5,5. Samenvatting door een scholier 1286 woorden 3 maart keer beoordeeld. Economie in context. Samenvatting economie. 5.

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1286 woorden 3 maart ,5 1 keer beoordeeld Vak Methode Economie Economie in context Samenvatting economie 5.1 Levensfasen Stroomgrootheden= inkomen en consumptieve goederen Voorraadgrootheid= vermogen Intertemporele ruil= je ruilt nu iets extra wat je in de toekomst terug krijgt Ouders met een kind worden financieel geholpen: ze krijgen kinderbijslag kinderen ontvangen gratis onderwijs studenten ontvangen studiefinanciering Pagina 1 van 7

2 De werkende mensen betalen veel premies waar ze vaak nog geen gebruik van maken, dit geld gaat namelijk naar de ouderen. Het inkomen van de oudere mensen daalt plus dat ze vaker gebruik maken van sociale zekerheid en gezondheidszorg. Maar de oudere mensen betalen weer minder premie. Je krijgt het later dus allemaal weer terug. 5.2 Investeren in studeren Na de middelbare school maak je een keuze tussen scholing, een baan en vrije tijd Opofferingskosten= als je studeert verdien je geen geld, dit zijn opofferingskosten Meestal bouw je zelfs een studieschuld op, maar zonder studiefinanciering kan je je studie vaak niet betalen Redenen om te studeren: 1. Vergroten van je kennis -> handig voor later bij je nieuwe beroep bijvoorbeeld 2. Verbeteren van je vaardigheden 3. Ontplooiing -> door te studeren ontwikkelt je persoonlijkheid 4. Vergroten van je kansen op de arbeidsmarkt 5. Verhoging van je kansen op een hoger inkomen Herscholing= betekent dat je je bestaande kennis en vaardigheden opfrist Je gaat met een nieuw computerprogramma werken en je moet computerles gebruiken om te weten hoe het nieuwe programma werkt Bijscholing= je voegt aan je bestaande kennis en vaardigheden nieuwe toe Je wordt hoofd van de afdeling Automatisering. Je moet nu niet alleen telkens je computerkennis opfrissen maar je moet ook leren hoe je aan deze afdeling leiding geeft Omscholing= je volgt onderwijs om een heel ander vak te leren Je laat je omscholen van leraar natuurkunde naar leraar economie Tijd en geld steken in scholing wordt ook wel investeren in human capital genoemd, je gaat ervan uit dat je de kosten van de scholing later terug verdient Pagina 2 van 7

3 Voordelen van goed geschoolde bevolking: 1. ze kunnen kwalitatief hoogwaardige producten produceren 2. ze begrijpen veranderingen beter en kunnen een goede oplossing bedenke 3. arbeidsproductiviteit (productie per werkende) is hoog 4. door hogere productie per werknemer krijg je lagere prijs voor productie per product, hierdoor neemt de winst doe en kunnen er meer investeringen gemaakt worden 5. door lagere arbeidskosten kunnen verkoopprijzen dalen en dit kan weer leiden tot een betere (internationale) concurrentiepositie 6. door de hogere arbeidsproductiviteit neemt de schaarste af en dus de welvaart toe Leerplichtwet= wet dat je verplicht naar school moet, iedereen sowieso tot zijn 16 e en mensen zonder een diploma tot hun 18 e Drop-outs= leerlingen die zonder diploma hun school verlaten (aantal is te hoog) Overheid maakt studeren aantrekkelijk door studiefinanciering en ov-studentenkaart Directe onderwijsuitgaven= salarissen, bouw, inrichting, onderhoud en organisatie Studiefinanciering= geld waar je recht op hebt als je gaat studeren (11% van begroting) Toelichting bron 5.8 Basisbeurs= als je een voltijdstudie volgt kom je hiervoor in aanmerking Aanvullende beurs= hangt af van het inkomen van je ouders Lening= een normale lening Collegegeldkrediet= lening om collegegeld te betalen, na je studie terugbetalen Studiefinanciering krijg je in de vorm van een prestatiebeurs. Je krijgt als je een voltijdsstudie volgt je basisbeurs en aanvullende beurs eerst als lening uitbetaald (als je ovstudentenkaart hebt worden die kosten er ook bijberekend), als je binnen 10 jaar minstens een hbo-diploma hebt behaalt wordt je prestatiebeurs omgezet in een gift. Je hoeft het dan niet terug te betalen De eerste twaalf maanden dat je een prestatiebeurs ontvangt is je aanvullende beurs altijd een gift, ook al haal je binnen 10 jaar geen hbo-diploma. Je hebt 4 jaar lang recht op een aanvullende beurs, na deze tijd kan je nog 3 jaar Pagina 3 van 7

4 lang geld lenen. De Informatie Beheer Groep voert de Wet studiefinanciering uit. 5.3 Inkomen, gezin en rondkomen Begroting= schatting van alle inkomsten en uitgaven in een bepaalde periode Budgetteren= zorgen voor evenwicht tussen de verwachte inkomen en uitgaven Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud)= helpt geldproblemen voorkomen of op te lossen, ze verdelen uitgaven in 3 categorieën: vaste lasten, huishoudelijke uitgaven en reserveringsuitgaven Vaste lasten= uitgaven die op een vaste tijd terugkeren (gas, wonen, elektriciteit, abonnementen en verzekeringen) Huishoudelijke uitgaven= dagelijkse uitgaven (boodschappen en persoonlijke verzorging -> make-up en kapper) Reserveringsuitgaven= niet-regelmatige en/of onverwachte uitgaven (aanschaf van kleding, onderhoud huis en tuin, vakantie-uitgaven en reparatie) Begrotingstekort= verwachte uitgave zijn hoger dan verwachte ontvangsten Begrotingsoverschot= verwachte inkomsten hoger dan verwachte uitgaven Reserveren= geld bewaren voor latere tekortkomingen (spaarrekening) Lenen= als je geld tekort komt moet je geld lenen Bezuinigen= zuinig omgaan met je geld om schulden niet groter te maken 5.4 Met ouderdomspensioen AOW-basispensioen Ouderdomspensioen= inkomen voor de tijd dat je op latere leeftijd niet meer werkt Je bouwt je pensioen op, Algemenen Ouderdom Wet met aanvullend pensioen. AOW gebaseerd op minimumloon. Pagina 4 van 7

5 Elk jaar dat je vanaf je 15 e in Nederland woont bouw je 25 AOW op, op je 65 e ontvang je het: 50 x 2% = 100% AOW (zie bron 5.12 voor maximumbedragen) Omslagstelsel= de premies van betaalde werknemers gelijk gebruikt voor AOW Er is dus sprake van verplichte solidariteit tussen werkenden en ouderen Ontgroening= minder jongeren Vergrijzing= meer ouderen Door ontgroening en vergrijzing neemt de beroepsbevolking in verhouding tot het aantal AOW-gerechtigden af. (zie bron 5.13) Door afname beroepsbevolking kunnen AOW s niet meer worden betaald, daarom is er een AOW-spaarfonds opgericht. Tot 2020 wordt er 135 miljard gegeven aan het spaarfonds. Er zijn ook andere maatregelen die (zullen) worden genomen. 1. je AOW vrijwillig later laten ingaan, maar je krijgt wel een hoger uitkeringsbedrag 2. Afschaffing partnertoeslag voor partners jonger dan 65 jaar 3. Rijkere AOW s een extra bijdrage te vragen om het betaalbaar te houden 4. Verplichte verhoging AOW-leeftijd om langer werken te bevorderen 5. AOW ers ook premie AOW te laten betalen 6. Verhoging van de AOW-premie voor werkenden 7. Minder aantrekkelijk maken van vervroegde uittreding 8. Omzetting omslagstelsel in kapitaaldekkingsstelsel Kapitaaldekkingsstelsel= je betaalt premies die vervolgens belegd worden zodat ze dat geld later kunnen gebruiken (je spaart eigenlijk voor je eigen AOW) Aanvullend bedrijfspensioen Alleen een AOW is niet genoeg om fijn van te leven en daarom kan je een aanvullend bedrijfspensioen nemen zodat je wat meer geld hebt. Pensioenfondsen= innen de pensioenpremies en verzorgen de pensioenuitkeringen. Er zijn pensioenfondsen voor een Pagina 5 van 7

6 hele sector, maar ook individuele ondernemingen. (Pensioenfonds zorg en welzijn & Pensioenfonds van Unilever) Pensioenpremie= deels betaald door je werkgever en deel betaald door jezelf (14% werkgever & 6% werknemer) Pensioengrondslag= brutowerknemersinkomen - franchise -> hierover wordt je premie betaald Franchise= deel van je jaarsalaris dat niet meetelt voor de opbouw van je pensioen, je krijgt er geen aanvullend pensioen over omdat je er al AOW over krijgt Betaalde premies worden door pensioenfondsen belegd en hierdoor neemt jou pensioen voor later dus toe Pensioenreserve= je opgebouwde pensioenvermogen Pensioenindexatie= pensioenen geheel/gedeeltelijk aangepast aan inflatiepercentage zodat de pensioenuitkering waardevast blijft Waardevast= koopkracht van de uitkering blijft gelijk Welvaartsvast= koopkracht blijft Dekkingsgraad= de verhouding tussen het vermogen van pensioenfonds en de pensioenen die het fonds moet uitbetalen -> dekkingsgraad van 120%, bij elke 100 euro uitkeren is er 120 euro vermogen -> verplichte dekkingsgraad moet 105% zijn Vrijwillige pensioenopbouw Manieren voor vrijwillige pensioenopbouw: 1. Lijfrentesparen - je stort eenmalig of jaarlijks een vast bedrag op een depositorekening - rekening is geblokkeerd, tussentijds geen geld opnemen Pagina 6 van 7

7 - renteopbrengst staat vooraf vast - met de bank afspreken wanneer en hoe geld wordt terugbetaald - kan vaak ook bij je eigen pensioenfonds 2. Levensverzekering - wordt uitbetaald als de verzekerde op een afgesproken datum leeft/overleden is - premie wordt belegd in aandelen en obligaties (uitkeringshoogte onzeker) - er wordt ineens een bedrag uitgekeerd 3. Zelf beleggen - je kunt zelf aandelen, obligaties en andere waardepapieren kopen en later verkopen - beleggingsopbrengst is wel onzeker 4. Aflossen hypotheekschuld - ervoor zorgen dat je hypotheekschuld is afgelost voordat je met pensioen gaat - hierdoor dalen je vaste lasten waardoor je die niet meer hebt na je 65 e 5. Levensloopregeling - werknemers kunnen 12% van hun brutojaarloon sparen voor periode onbetaald verlof - je kunt het geld ook gebruiken om eerder met pensioen te gaan - maximaal 210% van je loon sparen 5.5 Pensioen bij arbeidsongeschiktheid en overlijden Pagina 7 van 7