Foreest Medical School

Transcriptie

1 MCA Gemini Groep Foreest Medical School jaarverslag

2 Foreest Medical School jaarverslag

3 2 3 Vooruitzien in vertrouwen Inhoud Traditiegetrouw blikken we in dit jaarverslag terug op de twee jaren die achter ons liggen. Het waren niet de gemakkelijkste jaren uit ons bestaan. Toch mogen we met vreugde en voldoening constateren dat er weer veel tot stand is gebracht. De komst van de VIP, onze eigen verpleegkundeopleiding in de praktijk, is een van de hoogtepunten. Inleiding 2 Algemeen 4 De VIP is buitengewoon goed ontvangen, zowel in huis als daarbuiten. Wat u hier samen met het ROC hebt neergezet, kan voor meerdere sectoren als voorbeeld dienen, zei gedeputeerde Jan van Run bij de start. Minstens zo belangrijk vinden we de uitspraak van VIP-studente Denise: De opleiding overtreft mijn verwachtingen. (blz. 32 e.v.). De nieuwe masteropleiding geneeskunde die we sinds 2008 samen met VUmc en de andere samenwerkingspartners gestalte geven, is een succes. Nu de eerste cyclus is voltooid, blijkt dat we de studenten aan ons weten te binden: een verrassend aantal semi-artsen keert in MCA terug als anios of aios (blz. 20 e.v.). In het kader van Zeggen wat je doet en doen wat je zegt is in eigen huis een instrument ontwikkeld om de interne kwaliteit van de medische vervolgopleiding te bewaken en te borgen: de IQradar. Ook andere ziekenhuizen hebben al belangstelling getoond voor onze kwaliteitsmeter (blz. 28 e.v.). De gevolgen van het binnen de MCA Gemini Groep ingezette bezuinigingstraject zijn ook aan ons niet voorbij gegaan. Desondanks zijn we erin geslaagd die kwaliteit te blijven bieden die men van ons verwacht. Dat vertrouwen zullen we ook in de komende jaren niet beschamen. Ook in de geneeskundeopleidingen zijn veranderingen op komst. De vervolgopleidingen moeten verkorten, het laatste jaar van de masteropleiding wordt een schakeljaar. Dit zal van ons creativiteit en flexibiliteit vragen. Net zoals onze verpleegkundige studenten willen we de masterstudenten en de arts-assistenten in opleiding tot specialist de ruimte bieden om te kunnen leren. Ontspannen en in vertrouwen op ons, hun eigen mogelijkheden en een goede toekomst. Als MGG-organisatie staan we voor nieuwbouw van een regionaal topklinisch interventiecentrum in Heerhugowaard. Dit betekent dat we op termijn op meerdere locaties tegelijk in Alkmaar, Den Helder en Heerhugowaard zullen opleiden. Op kortere termijn, namelijk al in 2015, worden we weer langs de meetlat gelegd in het kader van ons lidmaatschap van de Samenwerkende Topklinische Opleidingsziekenhuizen (STZ). Uitdagingen genoeg dus. We zien ze met vertrouwen tegemoet. Ook nu de financiën onder druk staan blijven we ons sterk maken voor de kwaliteit van onderwijs en wetenschap. Tenslotte hoeft niet alles geld te kosten. Zo willen we jonge onderzoekers enthousiasmeren voor wetenschappelijk onderzoek door naast de bestaande Pieter van Foreestprijzen een aanmoedigingsprijs in het leven te roepen. U leest er ongetwijfeld meer over in ons volgende jaarverslag. Wetenschap 10 Medische opleiding 20 Verpleegkundig onderwijs 32 Stage-activiteiten 38 Financieel overzicht Bijlagen: Personeelsbestand FMS en organogram 44 Samenstelling commissies 45 Wetenschappelijke publicaties Wetenschappelijke publicaties We weten dat er veel op ons afkomt. De eerste generatie VIPstudenten begint aan het derde en vierde opleidingsjaar, nieuwe generaties treden weer aan. Aan ons de kunst om hen te blijven boeien en hun liefde bij te brengen voor het vak. Met de VAR denken we over de ontwikkeling van de verpleegkundige beroepsprofielen Wat biedt dit aan kansen voor onze regio nu de zorg zo aan verandering onderhevig is? Net als in voorgaande edities vertellen ook in dit jaarverslag medewerkers, studenten, docenten, onderzoekers, commissieleden en artsen hun persoonlijk verhaal. Zij staan symbool voor al die collega s die dag in, dag uit met hart en ziel in de dagelijkse praktijk hun werk doen. Zodat de patiënt kan blijven vertrouwen op kwalitatief goede zorg. Nu en in de toekomst. E. van Soelen directeur Foreest Medical School a.i.

4 4 Algemeen 5 Opleiden in de praktijk Het nieuwe opleiden is competentiegericht onderwijs in de praktijk. Dat geldt niet alleen voor de medische vervolgopleiding, maar ook voor de masterfase. En met de komst van de VIP worden in Medisch Centrum Alkmaar nu ook verpleegkundigen opgeleid in de praktijk. Ze is zichtbaar trots op de nieuwste loot aan de stam van Foreest Medical School: de Verpleegkundeopleiding In de Praktijk (VIP) die na slechts een jaar voorbereiding in september 2012 van start is gegaan. Het is dan ook een innovatieve opleiding die het beste van twee werelden onderwijskundige expertise én ervaring in de klinische praktijk in zich verenigt. Het idee ervoor is geboren uit het succes van de eerder geïntroduceerde masterfase van de geneeskundeopleiding, vertelt Marina Eckenhausen, directeur van Foreest Medical School. Wat goed is voor onze masterstudenten, verdienen ook onze verpleegkundigen, vindt ze. Sinds 2010 hebben we ervaring met de tweedejaars masterstudenten. Dit zijn de voormalige co s die beginnen aan hun werkstages, de klassieke coschappen. Ze zijn voor het eerst onderdeel van een medisch team. De klinische praktijk kan dan overweldigend zijn. Daarom geven we hun de kans zich onder begeleiding te ontwikkelen. We bieden de stof opgeknipt in onderdelen aan, in een combinatie van theorie en praktijk. Uiteindelijk kunnen ze mét voldoende bagage aan de slag in de klinische praktijk. Toen we zagen wat een succes deze masteropleiding was, wisten we: deze filosofie moeten we ook toepassen voor onze verpleegkundigen! De Verpleegkundeopleiding In de Praktijk was geboren. Een concept dat volgens Eckenhausen aansluit bij een algemene maatschappelijke trend. Vroeger gebeurde het leren hoofdzakelijk in een meester-gezelrelatie. Halverwege de jaren negentig kwamen de ROC s op, de regionale opleidingscentra. Die zijn heel goed geweest voor de professionalisering van het beroepsonderwijs, met de verplichte invoering van bijvoorbeeld het competentiegerichte leren, feedback en het portfolio. Maar nu, ruim vijftien jaar later, zie je in alle branches de vraag opkomen: sluit de opleiding wel aan bij onze beroepspraktijk? Nee, zegt het bedrijfsleven. Dat komt, meent Eckenhausen, doordat de praktijklessen niet in de beroepspraktijk plaatsvinden. Zet je jongelui in een schoolgebouw, dan kun je daar een garage bij bouwen of, zoals bij ons, een skillslab. Maar dat is de nagebootste praktijk. Stages zijn al beter, Wat goed is voor onze masterstudenten, verdienen ook onze verpleegkundigen maar ook dan ben je een relatieve buitenstaander. Bovendien: sluit je stage op dat moment wel aan bij je theorie? Je loopt stage op gynaecologie, maar met de theorie ben je bezig met neurologie. De VIP brengt de student terug naar de beroepspraktijk, maar met behoud van alle onderwijskundige expertise die inmiddels is opgedaan. De VIP is dus niet de oude inservice-opleiding in een nieuw jasje, aldus Eckenhausen. Bij de inservice-opleiding van de ziekenhuizen kwamen de jongelui vrij plompverloren in de beroepspraktijk terecht. Het stukje theorie zouden ze wel oppikken, van het hoofd en van de andere zusters, werd gedacht. Het concept paste in die tijd, maar werkt niet meer in de hectiek van het huidige ziekenhuis. Toen werd je mede opgeleid door de patiënt die zes weken in het ziekenhuis lag, je kon een ziek(t)e vervolgen. Tegenwoordig verlaat de patiënt het ziekenhuis veel eerder, en zolang hij er ligt is hij relatief zieker. Nu de eerste twee jaar van de VIP bijna achter de rug zijn, kan geconstateerd worden dat de opleiding een groot succes is. De open dagen worden druk bezocht en er zijn steevast meer aanmeldingen dan plaatsen. Ouders en leerlingen spreekt vooral de kleinschaligheid aan, aldus Eckenhausen. Je bent er bekend en je wordt er herkend. Ook de ziekenhuisafdelingen zijn blij met het concept. De leerlingen komen meestal als duo op een afgesproken tijd. Ze zijn goed voorbereid, komen het kunstje afkijken en meedoen, en het nawerk wordt weer door ons op de opleiding gedaan. Het kost de afdelingen dus veel minder tijd. En zijn de VIP-studenten eenmaal zo ver dat ze de hele dag komen meewerken, dan zijn ze beter voorbereid, want de theorie hebben ze al gehad. Ook voor de studenten is dit leuker en stimulerender. Ze zien stapsgewijs wat de praktijk inhoudt. Hun docenten komen uit de klinische praktijk van het ziekenhuis. Die hebben korte lijntjes met de afdelingen. Dat is toch heel anders dan wanneer je opbelt vanuit een ROC. Doorstromen naar hbo-niveau De Foreest-directeur droomt al hardop over een verlengde VIP. Ik zou graag zien dat een groot percentage van onze VIP-studenten doorstroomt naar hbo-niveau. Maar het is de vraag of het de juiste tijd is voor nieuwe initiatieven. De MCA Gemini Groep is van start gegaan met de zogeheten Marsroute, met als doel de organisatie bedrijfseconomisch gezond en toekomstbestendig te maken. Het traject loopt tot 2016 en heeft ook consequenties voor de opleidingsactiviteiten. Ook wij hebben moeten inleveren, tot mijn grote spijt, zegt Eckenhausen. De ondersteuning in de medische bibliotheek is teruggebracht en we hebben zowel onderwijskundige als communicatieve expertise moeten inleveren. Onze uitdaging voor de komende twee jaar is dus om met minder mensen al onze opleidingen op het bereikte hoge niveau te houden. We zullen nóg doelmatiger moeten werken, nóg efficiënter omgaan met mensen en middelen. Aanbod op peil houden Het is aan Foreest Medical School om juist nu het aanbod op peil te houden. Mensen zijn geneigd in tijden van crisis te denken: Is dat niet extra franje, die cursus, die training, die opleiding? Dat is het kwetsbare van opleiden in de beroepspraktijk. Want wil een verpleegkundige op bij- en nascholing, dan wordt al snel gezegd: is ze niet twee jaar geleden al geweest? Een begrijpelijke reactie, vindt Eckenhausen, maar in haar ogen niet de juiste. Het biedt misschien voor even soelaas, maar op de lange termijn werkt dit averechts. De zorg verandert heel snel. De professional Aios steeds minder op de werkvloer Foreest-directeur Marina Eckenhausen maakt zich zorgen over het feit dat arts-assistenten steeds minder tijd op de werkvloer doorbrengen. Opleiden in de praktijk gaat ook over de aios, zegt ze. En juist zij moeten steeds vaker op cursus: landelijk, regionaal en disciplineoverstijgend. Ze zijn steeds vaker weg. Recente inter nationale studies wijzen uit dat arts-assistenten interne genees kunde nog maar twaalf procent van hun tijd in direct contact met de patiënten staan. Ik heb geen reden om aan te nemen dat het hier in Nederland anders is. Twintig jaar geleden was dat percentage nog 25 procent. Ze spreekt van een zorgelijke ontwikkeling. Als dokter moet je het hebben van de patiëntcontacten. Dan pas ontwikkel je het pluis-niet pluisgevoel. Die aios moeten dus patiënten zien! En nu gaat de opleiding voor aios ook nog korter worden. Ja, verzucht ze. Ook al zo n uitdaging voor de nabije toekomst! moet daarom constant bezig zijn met scholing. We móeten wel. Niet alleen om te blijven voldoen aan eisen van patiëntveiligheid, en niet alleen omdat de Inspectie het verlangt of omdat het nodig is voor de BIG-registraties waarmee ook verpleegkundigen overigens nu te maken krijgen. Nee, we moeten ons continu blijven scholen omdat de patiënt recht heeft op de beste behandeling.

5 6 Algemeen 7 Ruim negentig studenten erbij in pand Nassauplein Summer Courses vol dynamiek, innovatie en inspiratie Bedrijfskundig manager Marjan Verbart kon in het vorige jaarverslag nog melden dat het sfeervolle gebouw van Foreest Medical School steeds beter werd benut. Nu barst het nog net niet uit zijn voegen, zegt ze met een glimlach. Door de komst van de VIP-opleiding moet het immers structureel ruim negentig studenten méér kunnen herbergen. MCA ers en andere zorgprofessionals die niet op vakantie waren, konden in de zomermaanden weer een vijftal lezingen bijwonen in het kader van de Summer Courses. Het thema in 2012 was Rolpatronen in een dynamische context, in 2013 Meeting point 2020: Innovatie en Inspiratie. De lezingen werden in juli en augustus op donderdagmiddag (auteur Verdraaide Organisaties) nam het onderwerp Verdraaide Het pand aan het Nassauplein in Alkmaar, dat bij de verlenging flexplekken. Omdat alle beschikbare ruimtes intensiever worden van 16 tot uur aangeboden in Foreest Medical School, met organisaties, terug naar de bedoeling voor zijn rekening. Peter van van het huurcontract in zijn geheel kon worden gehuurd, is in 2011 gebruikt, hebben we een stiltekamer gecreëerd waar mensen een drankje en gezellig samenzijn na afloop om ervaringen uit te der Roest, mindfulnesstrainer en managementchoach, verzorgde intern verbouwd. Dat was nodig met het oog op de komst van de geconcentreerd kunnen lezen of schrijven. We zien ook dat de wisselen. Experts deelden er nieuwe inzichten en opvattingen met een inleiding onder de titel Mindful leidinggeven: schakelen tussen medische bibliotheek en het skillslab, die voorheen in MCA waren bibliotheek steeds intensiever als werk- en studieruimte wordt de cursisten, om aldus een voorschot te nemen op te ontwikkelen actie en reflectie. Thijs Pennink, directeur Ontwikkelingsbedrijf gehuisvest. gebruikt. competenties en vaardigheden die in de toekomst van belang Noord-Holland-Noord, nam de cursisten mee naar het perspectief Nu moest het deels opnieuw worden ingericht. Het gebouw heeft Zelfstandig wifi worden geacht. De opzet van de lezingen was interactief om aansluiting bij de dagelijkse praktijk zoveel mogelijk te bevorderen. van de toekomst onder het motto Koersen op de poolster, kansen voor innovatie. Het vernieuwingsexperiment Proeftuin in de regio: een bepaald aantal vierkante meters en daarbinnen moesten we Voor de VIP-studenten is een zelfstandig wifi-netwerk aangelegd Samen Sterker in Zorg werd als afsluiting van de cyclus 2013 oplossingen vinden, zegt Verbart. Er zouden immers 96 vaste dat hun ook de gelegenheid biedt rechtstreeks op het portal van De sprekers in 2012 waren Ber Damen van Berenschot Utrecht gepresenteerd door programmamanager Jurriaan Pröpper. Samen bezoekers bijkomen als de VIP op volle sterkte is. En dan zijn de het ROC Nova College in te loggen. Maar de komst van zo n groot ( Het beste jongetje van de klas ), Roos Wouters, voorzitter Stichting Sterker in Zorg is een samenwerkingsverband van onder meer docenten nog niet eens meegeteld. We waren gewend dat elke aantal vaste gebruikers had meer consequenties. Zo zijn er extra Het Nieuwe Werken Werkt! ( Het Nieuwe Werken in de MGG- MCA, de regionale huisartsen, GGZ NHN en zorgverzekeraar VGZ. groep studenten zijn eigen lokaal had. Hadden zij geen les, dan kon een docent er werken. Dat hebben we moeten opgeven. bedrijfshulpverleners (BHV ers) opgeleid. En zijn bijvoorbeeld de deursloten zó aangepast dat iedereen overdag altijd het gebouw context ), Gerrit Salemink, medisch adviseur Zorgverzekeraars Nederland (kwaliteit), Sanne van Hoolwerff en Levi Witbaard, MCA Enthousiaste reacties Alle lokalen zijn nu uniform ingericht. Ze zijn geschikt gemaakt uit kan als hij of zij dat wil. Verbart: Voor ieders veiligheid hebben (social media) en Aart Bontekoning, MAGMA veranderen vanuit de Het was het derde respectievelijk vierde achtereenvolgende jaar dat voor 24 studenten, zodat er ook combi-klassen in terecht kunnen. we een ontruimingsoefening gehouden. Als je niet het exacte aantal kern ( Dynamiek en de integratie van verschillende generaties in de lezingenreeks werd aangeboden. De organisatie was weer in Twee VIP-groepen tegelijkertijd bijvoorbeeld, of masterstudenten mensen weet dat zich op enig moment in het gebouw bevindt, organisaties ). handen van Piet Bartels, lector kwaliteit en innovatie in de gezond- en VIP ers samen bij interprofessioneel onderwijs. moet je toch zeker weten dat iedereen in veiligheid is. heidszorg InHolland en tevens verbonden aan FMS, en Pieter Kievit, Inschikken In 2013 werd de traditie op dezelfde voet vervolgd. Evidence based practice werd behandeld door Hester Vermeulen, senior hoofd wetenschap FMS. De reacties van de cursisten waren uitermate enthousiast en positief. Ook de kantoormedewerkers van Foreest Medical School hebben moeten inschikken. Het principe van eigen bureaus op vaste werkplekken is losgelaten. Sinds medio 2013 zijn er alleen nog Businesscase VIP Bedrijfskundig manager Marjan Verbart heeft zich in de eerste helft van 2012 intensief bezig gehouden met het rondkrijgen van de busines scase voor de VIPopleiding. projectleider kwaliteit- en procesinnovatie AMC. Wouter Hart DE BIBLIOTHEEK WORDT STEEDS VAKER ALS WERK- EN STUDIERUIMTE GEBRUIKT. Ze is er trots op dat dit met de bestaande middelen is gelukt. De opleiding is in onderaan nemer schap met het Nova College gerealiseerd. De meerkosten worden volledig gedekt uit de bijdrage van het ROC.

6 8 Algemeen 9 Eckenhausen verlaat FMS Wilfried Hack Directeur Marina Eckenhausen gaat Foreest Medical School per 1 februari 2014 verlaten. Ze wordt specialistisch senior inspecteur bij de Inspectie voor de Volksgezondheid. Op 27 juni 2013 is onverwacht Wilfried Hack overleden. Hij was een toegewijd kinderarts, wetenschapper en opleider. Hij was sinds 1991 aan MCA verbonden. Eckenhausen heeft Foreest Medical School acht jaar geleid. In die jaren bouwde ze het bescheiden leerhuis van MCA uit tot een gerespecteerd instituut voor scholing, opleiding en wetenschapsbeoefening. Onder haar leiding betrok FMS het pand aan het Nassauplein, op een steenworp afstand van MCA, en werd de samenwerking met de professionals in het ziekenhuis geïntensiveerd. Voorts werd het competentiegerichte leren geïntroduceerd, kreeg de modernisering van de medische vervolgopleiding gestalte en werd de masterfase ingevoerd. Ook heeft ze zich met succes sterk gemaakt voor een nieuwe verpleegkundeopleiding in de praktijk, de VIP. MARINA ECKENHAUSEN Eckenhausen zette zich in voor onafhankelijkheid van de opleiding en de wetenschappelijke projecten. Haar adagium was het blijven investeren in kennis en opleiding zie ook haar pleidooi op blz. 4 en 5 van dit jaarverslag. De directiefunctie van Marina Eckenhausen zal worden waargenomen door Betsy van Soelen, arts, die sinds 1 januari 2009 aan Foreest Medical School is verbonden als coördinator van het masterfase-geneeskundeonderwijs. BETSY VAN SOELEN Hack specialiseerde zich na zijn opleiding in het OLVG tot neonato loog. Na zijn overstap naar Alkmaar gaf hij gestalte aan een state-of-the-art couveuse-afdeling in MCA. Gaandeweg verschoof zijn interesse naar de nefro-urologie, waarin hij een grote deskundigheid ontwikkelde. Een van zijn speerpunten was wetenschappelijk onderzoek. Naast zijn proefschrift Percutaneous radial cannulation in newborn infants verzorgde hij meer dan zeventig publicaties in toonaangevende tijdschriften. Een groot deel ervan ging over verschillende aspecten van de niet-ingedaalde testikel. Met veel enthousiasme begeleidde hij promovendi. Hij stond aan de wieg van vijf proefschriften. Met zijn gestructureerde manier van werken was hij als opleider een rolmodel voor de arts-assistenten. Wilfried Hack is 59 jaar geworden. Medisch Ethische Toetsingscommissie Noord-Holland Het bestuur van de Stichting Medisch Ethische Toetsingscommissie (METC) Noord-Holland staat onder voorzitterschap van MCA. Het secretariaat is ondergebracht bij Foreest Medical School. De METC Noord-Holland is een samenwerkingsverband van zieken huizen en ggz-instellingen in Noord-Holland. Haar hoofdtaak is de toetsing van onderzoeksprotocollen aan de Wet medischwetenschappelijk onderzoek met mensen. In 2013 is een onderzoek gestart naar mogelijkheden voor samen - werking met een of meer andere METC s. Mogelijk kan via schaalvergroting de kwaliteit worden verbeterd en de exploitatie gezond worden gemaakt. De METC Noord-Holland publiceert een eigen jaarverslag, dat voor belangstellenden is op te vragen via Foreest Medical School. Samenwerking met Westfriesgasthuis De MCA Gemini Groep en het Westfriesgasthuis in Hoorn gaan samenwerken op het gebied van opleiding, onderzoek en onderwijs. De raden van bestuur hebben daartoe een overeen komst getekend. Het leerhuis van het Westfriesgasthuis is nog jong, zegt Marina Eckenhausen, directeur van Foreest Medical School, het leerhuis van de MCA Gemini Groep. Het accent van de samenwerking ligt dan ook vooralsnog op uitwisseling van expertise. Eckenhausen: Het is wel de bedoeling om nieuwe ontwikkelingen met elkaar af te stemmen en zo mogelijk samen op te zetten. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor de verpleegkundige opleidingen. We delen tenslotte dezelfde arbeidsmarkt. Foreest Medical School heeft als missie het stimuleren en bundelen van alle initiatieven op het vlak van kennis, opleiding en wetenschap in de MCA Gemini Groep.

7 10 Wetenschap 11 Beheer, veiligheid en toetsing Het kwaliteitsbeleid voor het wetenschappelijk onderzoek bestaat al sinds jaar en dag uit twee onderdelen: stimuleren en steunen enerzijds, en toetsing en toezicht anderzijds. Het accent heeft lang op het eerste gelegen. Dat heeft mooie resultaten opgeleverd. Maar inmiddels is sprake van een omslag. Verantwoording is steeds belangrijker geworden. Het wetenschapsbeleid in de MCA Gemini Groep is niet los te Op deze manier vertaalt MCA wet- en regelgeving en nieuwe zien van ontwikkelingen om ons heen, stelt Pieter Kievit, hoofd tendensen in het beleid. Maar het oefent ook zelf invloed uit op wetenschap van Foreest Medical School. Nationaal en inter- landelijke ontwikkelingen. Dit gebeurt meestal in samenwerking nationaal zijn we ons bewust geworden van het feit dat (medische) met anderen, bijvoorbeeld binnen de STZ of via deelname aan wetenschap een sector is met risico s. Er zijn ook in ons land overlegcircuits, besturen en werkgroepen zoals de Dutch Clinical onderzoekers in opspraak gekomen. De farmaceutische industrie Trial Foundation, de VWS-stuurgroep niet-wmo-plichtig onderzoek, moet vechten tegen een negatief imago. En in de zorg realiseren we Decision Group en Nefarma. ons eens te meer dat we werken met patiënten als proefpersonen. Daarnaast hebben we te kampen met krimpende budgetten: iedere Een voorbeeld van zulke geslaagde beleidsbeïnvloeding betreft euro die je aan onderzoek besteedt, komt niet op hetzelfde moment het standaard tripartite trial agreement, een onderzoekscontract ten goede aan patiëntenzorg. Het gevolg van dit alles: een luide dat onderzoekers, ziekenhuis en farmacie gebruiken bij onderzoek roep om verantwoording. waarbij de industrie is betrokken. Dit contract is per juli 2013 op Alkmaars initiatief ingevoerd. Een tweede voorbeeld betreft de Ook in MCA is daardoor de nadruk meer komen te liggen op beheer, veiligheid en toetsing. Kievit: Zo zijn we nauwkeuriger gaan kijken naar de wijze waarop met de regels voor good clinical practice (GCP) wordt omgegaan bij investigator initiated onderzoek. De wet- en regelgeving wordt steeds omvangrijker en gecompliceerder, waardoor het moeilijker en arbeidsintensiever waardetoets die Kievit samen met andere deskundigen heeft ontwikkeld voor niet-wmo-onderzoek. Deze is eind 2012 als standaard toets door VWS ingevoerd. Ten slotte heeft ook de Alkmaarse GCP-toets landelijke aandacht gekregen. Zo zie je, concludeert Kievit, hoe je vanuit de regio invloed kunt uitoefenen op nationaal niveau. Laatste Juniorsymposium in teken van groei Waarom wordt de ene mens veel langer dan de andere? Wat is Coaching door huis statisticus Van der Ploeg wordt om alle regels steeds correct toe te passen. In huis de invloed van bepaalde drankjes op je gebit? Hoe voelt het om hebben we een aantal audits gedaan waaruit is gebleken dat er dronken te zijn? Deze en andere vragen kwamen aan bod tijdens MCA biedt aios diverse mogelijkheden om klinisch relevant patiënt- verbeteringen mogelijk zijn in onder meer de administratie en het het Foreest Juniorsymposium 2012 voor de leerlingen van groep gebonden onderzoek te doen. Daarmee wordt ruimte geboden voor beheer van onderzoeksgegevens. acht van de Alkmaarse basisscholen. de ontwikkeling van de CanMeds-competentie scolar. Om goede naleving van de GCP-regels te bevorderen zijn de Het thema was Weten wat groei met je lijf doet. Net als de vorige Zo biedt bureau wetenschap advies en ondersteuning bij de opzet voorwaarden strikter geworden. Zo dienen hoofdonderzoekers jaren presenteerde tv-persoonlijkheid Sipke Jan Bousema het van onderzoeksprotocollen, begeleiding in de METC-proce dure, in MCA voortaan te beschikken over een erkend certificaat van algemene programma. Prof.dr. Jan-Hindrik Ravesloot, hoogleraar trainingen op het gebied van randomisatie, statistische analyse, een met goed gevolg afgelegd GCP-examen. Bureau wetenschap fysiologie aan de Universiteit van Amsterdam, behandelde het (geavanceerd) databeheer, good clinical practice en weten- maakt in samenwerking met collega s van andere STZ-opleidings- onderwerp groei vanuit wetenschappelijk perspectief. Daarna schappelijk schrijven in het Engels. ziekenhuizen het volgen van een GCP-training mogelijk. waren er workshops met thema s als groei van de hersenen in de Tot de meest gewaardeerde faciliteiten voor alle onderzoekers Voorts is een netwerk ontwikkeld van ervaren onderzoekers die puberteit, hormonale veranderingen en seksuele ontwikkeling. behoort de deskundigheid en coaching van huis statisticus drs. behulpzaam kunnen zijn bij vragen rondom GCP. Zij kunnen bijvoor- Tjeerd van der Ploeg. Hij biedt inleidingen data-analyse en SPSS beeld helpen bij de opzet van een onderzoek en het implementeren Ook dit jaar woonde weer het maximale aantal (56) leerlingen het voor beginners en gevorderden aan. SPSS is een programma dat van de voorschriften. Een andere maatregel is dat bij alle verzoeken symposium bij. Het was voor de vijfde en tevens laatste keer dat de functionaliteit bevat voor het lezen, bewerken en visualiseren van om toestemming voor investigator initiated onder zoek voortaan bijeenkomst werd georganiseerd. Het Foreest Juniorsymposium data. aangegeven moet worden hoe de monitoring geregeld is. Daarnaast was een initiatief van Foreest Medical School, MCA, GGD, Van der Ploeg verzorgt ook individuele ondersteuning op maat wordt van elk onderzoek de financiële onder bouwing duidelijk op gemeente Alkmaar en een aantal basisscholen. Doel was kinderen bij lopend onderzoek. Zowel in 2012 als 2013 zijn de basis- en de schrift gesteld. bekend te maken met de andere wereld van het ziekenhuis, de vervolgcursus SPSS aangeboden. Daarnaast heeft een groot aantal wereld van onderzoek en onderwijs. onderzoekers gebruik gemaakt van de laagdrempelige individuele coaching.

8 12 Wetenschap 13 Subsidies onderzoeksprojecten Dissertaties vanuit de MCA Gemini Groep In 2012 en 2013 werd ook het kwaliteitsbeleid wetenschap geconfronteerd met de financiële krapte als gevolg van de Marsroute. Het subsidiebudget voor interne financiële steun voor onder zoeksprojecten is in 2012 niet tot uitkering gekomen en het budget voor 2013 is met honderdduizend euro gekort tot tweehonderd duizend euro. Van dat bedrag werd honderdduizend euro gereserveerd voor dekking van verplichtingen uit voorgaande toekenningen en voor dringend noodzakelijke kwaliteitsverbetering. Voor het restant is een kleine subsidieronde uitgeschreven, gericht op projecten met beperkte looptijd (twaalf maanden) en gericht op vervolg van reeds lopende onderzoeksprojecten of voorstudies en pilots voor meer ambitieuzer onderzoek waarvoor elders financiële steun zou kunnen worden gezocht. Gehonoreerde aanvragen in 2013 R. Indrakusuma, M.S. Dunker 12 maanden Chirurgie. FIP-studie Toegekend: R. Duijkers/M. Schoorl, W.G. Boersma 36 maanden Longgeneeskunde/KCHI. REDUCE Toegekend: J.F.M. de Jonghe 12 maanden Klinische geriatrie. VAT en RCI Toegekend: M. Pontesilli/R. Painter 12 maanden Gynaecologie. SURVIVOR Toegekend: Systeem PaNaMa In juni 2012 heeft de raad van bestuur toestemming verleend om te investeren in de aanschaf van een systeem voor beheer en management van onderzoeksprojecten. Dit systeem heet PaNaMa. De bedoeling is om met PaNaMa een totaaloverzicht te krijgen van al het onderzoek dat binnen de MCA Gemini Groep loopt. Tevens geeft het inzicht in de financiën. Niet alleen van de intern gefinancierde onderzoeksprojecten, maar ook van de projecten die met subsidie van elders worden uitgevoerd en studies die door de industrie worden gefinancierd. Dit geldt zowel voor de onderzoekers die op die manier hun projectbudgetten kunnen bewaken, als voor het bureau wetenschap dat namens de raad van bestuur toezicht houdt op de geldstromen die met onderzoek zijn gemoeid. Daarnaast kan het systeem worden gebruikt voor het bewaken van de voortgang van onder zoeks projecten. Het is de bedoeling dat het ook gaat dienen als plat - form voor de indiening van verzoeken om lokale toestemming en voor het indienen van aanvragen voor (financiële) ondersteuning. Het programma is ontwikkeld door MiBris, dat ook onder andere het aiosvolgsysteem en programmatuur voor de verpleegkundige opleidingen heeft gebouwd. Een aantal van de lopende onderzoeken uit de afgelopen jaren hebben in 2012 en 2013 geresulteerd in een promotie. Onderstaand een overzicht. Opgenomen zijn promotieonderzoeken die uitgevoerd zijn door of onder leiding van (gedeeltelijk) in MCA werkzame onderzoekers. Cardiologie Kindergeneeskunde M. de Mulder: Glucose Regulation in Acute Coronary Syndromes, J. Goede: Testicular microlithiasis and undescended testis, 15 oktober januari 2012 Chirurgie M. Bruijn: Pediatric acute respiratory distress syndrome: M.C. Richir: The importance of the arginine/adma ratio on the Host factors in Down syndrome and the general population, bioavailability of nitric oxide and organ function in critically ill 13 september 2013 patients, 20 april 2012 Mondziekten, kaak- en aangezichtschirurgie C. M. Keyzer-Dekker: Anxiety and quality of life in (benign) breast M. Weijers: Oral squamous cell carcinoma; Some epidemiological disease, 5 oktober 2012 and clinicopathological aspects, 29 oktober 2012 P. Joosse: An evolution of trauma care evaluation - A thesis on Longziekten trauma registry and outcome prediction models, 28 juni 2013 D. Snijders: Community-acquired pneumonia. Monitoring and modulation of the host response, 3 oktober 2012 H.A.M. Swellengrebel: Challenges in the multimodality treatment of rectal cancer, 23 oktober 2013 Oogheelkunde M. Sminia: The Artisan aphakia intraocular lens in the paediatric A.G. Bot: Illness behavior in patients with musculoskeletal disease, eye, 15 maart december 2013 Radiologie Geriatrie B.M. Wiarda: Imaging of the Small Bowel, 11 december 2013 J. Witlox: Delirium in the elderly: biomarkers and outcomes, 7 februari 2012 Revalidatiegeneeskunde A. Apeldoorn: Subgrouping Patients with Low Back Pain, C.J. Slor: The wave called delirium, from onset to consequences, 14 maart november 2013 Ziekenhuisapotheek I. van Haelst: Effects of perioperative medication on hemodynamics and blood loss, 11 juni 2013 VLNR B.M. WIARDA, J. WITLOX, A. APELDOORN EN M. DE MULDER.

9 14 Wetenschap 15 Ik wil uitdragen hoe leuk onderzoek is MCA-ziekenhuisapotheker Ingrid van Haelst werkte vijf jaar aan haar promotieonderzoek naar de risico s tijdens anesthesie van medicijnen die patiënten voorafgaand aan een operatie gebruiken. Ze combineerde dat met haar baan, het opleiderschap én het moederschap. Natuurlijk was het druk, maar het is een van de allerleukste dingen die ik in mijn leven heb gedaan. Ingrid van Haelst (1963) was al eerder in de gelegenheid om wetenschappelijk onderzoek te doen. Dat was vlak na het afronden van Wij hebben echter bij doorgebruiken van de MAO-remmers niet dan ligt ontsporing van de psychiatrische aandoening op de loer. haar doctoraal farmacie in Leiden, in Ze kreeg toen een méér haemodynamische verstoringen tijdens anesthesie gevonden aanbod van het Instituut voor Biofarmaceutische Wetenschappen. dan bij een gewone patiëntengroep. Die brief, van prof. Douwe Breimer, heeft ze altijd zorgvuldig bewaard, maar ze heeft er destijds toch voor gekozen eerst de Ze onderzocht ook het effect van SSRI s, een van de meest be roeps opleiding tot (ziekenhuis)apotheker te doen. Daar heeft ze voorgeschreven typen antidepressiva, tijdens anesthesie. De nooit spijt van gehad, maar, zegt ze: Ik ben blij dat zich ruim twintig onderzoeksgroep bestond voor driekwart uit MCA-patiënten jaar later weer een mogelijkheid voor een promotietraject voordeed. en voor een kwart uit patiënten die in het UMC Utrecht een heupoperatie moesten ondergaan. Van Haelst: Mijn onderzoek Sinds 1994 is ze aan MCA verbonden en eigenlijk heeft ze er bijna maakt duidelijk dat anesthesiologen bij deze patiënten moeten altijd iets bij gedaan. Nadat ze zes jaar lid was geweest van het letten op extra bloedverlies, vooral bij patiënten die een toegenomen bloedingsrisico hebben. De invloed van SSRI s op de bloed- stafbestuur werd ze in 2007 gevraagd Adri Steenhoek op te volgen als opleider. Geen van de vakgenoten was gepromoveerd en dus was dit druk tijdens de operatie en op het hartritme is echter beperkt. een goede aanleiding om aan een promotieonderzoek te beginnen. Van meet af aan was voor haar duidelijk dat het iets te maken moest Epoëtine hebben met medicijngebruik en anesthesie. Patiënt veiligheid rondom De onderzoeken rondom gebruik van epoëtine voorafgaand aan een operatie was een belangrijke drijfveer, en boven dien had ze een (heup)operatie kwamen voort uit dit bloedingsrisico-onderzoek. goede contacten met de Alkmaarse anesthesio logen. Patiënten met bloedarmoede krijgen vaak een aantal weken tevoren epoëtine, een groeifactor voor rode bloedcellen, om te Een aanzienlijk deel van de onbedoelde schade bij patiënten die voorkomen dat ze tijdens of na de operatie een bloedtransfusie in een ziekenhuis worden opgenomen blijkt verband te houden nodig hebben. Epo heeft echter mogelijk ook nadelige effecten. met een chirurgische ingreep, vertelt ze. Schommelingen in de Het is daarom belangrijk om het in te zetten bij die patiënten die er bloeddruk en het hartritme tijdens een operatie vergroten het het meest voordeel van hebben. Ik heb over een periode van elf risico op complicaties. Ook bloedverlies en een daarop volgende jaar het effect van epo op het risico op een transfusie onderzocht. bloedtransfusie zijn risicofactoren. Medicatie die een patiënt al Onze conclusie: epo voorafgaand aan een operatie verlaagt het voor de ingreep gebruikt en dan kom je op mijn terrein kan risico op een bloedtransfusie, maar de reductie is in de dagelijkse die risico s beïnvloeden. Toch is daar nauwelijks onderzoek praktijk lager dan klinische studies suggereren. Niet alle patiënten naar gedaan. Terwijl toch meer dan de helft van de chirurgische die epo krijgen laten een duidelijke stijging van het Hb zien. Een patiënten bij opname één of meer geneesmiddelen gebruikt! aanvullend onderzoek gaat over de vraag welke factoren invloed hebben op de respons op epo. We vonden dat het gebruik van MAO-remmers bepaalde medicatie (met name AgII-antagonisten en cumarines) en Haar onderzoeken mondden uit in twee sporen. Het eerste betrof een verhoogde BMI-index een rol kunnen spelen. Nader onderzoek de invloed van het gebruik van bepaalde antidepressiva, het is echter nodig. tweede het effect van epoëtine voorafgaand aan een operatie. In haar eerste artikel concludeert ze dat patiënten met de huidige Vroeg beginnen anesthesietechnieken veilig hun MAO-remmers, een ouder soort Van Haelst heeft vijf jaar aan haar promotienderzoek gewerkt. antidepressiva, kunnen blijven gebruiken voor een operatie. Op Natuurlijk was het druk, naast mijn werk en mijn gezin, maar ik grond van anekdotes over ernstige bijwerkingen en oude literatuur heb ervan genoten, zegt ze. Het was een van de allerleukste moesten patiënten nogal eens met deze medicatie stoppen, maar dingen die ik in mijn leven heb gedaan. Het is een uitdaging omdat je nieuwe dingen leert, drempels over moet, gedoe hebt dat iedere onderzoeker meemaakt. Maar echte stress heb ik niet gehad en ik gaf mezelf ook af en toe gewoon vrij. Vooraf had ik weinig ervaring met het schrijven van wetenschappelijke artikelen. Maar mjn promotor Toine Egberts had gelijk toen hij stelde dat je deze vaardigheid kunt leren door gewoon te beginnen. En ik heb veel geleerd van mijn copromotor Wilton van Klei. Vroeg beginnen helpt, dan kun je de tekst laten rijpen. Wat ik leuk vind is dat ik dit proces nu ook als opleider kan overdragen. Straat versierd Van Haelst benadrukt dat haar onderzoeken alleen met steun van vele collega s uit MCA en andere ziekenhuizen konden worden uitgevoerd. Het liefst zag ze hier alle namen vermeld, maar één collega moet beslist worden genoemd, en dat is haar medeonderzoeker Jeroen Doodeman. De onderzoeken waren zonder zijn vele werk echt niet binnen vijf jaar mogelijk geweest, stelt ze. Hij kon in de ziekenhuisapotheek worden aangesteld dankzij een onderzoeksubsidie van de raad van bestuur van MCA. En dan is er natuurlijk het thuisfront. Zo n traject kan alleen als je partner erachter staat. Eric heeft mij altijd gesteund en onze Effects of perioperative medication Ingrid van Haelst is op 11 juni 2013 in Utrecht gepromoveerd. De titel van haar proefschrift luidt Effects of perioperative medication on hemodynamics and blood loss. Ze beschrijft daarin verschillende onderzoeken naar de vraag of patiënten bepaalde antidepressiva veilig kunnen blijven gebruiken rondom hun operatie. Ook onderzocht ze het effect van het preoperatief toedienen van epo bij patiënten met bloedarmoede. Voor een van deze publicaties ontving ze in 2013 de Pieter van Foreest Wetenschapsprijs. Een poster over een van de andere onderzoeken werd in 2012 bekroond met de Pieter van Foreest Posterprijs. Het proefschrift van Van Haelst is met steun en subsidie van MCA/Foreest Medical School tot stand gekomen door samenwerking van de vakgroepen klinische farmacie en anesthesiologie van MCA en UMC Utrecht. Ook vanuit de disciplines klinische chemie en orthopedie van beide centra is een bijdrage geleverd. Promotoren waren prof.dr. Toine Egberts, ziekenhuisapotheker, en prof.dr. Cor Kalkman, anesthesioloog; copromotor was anesthesioloog dr. Wilton van Klei. jongens Wouter en Jelle opgevangen. En we hebben heel veel steun gehad van vrienden en buren die intens hebben meegeleefd. Op de dag van de promotie hadden ze de straat versierd! Mix met de academie Is ze nu klaar met onderzoeken? Ingrid van Haelst schiet in de lach. Nee! roept ze vol overtuiging. Ze vindt het veel te leuk, en bovendien is het zó noodzakelijk. Wel realiseert ze zich dat de tijden zijn veranderd, ook in MCA. Ik heb mijn promotieonderzoek kunnen doen in een tijd dat er meer adem was. Hier in Alkmaar kon en kán heel veel. Er zijn veel patiënten en de ondersteuning door Foreest Medical School is geweldig. Toch is alleen onderzoek doen in de Alkmaarse omgeving best lastig en ik heb begrip voor promovendi die naast de periferie de academie nodig hebben. Ik ben zelf ook heel blij dat ik in de academische onderzoekssetting van Utrecht was geïncorporeerd. Ze wil zich hard maken voor het behoud van wetenschappelijk onderzoek in Alkmaar. Ik heb veel geleerd dat ik graag zou delen. Dat kan als opleider, maar we zijn ook van plan de wetenschapscommissie van MCA nieuw leven in te blazen. Ik wil hoe dan ook uitdragen hoe nuttig, maar ook hoe leuk wetenschap is.

10 16 Wetenschap 17 Wetenschapsprijs 2012 eert drie onderzoekslijnen Online patiëntenvoorlichting beste innovatie van 2013 Met het artikel Assessing the patient safety competencies of healthcare professionals: a systematic review hebben Ayako Okuyama en haar co-auteurs Kartinie Martowirono en Bart Bijnen de Pieter van Foreest Wetenschapsprijs 2012 gewonnen. Een online leermodule voor patiënten die een colonoscopie moeten ondergaan is bekroond met de Pieter van Foreest Innovatieprijs De voorlichting vergemakkelijkt naar het oordeel van de jury de voorbereiding voor de patiënt, zonder dat het een groot tijdsbeslag legt op de endoscopieafdeling van MCA. De toekenning van de prijs had niet alleen betrekking op dit speci- nominatie de waardering van de jury uitgedrukt voor de langjarige MDL-artsen Govert Veldhuijzen, Michael Klemt-Kropp en Casper Sneltest in huisartspraktijk fieke onderzoek, bleek tijdens de prijsuitreiking uit de woorden van onderzoekstraditie van het lab KCHI die is opgebouwd onder Noomen hebben het e-learningmodel ontwikkeld met het oog op De Posterprijs 2013 was voor een team van het laboratorium KCHI juryvoorzitter prof.dr. John Overbeke. De jury spreekt hierbij tevens dr. Piet Bartels een traditie die ook onder de nieuwe leiding wordt de invoering van het bevolkingsonderzoek naar darmkanker. Het en Starlet. Hun poster brengt in beeld dat een sneltest bij acute haar grote waardering uit voor de prestatie van professor Bijnen. voortgezet. aantal colonoscopieën zal daardoor sterk stijgen. De leermodule hoest nu ook kan worden uitgevoerd in de huisartspraktijk. De jury Samen met zijn onderzoeksters en in samen werking met onder biedt de patiënt de kans zich thuis in alle rust voor te bereiden op noemde het laboratorium een broedplaats voor kennisontwikkeling meer VUmc en UMC Maastricht heeft hij in Nederland aandacht In 2012 voldeden negentien inzendingen aan de criteria voor de wat hem te wachten staat. Volgens de eerste resultaten van de en als zodanig hofleverancier van inzendingen voor de Foreest- gevraagd voor patiëntveiligheid in de specialisten opleiding. Hij is Weten schapsprijs. Zo moet het artikel gepubliceerd zijn in een studie heeft slechts een klein deel van de patiënten daarna nog prijzen. Ze betrok bij haar oordeel dat de zogeheten point of een voortrekker in het onderzoek op dit gebied. toon aangevend nationaal of internationaal tijdschrift en dient het behoefte aan aanvullend contact met een verpleegkundige. care-diagnostiek een innovatie van het diagnostisch proces inhoudt onderzoek te betreffen dat grotendeels in MCA is uitgevoerd. waarvan veel betrokkenen een grote winst in patiëntvriendelijkheid, Naast de winnende publicatie had de jury nog twee onderzoeken Daarnaast had de jury dit jaar in het bijzonder oog voor de waarde De Wetenschapsprijs 2013 is toegekend aan ziekenhuisapotheker kostenbesparing en in dit geval tevens een reductie van antibiotica- genomineerd die model staan voor een hele onderzoekslijn, name- van onderzoek voor de patiëntenzorg, en dan vooral de zorg in een Ingrid van Haelst. Ze kreeg de prijs voor haar artikel Antidepressive gebruik verwachten. lijk Comparison of diagniostic criteria to detect undiagnsed diabetes topklinisch ziekenhuis zoals MCA. Treatment with monoamine oxidase inhibitors and the occurance of in hyperglycaemic patients with acute coronary syndrome van interoperative hemodynamic events: a retrospective observational Voor het eerst in de geschiedenis van de Pieter van Foreestprijzen M. de Mulder en Validation point-of-care bij vier hematologische POCT-methoden door J.H. Hooijberg. Prijsuitreiking gemoderniseerd cohort study, gepubliceerd in Journal for Clinical Psychiatry. De publicatie maakt onderdeel uit van haar dissertatie (zie ook het waren in 2013 niet, zoals gebruikelijk, per categorie drie potentiële prijswinnaars genomineerd die elk hun onderzoek mochten presen- Het comité Pieter van Foreest en het MCA-stafbestuur interview op blz.14 en 15). teren. De jury s hadden dit jaar vooraf op basis van de inzendingen Onder de naam van De Mulder hebben de Alkmaarse cardiologen hebben besloten de uitreiking van de Pieter van Foreest- Voor de jury was niet alleen de ambitieuze doelstelling en degelijke de winnaars bepaald. Er vonden dus geen negen, maar in totaal drie dit jaar drie artikelen ingediend, waarmee ze opnieuw blijk geven prijzen te moderniseren. opzet van belang, maar vooral ook de betekenis voor de klinische presentaties plaats. van een grote wetenschappelijke output, aldus het juryrapport. De prijsuitreiking is per 2012 onderdeel geworden van praktijk. Mevrouw Van Haelst laat zien dat op basis van een Het artikel van Hooijberg cs had volgens de jury groot praktisch de stafdag die jaarlijks in oktober wordt gehouden in het goede samenwerking ook in een algemeen ziekenhuis waardevol ESTHER HAITINK-VAN HORZEN (STARLET) EN nut voor de diagnostiek. Niet in de laatste plaats wordt met de AZ-stadion. Hierdoor zijn veel meer leden van de medische onderzoek kan worden gedaan en dat het de moeite waard is om HANS VAN PELT (LABORATORIUM KCHI) VAN staf in de gelegenheid de presentaties bij te wonen. daar ook in de toekomst in te investeren. HET TEAM DAT DE POSTERPRIJS 2013 WON. De Pieter van Foreest Wetenschapsprijs is in 1985 ingesteld door de raad van bestuur en de medische staf als stimulans voor wetenschappelijk onderzoek. Later is daar de Posterprijs bij gekomen, bestemd voor de beste Alkmaarse poster die is gepresenteerd op een wetenschappelijk congres. In 2009 is de Innovatieprijs in het leven geroepen om publicaties te honoreren die bijdragen aan het in praktijk brengen van de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek. DE WINNAARS VAN DE INNOVATIEPRIJS KARTINIE MARTOWIRONO (MIDDEN) NAM NAMENS MEDE VLNR MICHAEL KLEMT-KROPP (MDL- WINNAARS AYAKO OKUYAMA EN BART BIJNEN DE PIETER VAN ARTS), GOVERT VELDHUIJZEN (ARTS- FOREEST WETENSCHAPSPRIJS 2012 IN ONTVANGST. LINKS ONDERZOEKER), CASPER NOOMEN (MDL- NAAST HAAR WINNARES VAN DE INNOVATIEPRIJS JOHANNA ARTS) EN RENÉ LOUIS (OPRICHTER/ SCHOON, TEAMLEIDER ENDOSCOPIEAFDELING. RECHTS DIRECTEUR MEDIFY, DAT DE SOFTWARE ZIEKENHUISAPOTHEKER INGRID VAN HAELST, DIE DE POSTER- HEEFT GELEVERD VOOR DE NIEUWE ONLINE PRIJS WON. PATIËNTENVOORLICHTING.

11 18 Wetenschap 19 Wij kunnen goed zoeken, dat is onze expertise EBP voor verpleegkundigen De CAT ofwel critical appraisal of a topic is een nieuw instrument om het wetenschappelijk denken en werken te toetsen. Sinds de invoering van het competentiegerichte leren zijn aios verplicht twee keer per jaar zo n CAT te maken. De medische bibliotheek biedt hun daarbij ondersteuning. Voor een betere kwaliteit van zorg moet ook het verpleeg kundig handelen in toenemende mate gebaseerd zijn op resultaten en inzichten van weten schappelijk onderzoek. Ook verpleegkundigen moeten daarom meer en meer evidence based te werk gaan. Marjan Bakker, hoofd van de medische bibliotheek, vindt het een mooi model. Maar belangrijker is dat het ook de aios blijkt aan te spreken, zegt ze. De CAT is vanaf leerjaar 1 in hun curriculum opgenomen. De manier van denken die je ermee aanleert, is afkomstig uit de evidence based medicine: het behandelen van de patiënt op basis van de meest recente wetenschappelijke inzichten. Dat kan alleen als je toegang hebt tot de belangrijke literatuur. Maar het vinden van de juiste resultaten is een kunst die je onder de knie moet krijgen. je vraag scherp krijgen. Is dat gelukt, dan ga je op zoek naar het antwoord in de wetenschappelijke literatuur. En daar komen wij als bibliotheek in beeld. Met het oog hierop is in samenwerking met collega s van het verpleeg kundig onderwijs en met Bibi Blijham van het bureau wetenschap de cursus Evidence Based Practice (EBP) voor verpleegkundigen opgezet. In drie dagdelen komen onder werpen aan de orde als: Wat is EBP? Hoe stel je een goede onder zoeksvraag? Hoe kun je daar antwoord op krijgen? Hoe beoordeel je de waarde van artikelen? De eerste cursus is in juni 2012 gegeven. Verpleegkundigen zoeken behalve in PubMed meestal in CINAHL, dat wereldwijd de grootste index is van voornamelijk Engelstalige artikelen over verpleegkunde. Het Engels is soms een struikelblok, met name voor mbo-opgeleide verpleegkundigen, erkent Bakker. Zij hebben vaak maar enkele jaren Engels gehad op de middelbare school. Daarom is in het curriculum van onze VIP-opleiding ook Engelse les opgenomen. De bezuinigingen baren Bakker in dit verband zorgen. Verpleegkundigen hebben in de meeste gevallen geen wetenschap pelijke achtergrond. De wereldwijde literatuur is hun voedingsbodem. Juist daarom is het essentieel dat we investeren in de opleiding en bij- en nascholing van verpleegkundigen. Bezuinigingen mogen er niet toe leiden dat we op termijn ziekenhuizen krijgen waarin we nauwelijks weten hoe we evidence based moeten handelen. Wij hebben PubMed, Cochrane, UpToDate, tijdschriften, tekstboeken. En we kunnen goed zoeken, dat is onze expertise. We bieden hierin individuele begeleiding aan aios, maar ook aan co s en opleiders. Daarnaast geven we groepsgewijs onderwijs over de vraag hoe je moet zoeken. We vinden dat leuk, het is een mooie manier om alle kennis die we in huis hebben te benutten. En de aios verzorgt tot slot een presentatie van zijn casus en de resultaten van zijn zoektocht door zo n vier of vijf relevante studies. De CAT is daar een goed instrument voor, zegt ze. Het is in feite een systematische samenvatting van de resultaten van enkele studies over een onderwerp uit de dagelijkse praktijk. Stel dat je wilt weten of je medicijn A of B moet geven, of wat de beste therapie bij een bepaalde aandoening is. Of je hebt een diagnostische vraag. Met behulp van de CAT leer je op een gestructureerde manier te zoeken naar het antwoord. het nieuws bulletin BIEB! waarin de voor deze beroepsgroep interessante inhoudsopgaven en artikelen uit o.a. Nursing en TVZ te vinden zijn. Per 2012 heeft de geprinte nieuwsbrief BIEB! plaats gemaakt voor een blog waarop medewerkers zich kunnen abonneren. Zodra er een nieuw bericht verschijnt, ontvangen zij daar via hun mail melding van. Voorts bestaat nog steeds de mogelijkheid om elektronische inhoudsopgaven van tijdschriften te volgen via e-tocs (Electronic Table of Contents) voor zowel de verpleegkundige als de medische beroepsgroep. Ter introductie van het CAT-model heeft Marjan Bakker er in de Centrale Opleidingscommissie een presentatie over verzorgd. Vervolgens is ze bij een groot aantal disciplines, waaronder anesthesie, apotheek, gynaecologie, radiologie en interne geneeskunde te gast geweest om de expertise van de bibliotheek in dit opzicht te laten zien. Elke vakgroep vult het verder op de eigen manier in. Wij hebben instrumenten, zoals specifieke vragenlijsten, om de waarde van een artikel te beoordelen. Die dragen we ook aan, om het denkwerk te stimuleren. Wij creëren zo de basis, maar het denkwerk moeten ze zelf verrichten! Een hulpmiddel voor het formuleren van de vraagstelling is de zogeheten PICO, waarvan de letters staan voor Patient/Population of Problem, Intervention, Comparison en Outcome. Bakker: Je vult de patiënt(engroep) of het probleem in, de mogelijke therapieën, de vergelijking en de gewenste uitkomst. Met die elementen kun je Verdere digitalisering De digitalisering van de bieb is nog verder gegaan. Zo is in 2013 de digitale collectie van Bohn Stafleu aan geschaft. Ook de mogelijkheden om e-books goed aan te bieden nemen toe. Papier is er nog wel, zegt Marjan Bakker. We hebben wel boeken in de kast, en die worden ook nog veel uitgeleend. Maar papieren tijd schriften krijgen we steeds minder. Ook met het oog op onze toe komstige vestiging in Heerhugowaard is digitaal handiger dan fysiek. Sinds Gemini Ziekenhuis en MCA gebruik maken van één gezamenlijk intranet is het digitale bezoek aan de bibliotheek omhoog geschoten. Moderne media Via Twitter (@mcamedbib) houdt de bibliotheek geïnteresseerden op de hoogte van de laatste aanwinsten, interessante websites, handige apps en publicaties van MGG-medewerkers zoals proefschriften e.d. Speciaal voor verpleegkundigen is er al sinds 2010 Linksolver: een voorbeeld van besparing In het kader van de ingeslagen Marsroute binnen de MCA Gemini Groep het plan om tot een duurzaam gezonde financiële positie te komen zijn overal werkprocessen geoptimaliseerd. Zo is de bibliotheek van de lopende abonnementen van alle afdelingen nagegaan of ze nog nodig zijn. Ook is een zogeheten linksolver geïntroduceerd. Dat is een instrumentje waarmee mensen kunnen checken of een bepaald artikel (digitaal) in eigen huis aanwezig is voor ze het tegen betaling elders aanvragen. Het wordt goed opgepakt, constateert Marjan Bakker. Mensen vinden het prettig om zo n artikel te kunnen downloaden en direct in hun bezit te hebben, in plaats van te moeten wachten tot het binnen is. En blijken we het niet in huis te hebben, dan vragen we het uiteraard alsnog onmiddellijk aan.

12 20 Medische opleiding 21 Enthousiasme over masterfase MCA heeft semi-artsen weten te boeien Sinds 2008 worden masterfase1-studenten geneeskunde van het VUmc begeleid en beoordeeld vanuit Foreest Medical School in samenwerking met collega s in MCA. Het hele mastertraject duurt drie jaar, wat betekent dat in 2012 de eerste cyclus voltooid was. Met voldoening kon worden geconstateerd dat de vuurdoop achter de rug was en het onderwijsteam daarmee in rustiger vaarwater was gekomen. Het eerste masterjaar bestaat uit leerstages. In masterjaar 2 lopen studenten hun werkstages, de klassieke coschappen. Het derde masterjaar bestaat uit een wetenschappelijke stage van veertien weken, een keuzestage van tien weken en een semi-artsstage van zestien weken. In 2012 en 2013 hebben alle FMS-docenten van de masterfase geneeskunde ofwel de Basiskwalificatie Onderwijs (BKO) ofwel de Basiskwalificatie Universitair Docent (BUD) behaald. Zij zijn nu allen volledig bevoegd om onderwijs te geven aan alle medische faculteiten in Nederland, vertelt Betsy van Soelen, coördinator van het masteronderwijs VUmc en AMC. Zij en haar team zijn enthousiast over het opleiden van de master - studenten. De invoering van de masterfase heeft een impuls Opleiding tot basisarts In 2013 volgden in totaal 363 coassistenten een korter of langer coschap in MCA. Gemiddeld waren er in 2013, op een gewone werkdag, ongeveer tachtig coassistenten aanwezig. Bij 23 disciplines kan een coschap worden gevolgd. Zie voor de aantallen en herkomst van (master) studenten en coassistenten per discipline het overzicht op blz. 22. Een mooie ontwikkeling is dat de eerste masters die afstudeerden, terugkeerden naar MCA als arts-assistent, vertelt Betsy van Soelen, coördinator van het masteronderwijs VUmc en AMC. We hebben hen hier kennelijk weten te inspireren en te boeien. In 2012 zijn negen voormalige MCA-semi-artsen in dienst getreden, en wel bij de specialismen cardiologie, chirurgie (2), neurologie (3), interne geneeskunde (2) en Intensive Care. In 2013 waren dat er tien, te weten bij longziekten, interne geneeskunde, ICU (2), orthopedie (2) en cardiologie (4). Twaalf afdelingen boden in 2013 een semi-artsstage aan. De inschrijving voor de stages is opnieuw voorspoedig verlopen: studenten meldden zich rechtstreeks aan bij MCA. Ook nu is het weer gelukt om de stage van eerste voorkeur te regelen. Het aantal wetenschappelijke stages is in 2013 gestegen naar achttien, ten opzichte van veertien in Daarnaast werden 37 keuze coschappen ingevuld (dertig maal VUmc en zeven maal AMC). Het totaal aantal coschappen bleef in 2013 stabiel op 486 ten opzichte van 485 in gegeven aan zowel het geneeskundig onderwijs als aan het zieken huis, zegt ze. Het opleiden in de praktijk heeft de inspiratie gebracht voor de VIP, de nieuwe verpleegkundige opleiding die deels op hetzelfde principe stoelt. Bovendien is het mogelijk geworden om een oude droom gestalte te geven: het inter professioneel onderwijs. Verpleegkundigen in opleiding en master- EEN DEEL VAN HET DOCENTENTEAM VAN FOREEST MEDICAL SCHOOL, VAN ZOWEL HET MEDISCH ALS HET VERPLEEGKUNDIG ONDERWIJS. ENKELE DOCENTEN GEVEN AAN BEIDE OPLEIDINGEN LES. VLNR ALMA VAN LANGEN, ANNELIES VERVOORT, ALIZE OKEL-KOOY, GONNIE Woensdag Leerdag: nu ook in de zomer Regionale netwerken MCA functioneert voor de medische basisopleiding en de medische studenten geneeskunde leren zo in dit stadium van de studie goed VEENENDAAL, CAROLYN TEUWEN, MARGREET LINDEMAN, MARJANNE vervolgopleiding in twee opleidings- en onderwijsregio s (OOR s), samenwerken en krijgen meer begrip voor elkaar. VAN DER WEIDE, NYNKE BRUINSMA EN JUDITH REERDS. OP DE FOTO Onder de noemer Woensdag Leerdag biedt Foreest Medical te weten VUmc en AMC. Op diverse niveaus zijn regelmatig ONTBREKEN JOSEPHINE ARIAANSZ, ANNEKE TROMP, BRIGITHA School elke week disciplineoverstijgend onderwijs in MCA aan. overleggen. NUIJENS, ALICE DEKKER, DAGMAR VAN DER VEEN, ELLIS KEESOM, Op verzoek van de coassistenten van eerdere jaren gaat dit KRISTEL HULSEBOSCH EN MARGA SPALBURG-ZWAAN. onderwijs nu ook op alle woensdagen in de zomerperiode door. Voor de medische vervolgopleidingen participeert MCA in de regionale Centrale Opleidingcommissie binnen het OOR VUmc De Woensdag Leerdag begint om uur met de klinische (OZON). Deze commissie heeft tot doel het optimaliseren van de conferentie, waar de beschouwende vakken een patiëntcasus kwaliteit van de medische vervolgopleidingen binnen VUmc-OOR- presenteren. Dit gebeurt door een arts-assistent, al dan niet OZON. Zij adviseert het dagelijks bestuur inzake regionale met toelichting van de medisch specialist. Coassistenten, arts- profilering en kennisdeling. assistenten, medisch specialisten en huisartsen uit de regio vormen de doelgroep. Voor het masteronderwijs van VUmc heeft projectgroep Pentagoon na het afronden van de projectfase in 2012 zijn werk- In het aansluitende uur dragen leden van de medische staf en zaamheden beëindigd. Pentagoon was het werkverband van andere zorgprofessionals hun vakinhoudelijke en organisatorische vier Noord-Hollandse topklinische ziekenhuizen (naast MCA het informatie, kennis en vaardigheden over. De inhoud van dit Kennemergasthuis, Spaarne Ziekenhuis en Sint Lucas Andreas disciplineoverstijgend onderwijs kan zowel medische, ethische, Ziekenhuis) dat met VUmc de nieuwe geneeskundeopleiding juridische, maatschappelijke als bestuurlijke onderwerpen betreffen. gestalte gaf. Zo mogelijk wordt de Leerdag afgesloten met een lezing of een symposium. In 2013 is ook AMC overgegaan naar masteronderwijs. Het heeft gekozen voor een heel andere structuur dan VUmc. In MCA worden Op vrijdagmiddag verzorgt heelkunde een programma voor geen masterfase1-studenten van AMC begeleid, wel masterfase2- coassistenten, aios en medisch specialisten. en -3-studenten.

13 22 Medische opleiding 23 Studenten en coassistenten per discipline Interprofessioneel onderwijs Overzicht van aantallen en herkomst van (master)studenten en coassistenten per discipline in MCA per In het overzicht zijn alleen de formele coschappen en de wetenschappelijke stage opgenomen; niet vermeld zijn de stages op een afdeling in het kader van een ander (hoofd-)coschap. De komst van VIP-studenten heeft interprofessioneel onderwijs tot een reële mogelijkheid gemaakt. Verpleegkundigen in opleiding en masterstudenten geneeskunde krijgen nu gericht lessen gezamenlijk. Ze leren zo al in dit stadium van de studie goed samenwerken en krijgen meer begrip voor elkaar. discipline VUmc AMC totaal M2 keuze SAS cofase cofase cofase keuze weten co M3 M co sch.stage anesthesiologie cardiologie chirurgie Foreest Medical School 1 1 geriatrie gynaecologie & obstetrie ICU interne geneeskunde kindergeneeskunde longziekten neurologie neurochirurgie 1 oogheelkunde 1 orthopedie * pathologie plastische chirurgie 1 1 psychiatrie radiologie radiotherapie 1 1 revalidatie SEH urologie 1 subtotaal juco stage kaakchirurgie juco stage gynaecologie AMC totaal aantal M1 studenten VUmc totaal Interprofessioneel opleiden was al lange tijd een droom binnen Foreest Medical School, vertelt Carolyn Teuwen, docent voor zowel de masterfase geneeskunde als de VIP-opleiding. Als coördinator van de medische leerlijn binnen de VIP draagt ze zorg voor de afstemming van de medische vakken zoals anatomie, fysiologie en pathologie. We zijn gaan zoeken naar geschikte vakken, het goede moment en de juiste vorm. Aanpassen van de roosters van de VIP aan die van de master1-studenten bleek een voorwaarde om medische onderwerpen gezamenlijk te kunnen behandelen. Zowel master- als VIP-studenten bleken het leuk en leerzaam te vinden om met elkaar over een casus te praten. Teuwen: We hebben eerst een medisch-inhoudelijke casus aangeboden. Vervolgens heeft Josephine Ariaansz, collega interne geneeskunde, het opgepakt met een les over communicatie. Daarbij werd het hele proces rondom een patiënt belicht en kwamen de rollen van arts en verpleegkundige uitgebreid aan de orde. Ze begrijpt de sceptici die zich afvragen of goed interprofessioneel onderwijs wel mogelijk is. Geneeskundestudenten moeten immers andere dingen leren dan verpleegkundigen, en zijn bovendien in hun masterfase meestal al een aantal jaren ouder dan de jonge VIP ers. Dat is waar, erkent ze, maar ze hebben ook veel overeenkomsten. Zowel masterstudenten als VIP ers zijn voor het eerst in het ziekenhuis werkzaam. Het is nieuw voor hen allemaal, en ze verbazen zich vaak over dezelfde zaken. Dat schept een band. Maar het belangrijkste is dat ze uiteindelijk samen de patiënt zullen behandelen, en dan zeker met elkaar zullen moeten overleggen. Klinisch redeneren Het interprofessioneel onderwijs richt zich dan ook niet op specifiek medisch-inhoudelijke aspecten. Al is het wel belangrijk voor artsen in spe om te weten wat verpleegkundigen precies leren. Daarom proberen we nu elke groep masterstudenten minimaal één zo n gezamenlijke les aan te bieden. Ik verwacht zeker uitbreiding als we eenmaal derdejaars VIP-studenten hebben. Dat zal in 2014 het geval zijn. In het derde jaar van de VIP komt klinisch redeneren aan bod, en dat is een vak dat zich bij uitstek leent voor inter professioneel onderwijs. Carolyn Teuwen heeft inmiddels literatuurstudie verricht over het interprofessioneel opleiden en vindt dit zo interessant dat ze overweegt er promotieonderzoek naar te doen. coschap elders * Leiden CAROLYN TEUWEN, DOCENT VOOR ZOWEL DE MASTERFASE GENEESKUNDE ALS DE VIP-OPLEIDING.

14 24 Medische opleiding 25 (Medisch-)specialistische vervolgopleidingen Goede traditie wordt voortgezet In 2013 waren er in MCA 25 erkende (medisch-)specialistische opleidingen. Bij twee hiervan, psychiatrie en pathologie, zijn hiervoor respectievelijk GGZ NHN en Symbiant BV de opleidende instellingen. Ook in 2012 en 2013 is de goede traditie voortgezet om op één middag per jaar de arts-assistenten en hun (plaatsvervangend) opleiders een inspirerend symposium aan te bieden. In 2012 was het thema Ambitie, in 2013 Betrokkenheid. Voor een aantal opleidingen is een academisch deel vereist en zijn er samenwerkingsovereenkomsten met verschillende academische centra (AMC of VUmc). Voor de opleidingen psychiatrie, revalidatie en klinische GZ-psychologie zijn bijzondere, gespecialiseerde samenwerkingsverbanden opgezet. In de onderstaande tabel een overzicht per discipline van de aantallen arts-assistenten in opleiding tot specialist (aios) of Gemiddeld aantal aios per discipline in fte discipline anesthesiologie 3,75 1,75 1,49 cardiologie *) 4,60 3,12 2,17 chirurgie *) 10,51 9,26 8,17 intensive care 3,21 1,82 1,50 interne geneeskunde *) 13,68 15,17 10,93 kindergeneeskunde 3,16 3,44 3,90 klinische chemie 2,04 1,84 2,84 klinische geriatrie 3,72 2,68 1,50 longziekten en tuberculose 7,94 6,99 6,82 medische psychologie 2,75 1,62 2,15 MDL **) 1,87 mondziekten en Kaakchirurgie 0,97 1,00 1,00 neurologie 1,00 1,00 1,00 nucleaire geneeskunde ***) 1,02 1,00 0,42 obstetrie en gynaecologie 4,06 4,32 5,90 orthopedie 7,94 7,30 5,79 pathologie 0,00 0,00 1,30 radiologie 13,86 17,92 15,99 radiotherapie ***) 0,75 0,83 0,42 revalidatiegeneeskunde 3,42 2,42 3,03 SEH 6,26 6,68 5,80 urologie 1,67 1,79 2,25 ziekenhuisapotheker 2,00 2,00 2,00 opleidelingen (klinisch en GZ-psycholoog). Voor de volledigheid zijn ook de aantallen van het jaar 2011 nog opgenomen. In de tabel is uitgegaan van de werkplek, die niet noodzakelijkerwijs samenvalt met de eindopleiding. Maag-, darm- en leverziekten is per 2013 een zelfstandige discipline. Voorheen maakte MDL onderdeel uit van de discipline interne geneeskunde. De opleidingserkenning pathologie is per september 2011 overgegaan naar Symbiant BV. Aantal aios Het aantal aios in MCA stijgt nog steeds. In 2013 waren er gemiddeld 100,18 aios werkzaam in het kader van (een deel van) hun opleiding. In 2011 waren dat er gemiddeld 86,37, in ,95. Het aantal aios is erg afhankelijk van de komst van aios uit de beide academische centra. Landelijke krimp van de opleidingscapaciteit maakt de planning van de aantallen aios in MCA voor de toekomst onzeker. Het aios-opleiderssymposium is in 2009 geïntroduceerd en wordt sindsdien jaarlijks door wisselende disciplines georganiseerd in samenwerking met de Vereniging Arts-assistenten Alkmaar (VAA) en Foreest Medical School. In 2012 was de beurt aan radiologie, cardiologie en nucleaire geneeskunde. Zij hadden voor de plenaire sessie vanuit de Orde van Medisch Specialisten dr. Carina Hilders uitgenodigd, voorzitter van de werkgroep De Medisch Specialist Na de plenaire sessie waren er vijf workshops waaruit de deelnemers er twee konden kiezen. De onderwerpen waren Veranderen kan; Moreel Beraad; Ambitie is leuk! Maar geeft soms ook stress hoe houd je de balans; Solliciteren kun je leren, en Social Media in de ziekenhuispraktijk. Het symposium 2013 werd geopend door dr. Jelle Kuiper van Adviesbureau Goedhard en Kuiper, in wie niet iedereen onmiddellijk de cabaretier herkende. Serieuzer van toon was de podiumdiscussie over kwaliteit, geleid door MCA-stafvoorzitter en cardioloog Hans- Otto Peels. Voormalig MCA-MDL-arts Hans Tuinman maakte indruk met zijn eigen patiëntervaringen: Kwaliteit is mentaliteit, zei hij. Zorg dat de ct-scan niet in een tochtig gangetje staat, werp de patiënt niet een handdoek toe met de tekst Maak maar schoon als je pudding op zijn buik hebt gespoten en babbel niet met je collega s over je vakantie tijdens een endoscopie. De zorg kan dan wel hoogtechnologisch zijn, maar de vraag van de patiënt is: Ben ik belangrijk voor de (jonge) dokter? Inspirerend symposium voor arts-assistenten en hun opleiders De andere panelleden waren Tineke Markus, directeur patiëntenorganisatie Crohn en Colitis Ulcerosa vereniging Nederland, Peter Dunki Jacobs, oud-chirurg MCA en nu senioradviseur Achmea, Henk van Alphen, manager zorg MCA en Els Jonker, projectmanager afdeling kwaliteit MCA. De conclusie was een oproep tot blijven nadenken. Kom je voor keuzes te staan, bedenk dan: als dit nu mijn moeder, mijn vader, mijn broer zou zijn... Ook deze dag werd afgesloten met workshops, met als thema s Maak een financieringsplan voor het nieuwe ziekenhuis in de polder ; Wetenschappelijk onderzoek van idee naar inclusie; Betrokken zijn bij collega s: interprofessioneel samenwerken; Veiligheid: kan het nog beter?, en Betrokkenheid de rol van de patiëntenvereniging. Gouden doktersjas Net als in voorgaande jaren werd ook in de verslagjaren de gouden doktersjas uitgereikt, de wisseltrofee die de Centrale Opleidingscommissie en Foreest Medical School in 2009 in het leven hebben geroepen voor de arts-assistenten-topper van het jaar. In 2012 ging deze naar Cleo van Rooijen, aios interne geneeskunde. Ook in 2013 was het een aios interne die de dokters jas mocht aantrekken, te weten Michèlle Gompelman. Zij wist de meeste vragen juist te beantwoorden in de quiz ok-mutsje op, ok-mutsje af, en verkreeg daarmee de titel Arts-assistenten-topper ,18 93,95 86,37 *) exclusief aios op de IC **) MDL is met ingang van 2013 een zelfstandige discipline, daarvoor onderdeel van interne geneeskunde ***) inclusief klifio s QUIZMASTER JAN HEIN CORNEL, OPLEIDER CARDIOLOGIE, HELPT ARTS-ASSISTENTEN- TOPPER CLEO VAN ROOIJEN TIJDENS HET AIOS-OPLEIDERSSYMPOSIUM 2012 IN HAAR GOUDEN DOKTERSJAS.

15 26 Medische opleiding 27 Een warm welkom Onder het motto nieuwe medewerkers verdienen een warm welkom en een goede introductie biedt Foreest Medical School alle arts-assistenten en semi-artsen een tweedaags kennismakingsprogramma aan. Dat is belangrijk voor een goede kwaliteit van de patiëntenzorg, vindt de Centrale Opleidingscommissie. Op de eerste twee werkdagen van de maand heeft opleidingscoördinator Jolanda de Koning-Prins altijd een dikke streep in haar het communiceren over vitaal bedreigde patiënten met de methode Warning Signs en Spoed Interventie Systeem) en een oefening in agenda staan: die dagen zijn gereserveerd voor de nieuwe artsassistenten en semi-artsen. Maandelijks maakt ze gemiddeld tien ( Meet the bieb ) is in het programma opgenomen. Daar maken SBARR. Ook een uitgebreid bezoek aan de medische bibliotheek tot twaalf nieuwelingen wegwijs in MCA. Samen met een keur van de deelnemers met alle digitale mogelijkheden kennis, aldus De experts laat ze hen kennismaken met de belangrijkste aspecten van Koning. We zorgen tevens voor thuistoegang, zodat ze vanaf dat hun nieuwe werkomgeving. moment ook van huis uit op de systemen kunnen inloggen. In de vijf jaar dat ze erbij betrokken is, heeft De Koning de introductie bijeenkomst zien uitgroeien tot een interactief programma dat Personeel en Organisatie, op wie de nieuwelingen vragen kunnen Nieuw is de komst van een vertegenwoordiger van de afdeling twee volle dagen beslaat. We hebben geleerd de arts-assistenten afvuren over arbeidsvoorwaarden. De laatste presentatie wordt zelf op zoek te laten gaan naar informatie in plaats van dat we alles verzorgd door coach en vertrouwenspersoon Caroline Buis. Zij op een presenteerblaadje aanbieden, vertelt ze. Zo gaan ze de biedt onder de titel Werk in ontwikkeling een workshop aan over eerste middag in groepjes op bezoek bij experts door het hele de balans tussen werk en privé. ziekenhuis heen. We sluiten af met een eindevaluatie waarin de positieve en negatieve aspecten van het programma aan de orde komen, Het gaat om afdelingen waarmee alle disciplines van tijd tot tijd te vertelt De Koning. Aan de hand daarvan brengen we steeds kleine maken krijgen, namelijk klinische chemie, medische microbiologie, wijzigingen in het programma aan. infectiepreventie, pijnbestrijding, radiologie, trombosedienst, transfer coördinatie, overlijden en obductie en donatieprocedure, De reacties van zowel deelnemers als afdelingen in het ziekenhuis maar ook de klachtenprocedure, melding incidenten (MIP), zijn door de jaren heen heel positief. De Koning: We beogen een juridische zaken en wetenschap. De tweede dag worden de MCA-brede kennismaking met discipline-overstijgende zaken resultaten van die bezoeken gepresenteerd aan de hele groep. waarmee je in je werk te maken kunt krijgen. De arts-assistenten De Koning: Daarvoor moeten ze posters maken, omdat informatie en semi-artsen komen daarna goed voorbereid op hun afdeling die met visuele ondersteuning wordt over gebracht, beter blijft aan, wat beslist bijdraagt aan goede patiëntenzorg. En met een hangen. glimlach: We werken ze niet op specifieke onderdelen in. Ons tweedaagse programma vrijwaart de afdelingen dus niet van een Andere belangrijke onderdelen van het introductieprogramma zijn eigen introductie op afdelingspecifieke onderdelen! de reanimatietraining Basic Life Support, een les EWS/SIS (Early Introductiedagen arts-assistenten DAG Kick-off Kennismaking Reanimatietraining BLS + AED E-learning klinisch redeneren tbv EWS/SIS training Lunch Voorbereiden expertbezoeken Rondleiding MCA Meet the expert Meet the expert EWS/SIS training Evaluatie en afsluiting dag 1 DAG Rondleiding SEH Medicatieveiligheid + Medicator Meet the expert Jassen passen Meet P&O Lunch Meet the bieb Voorbereiden posterpresentaties Presentaties expertbezoeken Workshop werk in ontwikkeling Eindevaluatie OPLEIDINGSCOÖRDINATOR JOLANDA DE KONING-PRINS

16 28 Medische opleiding 29 Werken aan kwaliteit met de IQradar In opdracht van de Centrale Opleidingscommissie is in eigen huis een instrument ontwikkeld om de interne kwaliteit van de medische vervolgopleidingen te bewaken en te borgen: de IQradar. Het is een systeem geworden dat vooral overzicht geeft, zegt projectleider Arja Zwirs. Het maakt het werken aan kwaliteit leuker en gemakkelijker. Ze is onmiskenbaar enthousiast en demonstreert met graagte haar een intern kwaliteitsbeleid te ontwikkelen en te implementeren om IQradar. Hoe dit model de kwaliteit bevordert? vraagt ze terwijl de kwaliteit van de opleiding tot specialist continu te waarborgen. ze het programma opstart op de pc. Kijk, je ziet meteen waar de Het inhoudelijk vertrekpunt zou de Eindrapportage worden van de gaten vallen èn hoe dat is op te lossen. Zo zie je aan de hoeveelheid landelijke projectgroep kwaliteitsindicatoren, naar zijn voorzitter rood in het staafdiagram dat het in deze voorbeeldsituatie ontbreekt prof.dr. Albert Scherpbier meestal kortweg rapport Scherpbier aan goede afspraken. Daar kun je dan aan werken. In de hulpkolom genoemd. zie je hoe je daarvoor een plan kunt maken of hoe een bestaand plan eruit ziet. In dit rapport staan alle domeinen, aspecten, normen en indicatoren beschreven die van toepassing zijn op de kwaliteit van de Arja Zwirs is sinds april 2012 voor twee dagen in de week als medische vervolgopleidingen, vertelt Zwirs, plus een tiental project leider kwaliteit aan Foreest Medical School verbonden. instrumenten om de kwaliteit te kunnen meten en te evalueren. Haar aanstelling hing samen met het besluit van de COc om een We bleken hier in Alkmaar al heel veel te doen. We zetten, net als werk groep Kwaliteit in het leven te roepen. Deze kreeg de opdracht andere ziekenhuizen, al geruime tijd Scherpbier-instrumenten in. Maar een integraal kwaliteitssysteem om ziekenhuisbreed te werken aan de vervolgopleidingen hadden we nog niet. De opdracht aan Zwirs en de werkgroep Kwaliteit was dus duidelijk. Zwirs: Naast de landelijke eisen kregen we van de COc nog enkele specifieke verlangens mee. Zo zou het te bedenken systeem de opleider niet méér, maar juist minder moeten belasten. Het moest aansluiten bij de regio, herkenbaar zijn, er moesten geen wielen worden uitgevonden en eventuele acties moesten waar mogelijk centraal worden geregeld. Geïnspireerd door bestaande modellen als de bekende Plan-Do- Check-Act-cyclus en het conceptueel opleidingskader van de Samen werkende Topklinische opleidingsziekenhuizen (STZ) ontwikkelden ze de Interne Kwaliteitsradar medische vervolg opleidingen, ofwel IQradar-mv. Uitgangspunt qua vorm werd het managementevaluatiesysteem dat al in huis werd gebruikt en dat, net als de IQradar, werkt met kleuren om de stand van zaken aan te geven. De IQradar-mv bestaat uit vijf IQradars: één voor het strategisch niveau (raad van bestuur/staf), één voor het tactisch niveau (COc) en drie voor het operationele niveau (de disciplines). Enkele grote disciplines, zoals interne, MDL en chirurgie, hebben al proefversies van de IQradar doorlopen. Het systeem moet per 1 april 2015 ziekenhuisbreed zijn ingevoerd. Zoals het er nu naar uitziet, gaat dat zeker lukken, zegt Zwirs. Ook in STZ-verband is de IQradar enthousiast ontvangen. Het systeem is al uitgezet bij VieCuri en Medisch Centrum Leeuwarden, en professor Scherpbier is van plan het te verwerken in Scherpbier 2.0. Webbased-uitvoering Bij al dit succes rest Zwirs nog één wens. De IQradar bestaat nu uit vijf excellsheets. Ik zou er graag een webbased-uitvoering van maken, zodat elke gebruiker altijd automatisch in de nieuwste versie werkt. Helaas ontbreekt daarvoor vooralsnog budget. Ze werpt nog een blik op haar computerscherm. Het leuke van het werken met de IQradar is dat de vorm enorm motiveert. Je ziet op de radar direct effect van je handelen. Werk je aan kwaliteit, dan word je beloond met meer groen. Of smokkelen mogelijk is? Arja Zwirs schiet in de lach. Dan kan, maar daarmee snij je jezelf in de vingers. Dit is een hulpmiddel! PROJECTLEIDER ARJA ZWIRS MET DRIE LEDEN VAN DE WERKGROEP KWALITEIT, TE WETEN VLNR BEN TOMLOW, FRANK STAM EN VOORZITTER MICHAEL KLEMT-KROPP. Arja Zwirs noemt de IQradar een vanzelfsprekend instrument. Het biedt in één oogopslag overzicht en inzicht, en het zet aan tot concreet handelen. Een opleidend specialist kan elk gewenst moment werken aan kwaliteit. Hij kan bij specifieke kwaliteitsitems zoals het opleidingsplan of communicatie binnen de groep checken hoe zijn opleiding(sgroep) ervoor staat door items af te vinken (zeggen wat je doet). De staafdiagrammen geven precies aan waar de hiaten liggen. Maar het unieke van het systeem is dat het verder gaat dan vinken. Een opleider kan bepaalde items prioriteren en verbeteracties inzetten (doen wat je zegt). Daar wordt hij bij geholpen door het systeem. Door plaatsing op de server kan er bovendien overleg plaatsvinden met collega s van andere disciplines. Transparant Met trots meldt Zwirs dat alle andere instrumenten die al werden gebruikt om kwaliteit te meten, zoals D-RECT (opleidingsklimaat) of SETQ (docentprofessionalisering) in de IQradar zijn verwerkt. Maar waar veel andere modellen stoppen, gaat het Alkmaarse instrument verder. Stel dat uit de IQradar blijkt dat je een lokaal opleidingsplan moet maken. Dan reikt ons instrument je daartoe ook de elementen aan: hoe moet je het doen, wat moet erin? Je kunt ook digitaal bij je collega s gaan buurten en kijken hoe zij het hebben gedaan. Dat is echt Alkmaars, dat kan lang niet overal. In ons ziekenhuis zijn we transparant. Werkgroep Kwaliteit Bij de modernisering van de medische vervolgopleidingen hebben de Centrale Opleidingscommissies de regierol gekregen in het bewaken en bevorderen van de kwaliteit. Om die reden heeft de COc van MCA besloten begin 2012 een werkgroep Kwaliteit in het leven te roepen. De opdracht is kort gezegd: het in kaart brengen van de zorg voor kwaliteit van de medische vervolgopleidingen het signaleren van verbeterpunten en het in gang zetten van verbeteracties Met het ontwikkelen van de IQradar lijkt een grote stap gezet in de implementatie van een integraal kwaliteitssysteem dat voldoet aan alle wet- en regelgeving. Ook andere ziekenhuizen hebben al belangstelling getoond voor de Alkmaarse interne kwaliteitsmeter. Zie voor de samenstelling van de werkgroep Kwaliteit blz. 47.

17 30 Medische opleiding 31 MDL-opleiders starten met videosupervisie Wisseling van de wacht De MDL-opleiders in MCA hebben als eersten in Nederland videosupervisie bij endoscopieën geïntroduceerd. Sinds medio 2012 hebben zij de mogelijkheid om arts-assistenten en verpleegkundig endoscopisten via een videoverbinding te ondersteunen. Na zes jaar aan het roer van de Centrale Opleidingscommissie te hebben gestaan, dragen internist Frank Stam en orthopedisch chirurg Bart Burger per 1 januari 2014 het stokje over. Zij waren respectievelijk voorzitter en secretaris van de COc. Hun opvolgers zijn chirurg Hermien Schreurs en cardioloog Jan Hein Cornel. In de eerste fase van de opleiding krijgen aios bij het maken van een endoscopie één-op-één begeleiding. Na verloop van tijd is de handeling geen probleem meer, maar het herkennen en interpreteren van weefsel roept soms nog wel vragen op. De assi s - tenten kunnen nu advies vragen aan de arts-opleider zonder dat deze het eigen programma hoeft af te breken. Via een videoscherm kan hij meekijken met het kijkonderzoek van de aios of de verpleegkundig endoscopist. Het waren zes roerige jaren waarin veel tot stand is gebracht, beamen de vertrekkende bestuurders. Zo is de modernisering van de medische vervolgopleidingen met als kern het competentiegerichte leren stapsgewijs in MCA ingevoerd. De benodigde middelen werden gefinancierd door het Opleidingsfonds. De COc-werkgroep Opleidingsfonds heeft daarvoor een handboek met afspraken opgesteld dat nationaal als voorbeeld geldt voor andere ziekenhuizen, aldus Stam en Burger. De omvang van het Opleidings fonds is op jaarbasis van 9,7 miljoen in 2008 naar circa 15 miljoen in 2012 gestegen. Dit berust met name op de groei van het aantal in MCA opgeleide aios van 73 naar 90. Dit kan gezien worden als een teken dat MCA bekend staat als een aantrekkelijk opleidingsziekenhuis. De rol van de COc-werkgroep Arbeidszaken, die zich inspant om de werksituatie voor zowel aios als anios in MCA te optimaliseren, is daarbij van groot belang geweest. COC-SECRETARIS BART BURGER. In MCA is één kamer uitgerust als centrale supervisiekamer. Hiervanuit is verbinding mogelijk met de kamers ernaast, waar aios of verpleegkundig endoscopisten zijn ingedeeld. De supervisor kan de video- en audioverbinding eenvoudig naast zijn eigen endo - scopiescherm activeren. Vervolgens wordt via microfoon en koptelefoon gecommuniceerd. Masterfase een gewaar deerd programma hebben neergezet. Masterfase 2 vergde relatief weinig aan pas singen en heeft sedert jaren een excellente beoor deling van 4,3 op een schaal van 1 tot 5. Masterfase 3 bood de mogelijkheid om studenten intensiever en langduriger te begeleiden in medisch en wetenschappelijk opzicht. Het bleek mogelijk om de als uitzonder lijke talenten aangemerkte semi-artsen te motiveren om als anios te komen werken in MCA om ze vervolgens vaak als aios terug te zien komen. Een klassieke winwin situatie, aldus beide COc-bestuurders. MDL-OPLEIDER MICHAEL KLEMT-KROPP TIJDENS EEN ENDOSCOPIE. Deze aanpak leidt echt tot een kwalitatief betere opleiding, aldus MDL-arts Michael Klemt-Kropp. Voor onderwijs- en opleidings - doeleinden is ook een verbinding aangelegd naar twee externe conferentieruimtes. Zo is het mogelijk dat groepen live endoscopieën kunnen volgen. Deze optie was wel al in meerdere zieken - huizen beschikbaar. Radiologie voortrekker met ipad-gebruik De afdeling radiologie fungeert als voortrekker in het gebruik van de ipad binnen de opleiding. Niet alleen in MCA, maar ook landelijk. Op de jaarlijkse bijeenkomst van de Nederlandse Vereniging voor Radiologie in 2012 hebben de aios Arnout Sjer en Gianta Wong vanuit MCA een interactieve plenaire sessie verzorgd over het gebruik van de ipad binnen de opleiding. De voordracht is zeer goed ontvangen door zowel de aanwezige radiologen als aios. In 2013 heeft de vakgroep het gebruik van de ipad verder uitgebreid, onder andere door de aanschaf van e-books en apps. Opleiden in een multi-locatiemodel In de eerste helft van 2012 heeft de directeur van Foreest Medical School die tevens lid is van de kerngroep van de Centrale Opleidingscommissie voor het eerst jaargesprekken gevoerd met alle opleiders. Doel is het inventariseren van actuele opleidingsgerelateerde zaken, die vervolgens als thema s kunnen worden geagendeerd voor de Centrale Opleidingscommissie. Uit de eerste serie gesprekken bleek dat opleiders graag wilden praten over de inrichting van de opleiding in een multi-locatiemodel. Als de MCA Gemini Groep over enkele jaren het Regionaal Topklinisch Interventie Centrum (RTIC) in Heerhugowaard in gebruik neemt, zullen de meeste opleidingen zowel in de Alkmaarderhout als in het RTIC plaatsvinden. Ter voorbereiding hierop heeft de COc de werkconferentie Opleiden op een multi-locatie opgezet, waar onder meer een actieplan is geformuleerd. Een belangrijke uitkomst was dat het opleiden op meerdere locaties naast bedreigingen vooral kansen biedt. Ook in 2013 zijn jaargesprekken met de opleiders gehouden. Masterfase Ook het aantal coassistenten is in de afgelopen jaren toegenomen, constateren Stam en Burger tevreden. Er is sprake van bijna een verdubbeling, tot jaarlijks tegen de vijfhonderd coassistenten. Sinds 2008 kreeg de omschakeling van propedeuse, doctoraalfase en coassistentschappen naar respectievelijk bachelor- en master fase in MCA gestalte. Na invoering van masterfase 1 (junior coassistent) in 2008 volgden in 2009 masterfase 2 (reguliere co assistent) en in 2010 masterfase 3 (semi-artsstage, weten schap pelijke stage en keuze coassistentschappen). Voor de begeleiding van masterfase 1 heeft Foreest Medical School een infra struc tuur ontworpen en artsdocenten aangesteld die in samen werking met de COc-werkgroep COC-VOORZITTER FRANK STAM. Race zonder finish Hoewel de opleiding in MCA op dit moment bloeit, zullen de nieuwe voorzitter en secretaris van de COc zeker een aantal uit dagingen tegemoet kunnen zien, verwachten Stam en Burger. In het huidige economisch tij denken ze daarbij onder meer aan het bewaken van de balans tussen financiën enerzijds en kwaliteit van de opleiding anderzijds. Een ander aandachtspunt zal de inrichting van een schakeljaar tussen de masterfase en de medische vervolgopleiding zijn. Met vertrouwen dragen ze het estafettestokje over voor wat zij noemen een race zonder finish naar verbetering van de medische opleidingen in MCA. Centrale Opleidingscommissie De Centrale Opleidingscommissie (COc) brengt een eigen jaarverslag uit dat voor belangstellenden is op te vragen bij Foreest Medical School. Zie voor de samenstelling van de COc blz. 45/46 van dit jaarverslag.

18 32 Verpleegkundig onderwijs 33 VIP kan voorbeeld zijn voor andere sectoren Vrijwel geen uitvallers Met de onthulling van het logo heeft de Noord-Hollandse gedeputeerde Jan van Run op 21 mei 2012 de komst gemarkeerd van de nieuwe verpleegkundige opleiding, de VIP. Het bijzondere eraan is dat de leerling vanaf de eerste dag volledig in het ziekenhuis wordt opgeleid. Vandaar de naam Verpleegkundeopleiding In de Praktijk. Het idee ervoor was een jaar eerder geboren, vertelde Foreestdirecteur Marina Eckenhausen tijdens het mini-symposium dat problemen kampen. maar ook voor sectoren zoals de techniek, die met vergelijkbare rondom de start van de VIP was georganiseerd. In relatief korte tijd De VIP is gericht op schoolverlaters. De cursisten zijn ingeschreven heeft de opleiding vervolgens in samenwerking met het ROC Nova bij het Nova College en volgen hun opleiding vrijwel volledig in College gestalte gekregen. MCA. Theoretisch onderwijs wordt gegeven in kleine groepen en vaardigheden worden geoefend in het skillslab van Foreest Medical Het ziekenhuis en de onderwijsinstelling hebben de nieuwe School. Docenten van het Nova College en Foreest Medical School opleiding ontwikkeld omdat er steeds meer behoefte is aan vakbekwame zorgprofessionals. Er gaapt een kloof tussen de hectiek verzorgen samen alle lessen. van het ziekenhuis met zijn complexe patiënten en de jongere De belangstelling was van meet af aan groot. De allereerste die jong is en jong wil zijn, aldus Eckenhausen. De uitval uit de informatie bijeenkomst trok al zo n vijftig belangstellenden, terwijl er traditionele opleidingen is daardoor groot. We hebben jaren gehad per lichting plaats is voor 24 studenten. dat wel 35 procent afhaakte van de cursisten die ooit zo bevlogen aan de opleiding waren begonnen. INITIATIEFNEMERS VAN DE VIP-OPLEIDING BIJ DE ONTHUL- LING VAN HET LOGO. VLNR FRANK COELINGH BENNINK De VIP-opleiding moet hierop het antwoord zijn. Gedeputeerde Jan (MCA), MARINA ECKENHAUSEN (FOREEST MEDICAL SCHOOL), van Run toonde zich in elk geval enthousiast. Wat u hier neerzet, HENK VAN ALPHEN (MCA), RENATE OOMS (FOREEST MEDICAL kan als voorbeeld dienen, zei hij. Voor andere zorginstellingen, SCHOOL) EN HARRIE BEMELMANS EN HANS SNIJDERS (BEIDEN NOVA COLLEGE). Renate Ooms, hoofd van de verpleegkundige opleidingen bij Foreest Medical School, kent de studenten van de VIP-opleiding allemaal persoonlijk. Eind 2013, nadat er drie lichtingen van start zijn gegaan in respectievelijk september 2012, februari 2013 en september 2013, zijn dat er zeventig. Ongeveer een kwart van hen is man. Elk half jaar start er een groep, vertelt Ooms. Tot nu toe zijn er slechts twee studenten afgevallen, dat is zo weinig, daar kunnen andere opleidingen alleen maar van dromen. Bij de evaluaties horen we bijna alleen maar positieve geluiden: de combinatie van theorie en praktijk bevalt goed en de sfeer in de kleine lesgroepen die uit twaalf leerlingen bestaan is veilig en vertrouwd. Veel lof is er voor de eigen docenten én voor de gastdocenten uit het ziekenhuis, die de VIP ers vaak weer terugzien als ze aan de slag gaan op de afdelingen. In deze BOL-fase worden de leerlingen stap voor stap wegwijs gemaakt in het ziekenhuis en leren ze wat het werken als verpleegkundige inhoudt. Ooms: We geloven dat wij hen zo niet alleen opleiden tot uitstekende verpleegkundigen, maar ook zo n basis leggen dat zij stevig in hun schoenen staan. Sommige leerlingen zijn nog maar net zestien jaar als ze starten. Dat betekent dat ze ook al jong met lijden worden geconfronteerd. Het is daarom belangrijk om de opdrachten in het begin klein te houden. En gebeurt er iets dat hen aangrijpt, dan kunnen ze direct in de beslotenheid van hun eigen klas bespreken wat dit met hen doet. De praktijkmomenten worden steeds verder uitgebreid tot de leerlingen in het derde jaar vier dagen per week op de afdeling werken en één dag naar school gaan. Dit is de zogeheten BBLfase (werkend leren), die anderhalf tot twee jaar duurt. In deze fase krijgen de studenten een leerlingensalaris. De VIP leidt vooral op tot ziekenhuisverpleegkundige, maar de afgestudeerden kunnen met hun landelijk erkende diploma verpleegkunde niveau 4 ook binnen andere zorgsectoren aan de slag. Eigen FB-pagina Foreest Medical School heeft voor de VIP een eigen Facebookpagina in het leven geroepen. Deze bevat nieuwtjes, foto s en leuke berichten met betrekking tot de verpleegkundige opleiding. Wie de pagina liket - en dat hoeven zeker niet alleen VIP-studenten te zijn - ontvangt op zijn eigen FB-pagina een melding van nieuwe posts. De VIP duurt maximaal vier jaar en wordt doorlopen via de Beroepsopleidende Leerweg (BOL) en de Beroepsbegeleidende Leerweg (BBL). In de eerste twee jaar hebben de studenten vijf dagen per week les, waarvan een aantal uren in het ziekenhuis. Eén dag per week wordt verzorgd door het ROC Nova College, dat verplichte opleidingsonafhankelijke vakken aanbiedt als rekenen, Nederlands, Engels en Leren, Loopbaan en Burgerschap (LLB). Er wordt naar gestreefd om de VIP- en de masterstudenten geneeskunde af en toe samen een les te laten volgen met het oog op een goede toekomstige samenwerking van verpleegkundigen en artsen (zie blz. 23 voor verdere informatie over dit zogeheten interprofessioneel onderwijs).

19 34 Verpleegkundig onderwijs 35 Open dagen VIP Donderdag 10 oktober 2013, einde van dag. In de hal van het gebouw aan het Nassauplein is de rode loper uitgerold en zijn broodjes en chocolaatjes klaargezet. Foreest Medical School ontvangt de belangstellenden voor de VIP-opleiding in stijl. Het is een van de open dagen die Foreest Medical School tweemaal Ze legt uit wat leerlingen van een les mogen verwachten. Na afloop per jaar organi seert voor schoolverlaters, hun ouders en andere in weet je bijvoorbeeld hoe het hart is opgebouwd, wat de functie de VIP-opleiding geïnteresseerden. Aan ronde sta-tafels kunnen ze is van het hart en wat het verschil is tussen aders, slagaders en speed daten met studenten en docenten, of hun vragen afvuren op haarvaten. Ze laat een plaatje van de bloedsomloop zien. Het hart staf mede werkers van de opleiding. Maar ze kunnen ook een kijkje pompt per uur zo n driehonderd liter bloed door je lichaam, wijst nemen in het skillslab en daar zelf een injectienaald leren hanteren. ze. Met hoeveel slagen per minuut? Enkele aanwezigen weten En het zó aantrekken van handschoenen dat ze steriel blijven, blijkt het antwoord al: zestig tot tachtig slagen. Maar wat kun je nu als ook een uitdagende vaardigheid. verpleegkundige met die wetenschap? Belangrijk is dat je leert observeren, zegt Lindeman. Je gaat tellen, het ritme voelen, leert Docent Margreet Lindeman verzorgt in een van de lokalen op de letten op de gelijkmatigheid, de spanning en het volume. Je ziet: begane grond een voorbeeldles vitale functies. Ze is van oorsprong de VIP is leren uit je boek, bespreken in de les en oefenen in de verpleegkundige en geeft aan de VIP-opleiding onder meer theorie- praktijk. Je begrijpt het dan beter en raakt die kennis ook niet snel en praktijklessen loopbaanbegeleiding en omgangskunde. Een les meer kwijt. duurt gewoonlijk tweemaal 45 minuten, vertelt ze. Vervolgens gaat ze van start met de huisregels: gebruik van de mobiele telefoon is verboden, en eten en drinken is evenmin toegestaan tijdens de les. AAN RONDE TAFELS SPEEDDATEN MET STUDENTEN EN DOCENTEN. De opleiding overtreft mijn verwachtingen Denise Goudsblom (22) is tweedejaars VIP-student. Ze is in haar vrije tijd naar de open dag gekomen om anderen enthousiast te maken voor haar opleiding. In het skillslab demonstreert ze het injecteren, met in dit geval een zoutoplossing. Na de havo begon ze in 2010 aan de hbo-opleiding verpleegkunde. Tot haar spijt was het niet wat ze ervan had verwacht. Ik ben na anderhalf jaar gestopt, ik vond het te zwaar. Ik werkte er hard voor, maar struikelde over de vele theorie. Ik ben meer een praktijkmens. Gelukkig kon ik meer gaan werken in de supermarkt waar ik een bijbaantje had, maar ik wist dat daar niet mijn toekomst lag. Ik was echt teleurgesteld, want ik heb altijd gezegd: ik wil met mensen werken, ik wil in de zorg. Ze oriënteerde zich op andere mogelijkheden en hoorde van de VIP. Ik wist direct: dit moet m worden! Wat me aanspreekt is de combinatie van werken en leren, met stages in de praktijk. Je kunt gelijk je theorie toepassen. Nu ik twee jaar bezig ben, kan ik zeggen dat de opleiding mijn verwachting overtreft. Op zo n grote hbo-v die ik eerst deed, ben je een nummertje. Hier zit je in de klas met twaalf leerlingen en heb je superbegeleiding. Ik ben hier gegroeid, zelfverzekerder geworden. En ik heb ontdekt dat ik het heel leuk vind om in een team te functioneren. Denise weet nog niet waar ze na haar opleiding aan de slag zou willen. Een ziekenhuis vindt ze leuk, maar een verzorgingshuis spreekt haar ook aan. Met dit diploma kun je in alle sectoren van de verpleegkundige zorg terecht, dus dat komt vast wel goed. Het leukste is het contact met patiënten Eerstejaars VIP-student Kiki Zeegers (17) is in september 2013 begonnen en dus nog maar kort met deze opleiding bezig. Ze is afkomstig van de verpleegkundige opleiding niveau 4 (BOL) van het ROC. Dat was niet helemaal wat ze wilde, merkte ze tijdens haar stage in een verzorgingshuis. Via haar vader, die in het Gemini Ziekenhuis werkzaam is, hoorde ze van de VIP. Ik ben naar de open dag gegaan en wilde gewoon niet meer weg, zo leuk vond ik het. Ik moest natuurlijk nog wel toegelaten worden, maar het feit dat ik bereid was een jaar in te leveren ik moest bij de VIP gewoon weer in het eerste jaar beginnen gaf aan hoe gemotiveerd ik was. Je krijgt een introductiegesprek en moet een toelatingstoets doen, best pittig! Ik heb het thuis extra voorbereid, heb het redelijk gemaakt en ben aangenomen! En, bevalt het? Fantastisch! zegt ze stralend. Het is zwaar, maar dat komt ook doordat ik in Den Helder woon en elke dag op en neer reis. Wat ik in mijn vorige opleiding in een jaar leerde, krijg je hier in een paar maanden. De eerste weken was ik kapot van alle indrukken, maar ik weet waar ik het voor doe. En zo n kleine klas met alleen gemotiveerde leerlingen is heerlijk. Je durft je verhaal te vertellen, want je vertrouwt elkaar. En de begeleiding is super! Zit je ergens mee, dan kun je dat kwijt en ze doen er echt iets mee. Kiki vindt vooral de technische kanten van het vak interessant, zoals wondverzorging, hechten en gipsen. Maar het leukste is het contact met patiënten. Ik begin gewoon met een praatje. Pas hoorde ik een patiënte over me zeggen: dat is zo n leuke meid! Dat was heerlijk om te horen. Na haar diplomering wil Kiki graag in een ziekenhuis aan de slag. Vind ik geen baan bij MCA, dan ga ik solliciteren in Den Helder en Amsterdam. En dan verder leren. Mijn vader is verpleegkundig specialist op de SEH. Dat is wat ik ook het liefste wil. Ik heb dus nog wel even te gaan, maar ik hoop dat het lukt!

20 36 Verpleegkundig onderwijs 37 Praktijkopleiding Gemini onder vlag Foreest Werkdruk leidt tot minder bij- en nascholing In het kader van de integratie van MCA en Gemini Ziekenhuis is de Helderse praktijkopleiding per 1 juni 2012 onder de vlag van Foreest Medical School gekomen. Voornaamste doel is het delen van kennis. De bezuinigingen die in het kader van de Marsroute in MCA en Gemini Ziekenhuis zijn doorgevoerd, hebben onmiskenbaar effect gehad op de bij- en nascholing. De deelname is in 2012 en 2013 sterk verminderd, zeggen Alice Dekker en Brigitha Nuijens die het cursusprogramma verzorgen. Twee van de vier medewerkers van de Helderse opleiding zijn naar Foreest Medical School. Zij begeleiden leerlingen van het ROC Alkmaar gekomen, te weten Gonnie Veenendaal en Dagmar van der Kop van Noord-Holland én van de Koninklijke Marine (opleiding Foreest Medical School biedt al sinds jaar en dag een scala aan Veen. Zij zijn toegevoegd aan het team van de VIP-opleiding. algemeen militair verpleegkundige). Het Gemini Ziekenhuis biedt cursussen en trainingen aan om de expertise van verpleegkundigen In het Gemini Ziekenhuis blijven Katja Tol en Monique Stolk-Smit alleen stages voor leerlingen van de beroepsopleidende leerweg op peil te houden. In de verslagjaren is duidelijk sprake van een dip Schouten werkzaam, als praktijkopleiders en contactpersonen voor (BOL). in de afname, aldus de beide docenten. De voornaamste oorzaak is de toegenomen werkdruk op de afdelingen. Verpleegkundigen kunnen minder worden vrijgepland voor scholing. Elke dag die zij op cursus gaan, is immers een dag minder aan het bed. Versnelde opleiding (30+) beëindigd Leerafdeling met BBL ers opgeheven Vanwege de algehele terugloop is het aanbod nu vooral geconcentreerd op de meest noodzakelijke cursussen. Dat betreft uiteraard reanimatietrainingen, maar Dekker en Nuijens noemen daarnaast bijvoorbeeld ook de lesserie De cardiologische patiënt. De laatste studenten van de 30+ ofwel de versnelde opleiding De proef met de leerafdeling met BBL ers is beëindigd. Het ging Dat is een cursus die verpleegkundigen met goed gevolg afgerond hopen in de zomer van 2014 hun diploma te halen. Foreest Medical om een pilot op de afdeling interne genees kunde. Derde- en moeten hebben voor ze zelfstandig op de afdeling mogen staan, School heeft besloten deze verpleegkundige opleiding niet meer aan vierdejaars leerlingen van de verpleeg kundige opleiding namen daar aldus Dekker. te bieden. zelf onder supervisie de complete zorg voor een unit van acht patiënten voor hun rekening. Een andere belangrijke cursus is De vitaal bedreigde patiënt. De opleiding is in 2010 gestart uit ideële motieven, maar in de Daarin leren de deelnemers hoe te handelen als een patiënt in praktijk moet helaas worden geconstateerd dat deze door het De proef is in 2011 van start gegaan met als doel de opleiding levensgevaar verkeert. De cursus beslaat dan wel zeven dagdelen, economisch getij zijn ingehaald. Door hun hogere leeftijd zijn de voor BBL ers op een hoger peil te brengen. De ervaringen waren maar de effectiviteit is groot. De verpleegkundigen die hem hebben afgestudeerden duurder dan degenen die jong van een verpleeg- positief, maar toch is besloten de proef na afloop van de pilot gevolgd, zijn er enthousiast over. Ze hebben er veel aan in hun ALICE DEKKER (L) EN BRIGITHA NUIJENS. kundige opleiding komen. Een baangarantie kon dan ook niet aan niet te verlengen. werk. Zorgpaden bieden minder soelaas bij een vitaal bedreigde de 30-plussers worden geboden. Bovendien is de opleiding erg intensief en het uitvalspercentage dan De reden is van financiële aard. In het kader van de Marsroute de besparingsoperatie om de organisatie bedrijfseconomisch patiënt, en dan is het fijn als je als verpleegkundige toch precies weet hoe je in zo n situatie moet handelen. Na de cursus staan Overheidsbudget ook navenant hoog. De groep is door de uitval uiteindelijk te klein toekomstbestendig te maken komt een deel van de leerlingen- ze zekerder in hun schoenen. Ze kunnen een patiënt die vitaal Nuijens en Dekker verwachten dat de deelname aan de bij- en geworden om nog een afzonderlijke klas te vormen. formatie ten laste van de afdelingen. Een complete leerafdeling is bedreigd raakt benaderen via de ABCDE-systematiek die ze hier nascholingscursussen op korte termijn weer zal toenemen. Dekker: De versnelde opleiding was bedoeld voor mensen die na soms daardoor financieel niet meer haalbaar. hebben geleerd. De overheid heeft besloten er per 2014 budget voor beschikbaar jarenlange ervaring in een ander beroep alsnog verpleegkundige Nuijens vult aan: Doordat verpleegkundigen effectiever communi - te stellen. Wij juichen dat uiteraard toe, omdat we menen dat het wilden worden. Het volledige programma van opleiding gecombi- ceren, komen ze sneller samen met de artsen tot goede werk- essentieel is voor goede patiëntenzorg om de kennis en vaardig- neerd met werken in de praktijk besloeg slechts tweeëneenhalf jaar. afspraken. Zo zien ze allemaal dat de kwaliteit van zorgverlening heden van verpleegkundigen up-to-date te houden. verbetert. Klinisch redeneren Nu ook voor verpleegkundigen het klinisch redeneren steeds belangrijker wordt, ontwikkelt Foreest Medical School aanbod dat Het is essentieel voor goede patiëntenzorg om kennis en vaardigheden van verpleegkundigen up-to-date te houden. hen hierop toerust. Dat gebeurt onder andere in samenwerking met de collega s Maria Luyckx en Roy Koendering van het Verpleegkundig Expertise Centrum. Met Marjan Bakker van de medische bibliotheek en met Bibi Blijham van het bureau wetenschap is de cursus Evidence Based Practise voor verpleegkundigen opgezet (zie verder blz. 19).