Out of Africa, digitale flessenpost - DEEL 3. Ex africa semper aliquid novi (Plinius de Oudere) Zuidelijk Afrika 21-24/01/2015.

Transcriptie

1 Out of Africa, digitale flessenpost - DEEL 3 1 / 20 Zuidelijk Afrika 21-24/01/2015 Ex africa semper aliquid novi (Plinius de Oudere) ZA CT Wo Vroeg op wegens mijn gidsende chauffeur om 9 uur reeds paraat voor onze snelle maar lange trip. Eerst naar Paarl, leuk stadje oude huizen en museum van de Afrikaner taal. Armoedig maar boeiend. Afrikaans bestaat nu vooral nog door kleurlingen en zwarten die Afrikaans spreken. De Engelsen hangen aan elkaar, de zwarte stammen bestrijden elkaar maar hebben de regering van het eigenbelang in handen, de kleurlingen steunen elkaar en de Afrikaander Boeren die doen of ze mekaar niet nodig hebben. Aldus mijn begeleider. Op de deur van het museum luidt een duidelijke waarschuwing dat leurders niet mogen aankloppen. In het Afrikaans is dat: Smouse. Het scheldwoord voor joodse sjacheraar! Enkele interessante dingen over muziek en volksdans, en de eerste gazet van Zuid Afrika in het Afrikaans. Vandaar naar het werkelijk zeer mooie monument voor de Taal, naar vorm, compositie, symboliek en omgeving. Een koppel gepensioneerde middenstanders uit Ninove op rondrit met een huurwagen begint een gesprek over hoe goed, vriendelijk en zo de mensen hier zijn. Ook zij kennen Vlamingen met wat spaargeld die hier nu overwinteren. De hitte is wat onwezenlijk. Droog maar tegen de veertig graden Celsius, terwijl het thuisfront op skype in dikke truien met een extra sjaal verschijnt. Franschhoek Een leuk dorp met een paar mooie huizen, enkelen nog met Franse opschriften, zelfs een Hotel de Courtraie. Een erg mooie NG kerk -Nederduits gereformeerdmet zoals overal een grote slavenbel naast de toegang. Die werd na de zondagdienst geluid wanneer iemand slaven wou veilen. Nederduitse_Gereformeerde_Kerk_(later_Nederlandse_Hervormde_Kerk) Nog steeds iedere zondag volle bak, een uur lang zingen en orgel en een preek. Bij de zwarten van deze kerk duurt het zelfs 5 tot 6 uur. Dat kan mijn gids niet aan, want dan valt hij in slaap. En van de handjeklap kerk is hij helemaal niet gediend. Hij bedoelt het genre Pinksterkerken, zoals ze beschreven werden in Per Olav Enquist De reis van de voorganger.

2 2 / 20 "Het diepste geheim van muziek is dat ze de paranoia afweert, dat wij muziek maken om niet overspoeld te worden door de verschrikkingen van de werkelijkheid." W.G.Sebald, Campo Santo. Tegenover de kerk wordt de koffie weer eens geserveerd door een jongen uit Zimbabwe. Je kan ze herkennen aan hun lichaamsbouw en gelaatstrekken: Ze zijn veel groter en mooier dan ons zwarte hier. Twee koppels oude Duitsers uit Keulen genieten ook van een biertje in de zon. Jaarlijks trekken ze de week vóór kerst met hun carnavalsgroepen naar Windhoek voor de grote carnaval aldaar. B. is in zijn nopjes. Zij zijn ietwat verwonderd dat ik als alleen reizende een gids voor mijzelf bijheb. Hij doet het voor 45 per dag. Dat lijkt me heel redelijk. Het Hugenotenhuis was afgebroken in Kaapstad en gelukkig hier heel mooi weer opgebouwd. Vermoedelijk met heel veel Frans geld, gezien de koperen plaat ter ere van het bezoek van SE Alain Juppé, Frans minister van BuZa. Het biedt een boeiend overzicht van de godsdienstoorlogen in Europa en de verschrikkingen voor de Hugenoten in Frankrijk. Met begeleidende film! Er is een prachtig etablissement achteraan ' Post Tenebras Lux '! En omgekeerd. Stellenbosch. Dit bezoek is behoorlijk indrukwekkend. Eerst een voorstad van kleurlingen, en achter de stad tegen de volgende berghellingen de zinken platen koten van de zwarte townships, die een ook een temperatuur van intussen 38C trotseren. De campus van dik studenten - driekwart blank en nog steeds Afrikaans maar de meeste lessen in het Engels - zitten in het eerste jaar in kosthuizen per geslacht gescheiden met streng regime mensen academisch personeel, alle faculteiten over de hele stad verspreid in mooie oude gebouwen langs groen gezoomde platanen lanen. Stellenbosch zou de hoogstgerangschikte unief zijn van heel Afrika en alle Afrikaans sprekenden sturen hun kinderen daar naar de unief.

3 3 / 20 De regering wil er vanaf want het moet per se zwart worden door fusies met andere uniefs, waarbij lage latten en diploma-fabriekjes noodzakelijk worden geacht. Ook het conservatorium is groot en naar verluidt wereldberoemd. Het nieuwe academiejaar is pas begonnen. Erg veel knapen in groep gearmd in verrassend informele kledij, de meisjes idem. Het uniform is afgeschaft. Ze heten maties naar de rode uniformkleuren, wegens de druiven, maar maties staat voor de tomaten, als scheldwoord. Fietswinkels, Ome Samy se Winkel, een dure uitdragerij. Mooie Dorpstraat met Schreuderhuis en nog vier andere bezocht, waarin telkens een zwarte vrouw in de klederdracht van toen. Het is een soort Bokrijk midden in de stad die vaak afbrandde wegens strooien daken en haardschouwen. Oorspronkelijke huizen in simpele langwerpige schuurvorm werden daarom voorzien van dakraam om te kunnen ontsnappen bij brand, verder uitgebouwd met pronkgevel tot in het dak, dan H vorm verder als er meer volk bij kwam. Hoge huizen waardoor veel koeler dan de loeiende hitte buiten. Iets gegeten op het binnenhof bij een Hollander: slechte pizza. Fairview Verder naar Fairview, wijn, kaas en brood. Een ongelooflijk mooi informeel landgoed. Met veel wilde beesten, antilopes, impala, struisvogels, koeien, paarden, ezels, koeien en een enorme geitenkudde waarvan ze een ruim assortiment kazen maken, die mij wat slapjes smaakten. Hun blauwe is redelijk, Camembert en Brie varianten flauw, de geitenkazen erg lekker, koeienfeta redelijk. Je kan die allemaal zelfs met vruchten proeven aan een carrousel. Eveneens een ruim assortiment aan lekker ogende broden, fruitconfituren, honing, oliën, kruiden, en uiteraard een groot wijnassortiment waarmee veel prijzen in Brussel van 2003 tot Omdat B de mensen kent en het al halfvijf was, mogen we de flessen gratis leegproeven wegens om vijf uur dicht. Ik heb er zes geproefd, ze waren beter dan de gemiddelde van Groot Constantia. De mourvèdre bleef me bij, en ook hun cabernet sauvignon en malbec la Capra. De witte zijn goed, maar niet beklijvend. Er is nog heel wat volk, vaak families, in het weekend aanschuiven en op de koppen lopen. Er is onderweg naar het hotel wat file - waarlangs vele Zimbabwese verkopers van etenswaar tot lampenkappen. Morgen naar Somerset Medical Museum aan de Waterfront.

4 4 / 20 ZA CT Do Somerset Hospital Vanmorgen shuttle besteld voor morgen 10:30 uur bezoek aan het grote Heart of Africa museum in het voor ons toch zeer mythische Groote Schuur ziekenhuis. Samen met de hond Laika, Joeri Gagarin en de Apollolanding op de maan was de harttransplantatie door dr. Christian Barnard die op tv een beetje praatte zoals wij, toch de toekomst van de mensheid in een notendop. Go west! werd voor onze generatie meer Rise high and dig deep! Barnard zag er dan ook nog eens goed uit en had nog meer succes bij de jet set en de schone vrouwen, meer dan medisch wetenschappelijk. Eerst een hele tocht met mijn zakken vuile was langs Alfredstreet - de zoon van Victoria en Albert - die ter hoogte van de theaters school onderbroken was door een snelweg waar ik althans niet over, onder of door kon. Dus een flinke omweg langs de grote bib van de Kaap waar een grapjas mij vroeg of ik op safari was. Zijn Engels was zo'n gemompel en mijn fantasie zo ver van de zijne dat ik het hem drie keer moest laten herhalen. Ik had nlk voor het eerst eens geen safarihemd aan, maar een grijs blauw gestreepte matrozenshirt. Die hemden, broeken en schoenen zijn wel handig tegen de zon. In een merkwaardige hype loftenbuurt met razend verkeer. Tegenover bushalte Alfred gaat de laundry drycleaner Nannucci schuil onder de trap van een niet onaardig winkelcentrum tegenover de SPAR. Gisteren heb ik een paar uur besteed om uit te vissen waar de dichtste van de 12 ophaalpunten in het centrum kon zijn. In het hotel kost een hemd laten wassen 6,5, een broek 8,5 en hier tot zes kg 8,5. Dus dat viel erg goed mee. Ze wassen alleen lauw, drogen en vouwen de boel op voor die prijs. Edoch wegens de hopper al weg, pas morgen tussen 16 en 17 uur klaar. Op internet staan de gruwelijkste verhalen van 'I love my laundry' café-restaurants, een hele keten met flink gay roze randen waar je kan ontbijten, eten, koffie drinken, daten en nog veel meer en die ook wasjes draaien maar waar je was wel eens verbrand of roze gevlekt opgeleverd wordt. Daar heb ik het zo niet voor. Vandaar met mijn buspass naar Upper Portswood en de erg grote en verlaten halte Stadion bij het Kaapse stadion van de wereldbeker. Ik las hier ergens in een krant dat het gemeentebestuur van plan is om stadion opnieuw te openen of te verplaatsen! Verder naar beneden naar het oude Somerset Hospital uit 1810, waar de eerste medische en verpleegschool werd opgericht. Met een museum in de oude directeurswoning. Nog steeds zoals 30 en 50 en 100 jaar geleden. Een mooie veranda halfrondom in een magnifieke tuin met een agressieve vogel die steeds naar mijn hoed vloog, en niet

5 5 / 20 racistisch was wegens volgens de tuinvrouw 'a naughty bird' nadat hij het oranje petje van haar hoofd probeerde te pikken. Er zitten hier veel vogels, veel gefluit tegen de achtergond van het razende verkeer buiten de muren. De hele omgeving is afgezet met een hoog en puntig hekken waarbij de poort pas opent na identificatie aan de parlofoon. Binnen is het interessant ingericht met oude kabinetten, apotheek, operatiezaal, tandartsen praktijk, oogartsen spullen en een film op een enorme flatscreen waar je op anderhalve meter voor moet zitten zodat je amper wat kan zien. Er hangt een mooie prent van Ivo Saliger Der Artz uit 1925 Wenen waarbij de dokter rechtopstaand ietwat vergeefs knokige Hein probeert af te weren van de naakte langharige vrouw die zich aan hem overgeeft. Er bestaan twee versies van en Saliger heeft er een brief over geschreven. Leuk bij de syfilis was de vermelding van Hendrik VIII en Nietzsche, maar ook ons aller Vladimir Iljits Oeljanov als syfillitieker. Dat wist ik niet van Lenin en zijn arme Nadja Kroepskaja. Recent nog eens in de inkt gezet:

6 6 / 20 Zonder functie rest alleen nog de vorm. Form follows function. Form without function. Veel van de apparatuur is er nog alleen om de vorm, de schoonheid van het omhulsel, de glans van het mat geworden glas, het patina op het verchroomde metaal, van ver vóór plastiek en rvs. De spuiten zijn onvolledig - dat was destijds een echte ramp voor wie ermee moest werken. De klysma spuiten, de zuigers, de vernevelaars zijn bestoft met vuile naden. Daarvoor werd je gestraft als verpleegster wegens alle vuile randen broeihaarden van bacteriën! De lenzen set van de oogarts ligt behoorlijk door mekaar. De tandarts hatneerde tangen die verbogen waren. De apotheek heeft alleen nog potten met foute deksels. De rontgenapparatuur en de elektrische cauters ogen imposant zwart met okeren randen en geel met groen. Alle toebehoren ontbeekt. Al deze ooit zo belangrijke instrumenten en apparaten staan daar nu alleen, naakt, onbekend, indrukwekkend. De operatietafel is gammel en veel te klein voor de hedendaagse patiënten. Maar het meest van al treft me een marineblauwe korte cape met rode voering van Mrs. Seidel, een verpleegster. Hij was vaak gewassen want de etiketten van het ziekenhuis waren gebleekt. De mooie rode voering was stuk aan de hoeken. Precies die hoeken klapten open wanneer ze zich moest haasten in de koude wind van een winternacht een hele of halve eeuw geleden. En dus grepen de sisters die hoeken tussen duim en wijsvinger, met gekruiste armen onder of over de borsten om zich naar het onheil te spoeden om soelaas te bieden aan patiënten in nood of dokters onder druk. Somerset Hospital werd 150 jaar geleden als een groot kasteel met torens en kantelen opgericht volgens de principes van Florence Nightingale. Kanaries in de koolmijn. In de bezoekersboek had een koppel uit Duitsland getekend dat hier gewerkt had in 1974 en nu voor het eerst terug op bezoek kwam. Out of Africa. Er zijn er hier dus wel meer die nog afscheid komen nemen. Het stemt me wat weemoedig. De hoop die we toen in een soort zelfhypnose bij ons gewekt hadden en die we graag uitstraalden, hadden we toch zo graag overgedragen maar de resultaten na zoveel jaren blijken schrikbarend.

7 7 / 20 Gelukkig waren wij destijds ietwat minder debiel dan de sadistische machtswellustelingen die gretig naar de Daesh trekken. Gelukkig bleven wij lezen en studeren en de werkelijkheid kritisch bevragen zoals ze zich aan ons leek voor te doen. Alleen in Zuid Afrika en Namibië zou het allemaal nog mee vallen. Voorlopig toch. Elders probeerden toen al de artsen die opgeleid waren weg te komen, zoniet naar de hoofdstad dan wel naar het buitenland waar ze tien keer meer verdienden. Expats moesten dan maar hun plaats innemen. En wij simpele geesten in het ware geloof zagen niet dat die collega's de kanaries waren in de koolputten van Zuidelijk Afrika. Zij vertrokken zo gauw mogelijk wegens het dreigende gevaar van het populistische gelijkheidsideaal dat zich aandiende bij hun leiders, wegens ten einde raad en niets van hun hemelse beloften gerealiseerd. In tegendeel. Het bleken ordinaire negerkoningen die naar oud gebruik de rijkdommen van hun volk plunderden ten behoeve van hun zichzelf, hun eigen clan en hun procreatie. Hier rest nog het museumgebouw van het Old City Hospitalcomplex waar ooit de geneesheer-directeur woonde met vrouw en kinderen. De rood geschilderde vloeren, de witte muren en zuilen, de felgroene platanen, matte eucalyptusbladeren ritselen schurend. De donkere eik is stug in de bries, de proteacollectie uitgebloeid, een bos vrouwentongen priemt door de bodembekekkers en gras, veel gras dat voortdurend besproeid wordt, waardoor een koeler en minder droog klimaat onder de veranda. De randen van de muren dragen struiken met bloemen in roze, rood en violet. Later verneem ik zelfs dat Oeganda eigen artsen en verpleegkundigen verhuurt aan landen elders in de wereld in ruil voor gunstige oliecontracten, waarbij Belgie zich nu genoodzaakt ziet om een deel van de gelden voor ontwikkelingssamenwerking te blokkeren. Kanonschot. De tuinvrouw draait de sproeiers dicht en vraagt welke research ik kom doen. Ik antwoord haar: 'Naar mezelf', maar dat begreep ze niet. Zij werkte hier graag. Moet amper iets doen behoudens keren, nat en droog dweilen, sproeien en op haar versleten mobieltje kijken, waarop maar niets verschijnt. Ze zit wel 1 uur heen en 1 uur weer op de bus iedere dag. Op weg naar the waterfront langs het oude hospitaal waarvan de verschillende paviljoenen worden opgefrist tot studenten- en andere koten, zelfs B&B's! (Tegenover het Commodore hotel) kan ik de externe riolering bewonderen. Gezien het hier nooit vriest lopen de riolen in die oude gebouwen aan de buitenkant van de gevels. Een raar uitzicht toch wel, en in de brandende zon zonder sifon veel methaan en waterstofsulfide, vrees ik. Het nieuwe oude ziekenhuis houdt een bazar op het plein waar van alles te koop is. Als ik er passeer

8 hoor ik plots de doffe knal van het kanon op Signaalberg. En effectief iedereen met een horloge om de pols checkt even het middaguur. Behalve ik. 8 / 20 Aan de halte van the Waterfront is het wachten naast een ruimgebouwde diepzwarte dame in een sjieke paan die plots Frans begint te praten in haar telefoon. Ik spreek haar aan en zij vraagt meteen of ik Belg ben! Dus is zij van Congo. Zelfs van Kin! Ze zitten hier al 25 jaar op de vlucht voor de ellende ginder, met haar man en kinderen, die op de oudste na hier geboren zijn. Ze hebben nu ook de SA nationaliteit. Er zitten hier veel kinderen van Mobutu volgens haar. Ze is zeker dat Kabila binnenkort zal afgemaakt worden. Hij durft niet meer weg en beseft dat als hij blijft zitten of vertrekt, hij zoveel vijanden heeft over de hele wereld die hem zullen afmaken. Ze zei het met een groot - ja zelfs wraakzuchtig duivels - genoegen alsof ze het mes in zijn onderbuik zelf kon ronddraaien. Ze deed me voor hoe ze het zou doen. Ze bleek al veel geoefend te hebben. Congo en Kabila Ik kom haar weer tegen aan het station van Civic Center, waar ik op de 105 naar Strands moet wachten. Ze komt naast me zitten om het gesprek verder te zetten. Ze komt dus oorspronkelijk uit de Kasai. Haar man was daar bij de UDPS van Etienne Tsjisekedi en zij werden opgejaagd door de aanhangers van Mobutu en nadien Kabila die zelfs niet de zoon van de Laurent-Désiré was. Zij weet van wie wel! Hoe kan nu iemand president worden van Congo die zelfs geen Congolees is! Haar man moest op stel en sprong verdwijnen en zei haar op hem te wachten. Drie jaar, meneer, drie lange jaren heeft ze niets meer van hem gehoord. En toen kon zij ook naar Cape Town. Waar ze sindsdien in ballingschap leven. Werken en wonen, en zoveel mogelijk de anderen gerust te laten. Ze was duidelijk erg blij dat ik haar als witte had aangesproken, want hier zijn ze 30 jaar later onafhankelijk geworden. Dat merk je goed volgens haar aan hoe de zwarten zich hier zo gecrispeerd tegen die blanken gedragen. Wat maakt dat nu uit of iemand blank is, als die werkt en geen last verkoopt kan je daar toch goed mee samenwerken. Maar Kabila! Die geeft maar donaties aan iedereen, zoals nu weer aan de unief van Tanzania terwijl in Congo de mensen honger lijden en het schoolgeld niet kunnen betalen. Ze was goed op dreef in de haat voor Kabila. Zij leerden hun kinderen ook Frans want zij zouden terugkeren om na de moord op Kabila het land weer mee op te bouwen tot binnen 20 jaar Congo verder zal staan dan Zuid Afrika. Waarlijk homerisch zoals deze zwarte muze de wrok bezong Μῆνιν ἄειδε, θεά, Πηληιάδεω Ἀχιλῆος Bezing, Muze, de wrok van Peleus' zoon Achilleus Dan kwam de bus naar Strands. De niet Zuid-Afrikaanse zwarten begin ik nu ook te herkennen.

9 Die gedragen zich effectief helemaal anders als ze wat ouder zijn. Veel minder gecomplexeerd of gecrispeerd. 9 / 20 Koopmans de Wet. Op Strands street - vroeger het strand van de oceaan - is er geen zogenaamde Mandela museumgebouw vinden, enkel het erg mooie Koopmans de Wet Meckle huis met een een boeiend verhaal over de twee zusters die tegen de regering en de Engelsen in de boeren steunden rond de vorige eeuwwisseling. De ene was gehuwd maar bleef kinderloos en haar man stierf. De andere wachtte op haar in het ouderlijke huis. De weduwe had altijd een boy bij zich, een zwarte jonge knaap die zij instrueerde hoe zich te gedragen tot een bepaalde leeftijd dan moest hij eruit. Hij moest haar bijbel op een fluwelen kussen een meter voor haar uit dragen wanneer ze naar de kerk ging. Hij moest voor haar en haar gasten deuren openen en sluiten en stoelen aan- en wegschuiven. De boys waren daar heel erg op uit want ze werden zeer liefdevol behandeld. De suppoost stuurt me wegens geen Mandela en mijn ontgoocheling daarover naar Green Market Square alwaar een Rembrandt tentoonstelling! Rembrandt op de Kaap? Het oude senaatsgebouw van de Hollandse Kaap naast de Food Lovers is groot en vooral lekker koel! In wezen gaat het natuurlijk alleen maar om etsen, zeer klein en moeilijk te zien. In de hoofdzaal een mooie Frans Hals, een Teniers de Jongere en een paar mindere meesters. Wat schilderijen van de 'school van Rembrandt' die destijds als echte Rembrandts werden gepromoot in Zuid Afrika. Een goeie film over Rembrandts leven en werk. In de Food Lovers een slaatje samengesteld en wat skinny juice gedronken onder het waakzame oog van blanken en kleurlingen op van die loopbanen op de eerste verdieping. Zweten in airco! In Civic Centre staan de mensen die naar de voorsteden moeten mooi in de rij voor een plaatsje op de bus te wachten. Ik zit in het spitsuur en ga nog eens tegen de stroom in. De massa's komen ván The Waterfront, ik ga er naartoe. En slapen. ZA CT Groote Schuur Ziekenhuis, Heart of Cape Town Museum - Frères Bistrot - Layndry Nannucci Wat een dag. Het begon al goed met mijn mooiste hemd, wegens op naar Groote Schuur en de rest in de was. De dienster bij het ontbijt die me koffie schonk, mompelt in hun voor mij zo slecht verstaanbaar Engels iets over neus, dan wees ze naar haar eigen neus, en dan begreep ik 'cream'. Ik heb nog een dot zonnecrème op mijn neus zitten. Toch galant, niet, voor je de deur uitgaat iemand die je neus inspecteert en corrigeert! Om 10:30 uur komt een bejaarde blanke de lobby binnen op zoek naar room 332 Duppe: mijn chauffeur voor de shuttle naar het museum die ik gisteren had aangevraagd. Pensioen

10 10 / 20 Hij begeleidt me naar een grijze Mercedes 300 uit het begin van de jaren 90 met nog wat gekrakeleerd leer her en der. Piet Lötters is de manager van het Heart Museum! Hij was van de streek, werkte zijn hele leven in Johannesburg met zijn transportonderneming naar Botswana waar hij zeer over te spreken is. Hij was er wel 1000 keer geweest. Toen zijn vrouw die ook werkte, voorstelde om toch maar op pensioen te gaan, ging hij akkoord. Hun kinderen waren de deur uit, zoon in de veertig en IT man in Jo'burg, dochter eind dertig en in de medische sector. Ze kochten een mooie optrek aan de Oostkaap en na drie maanden werden ze zowat gek van het nietsdoen. Met mij een koppel Engelse gay met de raarste naar eigen zeggen verpleegkundige, een Zuid Afrikaanse mevrouw op jaren die lang in Kent woonde maar wegens de regen daar terugkwam, en dan nog een koppel Duitsers die een villa in Durban hebben. Hij een wat hippe orthopedist van rond de vijftig. Zij vermoedelijk de 20 jaar jongere omloopverpleegster met een wit fototoestel die op zijn aanwijzingen van alles foto's maakt. In het museum blijkt dat destijds de Nannucci Brothers reeds voor de was zorgden. Vandaag ook voor mij! De directeur van het Groote Schuurziekenhuis kende hem goed en stelde voor om het museum te managen wat hij nu met enorm plezier doet én allemaal, voor niets, als vrijwilliger. Het gaat hem heel erg goed af. Hij is er altijd mee bezig, heeft een team van vijf gidsen opgeleid, doet 6000 schoolkinderen per jaar en laat het betalen door donaties en een inkom voor de begoede bezoekers van 20 pp. Adamo. Tracé Adamo die ons rondleidt is een gezette blanke dame, die haar nursehorloge en gidsinsignes met trots en waardigheid draagt. Toen ik Piet naar haar achternaam vroeg, wist hij het niet. Ze heet Adamo wegens ooit getrouwd met een Italiaan, maar dat was ook al wel lang geleden. Piet komt nog aanzetten met foto's van Christiaan Barnard uit het ziekenhuis van Aalst, godbetert, met Hugo Vanermen, de cardiochirurg en sinds 2006 ook nog baron.

11 11 / 20 Het verhaal van de eerste harttransplantatie is interessant. Christiaan, zoon van dominee uit Beaufort Wes in de Karoo en lerares van de Nederduits Gereformeerde kerk die ook voor de zwarten predikt en dus door de witte Boeren met de nek aangekeken, gaat samen met zijn jongere broer Marius geneeskunde studeren. Ze waren nogal gemotiveerd door de vroege dood van hun oudere broer aan hartkleplijden. Christiaan wordt in het museum voorgesteld als een zeer gedreven, geniale student, arts en prof. Hij gaat eerst met zijn vrouw-verpleegster dorpsarts spelen in Ceres in de Karoo, daarna specialiseren met een thesis over vasculaire atresie bij kinderen. Hij krijgt een beurs voor Amerika, haalt daar een PhD op 2 jaar plus een opleiding cardiochirurg en onderwijl nog werken voor de kost en achter de vrouwen zitten. Hij komt terug en start een team om experimentele cardiochirurgie te doen. Hij en zijn broer oefenen op honden, en nemen als hulp de zwarte tuinman Hamilton Naki. De tuinman Naki. De controverse over deze man is een zeer boeiend verhaal over propaganda en de truken van de foor. Tegenwoordig beweert de officiële versie dat Naki de man was die het hart uit de donorpatiente heeft gehaald, terwijl er geen enkel bewijs voor is. Maar zo wordt dan de zwarte rol in de verf gezet. Hamilton Naki was ongetwijfeld een erg handig en verstandig iemand die bij de experimentele operaties op honden de techniek in de vingers kreeg en later wellicht ook op mensen kon meehelpen. In wezen kwam het er op neer dat het team van Barnard om te beginnen een gat in de wetgeving had gevonden: in ZA moest de dood vastgesteld worden door twee artsen waarvan een met vijf jaar ervaring. Dus volstond hersendood en kon een levend orgaan geoogst worden. In de VS moest een patiënt hersen- én hartdood zijn eer er een orgaan mocht weggenomen worden. Barnard had reeds twee kansen gehad, heet het nu, maar die donoren waren zwart en dat mocht niet van de apartheidsregering en de ziekenhuisdirectie. Dus werd het een jonge vrouw uit een verkeersongeval, waarbij ook haar moeder stierf. Muurgroot is er een foto en een stuk van de originele auto in de ERoom waar het nu allemaal begint bij de rondleiding

12 12 / 20 Liefdesleven. Barnard was een durver, had van zijn vader geleerd dat je altijd voor jezelf de hoogste rechter moet zijn, en je beslissingen niet laten afhangen van het oordeel van anderen. En hij was dus al die Amerikaanse teams voor die dan ook maar begonnen en ondanks 100 pogingen geen enkele overlever hadden, zodat harttransplantaties daar verboden werden tot de wet op de doodsvaststelling was gewijzigd. Daarom en wegens de apartheidspropaganda die zijn prestaties inhielden volgens de ZAregering zou hij nooit de Nobelprijs geneeskunde hebben gekregen. Het succes steeg hem naar de kop, al bleef hij gewoon met een bescheiden loon in overheidsdienst. Hij werd zes maanden per jaar naar verluidt uitgenodigd door de jetset - Gina Lollobrigida - pausen, koningen, prinsen en andere beroemde instituten. Tot in Rusland toe kon hij op uitnodiging ten volle van het leven genieten. Kortom hij hield er een schroeiend levensstijl op na. Vandaag heette hij zeker ADHD-er. Hij scheidde kort na zijn succes van zijn eerste vrouw waar hij twee kinderen bij had, huwde nog twee keer met vrouwen die 20 en 40 jaar jonger waren, twee kinderen kregen en weer scheidden, zodat hij als moeilijk mens - binnen en buiten de operatiezaal - eenzaam aan zijn einde kwam door een astma-aanval aan een gechloreerd zwembad op Cyprus. Zijn broer Marius weigerde naar de begrafenis in hun geboortedorpje komen, want de blanken die hen altijd afgewezen hadden omdat hun vader als dominee voor de zwarten predikte, pakten nu graag groot uit met hun wereldberoemde zoon - levend én dood! Marius Barnard was eveneens hartchirurg geworden, werkte veel met zijn broer, leidde veel vakgenoten op in Rusland, was de eerste die critical illness insurances uitbouwde, zat in het parlement voor een ZA anti apartheidspartij. De hele setting van het museum is goed aangepakt, in de oorspronkelijke spoedoperatiezalen met auditoria en de nodige wassenbeelden maar met min of meer degelijke en correcte machinerie. Erg realistisch tot zelfs de perfussionisten en de omloopverpleegsters toe. Gids Tracé Adamo ging geen enkel heikel punt uit de weg, niet over zijn zwakheden, zijn vrouwen, zijn piano en ukelele spel, zijn matige romans die hij later meende te moeten

13 13 / 20 schrijven. Ze was ontzettend eerlijk over het hele verhaal dat nu eens niet als propaganda overkwam. Het was vaak ook erg ontroerend, hun respect voor elkaar, voor de donorpatiënten en hun familie, hun trots. Het feit dat ze zich moesten verdedigen tegen de jaloersheid van het VS medische establishment dat hen wegzette als een hyperkinetische showteam, terwijl ze zelfs niet eens foto's hadden gemaakt tijdens de operatie en de filmploegen pas de dag nadien hun schade probeerden in te halen. Maar tegen die tijd was het team alweer elders aan de slag of met vakantie. Ze zet ook de Hamilton Naki legende in een juister perspectief, en Christiaan werd min of meer als anti apartheidsacitivist herschapen. In Aalst bij Hugo Vanermen had hij nochtans flink wat commentaar op zwarten die anders tegen de dood aankijken dan blanken, waar de begeleidende filmploeg behoorlijk door geshockeerd was. Hij was even oud als mijn vader en ging op pensioen in 1982 wegens artritis in zijn handen waardoor hij niet meer kon opereren. Hij deed dan nog wat dure consultancy en liet zich graag gebruiken als reclameman voor allerlei verjongingscrèmes en - kuren, waaronder ook zeer controversiële en lucratieve. Euthanasie Door de opstelling, inrichting en vooral het gepasseerde verhaal van de gids was dit veruit het interessantste en beste museum van heel Kaapstad! Elders zitten de suppoosten doorgaans tegen hun zin de wijzers van een klok te volgen en als je hen iets vraagt weten ze het niet. Ze sloffen maar wat rond alsof het leven voor hen een last is. Het filmpje waarvan ik de dvd heb gekocht was erg interessant, ook voor zijn standpunt over euthanasie. Medicine must bring back the joy in the life of the patient. Medicine must give the patient something to celebrate. When medicine cannot do this anymore,then the goal of medicine must be to allow the patient to die a death as quickly and as painlessly as possible. Christiaan Neethling Barnard (Beaufort-Wes (Zuid-Afrika), 8 november 1922 Pegeia (Cyprus), 2 september 2001) Frères, hier eerder Lo Zio dan The Brethren... Piet Lötter gaf nog wat boekjes mee en rijdt me terug naar mijn hotel maar op eenvoudig verzoek naar Frères Bistrot alwaar een heerlijke lunch in een oud koloniaal gebouw met hoge plafonds zoals in het operatiekwartier van Groote Schuur waar de warme lucht door roosters opstijgt en verdwijnt zodat de koele bries langs onderaan wordt binnengetrokken. Aldaar nog twee gasten en dus niet de drukte waarvoor je moest reserveren. Bij de buren zit het vol in een veredelde pizzatent. Het eten is prima, de wijn ook en de jongen die netjes bedient gay. Ik kan er zonder problemen 2,5 uur blijven zitten en lezen en schrijven wegens goeie WiFi.

14 14 / 20 Vandaar met de bus naar Alfredstreet voor mijn was bij Nannucci Brothers. Wanneer ik de waszak van de groezelige tafel onder de trap waar het Nannucci's ophaalpunten opneem, schuift een forse splinter van de toonbank onder mijn nagel! Ik krijg hem er met mijn nieuw Zwitsers mes met pincet uitgeprutst. Gelukkig zonder infectie. De Spar in het winkelcentrum is een deftige grote winkel waar ik biltongstukjes aanschaf: in de zongedroogd vlees van Kudu, springbok, rund en ook macadamianoten. Geld afhalen aan AMT lukt niet met mijn DB kaart. Boven bij een Nedbank machine krijg ik er wel 3000 Rand uit. Ook in Namibië bruikbaar, zij het in briefjes van 100 Rand. Te voet langs de ijle snelwegviaduct naar het hotel, wat gerust en gelezen. Michael Pye Aan de rand dan de wereld op Dupslog en FB gezet. Per toeval een stuk van de film Atonement - Boetekleed van de roman van Ian McEwan gezien. Boek is toch wel heel veel beter. Morgen avond komen de drie reisgenoten terug uit Windhoek van hun cricketorgie, eten we bij de Belgische eettent aan het havenhoofd Den Anker en zondag start de reis door de woestijnen naar Namibië. ZA CT Za Kaapstad: diamant, kanonnen, goud en Nelson Mandela Bij het websurfen op zoek naar een zinvolle dagbesteding kom ik dan toch maar bij het goudmuseum terecht alwaar veel onduidelijkheid over inhoud en exposities. Ook over diamanten én bij de 26 jarige Amy Biehl, een blanke Amerikaanse anti apartheidsacitiviste die op 25 augustus 1993 een zwarte vriend naar huis reed en door een razende menigte zwarte jongeren uit haar wagen werd gesleurd en doodgeslagen onder helse pijnkreten die haar belagers verheugden. Ook al riepen er velen dat ze moesten ophouden want dat Amy een comrade was! De moordenaars werden gevat en vrijgesproken wegens 'political crimes' en ze kregen vergiffenis van haar ouders die haar strijd tegen apartheid van in de VS ten volle steunden.

15 15 / 20 Het had veel van de moord op de 37 jarige Ierse Dominicaanse non Dr. Marie Aidan ' Elsie ' Quinlan waar Penny Siopsis werken in de national art gallery over had. De non werd toen ook nog in brand gestoken en dan opgegeten door de woeste menigte. Diamanten en Tanzanite. Dus om technische redenen eerst naar het Cape Town Diamond Museum in een gloednieuw verstoft en ongeveer leegstaand winkelcentrum, alwaar ook nog een andere eldelstenenboer met Tanzanite. Een blanke man op jaren propageert het grote Mandela handen project, waarbij je handen in de verf op een papier kan drukken zoals Mandela. De rondleiding bij Shimansky is persoonlijk en gratis door een Griekse oudere dame, die ietwat opbloeit als ik toch door hun winkel wil laveren, ipv meteen rechtsomkeert te maken. Ze wou vermits ik er wat van kende(!) de schoonheid laten zien die zij daar allemaal te bieden hadden. Zij kopen rechtstreeks van Kimberley, snijden, slijpen en zetten zelf. De gekleurde diamanten zijn hier duur wegens erg zeldzaam, waar vroeger bij ons niet aan de straat te slijten. De absolute top is nu volgens haar Tanzanite, een blauwe edelsteen die maar op één plaats in de wereld voorkomt. In alle schakeringen van licht tot diepviolet en van diepblauw tot lichtblauw. Het is wel een erg mooie steen. Ze had voor mij een erg mooie hanger van 1,17ct Tanzanite met een rechthoekige diamant erboven voor slechts na aftrek van de btw bij de luchthaven, en een zuiderkruis, doch met hele kleine lichte steentjes voor 650 en een magnifieke ronde briljant geslepen Tanzanite van 1,4ct voor Ik stond ervan te duizelen. Maar wat moet ik ermee. Ik heb vannacht gedronken en gezien hoe geen vrouw ooit krijgt wat ze verdient het zien duurt een seconde, de gedachte blijft voor altijd ik heb vannacht gedronken en gezien Ik heb vannacht gekeken en beleefd hoe geen vrouw ooit terugkrijgt wat ze geeft er is geen macht ter wereld die niet vroeg of laat opzij trapt ik heb zojuist gekeken en beleefd Ik heb zojuist gedronken en gezien hoe jij van mij nooit krijgt wat je verdient als weer één die altijd vooruit en daarom nooit opzij kijkt ik heb zojuist gekeken en gezien Blauw, blauw, blauw keer ik terug naar jou

16 16 / 20 Het zien duurt een seconde, de gedachte blijft voor altijd hier kom ik aan, hier ben ik lief, ik geef mezelf aan jou. Thé Lau, Blauw Mijn beide grootvaders zaten in het steentje. Degene die ik nooit heb gekend zou het snijden en slijpen in Antwerpen hebben geleerd en thuis in het latere kiekenkot een slijperij hebben opgezet. Hij deed er wel wat mee want LVR uit Lille heeft hem nog gekend. Fikske was de enige in de streek die met een hoed op de dorpen langsfietste om bij de slijpers 'boor' - boart - te slijten om hun slijpschijven in te smeren voor het slijpen zelf. Zijn dochter, onze tante Marie, heeft nog bij hem gewerkt als rondister. Hij was trots en naar ik vermoed streng voor zijn kinderen. Zijn echtgenote was niet minder streng. En het zeer jong op pensionaat doen in Gierle bij de Urselinnen, naast het huis waar ze toen woonden, van zijn dochter heeft voor haar het leven ook niet makkelijker gemaakt. Ik heb ooit een jaargenote van haar op 't pensionaat als patiënte gehad die zich haar na 70 jaar nog herinnerde als een meisje dat altijd in een hoekje stond te treuren, niet meespeelde en als ze de speelplaats over moest, liefst langs de muren liep. In het rusthuis koesterde ze als niet rookster een asbak waarop stond : 'Plus que je connais les hommes, plus que j'aime mon chien'. Ze is dan ook nooit gehuwd. Ik vermoed dat hij ook een erg conservatief iemand was. Hij bouwde een huis in de jaren twintig dat er toen al erg ouderwets uitzag. Het leven was voor hem ook niet altijd een zegen wegens hij de jongste en zijn moeder in het kinderbed gestorven, waarna zijn vader, Jan, die café Den Eyck uitbaatte in het dorpscentrum er niets beters op vond dan zich op te hangen aan een plafondbalk in de gelagzaal. Zijn kinderen werden uitbesteed aan de boeren in de omgeving alwaar meer slaag dan eten, waardoor de oudste, Jef, ging lopen en via de goot in Antwerpen zijn talent voor biljarten wist te verzilveren in enkele wereldtitels, veel geld en een biljartballenfabriek, ciné Century op den Drink en in de Roma op de Turnhoutsebaan met daar bovenop nog een winkel voor koloniale waren, waarvoor hij zijn broers en zussen liet overkomen, alsmede menig dorpsmeisje om in de grote stad bij hem te dienen. Zijn jongste broer Fikske huwde met een dienster uit Gierle en ze kregen op een dochter Marieke. Terug in Gierle 10 jaar later nog een zoon. Vaak zal de liefde wel niet of zeer oppassend bedreven geweest zijn in die tijd zonder contraceptie. Vava. Mijn andere diamantslijpende vava, Guust, heb ik beter gekend als zijn eerste kleinzoon, waarmee hij na vier dochters waaronder 'os Mariake' als mongool zoals dat toen heette, en twee kleindochters zo gelukkig was.

17 17 / 20 Hij was een lieve altijd rokende man die mij bij ieder bezoek met scheerzeep een bros zette zoals zijn voorkeurcoupe. Wat tot een schuimende kop leidde in de regen. Eens bij hen in Nijlen stormden wij als kindjes naar de belknop achter het gordijn dat de slijperij alarmeerde voor de inspecteurs van zwartwerk. Hij vond het dan altijd geweldig dat we op zijn knie kwamen zitten bij de slijpschijf. Hij rolde dan een vierdubbel gevouwen repel vetpapier rond de draaiend as van de slijpschijf. Met onze vingers ertegen ervoeren we een gevoel van ratelende snelheid. Hij schuurde ook graag met zijn steeds slecht geschoren baard tegen onze kinderwangetjes. De kus van vava, tussen de rook van sigaretten en boart en zoutzuur. Hij was diep gelovig en gaf wat hij kon aan het Sint Vincentiusgenootschap waarvoor hij ooit van paus Johannes XXIII een gouden medaille kreeg, waarop wij erg fier. Hij had een onnozel keramiek plaatje hangen waarop een man een andere droeg met daarover 'He ain't heavy' en daaronder 'He is my brother'. Nonkel Jef, zijn schoonbroer was de strenge buurman, die ook naast hem aan de slijpmolens zat. Hij kende geen woord Engels, was nog vol van Napoleon en Hitler en begreep niet hoe het op tv kon gebeuren dat hij twee keer exact dezelfde goal kon zien. Hij had twee periodes van rust. Wanneer hij zijn zakken roltabak op de Gazet van Antwerpen uitschudde om sigaretten te rollen, met de hand en later met een rolmachientje. En wanneer hij diamanten moest keuren, op eenzelfde gazet met een sigaret, licht, loep, pincet en papieren vouwzakjes. Zo'n zakjes verdeelde hij onder zijn kinderen, voor later. Het was zijn techniek van erfenisplanning. Wie ze vele decennia later verkocht, bleek beduidend minder te vangen dan voor de aankoop destijds. Diamanten zijn dus niet helemaal voor het leven, ze zijn voor de mode en nooit een vergelijkbaar bedrag waard als je ervoor moest betalen bij aankoop. Kunst en kanonnen

18 18 / 20 Vandaar naar het Chavonnes batterij museum alwaar de fundamenten van een oude batterij blootkwamen toen Nedbank er een torengebouw neerzette. Ze hebben er meteen een museum van kanonnen van gemaakt wat wel leuk trekt voor de toeristen op the waterfront. Want het is inmiddels verschrikkelijk druk en alle zaakjes draaien op volle toeren. Het is weekend in Kaapstad en er staan overal files naar de kust. Verder een paar mooie foto's van een zwarte kunstenaar de groene achtergrond waarop een soldaat met een witte duif op zijn geweer die dan twee foto's verder vertrekt in een wolk van wit stof. Veel ingewikkelde beelden met plastiek, een of twee mooie filmopnamen van zwarte mannen in witte broeken die opstaan en neerzitten. En verder de gebruikelijke kanonnen- en boten-flauwe-kul. parkeerwachters. Vandaar maar de foodmarket voor noten en biltong voor onderweg. Hun zoon bedient nu. Hij trekt ze ook vacuüm voor de reis naar Namibië. De biltong blijkt uit Namibië afkomstig! Met de bus naar Convention Centre voor de overstap naar Loop street, edoch daar rijdt op zaterdag maar om het uur een bus! De binnenstad is echt leeg, iedereen zit thuis of aan het strand, behalve de Goud of Mandela Te voet naar Strandstreet met op 96 het Goldofafricamuseum', dat evenwel niet meer bestaat en vervangen is door het grote Mandela museum. Ht zit nu in het prachtige oude Martin Melck huis uit 1764, de oude pastorij van de oudste gereformeerde kerk in het zuidelijk halfrond. De andere kant van de kerk is een vergelijkbaar magnifiek huis waar nu het consulaat van het koninkrijk der Nederlanden onderdak heeft gevonden. Het Martin Melck huis heet nu Apartheidmuseum en wordt 'empowered' door Tsogo Sun hotelketens, maar die zitten wat krap bij kas wegens alle opschriften op de goudkleurige bloempotten voor de deur en de wandschilderingen binnen nog steeds over het Goldofafrica verhaal. De beveiliging met brandkofferdeuren en detectiepoortjes werkt nog prima. De suppoost weet niet waar het goud heen is, maar zo is het voor hem ook goed.

19 Nou, voor mij niet. 19 / 20 Ze hebben een ANC - propagandatentoonstelling van twintig 4 op 2 meter recto verso panelen zo opgesteld dat je amper kan lezen wat erop staat wegens te dicht op elkaar. De oude glazen vitrinekasten zijn leeg maar de belichting en staanders werken nog, en dus werden er overal in plakletters uitspraken aangebracht van van de grote leider, from prisoner to president: character, comrade, leader, prisoner, negotiator, statesman, Armoedig en vervelend. Een paneel heeft kritiek op zijn autocratisch leiderschap en zijn bemoeienissen met de details, alsmede een te groot geloof in mensen, ook met slechte bedoelingen. Maar om dat te kunnen lezen moet je bijna tussen het bord en de muur kruipen. Ook leuk is het verhaal over zijn huwelijken, die stuk liepen door zijn enorme inzet voor de strijd tegen de apartheid. Een trieste schande voor Kaapstap en Mandela. Achteraan is het fameuze jazzrestaurant annex night club waar niemand, behalve de mistress en ik: een caesarsalade met één stukje ansjovis, 3 streepjes kip, 2 halve eieren en veel matige sla met wat dressing. En dat alles met een glas water voor 55 Rand. De hoerenmadam in tijgerpakje die de tent runt met een oordopje in - 'but unfortunately No WiFi, Sir' - is duidelijk niet van de streek! Eerder lang, geel van huid met grote opzijstaande uitpuilende ogen. Ietwat Egyptisch van vóór de muzelmannen. Ik rust hier uit midden de lege tafels met witte lakens, zwarte stoelen waar het funky muziekje wordt opgefleurd door het shopgeluid van overvliegende helicopters en het gehamer van een achtergebleven goudsmid die naast de toiletten huishoudt. Wat een ellende bij Tata Mandela. Dat belooft voor de toekomst. Ik ben niet naar Robbeneiland geweest. Daar heb ik ondanks de prachtige Nelson Mandela Gateway absoluut geen zin meer in. En ik had de grote Vester gevangenis toegang reeds bezocht, alwaar hij in 1990 definitief werd vrijgelaten. Greame Williams - Nelson Mandela and Winnie Mandela as he is released from the Victor Vester Prison Handen en Den Anker.

20 20 / 20 Te voet naar het hotel wegens tijdens het weekend dus geen fatsoenlijk busvervoer. Bij het schrijven wordt de pijn in mijn rechter hand scherper, IVde straal, bij extensie tgv MCPh gewricht uitstralend naar palm. Confortabelere positie is semiflexie : tendovaginitis flexor, Christian Barnards reumatoïde artritis of erger Dupuytren? Op The Waterfront staan 21 reusachtige portretten van de iconen van de natie als decoratie voor een Mercedes promotiestunt. Met mijn reisgenoten voor de volgende weken naar Den Anker alwaar lekkere reuzenmosselen natuur, met Liefmans goudenband, voor mij en Fs, en springbok met kroketten voor de twee anderen. Ze gaan hier prat op hun Belgische keuken. Er zitten geen zwarten, een enkele kleurling en veel zwart personeel dat erg vriendelijk is. We kregen zelfs een slabbetje omgebonden. Morgen vertrekken we voor wijnproeven bij het fameuze Rijks naar het noorden en dan verder de Karoo in, door de Kalahari naar Namibië, waarvan zij net vanavond uit Windhoek op Kaapstad landden na de week cricket wedstrijden.