De Europese aanbestedingentool
|
|
- Kurt Herman de Groot
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De Europese aanbestedingentool Onderzoek naar het toepassen van Computer Assisted Auditing Tools and Techniques bij de controle op naleving van Europese aanbestedingsrichtlijnen Vrije Universiteit Faculteit der Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde IT audit De Boelelaan 1081a 1081 HV Amsterdam Sem de Spa ( ) & Hinke Visser ( ) Maart 2010
2 2 / 75
3 Voorwoord Ter afsluiting van het derde en laatste jaar van onze IT audit opleiding aan de Vrije Universiteit te Amsterdam is deze scriptie tot stand gekomen, uitgevoerd in de periode van oktober 2009 tot en met maart Wij zijn beiden werkzaam in het team Data Quality & Integrity van Deloitte en hebben een onderwerp gekozen dat dicht bij onze dagelijkse werkzaamheden ligt: het toepassen van dataanalyse ter ondersteuning van financial audit teams. Dit thema hebben we gekoppeld aan een actueel onderwerp: de problematiek omtrent het naleven van de Europese aanbestedingsrichtlijnen. Bij het tot stand komen van deze scriptie waren verschillende personen betrokken tot wie we graag een woord van dank willen richten. Vanuit de Vrije Universiteit is Kees van der Maarel aangewezen als onze scriptiebegeleider. Kees is werkzaam bij de Rijksauditdienst (RAD) en heeft ons inhoudelijk goed kunnen prikkelen. We willen Kees bedanken voor zijn kritische blik, praktische insteek, nuttige contacten en het doorlezen van de verschillende versies. Daarnaast hebben we veel informatie vergaard door middel van interviews, hebben we data ontvangen ten behoeve van het praktijkonderzoek en hebben verschillende specialisten hun visie gegeven op de onderzoeksresultaten. In het bijzonder willen we hierbij Jeffry van de Lek (accountant Deloitte), Theo Kruijthoff (hoofd interne controle Gemeente Voorschoten), Jan Hofmeijer (director AAC Deloitte), Cor Rosbeek (accountant Deloitte) en Bas Drinkwaard (accountant Deloitte) bedanken voor hun tijd en enthousiasme. Tenslotte willen we onze familie en vrienden bedanken voor hun ondersteuning tijdens de studie en de adviezen tijdens het schrijven van de scriptie. Amsterdam, maart 2010 Sem de Spa Hinke Visser 3 / 75
4 4 / 75
5 Managementsamenvatting De Europese aanbestedingentool is het resultaat van een onderzoek naar de mogelijkheden van de toepassing van CAATTs bij de accountantscontrole op Europese aanbestedingsrichtlijnen. De tool analyseert de crediteurenadministratie van de overheidsinstelling en genereert overzichten van investeringen boven de Europese aanbestedingsgrens. De accountant beschikt met deze tool over een efficiënte en effectieve methode om een grondige wetmatigheidscontrole uit te voeren. Dit in tegenstelling tot de traditionele handmatige controle, die zeer tijdrovend is en slechts een beperkte mate van zekerheid geeft. Sinds juli 2005 zijn Nederlandse Overheidsinstellingen verplicht om de Europese Aanbestedingsrichtlijnen toe te passen. Dit houdt in dat overheden alle opdrachten waarvan de geraamde waarde boven door de EU bepaalde drempelwaarden liggen Europees moeten aanbesteden. De aanbestedende diensten ondervinden veel problemen met deze regels en uit onderzoek blijkt ook dat het nalevingspercentage laag is. Accountants die de overheden controleren dienen een uitspraak te doen over de naleving van Europese aanbestedingsrichtlijnen. Er zijn doorgaans echter weinig middelen ter beschikking om te bepalen welke opdrachten Europees aanbesteed hadden moeten worden. Daarom luidt de onderzoeksvraag als volgt: Op welke wijze kunnen CAATTs (Computer Assisted Audit Tools and Techniques) een bijdrage leveren aan risicobeheersing bij het voldoen aan de Europese aanbestedingsrichtlijnen voor overheidsinstellingen? Om deze vraag te beantwoorden is eerst een risicoanalyse uitgevoerd omtrent de Europese aanbestedingsrichtlijnen. Risico s voor overheidsinstellingen zijn onder andere het ontvangen van een afwijzende accountantsverklaring, het oplopen van financiële schade door oplegging van boetes en imagoschade. Controlerende accountants lopen met name het risico om een sanctie van het AFM opgelegd te krijgen; in het ergste geval betekent dat verwijdering uit het accountantsregister. Om deze scenario s te voorkomen, is het voor overheden en accountants essentieel om inzicht te hebben in de uitgaven. Een probleem is echter dat inkooporganisaties van overheden vaak nog niet ingericht zijn op naleving van de aanbestedingsrichtlijnen. Toepassing van CAATTs biedt hiervoor een oplossing: op basis van de inkoopadministratie kan een volledig overzicht gegenereerd worden van gemaakte investeringen met een totaalbedrag boven de aanbestedingsgrens. De accountant heeft daarmee een startpunt voor een gefundeerde wetmatigheidscontrole. Daarnaast geeft de rapportage inzicht in het uitgavenpatroon en is daarmee tevens van toegevoegde waarde voor de klant. De tool is ontwikkeld tijdens de onderzoeksperiode en geïmplementeerd bij de Gemeente Voorschoten. De rapportage die hieruit is voortgekomen werd zeer positief ontvangen door zowel de controlerende accountant als door de gemeente zelf. Op basis van hun kennis konden zij bevestigen dat de rapportage effectief is: het geeft een overzichtelijk beeld van gemaakte kosten boven de drempelwaarden voor Europese Aanbestedingsrichtlijnen. Door toepassing van CAATTs kan de IT auditor een belangrijke bijdrage leveren aan de werkzaamheden van de accountant. De Europese aanbestedingentool is een krachtig hulpmiddel voor financial audit teams om wetmatigheidscontrole uit te voeren bij overheidsinstellingen. Daarmee draagt het bij aan de risicobeheersing met betrekking tot de naleving van de Europese aanbestedingsrichtlijnen. 5 / 75
6 6 / 75
7 Inhoud Voorwoord 3 Managementsamenvatting 5 1. Inleiding Aanleiding Risico s Onderzoeksvraag en deelvragen Structuur van het onderzoek CAATTs: Computer Assisted Auditing Tools and Techniques Toepassingen data analyse Benodigdheden voor data analyse Kansen en risico s data analyse Europese aanbestedingen Wat zijn Europese aanbestedingsrichtlijnen? Richtlijnen voor Europese aanbestedingen Het doel van de Europese aanbestedingsregels Europese aanbestedingen als onderdeel van de accountantscontrole De accountantscontrole in de praktijk De gevolgen Gevolgen voor de overheidsinstelling Gevolgen voor de accountant Antwoord deelvraag 1: risico s voor overheidsinstellingen Inkoopproces Beschrijving van het inkoopproces bij overheden Aandachtspunten met betrekking tot Europese aanbestedingen Casus vooronderzoek Doel Uitvoering Conclusie vooronderzoek Antwoord deelvraag 2: mogelijkheden toepassing CAATTs Casus praktijkonderzoek Achtergrond en doelstelling praktijkonderzoek Achtergrond Doelstelling Praktijkonderzoek voorwerk Overheidsinstelling Ontwikkelmethode Europese aanbestedingentool Ontwerp Europese aanbestedingentool Toolfase 1: De voorbereiding Toolfase 2: De data integriteitscontroles Toolfase 3: De uitgebreide analyse Toolfase 4: De selectieve analyse 30 7 / 75
8 6.3.5 Toolfase 5: Het exporteren van de resultaten naar Excel Implementatie Verzamelen data Inlezen en verwerken data Testen en randvoorwaarden Onderhoud Praktijkonderzoek resultaat Resultaten ronde Resultaten ronde Beoordeling inzet EA tool Beoordeling accountants Beoordeling klant Antwoord deelvraag 3: effectiviteit en efficiëntie van CAATTs bij wetmatigheidscontrole Conclusie 39 Reflectie Terugblik en vervolg Verantwoording Zelfreflectie Vervolg 42 Begrippenlijst 43 Literatuurlijst 45 Bijlage A Definities 47 Bijlage B De geschiedenis van Europese aanbestedingen 49 Bijlage C Beoordelen van de opzet van de inkooporganisatie 51 Bijlage D Beoordelen van het bestaan en werking van de inkooporganisatie 53 Bijlage E Controle Framework EU aanbestedingen 55 Bijlage F De naleving Europese aanbestedingsrichtlijnen 57 Bijlage G Eerste rapportage 59 Bijlage H Functioneel ontwerp EA tool 61 Bijlage I Technisch ontwerp tool 67 Bijlage J Analyse detailrapportage Gemeente Voorschoten 75 8 / 75
9 1. Inleiding 1.1 Aanleiding Sinds 1 januari 2009 moeten overheidsinstellingen rekening houden met de nieuwe Aanbestedingswet. Deze wet, die tot stand is gekomen door Europese richtlijnen, is van toepassing op opdrachten waarvan de geraamde waarde de door de Europese Commissie vastgestelde drempelbedragen overschrijdt. Overheidsinstellingen zijn verplicht om opdrachten boven deze tweejaarlijks vastgestelde drempelwaarden Europees aan te besteden. De onduidelijkheid rond de Europese richtlijnen voor aanbestedingen is al jarenlang een probleem. In 2006 is het rapport Nalevingsmeting Europees aanbesteden 2006 [1] uitgebracht waaruit blijkt dat veel overheidsinstellingen niet of niet volledig voldoen aan de Europese richtlijnen voor aanbestedingen. Het inkoopproces binnen overheidsorganisaties is vaak nog niet afgestemd op de wet en regelgeving. Ook werd in het onderzoek duidelijk dat er een groeiende onrust is bij inkopers van overheidsorganisaties door het toenemende aantal rechtszaken voortvloeiend uit de Europese aanbestedingsregelgeving [2]. Oorzaken daarbij waren vooral een verschil in interpretatie van de richtlijnen. Niet alleen de overheidsorganen, maar ook controlerende accountants ondervinden problemen. Bij de rechtmatigheidscontrole van de inkooporganisatie is het niet eenvoudig om te bepalen welke opdrachten Europees aanbesteed hadden moeten worden. Deels komt dat door de onduidelijke regelgeving, maar ook omdat de inkooporganisatie er vaak niet op is ingericht. Sommige overheidsinstanties hebben bijvoorbeeld geen opdrachtenadministratie of slechts een beperkt overzicht van welke opdrachten zijn gegeven. De accountant heeft dan weinig middelen om inzicht te krijgen in de inkooporganisatie en de naleving van de aanbestedingsrichtlijnen [3] Risico s Aanbestedende diensten lopen het risico dat zij schade lopen als gevolg van het niet naleven van de Europese richtlijnen voor overheidsopdrachten. Dat kan schade zijn als gevolg van het stopzetten van de aanbestedingsprocedure, of het betalen van een schadevergoeding aan een benadeelde inschrijver. Ten slotte zijn er risico s met betrekking tot de accountantscontrole. Het niet voldoen aan de wet en regelgeving kan gevolgen hebben voor het af te geven rechtmatigheidsoordeel. De accountant dient bij de jaarrekeningcontrole van een overheidsinstantie gedegen onderzoek te doen naar de naleving van de Europese aanbestedingsrichtlijnen. Zodra er gebreken worden ontdekt in deze controle, bijvoorbeeld naar aanleiding van een rechtszaak of kwaliteitscontrole, loopt de accountant juridische risico s en kan in het ergste geval zijn bevoegdheid kwijtraken. 9 / 75
10 1.2 Onderzoeksvraag en deelvragen Naar aanleiding van de heersende onduidelijkheid rondom de richtlijnen voor Europese aanbestedingen en de risico s die de verschillende betrokken partijen hierbij lopen, is onze onderzoeksvraag als volgt. Onderzoeksvraag Op welke wijze kunnen CAATTs (Computer Assisted Audit Tools and Techniques) een bijdrage leveren aan risicobeheersing bij het voldoen aan de Europese aanbestedingsrichtlijnen voor overheidsinstellingen? Deelvragen 1. Welke risico s lopen overheidsinstellingen bij het niet naleven van de wet op Europese aanbestedingen en wat is de impact daarvan? 2. Kunnen CAATTs toegepast worden om overtredingen op Europese aanbestedingsrichtlijnen detectief op te sporen en inzicht te geven in de oorzaken daarvan? 3. Vormen CAATTs een effectief en efficiënt instrument om bij te dragen aan risicobeheersing met betrekking tot de naleving van de wet en regelgeving? 1.3 Structuur van het onderzoek Om tot een antwoord te komen op onze onderzoeksvraag en deelvragen zijn de volgende stappen doorlopen: 1. Literatuurstudie Het verzamelen, bestuderen en beschrijven van literatuur op het gebied van CAATTs, Europese aanbestedingsrichtlijnen en het inkoopproces. In de literatuurstudie met betrekking tot Europese aanbestedingen wordt antwoord gegeven op de eerste deelvraag: wat zijn de richtlijnen voor Europese aanbestedingen en wat zijn de risico s bij het niet naleven van deze richtlijnen? De mogelijkheden en risico s van CAATTs worden beschreven in hoofdstuk 2, Europese aanbestedingsrichtlijnen komen aan bod in hoofdstuk 3 en hoofdstuk 4 behandelt het inkoopproces. 2. Vooronderzoek Het doel van het verkennend vooronderzoek is om antwoord te geven op de tweede deelvraag. Verschillende betrokken partijen zijn geïnterviewd om inzicht te krijgen of CAATTs toegepast kunnen worden bij de controle op Europese aanbestedingsrichtlijnen. Een tweede doel van het vooronderzoek is om de doelgroep helder krijgen: voor wie CAATTs uiteindelijk van toegevoegde waarde kan zijn bij de risicobeheersing met betrekking tot naleving van de Europese aanbestedingsrichtlijnen. Het vooronderzoek is beschreven in hoofdstuk Praktijkonderzoek Het ontwikkelen van CAATTs voor de doelgroep verkregen uit het vooronderzoek. Het praktijkonderzoek en de verschillende ontwikkelstappen die daarbij zijn doorlopen, zijn beschreven in hoofdstuk Evaluatie praktijkonderzoek Het evalueren van de resultaten van het praktijkonderzoek geeft antwoord op de derde deelvraag: vormen CAATTs een effectief en efficiënt instrument om bij te dragen aan de 10 / 75
11 risicobeheersing met betrekking tot Europese aanbestedingsrichtlijnen? De evaluatie is beschreven in paragraaf Conclusie De drie beantwoorde deelvragen vormen de basis voor de eindconclusie, waarmee de hoofdvraag wordt beantwoord. De conclusie is beschreven in hoofdstuk Verantwoording en zelfreflectie In de terugblik wordt toegelicht waarom bepaalde keuzes zijn gemaakt tijdens het onderzoek en wat mogelijk verder onderzocht kan worden op het onderzoeksgebied. De verantwoording en zelfreflectie zijn beschreven in hoofdstuk / 75
12 2. CAATTs: Computer Assisted Auditing Tools and Techniques Computer Assisted Audit Tools and Techniques (CAATTs) is de verzamelnaam voor het gebruik van computersoftware bij audits. Dat kan zijn het toepassen van spreadsheetsoftware, database management applicaties, tekstverwerkers, enzovoorts. In de praktijk wordt met CAATTs vaak het toepassen van data analyse bedoeld [21]. 2.1 Toepassingen data analyse Bij traditionele auditmethoden wordt veel gebruik gemaakt van steekproeven om een uitspraak te doen over de juistheid en volledigheid van (financiële) gegevens. Het is niet ongebruikelijk dat een auditor op basis van 25 transacties concludeert dat een beheersmaatregel effectief is in werking, terwijl de populatie uit miljoenen transacties bestaat. Deze manier van werken voldoet aan algemeen aanvaarde auditrichtlijnen, maar roept vraagtekens op bij de geldigheid van deze conclusie [24]. Met gebruik van CAATTs kunnen grote hoeveelheden data worden geanalyseerd. Waar een steekproef hooguit een redelijke mate van zekerheid geeft dat fouten niet in de populatie voorkomen, geeft data analyse een volledig beeld waarbij alle uitzonderingen kunnen worden opgevolgd. Het doel van dit onderzoek is om dit voordeel te gebruiken bij wetmatigheidscontrole op Europese aanbestedingsrichtlijnen. Aan de basis van IT audits ligt een risicoanalyse; wat kan er fout gaan en wat zijn de mogelijke gevolgen? Wanneer tijdens een jaarrekeningcontrole blijkt dat een maatregel in bestaan niet effectief is, dan is het belangrijk om de impact op de accountantsverklaring te bepalen. Data analyse kan bijdragen om de impact hiervan te kwantificeren [19], [22]. Ook wanneer application controls (geprogrammeerde beheersingsmaatregelen in een applicatie) niet juist zijn ingeregeld, of wanneer de financiële impact van ontbrekende beheersmaatregelen onbekend is, kan data analyse uitkomst bieden [20]. 2.2 Benodigdheden voor data analyse Software, hardware en data zijn basisingrediënten om data analyse uit te voeren. Daarnaast is kennis van de software en de data onontbeerlijk. Ook kennis van het systeem van oorsprong en de processen die erbij horen is belangrijk om een goede analyse te maken. Er zijn verschillende softwarepakketten op de markt die zijn ontwikkeld om data te analyseren. Er zijn statistische producten zoals Maple en SAS. Er zijn ook softwarepakketten die zijn ontwikkeld met het oog op auditing. ACL (Audit Command Language) is hier een voorbeeld van. ACL wordt vooral ingezet bij audits voor het inlezen en analyseren van data, het koppelen van gegevensbestanden, het uitvoeren van steekproeven en het exporteren van gegevens in rapporten. In het praktijkdeel van dit onderzoek is gekozen om gebruik te maken van ACL om de Europese aanbestedingentool te ontwikkelen. De voornaamste redenen voor deze keuze zijn [29]: ACL benadert de data in read only, waardoor de brondata intact blijft; Er wordt een logging vastgelegd van alle uitgevoerde commando s en er is een audit trail beschikbaar, waarmee iedere stap van de analyse van begin tot eind kan worden herleid; ACL maakt gebruik van scripts die de reproduceerbaarheid van analyses eenvoudig maken; Diverse bestandsformaten kunnen worden ingelezen door ACL. 12 / 75
13 2.3 Kansen en risico s data analyse Data analyse biedt veel mogelijkheden. Zo kunnen met behulp van data analyse integrale controles worden uitgevoerd, risico s worden gekwantificeerd en controles efficiënter worden gemaakt. Bij accountantscontroles draagt data analyse bij aan een grotere mate van zekerheid doordat er een uitspraak gedaan kan worden over de volledige data in plaats van een beperkte steekproef. Daarbij kan data analyse waarde toevoegen voor de klant zelf. Zo kunnen bijvoorbeeld integriteitproblemen in het systeem worden gesignaleerd of kan data analyse meer inzicht geven in het gebruik van de geautomatiseerde systemen die de bedrijfsprocessen ondersteunen. Een voorbeeld daarvan het analyseren van van het boekingsgedrag in het financiële systeem van een organisatie. Daarentegen zijn er ook risico s bij de toepassing van data analyse te benoemen. Een belangrijke daarvan is dat de dataset niet altijd juist en/of volledig wordt verkregen. Dit is onder andere afhankelijk van de mogelijkheden van de klantsoftware en de database, de kennis ervan en de hoeveelheid data. Om de juistheid en volledigheid van de data te valideren is het daarom belangrijk integriteitscontroles uit te voeren, zoals totaaltellingen en aansluitingen met brongegevens. Een ander risico is het effect op het systeem van de klant wanneer de benodigde data wordt gedownload; in het ergste geval ontstaat een system overflow. De organisatie dient rekening te houden met de impact van de download en indien nodig de download te plannen op een moment dat het systeem weinig wordt gebruikt. Ten slotte kan het dataformaat problemen opleveren. Een voorbeeld: een kommagescheiden bestand bevat een omschrijvingsveld waarin soms ook komma s voorkomen. Hierdoor verschuiven de velden in sommige rijen en is de data niet direct bruikbaar. Ook kunnen ongeldige tekens of corrupte data problemen geven. Een ervaren data analist kan in dergelijke problemen doorgaans wel oplossen, maar dat komt de efficiëntie van de analyse niet ten goede. Wanneer de risico s in ogenschouw worden genomen kan data analyse veel kansen bieden. Dit komt tevens in de literatuur naar voren: [26], [27]. 13 / 75
14 3. Europese aanbestedingen 3.1 Wat zijn Europese aanbestedingsrichtlijnen? De Europese aanbestedingsrichtlijnen houden in dat overheidsopdrachten boven een bepaald drempelbedrag Europees aanbesteed moeten worden. Dit dient een vast onderdeel van het inkoopproces bij overheidsinstellingen te zijn, waarbij meer partijen de gelegenheid krijgen een offerte voor een opdracht aan te dragen. De verkoop gebeurt zoals bij een veiling en de deelnemers zijn niet op de hoogte van elkaars biedingen. Opdrachten met een geschatte waarde boven door de Europese Unie bepaalde drempelbedragen moeten op deze manier worden aanbesteed [5]. Europees aanbesteden is van toepassing op overheidsinstellingen, publiekrechtelijke organisaties en op de nutssector, waaronder energie en openbaar vervoerbedrijven. Een meer gedetailleerd beschreven overzicht van aanbestedende diensten is opgenomen in bijlage A. 3.2 Richtlijnen voor Europese aanbestedingen Er zijn twee Richtlijnen voor Europese aanbestedingen: één voor klassieke overheidsopdrachten (Richtlijn 2004/18/EG) en één voor overheidsopdrachten in de speciale sectoren (Richtlijn 2004/17/EG). De omzettingen naar het Nederlands recht zijn het Besluit aanbestedingsregels voor overheidsopdrachten (Bao) voor de klassieke opdrachten en het Besluit aanbestedingen speciale sectoren (Bass) voor de speciale sectoren (de nutssectoren water en energievoorziening, postdiensten en vervoer) [10]. Het Bao en Bass zijn beiden in juli 2005 in werking getreden. De besluiten bevat regels voor het gunnen van opdrachten voor werken, leveringen en diensten door de overheid en bepaalde bedrijven in de nutssectoren. Het Bao bestaat uit twee paragrafen: Paragraaf 2 bevat regels wat betreft non discriminatie, toekenning van bijzondere of uitsluitende rechten en openbaarheid van vertrouwelijke informatie. Paragraaf 3 bevat regels wat betreft drempelbedragen, deze worden elke twee jaar bijgesteld. De volgende tabel geeft de drempelbedragen voor Bao (excl. BTW): Type Werken Leveringen Centrale overheid Andere aanbestedende diensten Diensten Centrale overheid Andere aanbestedende diensten Paragraaf 4 bevat de uitgesloten opdrachten voor Europees aanbesteden. 14 / 75
15 De volgende tabel geeft voor Bass de drempelbedragen (excl. BTW): Type Werken Leveringen Diensten De definities die bij de drempelwaarden voor werken, leveringen en diensten worden gehanteerd zijn opgenomen in bijlage A. 3.3 Het doel van de Europese aanbestedingsregels Het doel dat de Europese Unie nastreeft met haar Europese aanbestedingsrichtlijnen is het openstellen van de Europese interne markt voor alle bedrijven binnen de Lidstaten van de Unie, ongeacht in welke Lidstaat het bedrijf is gevestigd. Dit dient op een objectieve, non discriminatoire en transparante wijze te gebeuren, zodat geen bedrijven uit de lidstaat zelf worden bevoordeeld. Bij een juiste toepassing van de aanbestedingsregels wordt zowel de concurrentiekracht van het Europese bedrijfsleven als de efficiëntie en de doelmatigheid van de overheidsinkoop bevorderd. Daarnaast zal de investering in de kwaliteit van inkoop en aanbestedingen zich terug verdienen met besparingen. En verder verkleint het de kans op onrechtmatige handelingen van de aanbestedende dienst en de daarmee gepaard gaande risico s. Samengevat is het onderliggende doel van het aanbestedingsrecht [4]: Gelijke behandeling zodat discriminatie wordt uitgesloten. Transparantie om de gevolgde procedure inzichtelijk en controleerbaar te laten zijn. Proportionaliteit zodat de gestelde eisen niet te zwaar zijn in verhouding tot de opdracht. Wederzijdse erkenning waarbij lidstaten van de EU goederen en diensten van ondernemingen uit andere lidstaten ook moeten toelaten. 3.4 Europese aanbestedingen als onderdeel van de accountantscontrole De controle van de bestedingen door de Europese Unie is opgedragen aan de Europese Rekenkamer (ER). De ER werd in 1977 ingesteld om de begroting van de Europese Gemeenschap te controleren, de voorloper van de huidige Europese Unie. De Europese Rekenkamer controleert jaarlijks in hoeverre de rekeningen van de Europese instellingen betrouwbaar zijn en of hun financiële verrichtingen voldoen aan de geldende wet en regelgeving. Daartoe neemt zij in het jaarverslag een betrouwbaarheidsverklaring op, en rapporteert dit aan het Europees Parlement. Het Europees Parlement gebruikt dit rapport om te beoordelen hoe de begroting van de Unie wordt beheerd. De Europese Commissie is in eerste instantie verantwoordelijk voor een ordelijke inrichting van de financiële controle op betalingen en ontvangsten. De normering hiervoor is geregeld in Europese verordeningen. De EC voert de voorgeschreven controles uit met eigen mensen en maakt daarbij gebruik van de werkzaamheden van de overheidscontroleorganen in de lidstaten (de gemeentelijke en departementale auditdiensten) en van openbare accountantskantoren [6]. 15 / 75
16 Sinds maart 2002 is in Nederland de nieuwe Gemeentewet van kracht geworden en het hiermee samenhangende Besluit Accountantscontrole Provincies en Gemeenten (BAPG). Als gevolg hiervan is de accountantscontrole voor provincies en gemeenten in 2004 uitgebreid met de rechtmatigheidscontrole op de naleving van Europese aanbestedingsrichtlijnen voor overheidsopdrachten [12]. Het Platform Rechtmatigheid Provincies en Gemeenten (PRPG) heeft op 1 oktober 2006 een kadernota Rechtmatigheid gepubliceerd. In november 2006 volgde een notitie Fouten en onzekerheden bij de rechtmatigheidscontrole. In de kadernota (in paragraaf 3.2) wordt advies gegeven over de wijze waarop fouten en onzekerheden moeten worden geïnterpreteerd in het rechtmatigheidsoordeel van de accountant. In de notitie van november 2006 is het advies nader uitgewerkt [13]. Naar aanleiding hiervan zal de accountant een controledocument moeten opstellen die opzet, bestaan en werking van de administratieve organisatie en interne controle op dit punt toetst. Op basis van dit controledocument kan er vervolgens beoordeeld worden of een overheidsinstelling het Bao op een correcte manier heeft nageleefd. Als dit niet het geval is kan dit gevolgen hebben voor het rechtmatigheidsoordeel van de accountant en zelfs leiden tot een afkeurend rechtmatigheidsoordeel [3]. 3.5 De accountantscontrole in de praktijk In het kader van de jaarrekeningcontrole toetst de accountant de administratieve organisatie en interne controle (AO/IC) in opzet, bestaan en werking en voert cijferanalyses uit. Deze stappen houden in: [18], [23] 1. Het beoordelen van de opzet van de AO/IC met behulp van questionnaires aan de hand van het organisatieschema, taak en functiebeschrijvingen en inlichtingen van de gecontroleerde. 2. Vaststellen van het bestaan van de AO/IC door middel van proceduretests, waaronder lijncontroles, en waarnemingen ter plaatse. 3. Toetsen van de werking van de AO/IC door: het vaststellen dat intern adequate cijferbeoordelingen plaatsvinden en eventuele opvallende verhoudingen en ontwikkelingen intern afdoende worden geanalyseerd en verklaard, beoordelen (herhalen), gespreid over de controleperiode en mede ter toetsing van de werking van de AO/IC, het uitvoeren van systeemgerichte detailcontroles, ofwel detailcontroles die met name gericht zijn op het toetsen van de werking van de AO/IC(systeemtests), waarnemingen ter plaatse Bij de jaarrekeningcontrole van overheden is een juiste interpretatie van de Europese regelgeving onontbeerlijk. Dit is niet altijd even gemakkelijk. Zo is het is niet altijd eenvoudig om te beoordelen of een instelling al dan niet onder de werking van de Europese richtlijn(en) c.q. het Bao voor overheidsopdrachten valt. Dit is in het bijzonder het geval bij het toepassen van de definitie van de 'publiekrechtelijke instelling'. Voorts is het niet eenvoudig de waarde te bepalen van een voorgenomen opdracht voor werken, leveringen en diensten [3]. 16 / 75
17 In bijlage C staat beschreven hoe de accountant de opzet van de inkooporganisatie beoordeelt. In bijlage D staat beschreven wat een accountant toetst bij het beoordelen van het bestaan en de werking van de inkooporganisatie. Bijlage E bevat een voorbeeld van een controleframework dat hierbij gehanteerd wordt. 3.6 De gevolgen Gevolgen voor de overheidsinstelling Wanneer een gemeente of overheidsinstelling de Europese aanbestedingsrichtlijn voor werken, diensten en/of leveringen in een bepaald jaar of jaren (bij contracten) niet heeft nageleefd, is er sprake van een rechtmatigheidsfout. Gelet op de financiële omvang van een werk, dienst of levering in relatie tot het jaartotaal van de lasten kan dit leiden tot [25]: een accountantsverklaring met beperking (bij een fout tussen de 1% en 3% van de lasten) een afkeurende accountantsverklaring (bij een fout gelijk aan of groter dan 3% van de lasten) Accountantsverklaring met beperking Deze verklaring wordt verstrekt als de accountant een materiële bedenking tegen de jaarrekening heeft of wanneer zich een materiële beperking in de controle voordoet. In het eerste geval worden de woorden met uitzondering van gebruikt, in het tweede geval de woorden onder voorbehoud van [9]. Afkeurende accountantsverklaring Onjuistheden in de jaarrekening kunnen zo wezenlijk zijn dat de accountant tot het oordeel komt dat daarin een misleidend beeld wordt gegeven van de financiële positie en van het resultaat van de entiteit. In dat geval wordt een afkeurende verklaring gegeven. Een jaarrekening waarbij een afkeurende verklaring is gegeven is daarom onvoldoende bruikbaar om inzicht te verkrijgen in het reilen en zeilen van een instantie. De afkeuring kan alleen blijken uit de woorden niet getrouw of niet juist [9]. Naast het risico van het verkrijgen van een beperkende of afkeurende accountantsverklaring kunnen aanbestedende diensten ook andere schade lopen als gevolg van het niet naleven van de Europese richtlijnen voor overheidsopdrachten. De schade kan inhouden schade als gevolg van het stopzetten van de aanbestedingsprocedure (tijd en doelmatigheid) of het betalen van een schadevergoeding (financieel) aan een benadeelde inschrijver of het verkrijgen van een slechte naam in de media (imago) [8]. Daarnaast bestaat het risico om verwikkeld te raken in een rechtszaak met betrekking tot Europese aanbestedingen. Het Europese Hof van Justitie van de EG doet belangrijke uitspraken met betrekking tot de interpretatie van de Europese aanbestedingsregels. In Nederland zien we de laatste jaren dat de hoeveelheid uitspraken van nationale rechters over aanbestedingsgeschillen toeneemt. Deze uitspraken zijn beschikbaar op de website van Europa Decentraal [11]. Ondanks de hierboven genoemde risico s worden de Europese aanbestedingsrichtlijnen in de praktijk niet altijd even goed nageleefd. Er zijn verschillende onderzoeken uitgevoerd naar de oorzaken hiervan. Redenen om niet aan te besteden zijn onder andere dat specifieke kennis ontbreekt, het uitblijven van (financiële) sancties door een gezaghebbende autoriteit en de 17 / 75
Advies commissie BBV aan ministerie van BZK mei 2013. Van een rechtmatigheidsoordeel naar een rechtmatigheidsverantwoording
Van een rechtmatigheidsoordeel naar een rechtmatigheidsverantwoording Samenvatting Mede op verzoek van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft de commissie BBV een onderzoek
Nadere informatieFactsheet 12. Focus op overheidsopdrachten
Factsheet 12 Versie nr. 7 d.d. 13 juli 2017 Inhoudsopgave I. WAT ZIJN OVERHEIDSOPDRACHTEN?... 3 II. NALEVING VAN DE REGELS VOOR OVERHEIDSOPDRACHTEN... 4 III. AANDACHTSPUNTEN... 5 13/07/17 2/6 I. Wat zijn
Nadere informatieControleprotocol subsidies gemeente Alkmaar voor verantwoording subsidies > 250.000
Controleprotocol subsidies gemeente Alkmaar voor verantwoording subsidies > 250.000 1 Algemeen Op grond van de Kaderverordening Subsidieverstrekking van de gemeente Alkmaar kunnen subsidies worden verstrekt.
Nadere informatieControleprotocol jaarrekening 2016
Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1 Wettelijk kader 3 1.2 Doel 4 2. Accountantscontrole 5 2.1 Controle getrouwheid en rechtmatigheid in het algemeen 5 2.2 Controle rechtmatigheid in het bijzonder 5 2.3 Controletoleranties
Nadere informatieControleprotocol Jaarrekening Gemeente De Bilt 2014
Behoort bij raadsbesluit d.d. 29 januari 2015 tot vaststelling van het 'Controleprotocol 2014'. Controleprotocol Jaarrekening 2014 Inhoudsopgave 1. Samenvatting... 3 2. Inleiding... 3 2.1 Doelstelling...
Nadere informatieControle protocol Stichting De Friesland
Controle protocol Stichting De Friesland 1. Doelstelling Stichting De Friesland heeft van de Belastingdienst de ANBI (algemeen nut beogende instelling) verkregen. Ten aanzien van de verantwoording van
Nadere informatieINTERN CONTROLEPLAN 2014 Rechtmatigheid Gemeente Marum
INTERN CONTROLEPLAN 2014 Rechtmatigheid Gemeente Marum 2 Controleplan rechtmatigheid gemeente Marum 2014 Inhoud 1 Inleiding... 5 2 Controleaanpak... 6 2.1 Uitgangspunten voor de controle... 6 2.1.1 Te
Nadere informatieInleiding en algemeen
I Inleiding en algemeen 1 Inleiding en omschrijving aanbestedingsrecht Aanbestedingsrecht Het aanbestedingsrecht is enerzijds een onderdeel van het economisch ordeningsrecht, wat op zijn beurt valt onder
Nadere informatieEisen conform artikel 10 inzake aanbesteding en marktconformiteit. Inkoop en aanbesteding. Marktconformiteit
Bijlage 2 Behorend bij artikel 10, vijfde lid van de Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 5 maart 2006, nr. PO/ZO-2006/10847, houdende voorschriften van OCW inzake dagarrangementen
Nadere informatieCONTROLEPROTOCOL VOOR DE ACCOUNTANTSCONTROLE OP DE JAARREKENING 2016 VAN DE GEMEENTE TEN BOER.
CONTROLEPROTOCOL VOOR DE ACCOUNTANTSCONTROLE OP DE JAARREKENING 2016 VAN DE GEMEENTE TEN BOER. --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nadere informatieControleprotocol gemeente Coevorden
Controleprotocol gemeente Coevorden Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Vaststelling Controleprotocol 3 3 Wettelijk kader 3 4 Goedkeurings- en rapporteringstolerantie 3 4.1 Goedkeuringstolerantie 4 4.2 Rapporteringstolerantie
Nadere informatieGeachte leden van de rekeningencommissie,
Postbus 202 1000 AE Amsterdam Gemeente Amsterdam T.a.v. de Rekeningencommissie Postbus 202 1000AE Amsterdam datum 9 juni 2016 ons kenmerk RA_16_122 behandeld door A. Kok onderwerp Toezicht op ACAM bijlage
Nadere informatieControle protocol. 1 Doelstelling. 2 Eisen en aanwijzingen. 3 Toleranties en gewenste zekerheid
Controle protocol 1 Doelstelling Het CZ Fonds moet voldoen aan de eisen van het convenant vastgelegd in 1998 tussen Zorgverzekeraars Nederland en de overheid van de Besteding Reserves Voormalige Vrijwillige
Nadere informatieMEMO AAN DE GEMEENTERAAD
MEMO AAN DE GEMEENTERAAD Aan T.a.v. Datum Betreft Van Ons kenmerk CC De gemeenteraad - 23 maart 2012 Interim-controle 2011 Deloitte Het college 112623 Paraaf Datum Controller RP 22-3-2012 Directie Geachte
Nadere informatieReglement voor aanbestedingen van de gemeente Ferwerderadiel 2010
Reglement voor aanbestedingen van de gemeente Ferwerderadiel 2010 Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Ferwerderadiel; overwegende dat: - de gemeente een groot aantal taken tijdelijk
Nadere informatieControleprotocol voor de jaarrekening Getrouwheid en rechtmatigheid. Gemeente IJsselstein
Controleprotocol voor de jaarrekening Getrouwheid en rechtmatigheid Gemeente IJsselstein INHOUD 1. INLEIDING... 3 2. ALGEMENE UITGANGSPUNTEN CONTROLE... 4 3. GOEDKEURINGS- EN RAPPORTERINGSTOLERANTIES...
Nadere informatieVerordening 217 Concept aangeboden aan de Provinciale Staten
Verordening 217 Concept aangeboden aan de Provinciale Staten Controleverordening Randstedelijke Rekenkamer De Randstedelijke Rekenkamer besluit: overwegende dat: op grond van de wet van 2 juli 2003, Stb.
Nadere informatieInkoopbeleid. Inkoopproces. Datum: Datum:
Inkoopbeleid en Inkoopproces Akkoord bestuur: Akkoord ALV: Datum: 16-1-18 Datum: 8-2-18 Inhoudsopgave Hoofdstuk Pagina 1 Inkoopbeleid van het SWV 2 2 Inkoopproces binnen het SWV 3 3 Inkoopproces wie doet
Nadere informatieInkoop- en Aanbestedingsbeleid Samenwerkingsverband Oost-Achterhoek
1 Inkoop- en Aanbestedingsbeleid Samenwerkingsverband Oost-Achterhoek Hoofdstuk 1 Inleiding Bij het inkopen en aanbesteden door de overheid worden publieke gelden aangewend. Hierop rust de verantwoordelijkheid
Nadere informatieControleprotocol jaarrekening gemeente Heerenveen
gemeente Heerenveen Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 1.1 Wettelijk kader... 3 1.2 Doel... 4 2 Accountantscontrole... 5 2.1 Controle getrouwheid en rechtmatigheid in het algemeen... 5 2.2 Controle rechtmatigheid
Nadere informatieProvinciale Normenkader Rechtmatigheid 2015(aangepast)
Provinciale Normenkader Rechtmatigheid 2015(aangepast) Inleiding Met ingang van 2004 moeten alle provinciale jaarrekeningen worden voorzien van een accountantsverklaring met betrekking tot de financiële
Nadere informatieControleprotocol specifieke maatregelen AMIF en ISF
Controleprotocol specifieke maatregelen AMIF en ISF 2014-2020 Versie 1.0 Datum 15 maart 2018 Status Definitief Afzendgegevens Contactpersoon Auteurs Directoraat-Generaal Migratie Directie Regie Migratieketen
Nadere informatieControleprotocol voor de accountantscontrole op de jaarstukken 2015 van de gemeente Velsen
Controleprotocol voor de accountantscontrole op de jaarstukken 2015 van de gemeente Velsen Inleiding Jaarlijks dienen de accountants van gemeenten op grond van artikel 213 van de Gemeentewet behalve een
Nadere informatieInkoop- en aanbestedingsbesluit gemeente Overbetuwe 2007
Onderwerp: Inkoop- en aanbestedingsbesluit gemeente Overbetuwe 2007 Burgemeester en wethouders van de gemeente Overbetuwe; gelet op artikel 13a van de Financiële Verordening Overbetuwe; b e s l u i t e
Nadere informatieControleprotocol Het Waterschapshuis vanaf boekjaar 2013
Controleprotocol Het Waterschapshuis vanaf boekjaar 2013 Versie 1.1 21 mei 2013 Adrie-Jan de Korte Kenmerk: V0050/H1516 Inhoud 1. Inleiding 3 1.1 Doelstelling 3 1.2 Wettelijk kader 3 2. Algemene uitgangspunten
Nadere informatieControleprotocol. Accountantscontrole Jaarrekening Gemeente Berkelland Bijlage 1. Versie juni 2014 Controleprotocol pagina 1 van 9
Controleprotocol Accountantscontrole Jaarrekening 2014 Controleprotocol pagina 1 van 9 Algemeen Doelstelling In dit controleprotocol staat waaraan de accountant zich moet houden bij de accountantscontrole.
Nadere informatieMet veel belangstelling heeft SRA-Bureau Vaktechniek kennisgenomen van het consultatiedocument NBA Handreiking 1141 Data-analyse bij de controle.
NBA Het Bestuur Postbus 7984 1008 AD Amsterdam Consultatie-wet-en-regelgeving@nba.nl Betreft: Reactie op Consultatie Handreiking 1141 Nieuwegein, 14 september 2018 Geachte collegae, Met veel belangstelling
Nadere informatiePlan van aanpak Aanbesteding Accountantscontrole
Plan van aanpak Aanbesteding Accountantscontrole Bij de aanbesteding van de accountantsdienstverlening zijn de volgende zaken van belang, die voorafgaand aan de eerste externe procedurestap helemaal helder
Nadere informatieCONTROLEPROTOCOL VOOR DE ACCOUNTANTSCONTROLE OBJECT VAN CONTROLE: JAARREKENING 2014 EN 2015
CONTROLEPROTOCOL VOOR DE ACCOUNTANTSCONTROLE OBJECT VAN CONTROLE: JAARREKENING 2014 EN 2015 Voor de gemeenten Tubbergen, Dinkelland en het Openbaar lichaam Noaberkracht Dinkelland Tubbergen September 2014
Nadere informatieDeloitte. Openbaar Lichaam Afvalstoffenverwijdering Zeeland. Rapport van bevindingen voor het boekjaar eindigend op 31 december 2014.
Deloitte Accountants B.V. Park Veidzigt 25 4336 DR Middelburg Postbus 7056 4330 GB Middelburg Nederland Tel: 088 288 2888 Fax 088 288 9895 www.deloitte.n1 Openbaar Lichaam Afvalstoffenverwijdering Zeeland
Nadere informatieControleprotocol provincie Utrecht
Controleprotocol provincie Utrecht Controleprotocol voor de accountantscontrole bij door de provincie Utrecht gesubsidieerde instellingen Januari 2010 Controleprotocol provincie Utrecht 1 van 7 Controleprotocol
Nadere informatieDe accountant, een bondgenoot?
De accountant, een bondgenoot? Inkoop en aanbesteding Rotterdam 27 mei 2010 Drs. R.M.J. van Vugt RA Agenda stellingen 1. Rechtmatigheid 2. Wat toetst de accountant? 3. Hoe wegen omissies mee? 4. In de
Nadere informatieVan bestellen naar inkopen
Van bestellen naar inkopen onderzoek naar de inkoopfunctie bij de gemeente Doetinchem verkorte versie Onderzoeksgegevens, bevindingen en aanbevelingen van de Rekenkamercommissie Doetinchem oktober 2005
Nadere informatie: Controleprotocol voor de accountantscontrole inclusief normenkader
Agendapunt 5 algemeen bestuur Onderwerp : Controleprotocol voor de accountantscontrole inclusief normenkader Datum : 14 februari 2018 Opsteller Behandeling DSO : Jan de Jonge : n.v.t. Bijlage(n) : Samenvatting
Nadere informatieControle- en rapportageprotocol Tijdelijke stimuleringsregeling SUWI- Bedrijfsverzamelgebouw 2002
Controle- en rapportageprotocol Tijdelijke stimuleringsregeling SUWI- Bedrijfsverzamelgebouw 2002 1 ALGEMEEN 1.1 Doel en reikwijdte van het controle- en rapportageprotocol Dit controle- en rapportageprotocol
Nadere informatie1 Inleiding. 2 Doel protocol. 3 Rechtmatigheid
1 Inleiding Vanaf de jaarrekening 2004 is de accountantsverklaring uitgebreid met een oordeel over de rechtmatigheid. De accountant kijkt niet alleen naar het getrouwe beeld, maar ook of baten, lasten
Nadere informatieInhoud 1. Inleiding Gemeentelijke doelen
Dit inkoopbeleid is op 25 april 2013 vastgesteld door de gemeenteraad van de gemeente Meppel en heeft zowel interne als, na openbaarmaking en inwerkingtreding daarvan, externe werking. Inhoud 1.. Inleiding
Nadere informatieControleprotocol voor de jaarrekening Getrouwheid en rechtmatigheid
Controleprotocol voor de jaarrekening Getrouwheid en rechtmatigheid INHOUD 1. INLEIDING... 3 2. ALGEMENE UITGANGSPUNTEN CONTROLE... 4 3. GOEDKEURINGS- EN RAPPORTERINGSTOLERANTIES... 5 4. RECHTMATIGHEID...
Nadere informatieControleprotocol Werkorganisatie Duivenvoorde
Controleprotocol Werkorganisatie Duivenvoorde Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Doelstelling... 3 3. Wettelijk kader... 3 4. Algemene uitgangspunten voor de controle (getrouwheid en rechtmatigheid)... 3 4.1
Nadere informatieControleverordening gemeente Papendrecht 2015
Controleverordening gemeente Papendrecht 2015 Verordening voor de controle op het financieel beheer en op de inrichting van de financiële organisatie van de gemeente Papendrecht Inhoudsopgave Controleverordening
Nadere informatieProvinciale Staten VOORBLAD
VOORBLAD Onderwerp Aanwijzen accountant voor de verslagjaren 2013-2016 SIS-nummer Agendering (advies Griffie) PS2013-99 Commissie AFW 6 februari 2013 Provinciale Staten 13 februari 2013 Behandelwijze x
Nadere informatieSiSa cursus 2013. Gemeente en accountant. 21 november 2013
SiSa cursus 2013 Gemeente en Welkom Even voorstellen EY: Stefan Tetteroo RA Page 1 Agenda Doelstelling Accountant en gemeente Onze visie inzake de betrokken actoren Coördinatie- en controlefunctie binnen
Nadere informatieCONTROLEPROTOCOL MEERJARIGE SUBSIDIES AFK KUNSTENPLANPERIODE
CONTROLEPROTOCOL MEERJARIGE SUBSIDIES AFK KUNSTENPLANPERIODE 2017-2020 Dit controleprotocol is opgesteld ten behoeve van de accountantscontrole van de financiële verantwoording van de subsidie die in het
Nadere informatieControleprotocol Multidisciplinaire zorg 2016
Controleprotocol Multidisciplinaire zorg 2016 1 Doelstelling In het kader van de NZa-beleidsregel BR/REG-17171 Huisartsenzorg en multidisciplinaire zorg heeft CZ voor de jaren 2015 en 2016 overeenkomsten
Nadere informatieAanbestedingen zo zit dat!
D A T U M 17-2-2009 P A G I N A 0 White paper Serie Acquisitie in Re-integratie deel 3 Aanbestedingen zo zit dat! Versie december 2008 D A T U M 17-2-2009 P A G I N A 1 Wat kunt u er wel en niet van verwachten?
Nadere informatieVersiegeschiedenis. Vaststelling door Raad van Bestuur 13 mei 2013.
Inkoopbeleid 2013 Versiegeschiedenis Vaststelling door Raad van Bestuur 13 mei 2013. Goedkeuring van Actualisatie artikel 4.3 Actualisatie artikel 4.4 Toevoegen bijlage 7.1. 29 januari 2014. Samenvatting
Nadere informatieCopro 16105C. Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Mededeling GMO Groenten en fruit : WAP 2014 bijlage III
Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Mededeling GMO Groenten en fruit 2016-9: WAP 2014 bijlage III Richtlijnen accountantscontrole waarde afgezette productie 2014 ten behoeve van het operationeel programma,
Nadere informatieAlgemene toelichting Intern controleplan 2012
Algemene toelichting Intern controleplan 2012 Inhoudsopgave: 1. Algemeen 3 2. Uitgangspunten interne controleplan 2012 3 2.1 Waarom een intern controleplan? 3 2.2 Controleaanpak 3 2.3 Uitvoering van de
Nadere informatieControleprotocol. voor Wlz-uitvoerders die als zorgkantoor zijn aangewezen. opgave van pgb-beschikkingen over 2015
Controleprotocol voor Wlz-uitvoerders die als zorgkantoor zijn aangewezen opgave van pgb-beschikkingen over 2015 Versie 1, juli 2016 2 Controleprotocol opgave van pgb-bschikkingen over 2015 Inhoud Inleiding
Nadere informatieInkoopbeleid 2015 Versiegeschiedenis
Inkoopbeleid 2015 Versiegeschiedenis Vaststelling door Raad van Bestuur 21 december 2015. Samenvatting 1. Het inkoopbeleid is een raamwerk met handelingskaders... 3 1.1 Het doel van het inkoopbeleid is
Nadere informatieControleprotocol voor de accountantscontrole op de jaarrekening 2009 van Waterschap Rivierenland
CVDR Officiële uitgave van Waterschap Rivierenland. Nr. CVDR272110_2 9 februari 2016 Controleprotocol voor de accountantscontrole op de jaarrekening 2009 van Waterschap Rivierenland Inhoudsopgave 1. Inleiding
Nadere informatieKadernota accountantscontrole jaarrekening Gemeenschappelijke Regeling Jeugdhulp Rijnmond 2015 e.v.
AB Jeugdhulp Rijnmond 23 april 2015 bijlage 1 bij agp 11 Kadernota accountantscontrole jaarrekening Gemeenschappelijke Regeling Jeugdhulp Rijnmond 2015 e.v. 1 1. Inleiding ln het Besluit Accountantscontrole
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 32 768 Implementatie van richtlijn nr. 2009/81/EG van het Europees Parlement en de Raad van 13 juli 2009 betreffende de coördinatie van de procedures
Nadere informatieInkoop- & Aanbestedingsbeleid. Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting
Inkoop- & Aanbestedingsbeleid Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting 1 INLEIDING De SEV stimuleert de ontwikkeling van praktische, innovatieve oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken op het gebied
Nadere informatieMasterclass Communicatie & acquisitie voor, tijdens en na een aanbesteding
Masterclass Communicatie & acquisitie voor, tijdens en na een aanbesteding Berenschot Johan Stuiver Martijn Röfekamp Hanzehogeschool Groningen Geke Werkman-Bouwkamp Marius van der Woude Gert Walhof Groningen,
Nadere informatieKies voor de kansen!'
Workshop aanbesteden Kies voor de kansen!' Het inkopersperspectief belicht Drs. Joep Steffes Purmerend 25 september 2009 Ter introductie Drs. Joep Steffes Ondernemende MKB-er, medeoprichter en voorheen
Nadere informatieDeze centrale vraag leidt tot de volgende deelvragen, die in het onderzoek beantwoord zullen worden.
Aan: Gemeenteraad van Druten Druten, 27 juli 2015 Geachte voorzitter en leden van de gemeenteraad, In de eerste rekenkamerbrief van 2015 komt inkoop en aanbesteding aan bod. Dit onderwerp heeft grote relevantie,
Nadere informatieL 120/20 Publicatieblad van de Europese Unie 7.5.2008 AANBEVELINGEN COMMISSIE
L 120/20 Publicatieblad van de Europese Unie 7.5.2008 AANBEVELINGEN COMMISSIE AANBEVELING VAN DE COMMISSIE van 6 mei 2008 inzake de externe kwaliteitsborging voor wettelijke auditors en auditkantoren die
Nadere informatieDeloitte Ernst & Young PwC
Raadsvoorstel Raadsagenda : 24 september 2009 Agenda nr. : 1 Onderwerp: Aanbesteding accountant 2009-2012 Voorgestelde beslissing: 1. Ernst & Young aan te stellen als accountant vanaf het boekjaar 2009,
Nadere informatieAGENDAPUNT voor burgemeester en wethouders
AGENDAPUNT voor burgemeester en wethouders Nummer: Datum vergadering: 16-08-2005 Onderwerp: Vaststellen protocol voor de accountantscontrole 2005. Conceptbesluit: De raad in zijn vergadering van 20 september
Nadere informatieControle bij de Geautoriseerde Marktdeelnemers (AEO) met behulp van statistische steekproeven.
Controle bij de Geautoriseerde Marktdeelnemers (AEO) met behulp van statistische steekproeven. Wat is goed genoeg? Verhandeling in het kader van de Europese Fiscale Studie TopMaster Douane Auteur: W.F.A.
Nadere informatieGrip op fiscale risico s
Grip op fiscale risico s Wat is een Tax Control Framework? Een Tax Control Framework (TCF) is een instrument van interne beheersing, specifiek gericht op de fiscale functie binnen een organisatie. Een
Nadere informatieDeelplan IC Investeringen en kredieten 2014. Gemeente Lingewaard
Deelplan IC Investeringen en kredieten 2014 Gemeente Lingewaard Inhoudsopgave 1. Aanleiding 2 2. Structureel / incidenteel 2 3. Opdrachtgever 2 4. Opdrachtnemer 2 5. Relevante wet- en regelgeving 2 6.
Nadere informatieControleprotocol Subsidies Stimuleringsfonds Creatieve Industrie
Controleprotocol Subsidies Stimuleringsfonds Creatieve Industrie 2013-2016 Inhoudsopgave 1 Algemene uitgangspunten 3 1.1 Doel van het controleprotocol 3 1.2 Wettelijk kader 3 1.3 Accountantsproducten 3
Nadere informatieNBC Audit Services BV NBC Van Roemburg & Partners BV Data analyse. Drs. Ing. Niels Bond RE 11 maart 2015
NBC Audit Services BV NBC Van Roemburg & Partners BV Data analyse Drs. Ing. Niels Bond RE 11 maart 2015 Agenda NBC Voordelen en gebruik data analyse Gebruik auditfile Data analyse tool (ACL) vs Excel Stappenplan
Nadere informatieObject van controle is de jaarrekening 2013. Tevens geeft de accountant aan of het jaarverslag met de jaarrekening verenigbaar is.
CONTROLEPROTOCOL VOOR DE ACCOUNTANTSCONTROLE OP DE JAARREKENING 2013 VAN DE GEMEENTE KRIMPEN AAN DEN IJSSEL 1. Inleiding Bij besluit van 06 november 2003 heeft de gemeenteraad Deloitte Accountants aangewezen
Nadere informatieVOORSTEL AB AGENDAPUNT :
VOORSTEL AB AGENDAPUNT : PORTEFEUILLEHOUDER : Auditcommissie AB CATEGORIE : A-STUK (Afdoeningsstuk) VERGADERING D.D. : 30 september 2014 NUMMER : SEC//AKS/PvL/8375 OPSTELLER : P. van der Loo, 0522-276709
Nadere informatieCONTROLEPROTOCOL PROJECTSUBSIDIE IN HET KADER VAN DE DEELREGELING CULTUUREDUCATIE MET KWALITEIT IN HET PRIMAIR ONDERWIJS FONDS VOOR
CONTROLEPROTOCOL PROJECTSUBSIDIE IN HET KADER VAN DE DEELREGELING CULTUUREDUCATIE MET KWALITEIT IN HET PRIMAIR ONDERWIJS FONDS VOOR CULTUURPARTICIPATIE 2013 2016 2013-2016 Aangepaste versie februari 2015,
Nadere informatieArtikel 1. Definities
Pagina 1 van 5 Artikel 1. Definities Onder a van dit artikel wordt aangegeven wat daarin wordt verstaan onder het begrip accountant. Een bevoegd account voor de controle van de gemeentelijke jaarrekening
Nadere informatieBijlage 2: Controleprotocol Algemene Subsidieverordening Lansingerland 2018
Bijlage 2: Controleprotocol Algemene Subsidieverordening Lansingerland 2018 Inhoud 1 Algemeen 21 1.1 Doel 21 1.2 Normenkader 22 1.3 Procedure 22 1.4 Definities 22 2 Onderzoeksaanpak 24 2.1 Algemeen 24
Nadere informatiecategorie/agendanr. stuknr. B. en W RA A 11 09/281 låçéêïéêéw= Inkoopvoorstellen inzake investeringsversnellingen economische crisis
o~~çëîççêëíéä= låçéêïéêéw= Inkoopvoorstellen inzake investeringsversnellingen economische crisis Portefeuillehouder: J. Kuper Dienst Ondersteuning CJZ-Juridische zaken F.J. Esendam, telefoon ((0591)68
Nadere informatieAfstudeerscriptie: Computer-assisted audit techniques (CAATs)
Afstudeerscriptie: Computer-assisted audit techniques (CAATs) Afstudeerscriptie Definitieve versie 5 juni 2008 Hugo de Vries, hugo@hugodevries.eu; Studentnummer: 9981236 Teamnummer: 831 Vrije Universiteit
Nadere informatieControleprotocol voor de accountantscontrole op de jaarrekening van de gemeente Mill en Sint Hubert
Controleprotocol voor de accountantscontrole op de jaarrekening 2014-2017 van de gemeente Mill en Sint Hubert 1. Inleiding Bij besluit van 12 juni 2014 heeft de gemeenteraad Deloitte accountants opdracht
Nadere informatie\ Raadsvoorstel Zaak 13971
\ Raadsvoorstel Zaak 13971 Onderwerp: Nota Inkoopbeleid gemeente Voerendaal 2015 heid: Portefeuillehouder: Wethouder Leunissen Datum Raad: 18-12-14 Nummer: 2014/13/ \ Samenvatting In mei 2012 is de Nota
Nadere informatieNota Inkoopbeleid gemeente Den Helder 2015 Vastgesteld door de Raad op 16 november 2015
Nota Inkoopbeleid gemeente Den Helder 2015 Vastgesteld door de Raad op 16 november 2015 Concernstaf, Team FIJZ ID15.01385 1 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 1.1 Doelstellingen van het inkoopbeleid... 3 1.2
Nadere informatie2 Algemene uitgangspunten voor de controle (getrouwheid én rechtmatigheid)
Controleprotocol voor de accountantscontrole 2013 van de gemeente Sliedrecht 1. Inleiding Voor het jaar 2013 heeft de gemeenteraad aan Deloitte Accountants B.V. opdracht verstrekt om de accountantscontrole
Nadere informatieDe accountant een stap vóór
De accountant een stap vóór Drs. J. (Jan) de Groot RA MPA, 6 juni 2014 Accountantscontrole Een controleverklaring is een scherpe foto van een mistige situatie Meerkeuzevraag Vrij naar Marcel van Dam Als
Nadere informatieCONTROLEPROTOCOL. voor de accountantscontrole op de jaarrekening 2010 van de gemeente Leeuwarderadeel
CONTROLEPROTOCOL voor de accountantscontrole op de jaarrekening 2010 van de gemeente Leeuwarderadeel Middelen Februari 2011 Inhoudsopgave 1. Inleiding...3 1.1 Doelstelling...3 1.2 Wettelijk kader...3 2.
Nadere informatieDocument:13IT Controleprotocol voor de accountantscontrole op de jaarrekening van het Waterschap Brabantse Delta
Document:13IT021860 Controleprotocol voor de accountantscontrole op de jaarrekening van het Waterschap Brabantse Delta vanaf jaarrekening 2013 Inhoudsopgave 1 Inleiding...3 1.1 Algemeen...3 1.2 Doelstelling...3
Nadere informatieInkoopbeleid Gemeente Uden 2013
Inkoopbeleid Gemeente Uden 2013 28-08-2013 INKOOPBELEID GEMEENTE UDEN 2013 PAGINA 1 28-08-2013 INKOOPBELEID GEMEENTE UDEN 2013 PAGINA 2 Inhoudsopgave Inhoud Inhoudsopgave... 3 Inleiding... 4 1. Doelstellingen
Nadere informatieVoortgangsrapportage
Rechtmatigheid Wat hebben we bereikt? Voortgangsrapportage Rechtmatigheid Stand van zaken per 1 juli Behoort bij brief met kenmerk - 50651 Voortgangsrapportage Rechtmatigheid, juli 1 FASE 1 WET EN REGELGEVING
Nadere informatieControleverordening gemeente Wijk bij Duurstede
Controleverordening gemeente Wijk bij Duurstede 2006 Gegevens van de regeling Overheidsorganisatie: Officiële naam regeling: Citeertitel: Vastgesteld door: Onderwerp: Deze versie is geldig tot(als de vervaldatum
Nadere informatieDe Rekenkamer is verder nagegaan of de verantwoording van de verschuldigde vergoeding over 2011, 2012 en 2013 volledig is.
1 Managementsamenvatting De managementsamenvatting is geschreven in het Nederlands en het Papiamentu. De Rekenkamer wil hiermee bereiken dat meer mensen kennis kunnen nemen van de inhoud van het rapport.
Nadere informatieDeelplan IC Treasury 2014. Gemeente Lingewaard
Deelplan IC Treasury 2014 Gemeente Lingewaard 1 Inhoudsopgave 1. Aanleiding 3 2. Structureel / incidenteel 3 3. Opdrachtgever 3 4. Opdrachtnemer 3 5. Relevante wet- en regelgeving 3 6. Rapportage 4 7.
Nadere informatiePlan van aanpak accountantscontrole 2015 gemeente Woudrichem. Woudrichem 22 september 2015 Rein-Aart van Vugt Dennis van Vollevelde
Plan van aanpak accountantscontrole 2015 gemeente Woudrichem Woudrichem Rein-Aart van Vugt Dennis van Vollevelde Aanscherping vereisten accountantscontrole: ontwikkelingen vanaf 2014 Meer focus op IT-omgeving
Nadere informatieWerkgroep Decentrale Overheden (WGDO) Betreft: Evaluatie uitkomsten PGB 2017 (tbv accountants) Datum: 1 december 2017
Notitie Van: Werkgroep Decentrale Overheden (WGDO) Betreft: Evaluatie uitkomsten PGB 2017 (tbv accountants) Datum: 1 december 2017 De NBA heeft op 21 juni 2016 NBA Alert 39 Sociaal Domein gepubliceerd.
Nadere informatie9. Workshop Basiskennis aanbesteden: Meervoudig- en enkelvoudig onderhands procedures
9. Workshop Basiskennis aanbesteden: Meervoudig- en enkelvoudig onderhands procedures 12-02-2015 Nikoletta Nemeth De workshop In de aanbestedingswet 2012 worden striktere eisen gesteld aan meervoudig-
Nadere informatieVERSLAG (2016/C 449/23)
C 449/128 NL Publicatieblad van de Europese Unie 1.12.2016 VERSLAG over de jaarrekening van het Europees Waarnemingscentrum voor drugs en drugsverslaving betreffende het begrotingsjaar 2015 vergezeld van
Nadere informatieRapport bij de jaarstukken 2007 provincies Noord-Brabant en Limburg
Startnotitie Rapport bij de jaarstukken 2007 provincies Noord-Brabant en Limburg 1 Aanleiding voor het onderzoek In de jaarrekening en het jaarverslag leggen Gedeputeerde Staten jaarlijks verantwoording
Nadere informatieCONTROLEPROTOCOL Subsidieprogramma Transitie II en Pieken
CONTROLEPROTOCOL Subsidieprogramma Transitie II en Pieken Voor de huisaccountant van de begunstigde voor de controle van het vaststellingsformulier voor definitieve vaststelling van subsidies uit de tenders
Nadere informatieVoorstel aan college van Burgemeester en Wethouders
Openbaar Registratienummer: 212560 Datum voorstel: 13 mei 2016 Niet openbaar Portefeuillehouder: De heer P. Lucassen Afdeling: BV Finance & Control Agendapunt 2 Onderwerp/Titel: Verslag interne controle
Nadere informatieIntern controleplan gemeente Venray. Boekjaar 2011
Intern controleplan gemeente Venray Boekjaar 2011 Een onderzoeksplan om verder in control te komen Nicole Peeters Trifunovski en Henk Mijnster, adviseurs AO/IC gemeente Venray ICP 2011DEF Pagina 1 van
Nadere informatieHellendoom. Aan de raad. III II III IIII IIII III III II (code voor postverwerking)
Punt 11. : Controleprotocol jaarrekeningen G 6 m 6 6 R T 6 2011 tot en met 2014 _- sa. Hellendoom Aan de raad Samenvatting: De accountant geeft bij de jaarrekening een controleverklaring af waarin zowel
Nadere informatieControleprotocol 2009 Waterschap Peel en Maasvallei
Controleprotocol 2009 Waterschap Peel en Maasvallei voor de accountantscontrole op de jaarrekening Opgesteld door: Lando Welters, adviseur planning en control, Waterschap Peel en Maasvallei Versie: Algemeen
Nadere informatieHet algemeen bestuur van het stadsgewest Haaglanden,
Het algemeen bestuur van het stadsgewest Haaglanden, gezien het voorstel van het dagelijks bestuur d.d. 16 februari 2005, gelet op artikel 213 van de Gemeentewet, BESLUIT: vast te stellen de bijgevoegde:
Nadere informatieControleprotocol Subsidies Gemeente Zeist 2009
Copro 9220 Controleprotocol Subsidies Gemeente Zeist 2009 Dit protocol treedt in werking op: 16 december 2009 Dit protocol is niet van toepassing op subsidies verleend voor het jaar 2009 of eerder Dit
Nadere informatieOpinie inzake HvJ EG 21 februari 2008, zaak C-412/04 (Commissie-Italië)
Opinie inzake HvJ EG 21 februari 2008, zaak C-412/04 (Commissie-Italië) De artikelen 43 EG en 49 EG leggen overigens geen algemene verplichting tot gelijke behandeling op, maar een verbod van discriminatie
Nadere informatieVERVOLG VAN HET ONDERZOEK NAAR DE NALEVING VAN DE DECLARATIEVOORSCHRIFTEN DOOR BESTUURDERS IN HET HOGER ONDERWIJS VERTROUWEN OP ZELFREINIGEND VERMOGEN
VERVOLG VAN HET ONDERZOEK NAAR DE NALEVING VAN DE DECLARATIEVOORSCHRIFTEN DOOR BESTUURDERS IN HET HOGER ONDERWIJS VERTROUWEN OP ZELFREINIGEND VERMOGEN Utrecht, augustus 2016 Kenmerk: 4890765 Voorwoord
Nadere informatieControleprotocol voor de accountantscontrole op de jaarstukken 2015 van de gemeente Purmerend
Controleprotocol voor de accountantscontrole op de jaarstukken 2015 van de gemeente Purmerend Inhoud 1. Inleiding... 1 1.1 Doelstelling... 1 1.2 Wettelijk kader... 1 1.3 Procedure... 2 2 Algemene uitgangspunten
Nadere informatie