MCC NIEUWSbrief FEBRUARI 2012

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "MCC NIEUWSbrief FEBRUARI 2012"

Transcriptie

1 13e jaargang nummer 1 MCC NIEUWSbrief FEBRUARI 2012 REDACTIONEEL Voor u ligt de eerste Nieuwsbrief van Een uitgebreid nummer met daarin een herziening van de werkafspraak Osteoporose en fracuurpreventie. Voor het eerst is de werkafspraak een samenvoeging geworden met een andere verwante werkafspraak - Botdichtheidsmeting- en het betreffende FTTO formularium hoofdstuk. Beide laatste ook in herziene versie. Uw commentaar op gehele stuk en uw mening over deze samenvoeging is zeer welkom. Voor velen zijn de verpleegkundig consulenten CVA bekende personen. Minder bekend is dat deze consulenten zich ook met een zelfde werkwijze bezig houden met niet aangeboren hersenletsel. In een interview met Karin Westra kunt u lezen wat ze precies doen. Voor de huisartsen is informatie opgenomen hoe en waar de wijziging van praktijkgegevens moet worden gemeld. De Intensive Care verleent nu ook nazorg. Meer over dit lovenswaardige initiatief genomen in deze nieuwsbrief. De behandelingsmogelijkheden van te dikke kinderen wordt nog eens onder de aandacht gebracht in het artikel over de Dikke Vrienden Club. Graag nog eens uw aandacht voor de werkafspraak Beleid bij (functionele) asplenie. Om de werkafspraak na een jaar te evalueren zijn ook gegevens uit de eerste lijn van belang. Heeft u naar aanleiding van de werkafspraak patiënten opgespoord in de praktijk (en heeft u voor hen passende maatregelen genomen) laat het MCC dat weten. Dat kan door de (snel in te vullen) vragenlijst op te sturen. MCC werkafspraken in ontwikkeling: Hepatitis B en C, Vitamine B12, urineweginfecties bij kinderen, vervolg communicatie. Collega s die wel eens in een werkgroep willen meedenken zijn welkom. Meldt u bij het MCC. INHOUD De verpleegkundig Consulent CVA / NAH 2 Werkafspraak: Osteoporose en fractuurpreventie 3 - Schema beleid /fractuurrisicoscorelijst 4 - Achtergrondinformatie/diagnostiek 5 - Osteoporosedetectie in het MCL 6 - Botdichtheidsmeting 7 - Wervelmorfometrie 8 - Medicamenteuze behandeling 9 Agenda trasmurale activiteiten 10 Mededelingen 12 Wijzigingen in de huisartsenpraktijk 12 Polikliniek Nazorg Intensive Care 13 Sneldiagnostiek Artritis 13 Veranderingen werkafspraken 14 Dikke vrienden club 14 Mutaties 15 ZorgDomein 16 Melding patiënten met (functionele) asplenie 16 Colofon MCC Leeuwarden Nieuwsbrief De nieuwsbrief van het MCC Leeuwarden wordt regelmatig toegestuurd aan alle huisartsen in het werkgebied van het Medisch Centrum Leeuwarden en alle specialisten, werkzaam in het MCL. Het Medisch Coördinerend Centrum Leeuwarden heeft als doel de samenwerking tussen huisartsen en specialisten te bevorderen. Redactieadres: MCC Leeuwarden, Postbus 888, 8901 BR Leeuwarden, tel (058) MCC.G.J.Vermeer@znb.nl. Kopy graag sturen aan het redactieadres, zo mogelijk per . Pagina 1

2 DE VERPLEEGKUNDIG CONSULENT CVA EN NAH Binnen en buiten het MCL zijn de CVA verpleegkundigen Karin Westra en Mario Pietersma bekend. Sinds 2011 heten zij verpleegkundig consulent CVA en NAH. Dat lijkt een uitbreiding van taken. Een gesprek met Karin Westra over deze uitbreiding in de vorm van nazorg aan patiënten met Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH). De verpleegkundig consulent CVA en NAH, met name Karin Westra, houden zich, naast de nazorg aan patiënten die een CVA hebben doorgemaakt, nu ook bezig met de nazorg aan patiënten met niet aangeboren hersenletsel (NAH). Op de vraag hoe deze uitbreiding van haar taak gekomen is vertelt Karin: De landelijke organisatie NAH zorg heeft de CVA verpleegkundigen in het MCL benaderd. Daaruit is een samenwerkingsproject NAH zorg en MCL ontstaan. Deze samenwerking is uniek in Nederland. Wat betekent deze samenwerking praktisch? De verpleegkundig consulent CVA en NAH screent alle patiënten die met een hoofdletsel op de SEH zijn gekomen. Aan de hand van de gegevens in Mirador maakt Karin een selectie van patiënten, die in aanmerking komen om te benaderen. De patiënten die zijn opgenomen bezoekt ze zo snel mogelijk. De in aanmerking komende niet opgenomen patiënten benadert Karin telefonisch. Daarnaast wordt ze gevraagd door de afdeling neurologie of traumatologie om patiënten te zien. Wat doet Karin bij bezoek aan de patiënt met hoofdletsel? De verpleegkundig consulent CVA en NAH geeft voorlichting over NAH en beantwoordt vragen. Vervolgens draagt Karin -met instemming van patiënt- de begeleiding over aan NAH zorg. Zo nodig is er overleg met NAH zorg. Deze werkwijze vertoont veel overeenkomst met de nazorg aan patiënten met een doorgemaakt CVA. Dan wordt na contact met de patiënt op de polikliniek, de nazorg overgedragen aan de thuiszorg. Wat is NAH zorg? NAH zorg is de patiëntenvereniging voor mensen met een niet aangeboren hersenletsel. NAH zorg biedt nazorg o.a. in de vorm van vraagbaak zijn, hulp bij afwikkeling van letselschade en juridische procedures, bezoeken aan patiënt thuis, NAH café, NAH hotel. De ervaring tot nu toe? Na de start in de loop van 2011 is er contact geweest met 41 patiënten (bezoek of telefonisch contact). Het zijn vaak jongere mensen, vaak verkeersslachtoffers. In het begin gaat de aandacht vaak naar letsel aan andere lichaamsdelen. Patiënten hebben in het begin klachten van vermoeidheid of hoofdpijn. Door het hersenletsel zijn ze nogal eens depressief en suïcidaal. De meeste patiënten waarderen het contact. Ze vinden het prettig hun verhaal kwijt te kunnen en antwoord te krijgen op hun vragen. Ze vinden het belangrijk dat ze de klachten kunnen herkennen. Het neemt hun zorgen weg. Juist dit contact al heel vroeg in het traject is heel zinvol. Zijn de neurologen ook betrokken bij dit project? Namens de neurologen in het MCL is neuroloog Barbara van Harten contactpersoon. Zo nodig heeft Karin contact met de neurologen. Weten 1 e en 2 e lijn van deze nazorg aan NAH patiënten? Binnen het MCL is het samenwerkingsproject NAH zorg en MCL al redelijk bekend. Voor patiënten is er een folder Zorg rondom hoofdletsel met informatie en de vragenlijst die Karin met hen doorneemt. Patiënten met enkelvoudig letsel, die niet worden opgenomen krijgen de folder van NAH zorg mee. In de 1 e lijn is er minder bekendheid over deze uitbreiding van taken van de CVA verpleegkundigen. Hopelijk draagt dit stuk in de nieuwsbrief bij aan meer bekendheid. Bij vragen kunnen huisartsen altijd contact opnemen met de verpleegkundig consulent CVA en NAH, telefoonnummer of NAH-keten@znb.nl. NAH zorg heeft een website: Pagina 2

3 OSTEOPOROSE en FRACTUURPREVENTIE SCHEMA BELEID ROND OSTEOPOROSE en FRACTUURPREVENTIE Klinisch vermoeden wervelfractuur, > 50 jaar Recente niet-wervelfractuur, incl. heupfractuur, > 50 jaar Ziekten/medicatie met botverlies/ Fractuurrisicoscore > 4 punt Röntgenfoto thoracalelumbale wervelkolom DEXA + (alleen bij 1 e keer) wervelmorfometrie wervelfractuur geen wervelfractuur T-score -2,5: behandeling - T-score > -1,0: leefstijladviezen Behandeling: Vit.D3 800 IE/dag Calcium 500 mg/dag Bisfosfonaten 1 x per wk (Alendroninezuur / Risedroninezuur) - T-score -2,5 en -1 therapie indien: 1. recente heupfractuur 2. recent herhaald vallen 3. bekende secundaire o.p. Controle na 3 maanden, daarna jaarlijks - evaluatie bij fractuur in 1 e behandeljaar - vervolg DEXA bij twijfel effect na 2-3 jaar therapie/bij twijfel aan continueren - evaluatie na 5 jaar behandelen: stoppen of doorgaan fractuurrisico/dexa FRACTUURRISICOSCORE Gewicht < 60 kg en/of BMI < 20 1 Leeftijd > 60 jaar 1 Leeftijd > 70 jaar (dan item 60 jaar niet meetellen) 2 Eerdere fractuur na 50 e jaar 1 Heupfractuur bij een ouder 1 Verminderde mobiliteit 1 Reumatoïde artritits 1 Meer dan 1 maal vallen in laatste jaar 1 Aandoening of situatie geassocieerd met secundaire osteoporose 1 Gebruik van glucocorticoïden in een dosis die equivalent is aan een dosis prednison 7,5 mg/dag > 3 maanden Bij 4 of meer punten wordt geadviseerd een DEXA te maken. 4 Pagina 3

4 Achtergrondinformatie Doel van de werkafspraak: bewustwording bij huisartsen en specialisten van de mogelijkheid van het bestaan van osteoporose bij patiënten ouder dan 50 jaar met een fractuur of bij aanwezigheid van risicofactoren op osteoporose. Onderzoek moet worden verricht en zo nodig behandeling gestart. Uitgangspunt voor deze werkafspraak is de multidisciplinaire CBO richtlijn Osteoporose en fractuurpreventie, derde herziening, 2011 (geaccordeerd door het NHG). Osteoporose is een verminderde botsterkte met als gevolg een toegenomen risico op fracturen. Osteoporose komt met name voor bij ouderen. Cijfers Het geschatte aantal patiënten met een klinische fractuur in Nederland is De meeste patiënten presenteren zich op de SEH met een niet-wervelfractuur (95%). Daarnaast komen wervelfracturen voor (1/3 met klachten/symptomen van acute fractuur). Het risico op een volgende fractuur is het grootst in de eerste jaren na een fractuur. Val-gerelateerde risicofactoren dragen bij aan het risico op een volgende fractuur. De huisarts ziet gemiddeld 1-2 patiënten per jaar met een fractuur en osteoporose. DIAGNOSTIEK De diagnose osteoporose kan worden gesteld met behulp van DEXA onderzoek en in het MCL daaraan gekoppelde wervelmorfometrie (zie MCC werkafspraak Botdichtheidsmeting herz. 2011). Bij een T-score -2,5 is sprake van osteoporose en dient behandeling te worden gestart. Als patiënten geen behandeling van een mogelijk bestaande osteoporose wensen dan is een botdichtheidsmeting niet zinvol. Bij een op de Röntgenfoto aangetoonde wervelfractuur wordt alleen een DEXA gemaakt als vervolgcontroles gewenst zijn. Algemeen bloedonderzoek Aanbevolen wordt om bij verdenking op osteoporose ook algemeen bloedonderzoek te verrichten. Onderliggende aandoeningen dienen te worden behandeld. Bij afwijkingen kan ook verwezen worden naar de 2 e lijn. Voor de huisarts bepaling van: - BSE, serum calcium, albumine, creatinine, TSH en 25(OH)D - Serum alkalische fosfatase (als er geen recente fractuur is) Secundaire factoren voor osteoporose - onbehandeld hypogonadisme - chronische ondervoeding, malabsorptie, coeliakie - inflammatoire darmziekten - andere inflammatoire aandoeningen (zoals z.v. Bechterew, sarcoïdose) - diabetes mellitus type l - schildklieraandoeningen - gebruik van anti-epileptica - onbehandelde hyperparathyreoïdie - z. v. Cushing - pernicieuze anemie - lage zonlichtexpositie Behandeling Zie ook het 3 e deel van deze werkafspraak: Medicamenteuze behandeling van osteoporose Alle patiënten met osteoporose komen in aanmerking voor vit.d3 en calcium suppletie. Vit.D3 Aanbevolen dosering vit.d3: 800 IE per dag. Bij een vit.d3 spiegel < 50 nmol/l kan in één gift colecalciferoldrank ( E/ml) worden opgeladen. Eenvoudige regel: één dosis van E voldoet voor iedereen. Calcium Aanbevolen dosering calcium: bij 2 zuivelconsumpties per dag 500 mg (als minder zuivelconsumptie: 1000 mg). Optie: Calcichew D3, bevat 500 mg calcium en 800 E vit.d3. Combinatiepreparaten worden vergoed. Pagina 4

5 Bisfofonaten Start met bifosfonaten per os 1 maal per week. Middelen van eerste keus zijn Alendroninezuur en Risedroninezuur mits creatinine klaring > 30 ml/min en gezorgd wordt voor een juiste inname. Goede instructie door de voorschrijver is nodig! Als de medicatie niet wordt verdragen of patiënten willen tabletten niet meer dan is er een indicatie voor toediening per injectie. Voorlopig zijn Zolendroninezuur (jaarlijks, iv) en Denosumab (halfjaarlijks, subcutaan) voorbehouden aan de 2 e lijn. EVALUATIE / VERVOLG - Evaluatie van de therapie is aangewezen bij optreden van een fractuur na het eerste behandeljaar. - Een vervolg DEXA kan worden overwogen na 2-3 jaar therapie bij twijfel over het effect óf bij de vraag al of niet continueren van behandeling. - Een herevaluatie van fractuurrisico en een botdichtheidsmeting wordt geadviseerd. Aanbevolen wordt om na 5 jaar therapie met bifosfonaten na te gaan of behandeling kan worden gestaakt of moet worden voortgezet. GLUCOCORTICOSTEROÏDEN Zie voor verdere uitwerking het 3 e deel van deze werkafspraak: Medicamenteuze behandeling van osteoporose, behandeling van glucocorticoïd geïnduceerde osteoporose (GIOP) Bij patiënten > 70 jaar die prednison(equivalent) gebruiken (> 7,5 mg per dag of meer) wordt aangeraden te zorgen voor voldoende calcium( mg per dag), voldoende vit.d3, voldoende lichaamsbeweging en valpreventie. Glucocortocosteroïden dienen zo laag mogelijk zo kort mogelijk te worden voorgeschreven. Bij gebruik > 3 maanden osteoporoseprofylaxe overwegen Bij dosis tussen 7,5 en 15 mg prednison(equivalent) per dag: - bij premenopauzale vrouwen en bij mannen < 70 jaar: DEXA en zo nodig therapie - bij postmenopauzale vrouwen en bij mannen > 70 jaar: osteoporosebehandeling Bij > 15 mg prednison(equivalent) per dag: osteoporosebehandeling OSTEOPOROSEDETECTIE IN HET MCL Alle patiënten van 50 jaar en ouder die zich melden op de SEH met een fractuur na een val krijgen een vragenlijst ( Careful Triage Instrument ) toegestuurd door de onderzoeksmedewerker van de poli reumatologie. Patiënten die de vragenlijst niet hebben teruggestuurd worden één maal telefonisch benaderd. Als patiënten ook na dit telefonisch contact de vragenlijst niet terugsturen krijgt de huisarts daarvan bericht. Patiënten die zijn opgenomen krijgen de vragenlijst na ontslag. Als patiënt is opgenomen in een verpleeghuis dan wordt de specialist ouderengeneeskunde per brief gevraagd de diagnostiek / behandeling van osteoporose over te nemen. De geretourneerde vragenlijst wordt beoordeeld. Er zijn een aantal mogelijkheden: - Er zijn geen risicofactoren, verder actie is niet nodig - Er zijn risicofactoren en patiënt wordt uitgenodigd voor een DEXA en labonderzoek. Een DEXA in het kader van deze screening wordt binnen 2 weken gemaakt. De uitslag wordt op de osteoporosepoli met patiënt besproken en zo nodig wordt behandeling gestart. De huisarts krijgt hiervan bericht en het verzoek de behandeling over te nemen. - Als er risicofactoren zijn en patiënt komt in aanmerking voor de valpoli, dan wordt verwezen naar de valpoli. Patiënten met gecompliceerde osteoporose worden, doorgaans op verwijzing van de specialist, gezien op de gecompliceerde osteoporose op de poli reumatologie. Samenstelling werkgroep: dhr. J.G. Bakker, huisarts; mw. J.A. Jansen, ziekenhuisapotheker; dhr. dr. J.W. Kappelle, internist; mw. M.A. Oostenrijk-Oreel, nucleair geneeskundige; mw. G.J. Vermeer, medisch coördinator MCC; dhr. P.E. van Walderveen, klinisch geriater; dhr. J.G. Woudstra, huisarts Aanvulling osteoporosedetectie door mw. A. Krol, onderzoeksmedewerker poli reumatologie commentaar is geleverd door dhr. dr. A. Wolthuis, klinisch chemicus; dhr.dr. J.S. de Graaf, traumachirurg; mw. A.M. Schilder, reumatoloog; dhr.. orthopeed januari 2012 Pagina 5

6 BOTDICHTHEIDSMETING Aanvraag botdichtheidsmeting Huisartsen kunnen een botdichtheidsmeting aanvragen met behulp van het aanvraagformulier 1 e lijnsdiagnostiek Botdichtheidsmeting in Zorgdomein of met het oude aanvraagformulier Botdichtheidsmeting. De patiënt ontvangt vervolgens schriftelijk een oproep. Procedure Het onderzoek zal binnen vier weken na ontvangst van het aanvraagformulier worden uitgevoerd. Het onderzoek vindt plaats op de afdeling Nucleaire Geneeskunde in het MCL. Een DEXA onderzoek wordt -tenzij de aanvrager anders aangeeft- gecombineerd met wervelmorfometrie De aanvrager krijgt binnen twee weken nadat het onderzoek heeft plaatsgevonden een schriftelijk verslag. Interpretatie DEXA uitslagen T-score groter of gelijk aan 1 T-score tussen 1 en 2,5 T-score lager dan 2,5 T-score lager dan 2,5, één of meer fracturen óf een T-score lager dan 3,5 : normaal : osteopenie : osteoporose, start therapie : ernstige osteoporose T-score De T-score is het aantal standaarddeviaties dat de patiënt afwijkt van het gemiddelde van een groep gezonde 30-jarigen van hetzelfde geslacht. De T-score is dus een absolute maat voor de botdichtheid, ongeacht de leeftijd waarop de botdichtheidsmeting wordt uitgevoerd. Er is een duidelijke samenhang tussen de T-score, de sterkte van het bot en het toekomstig fractuurrisico. In het algemeen wordt tot de leeftijd van 70 jaar een T-score lager dan -2,5 gehanteerd als drempelwaarde voor het instellen van therapie In het verslag worden de waarden nader toegelicht en zal melding gemaakt worden van evt. bijzonderheden. Vervolgmetingen Herhalingsmetingen binnen twee jaar zijn in het algemeen niet geïndiceerd. Alleen bij verwachte grote veranderingen in de botdichtheid, bv bij behandeling met hoge doseringen corticosteroïden, na langdurige immobilisatie of bij secundaire osteoporose kan een herhalingsmeting na een jaar zinvol zijn. Achtergrondinformatie DEXA Dual Energy X-ray Absorptiometry (DEXA) is een patiëntvriendelijke onderzoeksmethode. Het onderzoek is pijnloos, niet invasief, kortdurend (totaal maximaal 30 min.). De stralenbelasting voor de patiënt is zeer laag: 9µSv, hetgeen overeenkomst met de dosis die men t.g.v. de achtergrondstraling uit natuurlijke bronnen in Nederland in ± twee dagen ontvangt Ter vergelijking: een röntgenfoto van de LWK levert een stralenbelasting van 2000 µsv op, een transatlantische vlucht: 40µSv. Meetplaats Er wordt op meerdere plaatsen gemeten. Hiervan zijn vooral drie plaatsen klinisch van belang: wervelkolom (AP) en heup (totaal en hals). De laagste waarde van deze drie meetpunten is doorslag gevend bij het stellen van de diagnose osteoporose. Uitslagen De T-score geeft het risico aan op een toekomstige fractuur van het gemeten botdeel. Een verlaagde T-score in de wervels geeft dus het risico aan op het krijgen van een wervelfractuur en mutatis mutandis geldt dit ook voor de heupmeting De T-score is de belangrijkste beleidsbepalende factor. De diagnose osteoporose kan gesteld worden op de T-score van wervelkolom (AP) en heup (totaal en femurhals). Een T-score lager dan 2,5 is voldoende om de diagnose osteoporose te stellen. Naarmate de T-score lager wordt zal het toekomstige fractuurrisico van het betreffende botdeel toenemen. Pagina 6

7 Verslaglegging Het verslag bestaat uit een afbeelding van het skeletgedeelte waarin de meting heeft plaatsgevonden. Aangegeven is de ROI (region of interest) waarbinnen is gemeten. Per wervel wordt de grootte van het gemeten gebied aangegeven (area in cm²), de botminerale dichtheid (BMD in gr/ cm²) en de BMC (bone mineral content) in gr. Afbeeldingen en data worden gebruikt om de uniformiteit van de botdichtheid in de wervels te controleren. De gemiddelde waarde ± 2 SD wordt in een grafiek weergegeven, waarin de bij de patiënt gemeten waarde is aangegeven met een kruisje. Daarnaast staat de waarde van de patiënt in een tabel, uitgedrukt in T- score. In het verslag wordt de Z-score genoemd. Deze waarde is voor de huisarts van minder belang. De laterale wervelkolommeting wordt niet meer in het verslag genoemd tenzij dit een duidelijke toegevoegde waarde heeft. De afbeelding van de heup toont de verschillende ROI s waarbinnen wordt gemeten. De grafiek bij de heupmeting toont de waarde gemeten in de femurhals. ICPC-CODERING: L95 Osteoporose (L95.01 Osteopenie) (L95.02 Osteoporose) Samenstelling werkgroep: 2001: dhr. J.G. Bakker, huisarts; dr. G.W.A. Bruyn, reumatoloog; dhr. W. de Graaf, orthopaedisch chirurg; dr. J. Hoving, nucleair geneeskundige; dr. P. Inia, directeur MFB; dr. J.W. Kappelle, internist; dhr. J.G. Woudstra, huisarts; dhr. M. de Vries, medisch coördinator Zorgverzekeraar De Friesland 2008: dhr. J.G. Bakker, huisarts; dhr. dr. J. Hoving, nucleair geneeskundige; dhr. dr. J.W. Kappelle, internist; dhr. J.G. Woudstra, huisarts; mw. G.J. Vermeer, medisch coördinator MCC Leeuwarden 2011: herziening door dhr. dr. J. Hoving, nucleair geneeskundige; dhr. dr. J.W. Kappelle, internist; mw. G.J. Vermeer, medisch coördinator MCC Leeuwarden 2011: aanpassing door mw. M.A. Oostenrijk-Oreel WERVELMORFOMETRIE Morfometrie is een nieuwe ontwikkeling in de DEXA-techniek die het mogelijk maakt om tijdens het DEXA-onderzoek een groot deel van de wervelkolom (Th4 L4) af te beelden en softwarematig te analyseren op fracturen. De software geeft de ernst van de fractuur als volgt aan: graad 0 = geen fractuur graad 1 = hoogteverlies wervel < 25% (geen fractuur) graad 2 = hoogteverlies wervel 25 40% matig ernstige fractuur graad 3 = hoogteverlies wervel > 40% ernstige fractuur Toegevoegde waarde Toevoeging van wervelmorfometrie aan een botdichtheidsmeting heeft complementaire waarde omdat daardoor het toekomstig fractuurrisico beter bepaald kan worden. Het diagnostiseren van een fractuur dan wel fracturen heeft namelijk een krachtige voorspellende waarde inzake het toekomstige fractuurrisico. Deze waarde is onafhankelijk van de tegelijkertijd gemeten botdichtheid. Tot nu toe is het gebruikelijk om een röntgenfoto van de wervelkolom te maken indien informatie over doorgemaakte fracturen gewenst wordt. DEXA-morfometrie heeft als voordeel dat de stralingsbelasting aanzienlijk lager is en dat er geen intra- en/of inter-individuele variabiliteit is inzake de beeldinterpretatie. Het toevoegen van morfometrie aan het botdichtheidsonderzoek heeft momenteel geen gevolgen voor het kostentarief. Stralingsbelasting De stralingsbelasting van de patiënt door morfometrie is 3 µsv (staat gelijk aan 1 dag verblijf in Nederland) en wordt toegevoegd aan de stralingsdosis van 9 µsv als gevolg van het botdichtheidsonderzoek. Ter vergelijking: een X-LWK in het MCL betekent voor de patiënt bij de huidige techniek een stralingsbelasting van µsv. Pagina 7

8 Doelgroep De werkgroepen osteoporose van het MCL en het MCC hebben gezamenlijk besloten om het standaard botdichtheidsonderzoek (initiële meting) uit te breiden met wervelmorfometrie bij personen vanaf 50-jaar ténzij de aanvrager op het aanvraagformulier anders aangeeft. Het aanvraagformulier zal niet gewijzigd worden en de aanvrager kan bij de motivatie aangeven of morfometrie al dan niet verricht moet worden. Als voorbeeld: indien op grond van anamnese en klinische risicofactoren de a priori kans op wervelfracturen hoog is dan kan morfometrie ook zinvol zijn bij personen jonger dan 50 jaar. Bij vervolgonderzoek zal geen morfometrie gedaan worden tenzij de aanvrager dat expliciet aanvraagt. Interpretatie Het detecteren van een wervelfractuur (graad 2-3) wijst op een zodanig verhoogd toekomstig fractuurrisico dat als regel behandeling van osteoporose aangewezen is (ook al geeft de DEXA een normale uitslag) Een enkelvoudig hoogteverlies wervel < 25% (graad 1) heeft inconclusieve betekenis. Meerdere wervels met hoogteverlies < 25% (graad 1) wijzen vermoedelijk wel op een verhoogd toekomstig fractuurrisico. Samenstelling werkgroep: dhr. J.G. Bakker, huisarts; dhr. W. de Graaf, orthopedisch chirurg; dhr. dr. J. Hoving, nucleair geneeskundige; dhr. dr. T.L.Th.A. Jansen, reumatoloog; dhr. dr. J.W. Kappelle, internist; dhr. J.G. Woudstra, huisarts; dhr. P.E. van Walderveen, klinisch geriater; mw. G.J. Vermeer, medisch coördinator MCC Leeuwarden juni : aanpassing door mw. M.A. Oostenrijk-Oreel MEDICAMENTEUZE BEHANDELING VAN OSTEOPOROSE De medicamenteuze behandeling zoals beschreven in het voorgaande deel van de werkafspraak Osteoporose en fractuurpreventie wordt in dit deel verder uitgewerkt. Dit stuk is een herziening van hoofdstuk 5.2 Osteoporose uit het Transmuraal formularium Noordwest-Friesland 2006/2007. D: Dosering B: Bijwerkingen C: Contra-indicaties V: Voorzorgen, o.a. vermelding van klinisch relevante interacties VITAMINE D3 (COLECALCIFEROL) Suppletie van vitamine D3 (colecalciferol) wordt aanbevolen bij patiënten die bijna niet in de buitenlucht komen. Voor verpleeghuisbewoners is suppletie van calcium en vitamine D afhankelijk van levensverwachting en -situatie. 400 IE komt overeen met 10 µg colecalciferol. Het combinatiepreparaat met calciumcarbonaat verdient de voorkeur. Colecalciferol D: 1dd 800 IE B: Hypercalciëmie, overgevoeligheidsreacties. C: Hypercalciëmie, sarcoïdose, hyperparathyreoïdie. V: Voorzichtigheid is geboden bij patiënten met nierstenen. Colecalciferol drank IE wordt in principe in deze hoge dosering gegeven als oplaaddosis bij een lage spiegel. Dit zal doorgaans in de tweede lijn plaatsvinden. CALCIUM Calciumsuppletie wordt aanbevolen: - bij preventie van glucocorticosteroïd-geïnduceerde osteoporose bij patiënten die < mg calcium innemen via de voeding; - bij overige patiënten met een inname <500 mg calcium; - bij doorgemaakte osteoporotische fracturen; - bij de medicamenteuze behandeling van osteoporose (bisfosfonaten); In de meeste gevallen voldoet suppletie van 1dd 500mg elementair calcium naast de voeding. De suppletiedosis van 1000mg geldt vooral wanneer de patiënt helemaal geen zuivelproducten gebruikt. Calcium geeft verhoogde kans op obstipatie, geef zo nodig een laxans. Calcium bij voorkeur s avonds >2 uur na de maaltijd ingenomen. Voedsel vermindert de absorptie en botmetabolisme vindt voornamelijk s nachts plaats. Pagina 8

9 Calciumcarbonaat D: 1-2dd 500mg (elementair) calcium. Bij voorkeur s avonds innemen. B: Maagdarmstoornissen, oprispingen, hypercalciëmie of alkalose bij langdurig gebruik in hoge dosering C: Nierfunctiestoornissen, hypercalciëmie, sarcoïdose, calciumstenen en ernstige calciurie. V: Calciumzouten verminderen de resorptie van gelijktijdig toegediende tetracyclines, fluorochinolonen, thyreomimetica, bisfosfonaten en fluoriden. Tussenpoos van ten minste 2 uur wordt aangeraden. Gelijktijdig gebruik van vitamine D bevordert de calciumresorptie. Gelijktijdig gebruik van maagzuurremmers verlaagt de absorptie van calciumcarbonaat wegens een slechte oplosbaarheid bij hoge ph. COMBINATIEPREPARATEN CALCIUM EN VITAMINE D3 Er zijn verschillende combinatiepreparaten te verkrijgen die calciumcarbonaat en vitamine D3 bevatten in verschillende vormen, te weten bruisgranulaat in sachets, kauwtabletten en bruistabletten. Calciumcarbonaat/colecalciferol D: mg calcium / IE colecalciferol per dag. Bij voorkeur s avonds innemen. B: Maagdarmstoornissen, hypercalciëmie bij langdurig gebruik in hoge dosering. C: Nierfunctiestoornissen, hypercalciëmie, sarcoïdose, nefrolithiasis en ernstige calciurie. V: Calciumzouten verminderen de absorptie van gelijktijdig toegediende tetracyclines, fluorochinolonen, thyreomimetica, bisfosfonaten en fluoriden. Tussenpoos van ten minste 2 uur wordt aangeraden. Gelijktijdig gebruik van maagzuurremmers verlaagt de absorptie van calciumcarbonaat wegens een slechte oplosbaarheid bij hoge ph. BISFOSFONATEN Geef de patiënt duidelijke instructie over het gebruik (tijdstip van inname, houding), aangezien bijwerkingen vooral optreden indien de inname-instructies niet worden nageleefd. Bovendien is bespreking van de therapie met de patiënt erg belangrijk, aangezien de therapietrouw in deze groep momenteel zeker niet optimaal is. De éénmaal-weekse dosering heeft de voorkeur. Indien dit niet gaat, kan worden overgestapt op de éénmaal-daagse dosering. Indien patiënten ernstige maagklachten na toediening van een bisfosfonaat ervaren, zijn er een aantal mogelijkheden om tot een oplossing te komen: - Wordt inname-instructie goed nageleefd? - Bij dagelijks gebruik: overweeg éénmaal-weekse toediening - Overweeg switch naar een ander bisfosfonaat - Blijven de dyspeptische klachten persisteren: overweeg toedienen van een protonpompremmer. - Tenslotte kan parenterale toediening worden overwogen. Parenterale toediening is voorlopig voorbehouden aan de tweede lijn. Alendroninezuur D: Wekelijks: 1 maal per week 70 mg na het opstaan. Innemen met een glas water min. ½ uur voor ontbijt; daarna niet gaan liggen. B: Maagdarmstoornissen, oesofagus-beschadiging, hypocalciëmie C: Ernstige nierinsufficiëntie (CC <30 ml/min), hypocalciëmie, ledigingsstoornissen van de slokdarm, niet ½ uur rechtop kunnen zitten, zwangerschap en lactatie. V: Antacida, ijzer-, aluminium-, magnesium- en calciumhoudende verbindingen kunnen de absorptie verminderen. Neem tussenpoos van min. 2 uur. Voorzichtigheid is geboden bij actieve stoornissen in het bovenste deel van het maagdarmkanaal, zoals gastro-intestinale bloedingen, peptische ulcera, reflux- en/of ulcusklachten. Risedroninezuur D: Wekelijks: 1 maal per week 35 mg na het opstaan. Innemen met een glas water min. ½ uur voor ontbijt; daarna niet gaan liggen. B: Maagdarmstoornissen, oesofagus-beschadiging, hypocalciëmie C: Ernstige nierinsufficiëntie (CC <30 ml/min), hypocalciëmie, ledigingsstoornissen van de slokdarm, niet ½ uur rechtop kunnen zitten, zwangerschap en lactatie. V: Antacida, ijzer-, aluminium-, magnesium- en calciumhoudende verbindingen kunnen de absorptie verminderen. Neem tussenpoos van min. 2 uur. Voorzichtigheid is geboden bij actieve stoornissen in het bovenste deel van het maagdarmkanaal, zoals gastro-intestinale bloedingen, peptische ulcera, reflux- en/of ulcusklachten. Pagina 9

10 Zolendroninezuur (1 e keus) en Ibandroninezuur (2 e keus) Intraveneuze bisfosfonaten zijn voorlopig voorbehouden aan 2 e lijn. COMBINATIEPREPARATEN BISFOSFONAAT EN VITAMINE D3 Alendroninezuur/colecalciferol D: 1x per week 70 mg alendroninezuur; 1x per week 2800IE colecalciferol. Innemen met een glas water min. ½ uur voor ontbijt; daarna niet gaan liggen. B: Maagdarmstoornissen, oesofagus-beschadiging. C: Ernstige nierinsufficiëntie (CC <30 ml/min), hypocalciëmie, ledigingsstoornissen van de slokdarm, niet ½ uur rechtop kunnen zitten, zwangerschap en lactatie. V: Antacida, ijzer-, aluminium-, magnesium- en calciumhoudende verbindingen kunnen de absorptie verminderen. Neem tussenpoos van min. 2 uur. Voorzichtigheid is geboden bij actieve stoornissen in het bovenste deel van het maagdarmkanaal, zoals gastro-intestinale bloedingen, peptische ulcera, reflux- en/of ulcusklachten. BEHANDELING VAN GLUCOCORTICOSTEROID GEINDUCEERDE OSTEOPOROSE (GIOP) Algemene adviezen m.b.t. systemische glucocorticosteroïden: Geef niet medicamenteuze adviezen Geef zo nodig calcium- en vitamine D3-suppletie Glucocortocosteroïden dienen zo laag mogelijk zo kort mogelijk te worden voorgeschreven. Bij gebruik > 3 maanden osteoporoseprofylaxe overwegen Bij > 15 mg prednison (equivalent) per dag: osteoporosebehandeling De behandeling met bisfosfonaten kan gestaakt worden na het stoppen van het corticosteroïd-gebruik, tenzij er sprake is van een andere risicofactor die het noodzakelijk maakt om het gebruik van bisfosfonaten te continueren. Bisfosfonaten kunnen gedurende tenminste 5-10 jaar veilig worden voorgeschreven. Equivalente doseringen glucocorticosteroïden bij orale inname (weergegeven voor resp. prednisolon 7,5 mg en 15 mg). Glucocorticosteroïd Dosering (mg) prednisolon 7,5 mg prednisolon 15 mg Betamethason 1,0 2,0 Cortisonacetaat 37,5 75 Dexamethason 1,125 2,25 Hydrocortison Methylprednisolon 6,0 12 Prednisolon 7,5 15 Prednison 7,5 15 Triamcinolon 6,0 12 OVERIGE GENEESMIDDELEN DIE WORDEN GEBRUIKT BIJ OSTEOPOROSE De geneesmiddelen die hieronder worden besproken zijn geen eerste keus geneesmiddelen en dienen in de tweede lijn gestart te worden. Raloxifeen Dit is een middel is een selectieve oestrogeen-receptormodulatoren (SERM). Geregistreerde indicatie: preventie en behandeling van osteoporose bij post-menopauzale vrouwen Raloxifeen heeft een smal spectrum van fractuurpreventie en kan overwogen worden als tweede keus medicatie bij postmenopauzale vrouwen (bij intolerantie of contraindicatie voor orale of IV bisfosfonaten) en met osteoporose ter hoogte van de wervelkolom (preventie niet-wervel en heup is niet aangetoond). D: 1dd 60 mg B: Trombo-embolische aandoeningen, opvliegingen, beenkrampen, griepachtige verschijnselen, dosisafhankelijk perifeer oedeem. C: Ernstige leverfunctie- of nierfunctiestoornissen, veneuze trombo-embolische aandoeningen, onverklaarde vaginale bloedingen, endometrium- of mammacarcinoom. V: Galzuurbindende harsen verlagen de absorptie en heropname van raloxifeen. Gelijktijdig gebruik met oestrogenen wordt afgeraden wegens onvoldoende ervaring. Deze herziening van het transmuraal formularium hoofdstuk is geschreven door mw J.A. Jansen, ziekenhuisapotheker, 2012 Pagina 10

11 AGENDA TRANSMURALE ACTIVITEITEN Februari 16 Klinische les: Antistolling Auditorium MCL April 3 Provinciaal Overleg Friese MCC s 19 Klinische les: MDL Auditorium MCL Maart 14 Overleg huisartsen-bestuur Medische Staf-Directie MCL 15 Klinische les: Kwetsbare ouderen Auditorium MCL 20 Transmurale Commissie 21 Koepelgroep Mei 15 Transmurale Commissie Vooraankondiging klinische les 15 maart: Kwetsbare ouderen Datum: Donderdag 15 maart 2012 Plaats: Auditorium uur Ontvangst met koffie en thee uur Opening en stellingen uur Selectie en Triage Prof. Dr. J.P.J. Slaets, hoogleraar ouderengeneeskunde, UMCG uur Voordracht door Prof. Dr. C.M.P.M. Hertogh, hoogleraar ethiek van de zorg voor kwetsbare ouderen, VUMC uur Vragen/discussie uur Warm Buffet uur Eerste ronde workshops uur Tweede ronde workshops Keuze workshops: 1. Keuze bij morbiditeit (prof. Slaets) 2. Grenzen aan behandeling bij kwetsbare ouderen, hoe ga je daar mee om? (prof. Hertogh) 3. Behandelafspraak (werkgroepleden en Dokterswacht) 4. Grenzen aan behandeling (werkgroepleden en specialisten MCL) uur Plenaire afsluiting Pagina 11

12 Kopie van 1 ste pagina CVA/TIA mee in dokterstas Op de eerste pagina van de werkafspraak CVA/TIA staan de gegevens die bij (spoed) overdracht naar de neuroloog belangrijk zijn. Een uitdraai van deze bladzijde laat zich ter plekke snel invullen en het papier kan worden meegegeven met de ambulance of kan behulpzaam zijn in hebt telefonisch contact met de neuroloog, Aanvulling werkafspraak CVA/TIA: Autorijden na CVA Aan de werkafspraak CVA/TIA op de website is toegevoegd Autorijden na CVA. In een stroomschema wordt aangegeven wanneer patiënt mag autorijden, wanneer melding moet worden gedaan bij CBR of wanneer rapport van een neuroloog nodig is. MS ketenzorg: Schub-poli Binnen de MS keten start een schub-poli. Patiënten kunnen bij een toename van de ziektesymptomen direct contact opnemen met deze Schub-poli voor overleg met ms verpleegkundige en/of neuroloog. Geen indicatie voor mammascreening met alleen echo De vakgroep radiologie is van mening dat er geen indicatie bestaat voor mammascreening met alleen echo. Toch met deze vraag ingestuurde patiënten krijgen een (ongepland) mammogram al of niet aangevuld met echografie (als er afwijkingen zichtbaar zijn op mammogram). Het kan ook zijn dat het onderzoek niet doorgaat en de huisarts daarvan bericht krijgt met de argumentatie waarom. Wijziging gegevens huisartsenpraktijk Als er in zich een huisartsenpraktijk wijzigingen voordoen moeten er een aantal administratieve zaken geregeld worden om de aanpassingen door te voeren in diverse registratiesystemen. U kunt hierbij oa denken aan: - in/uit dienst hidha - nieuwe/weggaan huisartscompagnon - wijziging adres, adres, telefoonnummer, fax - beëindiging praktijk Belangrijk is dat de juiste gegevens zo spoedig mogelijk worden doorgegeven aan: Vektis o (via contactformulier) o Datum wijziging adres of praktijkdeelname/overname (incl. zorgverlenersnummer) o Bij voortzetting van de praktijk de naam van de arts die de praktijk beëindigd (incl. zorgverlenersnr.) én de naam van de opvolger (incl zorgverlenersnr.) doorgeven (hierdoor wordt de wijziging direct in de registratiesystemen verwerkt: het patiëntenbestand van de oude huisarts wordt automatisch aan de nieuwe huisarts gekoppeld, zodat de correspondentie van het ziekenhuis gaat naar de huisarts die opvolgt) o In geval van waarneming na de praktijkbeëindiging, moet u dit duidelijk vermelden en aangeven dat uw zorgverlenersnr. gehandhaafd moet blijven. Het informeren van Vektis is erg belangrijk om de overdracht van de patiëntengegevens zo soepel mogelijk te laten verlopen. Het ziekenhuis heeft een contract met Vektis om de gegevens van artsen in het registratiesysteem te updaten. Deze is gekoppeld aan het ziekenhuispatiëntensysteem. MCC o / lucy.v.dijk@znb.nl o Datum wijziging of beëindiging of in-/uitdiensttreding hidha o Reden (indien relevant: naar welke praktijk gaat hidha/waarnemer) o Bij beëindiging praktijk gegevens opvolger doorgeven o Indien u na praktijkbeëindiging nog blijft waarnemen en/of post van het MCC wilt ontvangen, dan adres/mailgegevens doorgeven. Het informeren van het MCC is vooral belangrijk voor de regionale activiteiten. Pagina 12

13 Polikliniek Nazorg Intensive Care 1 januari 2012 zal het Centrum Intensive Care van het MCL beginnen met de Polikliniek Nazorg Intensive Care. Het blijkt dat veel patiënten na de opname op de Intensive Care langdurig klachten houden. Dit betreft zowel somatische als psychische klachten. Te denken valt aan critical illness polyneuropathie, vermoeidheid, concentratieproblemen, angst, maar ook posttraumatische stress stoornis. Veel van deze klachten zijn direct gerelateerd aan de IC opname. Per 1 januari wordt gestart met de Polikliniek Nazorg. In eerste instantie worden hier patiënten terug gezien die minimaal 5 dagen beademd zijn geweest. Zij worden 3 maanden na ziekenhuisontslag teruggezien. Voorafgaand aan het polikliniekbezoek zullen vragenlijsten verstuurd worden voor zowel patiënt als zijn/haar familie. Deze vragen hebben betrekking op het lichamelijk en psychisch welbevinden. Het doel van de polikliniek is te inventariseren welke problemen er spelen na een langdurige IC opname. Zo nodig worden patiënten verwezen naar de psychologie, logopedie, revalidatiearts, fysiotherapie etc. Het is nadrukkelijk niet de bedoeling patiënten te behandelen of een behandeling over te nemen. Het doel is zuiver inventariserend en adviserend. Daarnaast hoopt de IC met de gegevens de kwaliteit van zorg tijdens de IC-opname te verbeteren. Het is uiteraard mogelijk om patiënten, die buiten bovengenoemde groep vallen, maar die wel problemen hebben na IC opname door te verwijzen naar de Polikliniek Nazorg. Het polikliniekteam bestaat uit 2 intensivisten, 4 IC-verpleegkundigen en een secretaresse. Voor meer informatie of vragen: T of E: polikliniek.intensivecare@znb.nl Continuering sneldiagnostiek artritis Per 7 oktober 2011 is het kort consult Sneldiagnostiek artritis gestart op de polikliniek Reumatologie in het MCL. Het doel is het vroeg(er) herkennen van recent ontstane, niet septische artritis. Het streven is dat patiënten binnen 12 weken na het ontstaan van de eerste klachten gezien wordt door een reumatoloog. Bij verdenking op zwelling (artritis) kan de huisarts de patiënt via ZorgDomein naar deze poli verwijzen voor een snelle screening (ZorgDomein: reumatologie sneldiagnostiek artritis, korte verwijsbrief). Gang van zaken: Spreekuur: donderdag tussen uur. Een dag vóór het consult moet de NSAID en/of prednison worden gestopt. Anders wordt de zwelling onderdrukt en ziet de reumatoloog het niet meer. De patiënt wordt dan onterecht naar de huisarts terug verwezen. Op de polikliniek Reumatologie krijgt de patiënt van de secretaresse een vragenlijst om in te vullen. Er wordt een zeer beperkte anamnese afgenomen in aanvulling op bespreking van de vragenlijst. Er wordt een volledig gewrichtsonderzoek verricht door een verpleegkundig specialist in samenwerking met een reumatoloog. Zo nodig vindt echografisch onderzoek plaats door een reumatoloog. Bij afwezigheid van artritis wordt de patiënt met een korte brief naar de huisarts terugverwezen. Bij aanwezigheid van artritis krijgt de patiënt op korte termijn (1-2 weken) een afspraak op de polikliniek Reumatologie voor verdere aanvullende diagnostiek en behandeling. De huisarts ontvangt hierover bericht. Indien de huisarts bij afwezigheid van artritis toch wil dat de patiënt door de reumatoloog gezien wordt, dan wordt de gebruikelijke route gevolgd. Wanneer niet doorverwijzen naar de poli Sneldiagnostiek artritis - De poli is niet bedoeld voor spoed. Bij (verdenking op) septische artritis of jicht volgt u de gebruikelijke route. - Voor een gewrichtspunctie (bv. op kristallen). - Aanvullend onderzoek. - Definitieve classificerende diagnose. - Indien u niet alleen artritis wilt uitsluiten, maar bv. artrose, regionale gewrichtsklachten, fibromyalgie. Voor meer informatie kan de huisarts contact opnemen met de poli Reumatologie MCL, T J. Holthuis, verpleegkundig specialist / Dr. P.M. Houtman, reumatoloog Pagina 13

14 VERANDERINGEN WERKAFSPRAKEN In overleg met de klinisch chemici zijn de volgende werkafspraken gecontroleerd en aangepast op de juiste vermelding van lab onderzoek/afwijkende waarden: - Astma bij kinderen - Functionele darmklachten - Bariatrische chirurgie - Hematurie - De gele patiënt - Hyperbilirubinemie - Diepe Veneuze Trombose - Nierfunctiestoornissen DIKKE VRIENDENCLUB Binnenkort verschijnt de nieuwe folder over de Dikke Vrienden Club. Daarom nog eens aandacht voor het behandelprogramma voor kinderen met overgewicht dat sinds 2007 bestaat. Dit behandelprogramma is voor kinderen in de leeftijdsgroep 8 tot 12 jaar. De prevalentie van overgewicht bij kinderen is tussen 1980 en 1997 gestegen van 5% naar 12%. Deze stijging zet zich nog steeds voort. Ook de prevalentie bij volwassenen stijgt (in 2011: 40-45%) nog steeds. Vaak is obesitas een gezinsprobleem. Multidisciplinaire programma s met een duidelijke ouderparticipatie en gebaseerd op gedragsveranderingen blijken de beste resultaten te laten zien. In het MCL is er het (wetenschappelijk onderbouwde) programma van de Dikke Vrienden Club. Het uitgangspunt is, dat kinderen en ouders geleerd wordt een gezonde leefstijl aan te nemen door middel van gedragsverandering. Wanneer ouders het gedrag niet ondersteunen zal het niet lukken. Het motiveren van ouders en kinderen is heel belangrijk en komt nadrukkelijk in de verplichte screening vooraf aan bod. Het behandelprogramma is een groepsprogramma, dat bestaat uit een screening van ouders en kind vooraf door kinderarts en psycholoog. Wanneer ze daadwerkelijk aan de training mee gaan doen, volgt een screening door kinderdiëtist en kinderfysiotherapeut. Vervolgens worden er in de eerste drie maanden 8 wekelijkse kindbijeenkomsten en 4 ouderbijeenkomsten gehouden. Daarin wordt met eeten beweegdoelen gewerkt.hierna zijn er nog 4 follow-up momenten voor ouders en kinderen. Het hele programma duurt een jaar en vraagt een intensieve participatie van ouders en kind. Contra-indicaties voor dit behandelprogramma : - Kinderen jonger dan 8 jaar of ouder dan 12 jaar. - Te afwijkend gedrag gelet op de leeftijdsfase. - Leermogelijkheden die buiten het normale bereik vallen. - Te angstig of oppositioneel gedrag, waardoor geen werkrelatie kan worden aangegaan. - Ouders, die niet gemotiveerd kunnen worden mee te werken aan de behandeling van hun kind en niet kunnen inzien dat zijzelf noodzakelijk zijn voor de gedragsverandering. Informatie is te vinden op de kinderwebsite van het MCL ( en de landelijke website van de Dikke Vrienden Club De huisarts kan naar de Dikke Vrienden Club verwijzen via ZorgDomein (Kindergeneeskunde -> endocrinologische aandoeningen -> overgewicht/obesitas -> overgewicht bij kinderen). De vergoeding is voorlopig via een project geregeld. Carla van Ede, kinderarts Nicoline Koers, kinderfysiotherapeut Afke de Boer, kinderdiëtist Anke Heuberger, Kinderpsycholoog Pagina 14

15 Huisartsen Vertrokken: December Januari Nieuw: December Wijziging Oktober December Januari Februari MUTATIES Mw. M. ten Hoeve-Lafeber, huisarts te Stiens (nog wel waarnemer) Dhr. J.J. den Haan, huisarts te Bergum (overname door mw. M. Talsma) Dhr. A. Brouwer, huisarts te Sexbierum (overname door mw. J.M. Hoexum) Dhr. V.G. de Groot, waarnemer, huisartsenpraktijk Bosscha te Leeuwarden Huisartsenpraktijk Braber te Stiens gaat miv 1 oktober 2011verder als maatschap: Huisartsenpraktijk Braber en Kalsbeek (huisartsen L.W. Braber en mw. F. Kalsbeek) Huisartsenpraktijk Talsma te Bergum is miv 20 december 2011 verhuisd naar: Mr. W.M. Oppedijk van Veenweg 38-B, 9251 GA Bergum; nieuw tel (huisartsen: mw. M. Talsma en Mw. M. Folkeringa-de Wijs) Huisartsenpraktijk Hamstra en de Ronde te Bergum is miv 20 december 2011 verhuisd naar: Mr. W.M. Oppedijk van Veenweg 38-B, 9251 GA Bergum Huisartsenpraktijk Grou is miv 28 december 2011 verhuisd naar: Oostergoostraat CH Grouw (huisartsen: J.J. Bakker, J. Jaspers, F. Venema) Huisartsenpraktijk Bjirmenstate te Sexbierum is miv 15 januari overgenomen door: Mw. J.M. Hoexum Mw. A. Droogsma werkt miv 15 februari in huisartsenpraktijk de With, Leeuwarden Specialisten MCL/MCL Harlingen Vertrokken: December Januari 2012 Maart Dr. H. Groen, arts/klinisch farmacoloog/epidemioloog/methodoloog Dhr. B.F. Bartels, chef de clinique radiologie Mw. J.H. Kwant, cher de clinique neurologie Dhr. P.H.J. Hemmer, chivo chirurgie Mw. M. van Dommele, waarnemer medische psychologie Dhr. W.J. Groeneveld, specialist ouderengeneeskunde (de Stilen,Terschelling) Dhr. L.R. van Houte, psycholoog Nieuw: November December Januari 2012 Februari Dhr. H.A. Hauer, chef de clinique cardiologie Dhr. A.S. Keijzers, ziekenhuispsychiater Mevr. A.E. van Beest-Schaafsma, SEH-arts Mw. R.S. van Rijn, internist/hematoloog (oncologie) Mw. E. Dijkema, specialist ouderengeneeskunde (de Stilen, Terschelling) Dhr. J.W. Langendijk, specialist ouderengeneeskunde (Bornia Herne, Nij Friesma Hiem) Mw. F. Wieldraaijer, SEH-arts Dr. Dhr. R.F.J. Kemperman, klinisch chemicus KCL Dr. N.J.G.M. Veeger, klin. epidemioloog/wetenschapsondersteuner Auletius Instituut Mw. M. Boomsma, radiotherapeut RIF Mw. R. Vlasman, radiotherapeut RIF Pagina 15

16 ZorgDomein CVA/TIA nazorg en Barthelscore Als de huisarts in het kader van nazorg CVA de Barhtelscore doorgeeft, is alléén de score voldoende (een getal dus en niet de hele vragenlijst). De Barthelscorelijst kan worden gedownload vanaf de MCC website (Ketenzorg CVA Barthelscore). De score kan via ZorgDomein worden doorgegeven (Neurologie Cerebrovasculaire aandoeningen CVA/TIA-nazorg). Verwijsafspraak Hoesten eci is terug Met het verschijnen van de hoestpoli was deze verwijsafspraak uit ZorgDomein verwijderd. Omdat er bij de huisartsen behoefte was aan deze verwijsafspraak náást de verwijzing naar de hoestpoli is de verwijsafspraak Hoesten eci weer in ZorgDomein gezet. Nieuw in ZorgDomein: MRI aanvraag rug en knie Verwijscriteria MRI lumbale wervelkolom: LRS door andere oorzaken dan hernia Verwijscriteria MRI knie: - verdenking meniscusprobleem bij niet traumatisch knieletsel - twijfel over klinische diagnose Iliotibiale band syndroom (ITBS) - chronische therapieresistente ITBS - vermoeden intra-articulaire pathologie Nieuw in Zorgdomein: Bekkenbodemexpertisecentrum Leeuwarden (BCL) Voor mannen en vrouwen met bekenbodemproblematiek. Na verwijzing krijgt patiënt een vragenlijst toegestuurd. Aan de hand daarvan wordt patiënt uitgenodigd voor een multidisciplinair spreekuur. De verwijsafspraak is te vinden bij: Chirurgie verwijsreden niet gespecificeerd/overig Bekkenbodemexpertisecentrum Gynaecologie incontinentie/prolaps en verwijsreden niet gespecificeerd BCL MDL verwijsreden niet gespecificeerd Bekkenbodemexpertisecentrum Urologie incontinentie/prolaps en verwijsreden niet gespecificeerd BCL Voor vragen/informatie over Zorgdomein: Joke Kuperus (coördinator) T: 7395; E: joke.kuperus@znb.nl of Gerda Vermeer T: 6051; E mcc.g.j.vermeer@znb.nl MELDING PATIËNT(EN) MET (FUNCTIONELE) ASPLENIE In de Nieuwsbrief van juni dit jaar heeft u de werkafspraak Beleid bij (functionele) asplenie kunnen lezen (zie MCC website en Transmurale Map). In de werkafspraak staat een duidelijk beleid voor nieuwe patiënten maar ook voor patiënten met een al langer bestaande (functionele) asplenie. Voor een evaluatie van de werkafspraak is het van belang te weten hoeveel patiënten met name de huisarts uit zijn/haar patiëntenbestand heeft kunnen halen en heeft opgenomen in het beschreven programma (vaccinaties, antibioticaprofylaxe, voorlichting). Daarom een dringend verzoek om deze patiënten (zonder naam) te melden bij het MCC. Hiervoor kunt u bijgevoegde vragenlijst gebruiken (of de vragenlijst downloaden van de website: Pagina 16

OSTEOPOROSE en FRACTUURPREVENTIE

OSTEOPOROSE en FRACTUURPREVENTIE OSTEOPOROSE en FRACTUURPREVENTIE SCHEMA BELEID ROND OSTEOPOROSE en FRACTUURPREVENTIE Klinisch vermoeden wervelfractuur, > 50 jaar Recente niet-wervelfractuur, incl. heupfractuur, > 50 jaar Ziekten / medicatie

Nadere informatie

ZORGPRESTATIE OSTEOPOROSE versie 3 mei 2016

ZORGPRESTATIE OSTEOPOROSE versie 3 mei 2016 ZORGPRESTATIE OSTEOPOROSE versie 3 mei 2016 Doel zorgprestatie Verplaatsing van zorg rond fractuurpreventie van tweede naar anderhalve lijn met als doel een betere compliance en kostenreductie (van zowel

Nadere informatie

Richtlijn Osteoporose en fractuurpreventie Nederlandse Vereniging voor Reumatologie Derde herzien druk, 2011

Richtlijn Osteoporose en fractuurpreventie Nederlandse Vereniging voor Reumatologie Derde herzien druk, 2011 Richtlijn Osteoporose en fractuurpreventie Nederlandse Vereniging voor Reumatologie Derde herzien druk, 2011 Stroomdiagram van diagnostiek,behandeling en follow-up bij patiënten van 50 jaar en ouder met

Nadere informatie

Osteoporoseprofylaxe bij corticosteroïdgebruik

Osteoporoseprofylaxe bij corticosteroïdgebruik Osteoporoseprofylaxe bij corticosteroïdgebruik 101-106 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum 27 mei 2013

Nadere informatie

Osteoporoseprofylaxe bij corticosteroïdgebruik

Osteoporoseprofylaxe bij corticosteroïdgebruik Osteoporoseprofylaxe bij corticosteroïdgebruik 101-106 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum 27 mei 2013

Nadere informatie

Osteoporose profylaxe bij 80+

Osteoporose profylaxe bij 80+ Osteoporose profylaxe bij 80+ Emilie Gieling, AIOS Ziekenhuisfarmacie, CWZ Prof. Dr. Joop van den Bergh, internist-endocrinoloog, VieCurie MC Noord-Limburg, Maastricht UMC & UHasselt België (potentiële)

Nadere informatie

Osteoporose verpleegkundigen

Osteoporose verpleegkundigen Osteoporose verpleegkundigen Belinda Wardenaar Annemie de Vroe - Roothaert 1 ETZ zorgpad osteoporose Huidige zorgpad in ETZ: Oproep screening na fractuur vanaf 50-jarige leeftijd: brief - dexa folder -

Nadere informatie

Osteoporose in de praktijk

Osteoporose in de praktijk Osteoporose in de praktijk 29 januari 2019 Hannah C.M. van Loon Internist-endocrinoloog Osteoporose Programma: Inleiding met casus Waarom behandeling? Effect van orale bi(s)fosfonaten Reden voor switch

Nadere informatie

TWA Osteoporose, fractuur- en valpreventie Apeldoornse Standaard Revisie 2013

TWA Osteoporose, fractuur- en valpreventie Apeldoornse Standaard Revisie 2013 TWA Osteoporose, fractuur- en valpreventie Apeldoornse Standaard Revisie 2013 Deze transmurale werkafspraak betreft de volgende categorieën patiënten patiënten die vragen hebben over osteoporose, zonder

Nadere informatie

Osteoporose Botontkalking Hou je je broze botten heel? Vakgroep Reumatologie P. van Oijen, reumatoloog J. van der Donk, osteoporoseverpleegkundige

Osteoporose Botontkalking Hou je je broze botten heel? Vakgroep Reumatologie P. van Oijen, reumatoloog J. van der Donk, osteoporoseverpleegkundige Osteoporose Botontkalking Hou je je broze botten heel? Vakgroep Reumatologie P. van Oijen, reumatoloog J. van der Donk, osteoporoseverpleegkundige Wat is botontkalking? Definitie osteoporose Een systemische

Nadere informatie

Mevrouw B., 72 jaar, komt bij u omdat ze in de Libelle iets heeft gelezen over botontkalking.

Mevrouw B., 72 jaar, komt bij u omdat ze in de Libelle iets heeft gelezen over botontkalking. Casusschets 1 Mevrouw B., 72 jaar, komt bij u omdat ze in de Libelle iets heeft gelezen over botontkalking. Vraag 1: welke anamnestische punten zijn van belang om al dan niet tot een DEXA over te gaan?

Nadere informatie

Mevrouw B., 72 jaar, komt bij u omdat ze in de Libelle iets heeft gelezen over botontkalking.

Mevrouw B., 72 jaar, komt bij u omdat ze in de Libelle iets heeft gelezen over botontkalking. Casusschets 1 Mevrouw B., 72 jaar, komt bij u omdat ze in de Libelle iets heeft gelezen over botontkalking. Vraag 1: welke anamnestische punten zijn van belang om al dan niet tot een DEXA over te gaan?

Nadere informatie

Fractuur- en osteoporosespreekuur

Fractuur- en osteoporosespreekuur Fractuur- en osteoporosespreekuur HET FRACTUUR- EN OSTEOPOROSESPREEKUUR Het Kennemer Gasthuis(KG) heeft een spreekuur waar patiënten ouder dan 50 jaar met een botbreuk gecontroleerd kunnen worden op osteoporose.

Nadere informatie

OSTEOPOROSE Informatie voor patiënten

OSTEOPOROSE Informatie voor patiënten OSTEOPOROSE Informatie voor patiënten Diagnostiek van osteoporose en het verbeteren van de therapietrouw bij patiënten met osteoporose na een recente fractuur Wat als u nog vragen heeft? Mocht u na het

Nadere informatie

ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN

ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN INTERLINE INTERNE GENEESKUNDE Schildklierproblematiek, Osteoporose, (DVT) 9 januari 2007 ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN Inleiding De werkafspraak Schildklierproblematiek

Nadere informatie

Osteoporose polikliniek. Dexa scan. Botdichtheidsmeting

Osteoporose polikliniek. Dexa scan. Botdichtheidsmeting Osteoporose polikliniek Dexa scan Botdichtheidsmeting Binnenkort bezoekt u de osteoporose polikliniek in het Lievensberg ziekenhuis. Voor deze polikliniek bent u uitgenodigd omdat u recent een botbreuk

Nadere informatie

Protocol opsporing osteoporose ter preventie van secundaire fracturen. definitieve versie januari 2004

Protocol opsporing osteoporose ter preventie van secundaire fracturen. definitieve versie januari 2004 Protocol opsporing osteoporose ter preventie van secundaire fracturen. definitieve versie januari 2004 procedure brief patiënt brief voor de huisarts antwoordbrief procedure 1. Vaststellen fractuur door:

Nadere informatie

WERKAFSPRAKEN OVER COMMUNICATIE ROND KWETSBARE OUDEREN

WERKAFSPRAKEN OVER COMMUNICATIE ROND KWETSBARE OUDEREN WERKAFSPRAKEN OVER COMMUNICATIE ROND KWETSBARE OUDEREN Begripsbepaling De werkgroep hanteert het NHG Standpunt. Kwetsbare ouderen zijn: ouderen met complexe problematiek, die diverse aandoeningen hebben

Nadere informatie

Fractuur en Osteoporosepolikliniek. Berthina van de Wardt, Verpleegkundige

Fractuur en Osteoporosepolikliniek. Berthina van de Wardt, Verpleegkundige Fractuur en Osteoporosepolikliniek Berthina van de Wardt, Verpleegkundige B.H.E.vandewardt@umcutrecht.nl 14-02-2013 Inhoud Ontstaan F&O polikliniek Bestaansrecht F&O polikliniek Doel van de F&O polikliniek

Nadere informatie

Fractuur- en Osteoporose Polikliniek

Fractuur- en Osteoporose Polikliniek Fractuur- en Osteoporose Polikliniek 1 Patiënten van 50 jaar en ouder die in ons ziekenhuis behandeld worden voor een botbreuk kunnen zich laten onderzoeken op osteoporose (botontkalking). Opsporing en

Nadere informatie

Osteoporose en botdichtheidsmeting (Dexa)

Osteoporose en botdichtheidsmeting (Dexa) Osteoporose en botdichtheidsmeting (Dexa) Osteoporose en botdichtheidsmeting (DExa) Osteoporose of botontkalking is een aandoening waarbij botten dunner en zwakker worden, waardoor botbreuken gemakkelijk

Nadere informatie

1 Epidemiologie en case finding

1 Epidemiologie en case finding 1 Epidemiologie en case finding Postmenopauzale osteoporose is de meest voorkomende metabole botziekte. Volgens recente gegevens van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft 17% van

Nadere informatie

Botbreuk na uw 50e jaar? Onderzoek en behandeling van botontkalking. Osteoporose poli

Botbreuk na uw 50e jaar? Onderzoek en behandeling van botontkalking. Osteoporose poli 00 Botbreuk na uw 50e jaar? Onderzoek en behandeling van botontkalking Osteoporose poli 1 Waarom een afspraak voor onderzoek naar botontkalking? Patiënten ouder dan 50 jaar die met een botbreuk in het

Nadere informatie

Risedroninezuur. Actonel Combinatietabletten: Actokit, RiseCaD

Risedroninezuur. Actonel Combinatietabletten: Actokit, RiseCaD Risedroninezuur Actonel Combinatietabletten: Actokit, RiseCaD Inhoud Hoe werkt risedroninezuur? 3 Voor welke aandoeningen wordt risedroninezuur gebruikt? 3 Hoe moet ik het gebruiken? 3 Hoe moet ik het

Nadere informatie

DEEL 2 PARALLEL HUISARTSEN

DEEL 2 PARALLEL HUISARTSEN DEEL 2 PARALLEL HUISARTSEN 1 Esther Donga, Internist endocrinoloog Math Wijnands, Reumatoloog Jernt Korst, Kaderhuisarts bewegingsapparaat 2 In kaart brengen van de patiënt: anamnese Risicofactoren Algoritme

Nadere informatie

Onderzoek en behandeling van botontkalking. Osteoporose poli

Onderzoek en behandeling van botontkalking. Osteoporose poli 00 Onderzoek en behandeling van botontkalking Osteoporose poli Waarom heb ik een afspraak voor onderzoek naar botontkalking? U heeft een verwijzing gekregen via de huisarts of behandelend specialist voor

Nadere informatie

Botgezondheid & Zorg in Nederland

Botgezondheid & Zorg in Nederland Botgezondheid & Zorg in Nederland Peter van den Berg Verpleegkundig Specialist Fracturen & Osteoporose 19-12-2016 1 Conflict of Interest Voor dit onderwerp geen persoonlijke conflict of interest. Sprekersvergoedingen

Nadere informatie

Inhoud workshop. BONE workshop. calcium. Voeding-Leefstijl. calcium. calcium. Calcium Vitamine D Oefenen met FRAX Casus 1 Casus 2 Casus 3

Inhoud workshop. BONE workshop. calcium. Voeding-Leefstijl. calcium. calcium. Calcium Vitamine D Oefenen met FRAX Casus 1 Casus 2 Casus 3 Inhoud workshop BONE workshop Voeding Leefstijladvies FRAX DEXAscan Calcium Vitamine D Oefenen met FRAX Casus 1 Casus 2 Casus 3 Voeding-Leefstijl Calcium 1000-1200 mg/dag (=4-5 EH/dag) Voeding of suppletie

Nadere informatie

Methotrexaat. (Ledertrexate, Emthexate )

Methotrexaat. (Ledertrexate, Emthexate ) Methotrexaat (Ledertrexate, Emthexate ) Inhoud Wat doet Methotrexaat bij reumatische aandoeningen? 3 Wat kunt u verwachten van Methotrexaat? 3 Gebruik 3 Bewaren van Methotrexaat 4 Bijverschijnselen 4 Bloedcontrole

Nadere informatie

Osteoporose en botdichtheidsmeting

Osteoporose en botdichtheidsmeting Osteoporose en botdichtheidsmeting en de behandeling van osteoporose Wat is osteoporose? Osteoporose of botontkalking is terugloop van de sterkte van het botweefsel. Het ontstaat doordat er minder kalkhoudend

Nadere informatie

Osteoporose en Botdichtheidsmeting

Osteoporose en Botdichtheidsmeting Osteoporose en Botdichtheidsmeting Botontkalking en onderzoek hiernaar Wat is osteoporose? Osteoporose wordt ook wel botontkalking genoemd. Het is een aandoening waarbij de botten dunner en zwakker worden

Nadere informatie

H.366781.0614. Osteoporose (bij behandeling voor borstkanker)

H.366781.0614. Osteoporose (bij behandeling voor borstkanker) H.366781.0614 Osteoporose (bij behandeling voor borstkanker) 2 Inleiding U wordt behandeld voor borstkanker, dit heeft invloed op uw botverlies. U krijgt praktische tips om uw botten gezond te houden.

Nadere informatie

WERKAFSPRAKEN OVER COMMUNICATIE ROND KWETSBARE OUDEREN

WERKAFSPRAKEN OVER COMMUNICATIE ROND KWETSBARE OUDEREN WERKAFSPRAKEN OVER COMMUNICATIE ROND KWETSBARE OUDEREN Huisartsenpraktijk (huisarts en/of POH) levert 1 e lijns zorg, d.w.z. doet diagnostisch onderzoek en behandeling t.b.v. álle inwoners in thuissituatie

Nadere informatie

Technische Aspecten BMD

Technische Aspecten BMD Technische Aspecten BMD Werner Van Giel reumaverpleegkundige ZNA Jan Palfijn Merksem Waarom een BMC Diagnose osteoporose Fractuurrisico inschatten Opvolging van patiënten onder therapie Indeukingsfracturen

Nadere informatie

REUMATOLOGIE. Prednison. (corticosteroïden) BEHANDELING

REUMATOLOGIE. Prednison. (corticosteroïden) BEHANDELING REUMATOLOGIE Prednison (corticosteroïden) BEHANDELING Prednison (corticosteroïden) Uw reumatoloog heeft u prednison voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn goed

Nadere informatie

Deze ptegroep is kwetsbaar; bij intercurrente infecties is het van belang dat zij goed behandeld worden

Deze ptegroep is kwetsbaar; bij intercurrente infecties is het van belang dat zij goed behandeld worden Gemeenschappelijk meerjarenplan 2012-2015 VERSIE D.D. 16-01-2012 Overzicht van alle Regionale Transmurale Werkafspraken: Initiatieffase Onderwerp Aanleiding Coördinati e Patiënten-perspectief Beoogd resultaat

Nadere informatie

Centrum voor Vroege Hart en Vaatziekten (CVHV)

Centrum voor Vroege Hart en Vaatziekten (CVHV) Centrum voor Vroege Hart en Vaatziekten (CVHV) Het Centrum voor Vroege Hart- en Vaatziekten (CVHV) is een multidisciplinaire spreekuur voor patiënten die al op jonge leeftijd (onder de 50 jaar) te maken

Nadere informatie

PREDNISON BIJ REUMATISCHE AANDOENINGEN

PREDNISON BIJ REUMATISCHE AANDOENINGEN PREDNISON BIJ REUMATISCHE AANDOENINGEN 1137 Inleiding Uw reumatoloog heeft u Prednison voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn goed te kunnen gebruiken, is het

Nadere informatie

TRANSMURAAL PROTOCOL DIEPE VENEUZE TROMBOSE

TRANSMURAAL PROTOCOL DIEPE VENEUZE TROMBOSE TRANSMURAAL PROTOCOL Inleiding De incidentie van diepe veneuze trombose () is ongeveer 2 per 1.000 patiënten per jaar. Voor longembolie gelden vergelijkbare getallen. De huisarts wordt dan ook niet vaak

Nadere informatie

Methotrexaat. Poli Reumatologie

Methotrexaat. Poli Reumatologie 00 Methotrexaat Poli Reumatologie 1 U heeft in overleg met uw arts besloten Methotrexaat te gaan gebruiken. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft u na het lezen nog vragen dan kunt

Nadere informatie

Het Osteoporose Formularium. 1 e editie. een praktische leidraad

Het Osteoporose Formularium. 1 e editie. een praktische leidraad Het Osteoporose Formularium 1 e editie een praktische leidraad Deze uitgave wordt mede mogelijk gemaakt door: en binnen ATC hoofdklasse M. NB: Het voorschrijven van geneesmiddelen geschiedt onder de exclusieve

Nadere informatie

Prednis(ol)on bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa

Prednis(ol)on bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Prednis(ol)on bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Ziekenhuis Gelderse Vallei Uw behandelend arts en/of verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van Prednis(ol)on. In deze folder krijgt

Nadere informatie

Osteoporose spreekuur

Osteoporose spreekuur Osteoporose spreekuur Geriatrie alle aandacht Osteoporose polikliniek Binnenkort wordt u verwacht op de osteoporose polikliniek van het Westfriesgasthuis. Hieronder vindt u informatie over de osteoporose

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Osteoporose. Botontkalking

PATIËNTEN INFORMATIE. Osteoporose. Botontkalking PATIËNTEN INFORMATIE Osteoporose Botontkalking 2 PATIËNTENINFORMATIE Wat is osteoporose? Osteoporose wordt ook wel botontkalking genoemd. Als u osteoporose heeft worden uw botten erg broos en kunnen dan

Nadere informatie

Zwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darm

Zwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darm Zwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darm Inleiding Zwanger worden als je een chronische ontstekingsziekte van de darm (IBD = inflammatory Bowel disease) hebt zoals de ziekte van Crohn

Nadere informatie

Maag-, darm- en leverziekten

Maag-, darm- en leverziekten Afdeling: Onderwerp: Maag-, darm- en leverziekten Prednison bij ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa Inleiding De maag-darm-leverarts (MDL-arts) heeft samen met u besloten om u te behandelen met Prednison.

Nadere informatie

TIA/ herseninfarct van spoed- naar ketenzorg

TIA/ herseninfarct van spoed- naar ketenzorg TIA/ herseninfarct van spoed- naar ketenzorg neurologie Folkert Hoekstra, huisarts Renske van den Berg-Vos, neuroloog ACUTE FASE stroke ketenzorg START CHRONISCHE FASE 3 NHG standaard beroerte nieuwe standaard

Nadere informatie

Instructie Fractuurpreventie RCH18.245b-1.0

Instructie Fractuurpreventie RCH18.245b-1.0 Instructie Fractuurpreventie RCH18.245b-1.0 Wat verwachten wij van U? STROOMSCHEMA FRACTUUR-PREVENTIE Zie website RCH / professionals / zorgprogramma s / fractuurpreventie Scholing Protocol maken in HIS:

Nadere informatie

Prednison/ prednisolon

Prednison/ prednisolon Patiënteninformatie Prednison/ prednisolon Informatie over dit medicijn bij reumatische aandoeningen 1234567890-terTER_ Prednison/ prednisolon Informatie over dit medicijn bij reumatische aandoeningen.

Nadere informatie

BOT polikliniek. Informatie voor patiënten met Osteoporose. De BOT polikliniek is een samenwerkingsverband tussen:

BOT polikliniek. Informatie voor patiënten met Osteoporose. De BOT polikliniek is een samenwerkingsverband tussen: BOT polikliniek Informatie voor patiënten met Osteoporose U bent verwezen naar de BOT (Bot Ontkalkings Team) polikliniek. Op deze polikliniek wordt onderzoek gedaan naar de aanwezigheid van osteoporose,

Nadere informatie

ziekenhuis polikliniek ZorgSaam

ziekenhuis polikliniek ZorgSaam werken fractuur- bij en osteoporose divisie ziekenhuis polikliniek ZorgSaam 1 2 Botdichtheidsmeting: waarom en voor wie? Botbreuken bij mensen ouder dan 50 jaar zijn vaak het gevolg van te weinig bot (osteoporose).

Nadere informatie

Triple Aim en uitkomstdoelen

Triple Aim en uitkomstdoelen Fractuurpreventie Esther Donga, Internist Endocrinoloog Math Wijnands, Reumatoloog Jernt Korst, Kaderarts bewegingsapparaat Belinda Wardenaar, Osteoporose verpleegkundige Annemie de Vroe-Roothaert, Osteoporose

Nadere informatie

Zwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darmen

Zwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darmen Zwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darmen Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zwangerschap 2 Erfelijkheid 2 Vruchtbaarheid 2 Invloed chronische darmziekte op de zwangerschap

Nadere informatie

Informatie over het geneesmiddel Prednison/Prednisolon (Corticosteroïden)

Informatie over het geneesmiddel Prednison/Prednisolon (Corticosteroïden) Patiënteninformatie Informatie over het geneesmiddel Prednison/Prednisolon (Corticosteroïden) rkz.nl Uw reumatoloog heeft u Prednison voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om

Nadere informatie

Draaiboek:. tel: fax: Hoofd Carrousel Gezamenlijke Consulten : Dr. J.

Draaiboek:. tel: fax: Hoofd Carrousel Gezamenlijke Consulten : Dr. J. Draaiboek:. MUMC, afd. Transmurale Zorg (azm) Carrousel Gezamenlijke Consulten t.a.v. Audrey Lahaije locatie provisorium nivo 1 Postbus 5800 6202 AZ Maastricht Audrey Lahaije, Audrey coördinator Lahaije

Nadere informatie

Osteoporose Botontkalking

Osteoporose Botontkalking Osteoporose Botontkalking Afdeling interne geneeskunde Locatie Eindhoven Bij één op de vier vijftigplussers die na een botbreuk op de spoedeisende hulp komen, is sprake van osteoporose (botontkalking).

Nadere informatie

Prednis(ol)on. bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. Informatiefolder. N-ICC folder PRED uitgave november 2014

Prednis(ol)on. bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. Informatiefolder. N-ICC folder PRED uitgave november 2014 Prednis(ol)on bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Informatiefolder N-ICC folder PRED uitgave november 2014 Deze folder is tot stand gekomen door samenwerkende IBD verpleegkundigen en MDL artsen

Nadere informatie

De osteoporosespolikliniek

De osteoporosespolikliniek De osteoporosespolikliniek De Osteoporosepolikliniek Patiënten van 50 jaar en ouder die met een botbreuk op de spoedeisende hulp (SEH) van het St. Anna Ziekenhuis komen, krijgen binnen 3 maanden een uitnodiging

Nadere informatie

Osteoporose spreekuur

Osteoporose spreekuur Osteoporose spreekuur Geriatrie alle aandacht Osteoporose polikliniek Binnenkort wordt u verwacht op het osteoporose spreekuur van het Westfriesgasthuis. Hieronder vindt u informatie over het osteoporose

Nadere informatie

Botbreuken en osteoporose. Nucleaire geneeskunde

Botbreuken en osteoporose. Nucleaire geneeskunde Botbreuken en osteoporose Nucleaire geneeskunde imelda omringt u met zorg 2 Nota s Inhoud Welkom. 4 Wat is osteoporose? 5 Wat zijn de gevolgen van osteoporose? 7 Hoe wordt de diagnose gesteld? 8 Wat is

Nadere informatie

U heeft osteoporose? Wat nu?

U heeft osteoporose? Wat nu? U heeft osteoporose? Wat nu? Wat is osteoporose? Tijdens ons leven maakt ons lichaam van nature nieuw bot aan en elimineert het ouder bot. Na de leeftijd van 30-45 jaar worden de cellen die nieuw bot opbouwen

Nadere informatie

ACUTE ZORG SIONSBERG 2.0 ACUTE ZORG SIONSBERG 2.0. Wie sturen de patiënten: ACUTE ZORG SIONSBERG 2.0. Opvang basis acute zorg: Ons Streven:

ACUTE ZORG SIONSBERG 2.0 ACUTE ZORG SIONSBERG 2.0. Wie sturen de patiënten: ACUTE ZORG SIONSBERG 2.0. Opvang basis acute zorg: Ons Streven: Ons Streven: Kwalitatief goede en veilige zorg Dichtbij en makkelijk toegankelijk Duurzaam en tegen lagere kosten 24/7 beschikbaar, dan ook Dokterswacht bestaansrecht! Wie sturen de patiënten: Huisartsen

Nadere informatie

Prednison, Prednisolon. corticosteroïden

Prednison, Prednisolon. corticosteroïden Prednison, Prednisolon corticosteroïden Inhoudsopgave Werking 3 Gebruik 3 Bijverschijnselen 4 Aanvullende informatie 5 Methylprednison injecties 6 Vaccinaties 6 Sint Maartenskliniek 7 Colofon 8 2 U heeft

Nadere informatie

Medicijnen bij botontkalking of bij de behandeling van kanker

Medicijnen bij botontkalking of bij de behandeling van kanker Medicijnen bij botontkalking of bij de behandeling van kanker Als onderdeel van uw behandeling voor kanker heeft uw arts u een bisfosfonaat of denosumab voorgeschreven. Dit zijn medicijnen die u krijgt

Nadere informatie

Botbreuken Een voorspoedig herstel

Botbreuken Een voorspoedig herstel Botbreuken Een voorspoedig herstel Afdeling Orthopedie Wat is een botbreuk? Een botbreuk heet in het medisch jargon: fractuur. Dit betekent letterlijk 'breuk'. Een botbreuk kan uiteenlopen van een scheurtje

Nadere informatie

Methotrexaat (MTX) Medicatie. Poli Reumatologie

Methotrexaat (MTX) Medicatie. Poli Reumatologie 00 Methotrexaat (MTX) Medicatie Poli Reumatologie 1 U heeft in overleg met uw arts besloten Methotrexaat te gaan gebruiken. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft u na het lezen nog

Nadere informatie

Osteoporose spreekuur

Osteoporose spreekuur Osteoporose spreekuur Polikliniek osteoporose / geriatrie Locatie Hoorn/Enkhuizen Osteoporose polikliniek Binnenkort wordt u verwacht op het osteoporose spreekuur van het Dijklanderziekenhuis, locatie

Nadere informatie

Prednison, prednisolon (corticosteroïden)

Prednison, prednisolon (corticosteroïden) Prednison, prednisolon (corticosteroïden) Uw behandelend arts heeft u prednison voorgeschreven. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, dan

Nadere informatie

Vasculair Preventie Centrum

Vasculair Preventie Centrum Vasculair Preventie Centrum Afdeling interne geneeskunde Uw huisarts of specialist heeft u verwezen naar het Vasculair Preventie Centrum van Máxima Medisch Centrum, locatie Eindhoven. Bij u is een risicofactor

Nadere informatie

Astma & COPD Uitgangspunten LTA en locale werkafspraak: Controle-eis LTA: Diagnostiek astma/copd (door huisarts) Controle bij astma en COPD

Astma & COPD Uitgangspunten LTA en locale werkafspraak: Controle-eis LTA: Diagnostiek astma/copd (door huisarts) Controle bij astma en COPD Astma & COPD Uitgaande van de Landelijke Transmurale Afspraak (LTA) Astma & COPD van 2002 (coproductie NHG: Nederlands Huisartsen Genootschap en NVALT: Nederlandse Vereniging voor Artsen voor Longziekten

Nadere informatie

NSAID s = Non Steroidal Anti Inflammatory Drugs: Diclofenac Indometacine Meloxicam Piroxicam Ibuprofen Naproxen Fenylbutazon Celecoxib Etoricoxib

NSAID s = Non Steroidal Anti Inflammatory Drugs: Diclofenac Indometacine Meloxicam Piroxicam Ibuprofen Naproxen Fenylbutazon Celecoxib Etoricoxib Ontstekingsremmende pijnstillers NSAID s = Non Steroidal Anti Inflammatory Drugs: Diclofenac Indometacine Meloxicam Piroxicam Ibuprofen Naproxen Fenylbutazon Celecoxib Etoricoxib Inhoud Hoe werkt NSAID?

Nadere informatie

Een tekort aan botmassa Osteopenie. Osteoporose poli

Een tekort aan botmassa Osteopenie. Osteoporose poli 00 Een tekort aan botmassa Osteopenie Osteoporose poli Wat is osteopenie? Osteopenie is het voorstadium van osteoporose (botontkalking). Letterlijk betekent het: minder bot. Dat wil niet zeggen dat u te

Nadere informatie

Prednison bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum

Prednison bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum Prednison bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar Inleiding De maag-darm-leverarts (MDL-arts) heeft samen met u besloten om u te behandelen met Prednison. In deze

Nadere informatie

Predniso(lo)n (glucocorticoiden)

Predniso(lo)n (glucocorticoiden) Predniso(lo)n (glucocorticoiden) Uw reumatoloog heeft u predniso(lo)n voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn goed te kunnen gebruiken, is het noodzakelijk dat

Nadere informatie

Uw onderzoek op de osteoporosepolikliniek

Uw onderzoek op de osteoporosepolikliniek Chirurgie/Orthopedie/Endocrinologie Patiënteninformatie Uw onderzoek op de osteoporosepolikliniek U ontvangt deze informatie, omdat u een onderzoek naar botontkalking krijgt op onze osteoporosekliniek.

Nadere informatie

Osteoporose en een chronische longziekte (COPD)

Osteoporose en een chronische longziekte (COPD) COPD en Osteoporose Wat is osteoporose? Osteoporose is ook bekend onder de naam botontkalking. Het is een aandoening waarbij de botafbraak sneller gaat dan de botaanmaak. Hierbij verdwijnt er kalk uit

Nadere informatie

Definitie Onder polyfarmacie wordt in dit document verstaan: het gelijktijdig gebruik van 5 of meer verschillende geneesmiddelen.

Definitie Onder polyfarmacie wordt in dit document verstaan: het gelijktijdig gebruik van 5 of meer verschillende geneesmiddelen. Toolkit polyfarmacie en medicatieveiligheid Doel 1. De medicamenteuze behandeling van de patiënt optimaliseren 2. Zoveel mogelijk voorkomen van (vermijdbare) bijwerkingen van medicatie 3. De continuïteit

Nadere informatie

Antitrombotisch beleid. Karina Meijer ochtendrapport Interne Geneeskunde

Antitrombotisch beleid. Karina Meijer ochtendrapport Interne Geneeskunde Antitrombotisch beleid Karina Meijer ochtendrapport Interne Geneeskunde 300616 Achtergrond Initiatief door NIV, geschreven door multidisciplinaire werkgroep internisten, huisartsen, orthopeden, longartsen,

Nadere informatie

Laboratoriumafwijkingen en suppletieadviezen

Laboratoriumafwijkingen en suppletieadviezen Laboratoriumafwijkingen en suppletieadviezen Voedingsdeficiënties Er zijn een aantal zaken die meespelen bij het ontstaan van de tekorten na bariatrische chirurgie. Ten eerste is bekend dat morbide obese

Nadere informatie

Prednison (corticosteroïden)

Prednison (corticosteroïden) Prednison (corticosteroïden) Uw behandelend maag-darm-leverarts heeft u Prednison voorgeschreven in verband met een ontstekingsziekte van de darm. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft

Nadere informatie

TRANSMURAAL PROTOCOL REUMATOLOGIE

TRANSMURAAL PROTOCOL REUMATOLOGIE TRANSMURAAL PROTOCOL REUMATOLOGIE Doelstellingen Vroege opsporing van chronische destructieve gewrichtsziekte om door vroegtijdige behandeling schade te beperken Verbetering van de service aan huisartsen

Nadere informatie

INFORMATIE OVER METHOTREXAAT (LEDERTREXATE EMTHEXATE ) FRANCISCUS VLIETLAND

INFORMATIE OVER METHOTREXAAT (LEDERTREXATE EMTHEXATE ) FRANCISCUS VLIETLAND INFORMATIE OVER METHOTREXAAT (LEDERTREXATE EMTHEXATE ) FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Uw reumatoloog heeft u een ziekteremmend medicijn voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening.

Nadere informatie

MDL. Prednis(ol)on. bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa

MDL. Prednis(ol)on. bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa MDL Prednis(ol)on bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Inhoudsopgave Algemeen 4 Werking 4 Gebruik 5 Bijwerkingen 5 Stoppen met Predni(so)lon 7 Interactie met andere geneesmiddelen 8 Vaccinaties

Nadere informatie

De psycholoog in Zuyderland Medisch Centrum. Medische Psychologie

De psycholoog in Zuyderland Medisch Centrum. Medische Psychologie De psycholoog in Zuyderland Medisch Centrum Medische Psychologie In deze folder informeren we u over de manier van werken van de psycholoog, verbonden aan de afdeling Medische psychologie van Zuyderland

Nadere informatie

Belangrijk is om te beseffen dat deficiënties soms ontstaan ondanks het feit dat patiënten gesuppleerd worden.

Belangrijk is om te beseffen dat deficiënties soms ontstaan ondanks het feit dat patiënten gesuppleerd worden. Voedingsdeficiënties Er zijn een aantal zaken die meespelen bij het ontstaan van de tekorten na bariatrische chirurgie. Ten eerste is bekend dat morbide obese patiënten vaker voedingsdeficiënties hebben

Nadere informatie

10.00-10.40 state of the art SPA dr I.E. van der Horst (30 min spreektijd)

10.00-10.40 state of the art SPA dr I.E. van der Horst (30 min spreektijd) Aan: Opleiders Inwendige Geneeskunde Regio Amsterdam II Geachte collegae, Op 27 juni is de ROIG over reumatologie gepland. Bij deze ontvangt u het programma. Het is de bedoeling dat een AIOS uit het genoemde

Nadere informatie

Inleiding Wat is Methotrexaat? Voor welke patiënten is Methotrexaat geschikt? Wanneer mag Methotrexaat niet gebruikt worden?

Inleiding Wat is Methotrexaat? Voor welke patiënten is Methotrexaat geschikt? Wanneer mag Methotrexaat niet gebruikt worden? METHOTREXAAT 1173 Inleiding In deze folder vindt u informatie over de werking en bijwerkingen van Methotrexaat. De folder is bedoeld voor psoriasispatiënten die behandeld worden met Methotrexaat. Wat is

Nadere informatie

Prednison. Reumatologie. alle aandacht

Prednison. Reumatologie. alle aandacht Prednison Reumatologie alle aandacht Prednison (Corticosteroïden) Uw reumatoloog heeft u Prednison voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn goed te kunnen gebruiken,

Nadere informatie

Osteopenie. Chirurgie. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op

Osteopenie. Chirurgie. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op Osteopenie Chirurgie Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U heeft de uitslag van de botdichtheidsmeting (botdensitometrie) ontvangen van de physician assistant traumachirurgie.

Nadere informatie

Vasculaire Geneeskunde Centrum voor Vroege Hart en Vaatziekten (CVHV)

Vasculaire Geneeskunde Centrum voor Vroege Hart en Vaatziekten (CVHV) Vasculaire Geneeskunde Centrum voor Vroege Hart en Vaatziekten (CVHV) Het Centrum voor Vroege Hart- en Vaatziekten (CVHV) is een multidisciplinair spreekuur voor patiënten die al op jonge leeftijd (onder

Nadere informatie

WERKAFSPRAKEN OVER COMMUNICATIE ROND KWETSBARE OUDEREN

WERKAFSPRAKEN OVER COMMUNICATIE ROND KWETSBARE OUDEREN WERKAFSPRAKEN OVER COMMUNICATIE ROND KWETSBARE OUDEREN Begripsbepaling De werkgroep hanteert het NHG Standpunt. Kwetsbare ouderen zijn: ouderen met complexe problematiek, die diverse aandoeningen hebben

Nadere informatie

Inleiding. Wat is osteopenie? Hoe ontstaat osteopenie?

Inleiding. Wat is osteopenie? Hoe ontstaat osteopenie? Osteopenie Inleiding U heeft de uitslag van de botdichtheidsmeting (= botdensitometrie) ontvangen van de osteoporoseverpleegkundige. Uit de botdichtheidsmeting is gebleken dat u osteopenie heeft. De uitslag

Nadere informatie

Fractuurpreventie. Esther Donga, Internist Endocrinoloog Math Wijnands, Reumatoloog Jernt Korst, Kaderhuisarts bewegingsapparaat

Fractuurpreventie. Esther Donga, Internist Endocrinoloog Math Wijnands, Reumatoloog Jernt Korst, Kaderhuisarts bewegingsapparaat Fractuurpreventie Esther Donga, Internist Endocrinoloog Math Wijnands, Reumatoloog Jernt Korst, Kaderhuisarts bewegingsapparaat Disclosure belangen sprekers Esther Donga, Math Wijnands en Jernt Korst (potentiële)

Nadere informatie

Methotrexaat REUMATOLOGIE. Gebruik van methotrexaat

Methotrexaat REUMATOLOGIE. Gebruik van methotrexaat REUMATOLOGIE Methotrexaat Gebruik van methotrexaat Deze folder is een gezamenlijke uitgave van de poli reumatologie van het Laurentius Ziekenhuis Roermond en het Sint Jans Gasthuis te Weert. Inleiding

Nadere informatie

Methotrexaat bij reumatische aandoeningen. Maatschap Interne Geneeskunde IJsselland Ziekenhuis

Methotrexaat bij reumatische aandoeningen. Maatschap Interne Geneeskunde IJsselland Ziekenhuis Methotrexaat bij reumatische aandoeningen Maatschap Interne Geneeskunde IJsselland Ziekenhuis Inleiding U heeft van uw behandelend arts het medicijn methotrexaat voorgeschreven gekregen. Om dit medicijn

Nadere informatie

Zoledroninezuur Aclasta

Zoledroninezuur Aclasta Zoledroninezuur Aclasta Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: Hoe werkt zoledroninezuur? Zoledroninezuur

Nadere informatie

Combinatie afspraak Hypertensie polikliniek

Combinatie afspraak Hypertensie polikliniek Combinatie afspraak Hypertensie polikliniek Inleiding U heeft een afspraak gekregen van uw huisarts of specialist voor de "Hypertensie polikliniek". U wordt verwacht op: dag., om 07.45 uur. Meldt u zich

Nadere informatie

Verpleegafdeling N1. Patiënteninformatie. Weer naar huis na een angioseal. Slingeland Ziekenhuis

Verpleegafdeling N1. Patiënteninformatie. Weer naar huis na een angioseal. Slingeland Ziekenhuis Verpleegafdeling N1 Weer naar huis na een angioseal i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen Binnenkort mag u naar huis. De verpleegkundige heeft u adviezen gegeven over wat u kunt doen om

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/32551 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/32551 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/32551 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Krol, Charlotte Georgette Title: Pitfalls in the diagnosis and management of skeletal

Nadere informatie