee verbonden? Kun je ter plaatse met openbaar vervoer uit de voeten of heb je een bus nodig? 10. Programma: Activiteiten ter voorbereiding Wat kunnen of moeten de leerlingen al doen om bepaalde activiteiten ter plekke succesvol te laten zijn? Wanneer moet dat uiterlijk gebeuren? Denk hierbij vooral ook aan gerichte, talige voorbereiding: Hoe voorkom je dat leerlingen met een mond vol tanden zitten (in een gastgezin bijvoorbeeld) omdat ze te weinig oefening hebben gehad, niet durven. Activiteiten tijdens de reis Zorg voor een goede verdeling van activiteiten over de dag(en), rekening houden met afwisseling tussen meer ontspannende of inspannende activiteiten (ook voor de begeleiding). Pas op dat het programma niet overvol wordt. Activiteiten na afloop van de reis Wat doe je daarna? Bijvoorbeeld een presentatie-avond voor de ouders? Een reünie? enz. 11. Wat doen andere collega's? Kijk eens wat andere collega's zoal organiseren en welke activiteiten zij met hun leerlingen ondernemen. Ga hiervoor naar de Downloadpagina van de community. 12. Hoe beter de activiteiten ingebed zijn in het reguliere lesprogramma, anders gezegd: hoe meer activiteiten van het reguliere lesprogramma tijdens de reis uitgevoerd worden, hoe beter het verankerd is in de school. Vakoverstijgend werken is juist tijdens excursies en uitwisselingen goed mogelijk. 13. Rekening houden met openingstijden, aanrijtijden en het rijtijdenbesluit voor busvervoer, eigen beslissingsruimte van de buschauffeur Het is verstandig om het programma de busmaatschappij voor te leggen op uitvoerbaarheid. 14. Veiligheid Is er iemand met een EHBO-diploma in de groep? Op wie kun je terugvallen in de school - denk ook aan weekenden - als er calamiteiten zijn? Heb je daar de telefoonnummers van? 15. Slecht weer, vertraging enz. Welke opties heb je op zo'n moment? 5. Hoeveel en welke leerlingen gaan mee? Is deelname verplicht? Dit heeft gevolgen voor de motivatie en het gedrag ter plekke. Wat doe je met leerlingen die - opeens - niet mee kunnen of mogen van hun ouders, om welke reden dan ook? 6. Goede informatie vooraf naar ouders en de leerlingen. Zorg voor goede regels vooraf! Organiseer een voorlichtingsbijeenkomst voor ouders én leerlingen. Als je ook leerlingen uitnodigt, laat ze bij hun ouders zitten en niet op een kluitje bij

31 elkaar. Zorg er dan ook voor dat de bijeenkomst ook een deel met actieve bijdragen van leerlingen bevat. Aandachtspunten: o o o o de kosten (wat is inbegrepen, wat niet), verzekering, telefoonnummers en adressen van de gastgezinnen/hotels en van de leiding. (gedrags)regels en afspraken Ga in op de verantwoordelijkheid van de leerlingen, van de begeleiders en waar de grenzen zijn. Zie hier een voorbeeld van "10 gouden regels" vooraf. [met dank aan Henri Pieper] het programma bekend zijn en bekend zijn wat de leerlingen mee moeten en mogen nemen aan bagage. 7. Gegevens leerlingen verzamelen Inventariseer dieetwensen, medische op persoonlijke bijzonderheden. Maak een kopie van het paspoort. Ook kan het handig zijn om mobiele nummers te vragen, voor het geval er iets gebeurt of als je iemand kwijt bent. 8. Wat moet je als leiding meenemen voor onderweg? Bijvoorbeeld pennen, werkmateriaal enz. Handig: Instaplijstjes, gesorteerd op voornaam van de deelnemers. Zo kun je meteen wegrijden als je bijvoorbeeld met een bus onderweg bent. Aandachtspunten tijdens de reis 1. Kennismaken met bijv. buschauffeur Een goede verstandhouding en wederzijds respect is essentieel. De regels van bijv. de buschauffeur moeten ook jouw regels zijn, bijv. als het gaat om orde en netheid in de bus. 2. Afspraken leerling kwijt Wat is er afgesproken voor het geval dat een leerling kwijt is? 3. Opdrachten onderweg Wil je bepaalde opdrachten bijvoorbeeld in de bus laten uitvoeren? Wil je bepaalde films vertonen in de bus? Welk materiaal heb je daarvoor nodig? 4. Doorlopend evalueren Noteer als begeleiders telkens (bijv. 's avonds bij het eten, op de voorkant van het programma) waar je wel of niet over tevreden was. Na afloop van de reis evalueren is een stuk moeizamer. Je kunt het dan voor de voorbereiding van volgend jaar makkelijk er bij pakken. Aan het einde van de reis 1. Laat je de leerlingen de reis evalueren? Op welke manier? Wanneer? 2. Heb je een presentje of fooi voor de buschauffeur? Belast daar de leerlingen in de bus niet mee. 3. Hoe laat je de bus achter? Vraag de buschauffeur om de achterdeur dicht te houden en laat iedereen eerst alles weggooien in de afvalzakjes, voordat ze de bus mogen verlaten. Speciaal voor uitwisselingen

32 1. Raadpleeg in elk geval deze speciale site boordevol nuttige tips en achtergrondinformatie. 2. Subsidiemogelijkheden onderzoeken Vanwege de lange aanvraagtijden is het verstandig om al in een heel vroeg stadium contact op te nemen met het Europees Platform in Alkmaar. Zij beheren de diverse (Europese) subsidieprogramma's. 3. Kun je aansluiten bij bestaande contacten met scholen? Mogelijk heeft je school al langlopende contacten met een partnerschool. Het is de moeite waard om te kijken of je die contacten kunt gebruiken om je eigen uitwisseling op gang te brengen. 4. Eenmalige uitwisseling of een vaste uitwisseling met een partnerschool? Een uitwisseling vraagt een behoorlijke investering in tijd en kracht. Het loont dan ook om verder te kijken dan een jaar en een vaste uitwisselingspartner te zoeken, zodat je die investeringen niet allemaal voor één keer hebt gedaan. Je kunt dan ook per keer telkens van elkaars ervaringen leren en het project stap voor stap verbeteren. 5. Zorg voor gelijkwaardigheid - ook in belangen Beide uitwisselingspartners moeten belang hebben bij de uitwisseling. Als het voor de ene partner een soort snoepreisje is en voor de andere partner een volwaardig onderdeel van het lesprogramma is, liggen de problemen op de loer. Neem de doelen en het programma zorgvuldig met de uitwisselingspartner door. 6. Investeer in het contact met de uitwisselingspartner Een uitvoerig mail- brief- of telefonisch contact met de partners in het andere land kan persoonlijk contact niet vervangen. Bezoek daarom van tevoren de contactpersonen en de betreffende school. 7. Leerlingduo's vormen In de aanloop naar de uitwisseling is het het overwegen waard om leerlingduo's te laten vormen (Nederlandse leerling - buitenlandse leerling), die alvast kunnen kennismaken en samen opdrachten uitvoeren in de aanloop naar de reis al! Voorkom dat door je organisatie van de activiteiten "de Nederlanders" en "de buitenlanders" altijd twee groepen kunnen blijven, die geen contact met elkaar hebben of hoeven te hebben. 8. Wie organiseert het verblijf ter plekke? Op welke manier wil je overnachten: Bij gastgezinnen? Jeugdherberg? Hotel? Denk ook aan het budget. Aandachtspunten voor een verblijf bij gastgezinnen 1. Voor leerlingen is het verblijf in een gastgezin vaak spannend. Veel vragen en angsten spelen door het hoofd van leerlingen als ze horen dat ze in gastgezinnen zullen verblijven: Zal ik die mensen wel begrijpen? Welke regels gelden daar? Hoe is de gang van zaken? Waar kom ik te slapen? Hoe laat moet ik thuis zijn? Hoe wordt er gekookt? Bespreek dit soort zaken van tevoren met de leerlingen. Geef ook aan wat ze kunnen of moeten doen als dingen niet soepel lopen. Verder zullen leerlingen meemaken dat er gastgezinnen zijn die het meer voor het geld doen en dit vrij zakelijk afhandelen. Maar ook - een ander uiterste - dat er gastgezinnen zijn die blij zijn met "nieuwe kinderen" in huis en deze met veel - of soms zelfs te veel - ouderlijke zorg omgeven. 2. Gastgezinnen: Vinger aan de pols houden Hoe gaat het in de gastgezinnen? Luister goed naar de ervaringen van uw leerlingen, naar signalen van de gastouders. Maak zelf altijd kennis met de gastouders

33 3. Briefje Laat de leerlingen ruim van te voren een briefje naar het gastgezin sturen waarin ze zich voorstellen. 4. Informatie over het programma Betrek de gastgezinnen in het programma, stuur hen bijvoorbeeld een brief met de hoofdpunten van het programma. Soms willen de gastgezinnen immers "hun leerlingen" ook wat van de omgeving laten zien. Als zij het programma kennen weten ze wat de leerlingen zullen zien en wat niet. 5. Even naar huis bellen Een helder afspraak: Nadat de leerlingen bij hun gastgezinnen aangekomen zijn, bellen ze even naar huis. 6. Presentje Het is een aardig gebaar als de leerlingen een klein presentje voor het gastgezin meenemen, iets typisch Nederlands. Dat hoeven niet persé de klompjes en molens te zijn. Aandachtspunten voor opdrachten tijdens uitwisselingen en schoolreizen Duitse rondleidingen in musea e.d. Wees hier voorzichtig mee. De ervaring leert dat Duitse rondleiders graag gründlich te werk gaan. Een uur is niks. Menige rondleider verontschuldigt zich bij wijze van spreken bij voorbaat al dat niet de complete geschiedenis van de mensheid aan bod kan komen, "nu u helaas maar zo weinig tijd heeft." Voorkom dat - vooral jongere leerlingen - veel te lang moeten luisteren naar voor hen razend moeilijk Duits, zonder dat ze een concreet doel hebben tijdens het luisteren. Het is daarom te overwegen om ofwel zèlf rondleidingen op maat te verzorgen ofwel de leerlingen bijvoorbeeld een bepaald onderwerp (gebouw, museum, bijzondere plek of persoon) te laten "adopteren" en hen daarover voor hun klasgenoten een kleine presentatie ter plaatse te laten geven. Dit laatste staat of valt natuurlijk met een goede voorbereiding. Soms zijn er ook Nederlandstalige rondleidingen mogelijk of - zoals in het Haus der Geschichte in Bonn - Duitstalige rondleidingen die gegeven worden door mensen die zelf ook Nederlands beheersen. Kijk wat aanslaat! Een bijzondere plek, gebouw of museum hoeft niet "omdat het belangrijk is" iets los te maken bij leerlingen. Wees niet al te teleurgesteld als een programmaonderdeel niet meteen aanslaat. Vraag je altijd weer af hoe het komt! Het kan per groep sterk verschillen, maar het hangt vaak ook samen met de voorbereiding en de soort opdracht die er al of niet mee verbonden was. Bied keuzes aan Niet elke leerling hoeft altijd exact hetzelfde te doen. In een kleiner groepje, met een opdracht van hun keuze, kunnen leerlingen makkelijker bijvoorbeeld iemand interviewen of een afspraak maken met een deskundige of Zeitzeuge. Ze kunnen dan ook minder gemakkelijk wegduiken in een grotere groep en zullen ook sneller contact durven maken. Soort opdrachten Probeer zoveel mogelijk concrete en realistische opdrachten te bedenken die naar een doel leiden. Laat leerlingen daaruit kiezen of zelf voorstellen doen. Het beantwoorden van eindeloze lijsten met vragen van een ander (meestal de leraar) is niet zo uitdagend. Het lukt allemaal een stuk beter als de leerlingen thuis al zodanig in de voorbereiding verdiept geweest zijn, dat ze daadwerkelijk het antwoord op hún vragen willen weten tijdens het bezoek aan het andere land. Te denken valt ook aan opdrachten als: o Afwisseling Pas op dat je niet uitsluitend verbale opdrachten aanbiedt die op talig, cultureel, historisch