Complexnummer:

Transcriptie

1 Complexnummer: Smallepad MG Amersfoort Postbus BP Amersfoort T F E info@cultureelerfgoed.nl Complexnaam werf Nieuwboer Aantal complexonderdelen Monumentnummers van complexonderdelen , , , Woonplaats Gemeente Provincie Bunschoten-Spakenburg Bunschoten Utrecht Hoofdadres van hoofdobject Oude Schans 86, 3752 AH Bunschoten-Spakenburg Complexomschrijving Inleiding SCHEEPSWERFCOMPLEX, gelegen aan de Oude Haven voor botters, op de plaats waar zich in 1750 reeds een werf bevond. De eerste eigenaar was Joost Croesen. In 1829 nam Willem Nieuwboer de werf over. Zijn zoon Hendrik Willem nam de werf over en ontwikkelde een speciaal type botter: de Zuidwalbotter. Rond 1890 nam de vraag naar botters sterk af en legde de werf zich toe op reparaties. In 1904 ging de werf failliet maar de zoons van de eigenaars, Hendrik Willem en Willem Nieuwboer wisten de werf voor de familie te behouden. De broers legden zich toe op het zogenaamde overijzeren van botters. Hiertoe werd een oude visserswoning omgebouwd tot smederij. In 1960 werd de werf door Aart en Zeger Nieuwboer voortgezet. In 1986 werd de werf door de gemeente Bunschoten aangekocht. De werf is in de loop der tijd gewijzigd. De botterloods dateert uit de tweede helft van de negentiende eeuw. In de loods werden schepen gebouwd en daartoe werd het pand deels met een hoog en deels met een laag plafond uitgerust. De hoge voorstevens van de schepen vereisten dit. De achtergevel kan deels worden gedemonteerd om de gebouwde schepen uit de loods te krijgen. Boven het lage gedeelte, aan de Oude Schans, werd een woning gerealiseerd. Omstreeks 1901 kwam de Rode Loods gereed. Hiervoor werd één van de hellingen aan de noordoostzijde opgeofferd. De rode loods deed dienst voor de opslag van ruw bewerkt hout. Op de verdieping stond een draaibank waarmee de houten onderdelen met rondingen werden gemaakt. De zolder werd onder meer benut voor het opslaan van riet, dat men gebruikte voor het krombranden van bepaalde planken.

2 De werf is in 1992 gekocht door de gemeente Bunschoten en werd in gerestaureerd. Daarbij werd de rode loods geheel geheel gerenoveerd. Thans doet de werf dienst als werkplaats voor het opknappen van oude botters en andere historische schepen. Omschrijving De scheepswerf is gelegen aan de noordzijde van de Oude Haven, in de knik waar de haven naar het noordoosten afbuigt. Het complex bestaat uit de volgende onderdelen: 1. hellingen 2. rode loods 3. botterloods 4. smederij De werf is gelegen in de bocht van het havenwater van de Oude Haven. De hellingen zijn gesitueerd aan de zuid- en oostzijde van het complex, met het aanzicht naar de kern van Spakenburg. De botterloods met bovenwoning en de smederij liggen ten westen van het werfterrein en zijn met de voorgevels aan de Oude Schans gesitueerd. Via de oostelijke helling werden de gebouwde botters uit de botterloods te water gelaten. De smederij diende voor het overijzeren van houten schepen. Aan de noordoostzijde wordt het werfterrein afgesloten door de rode loods, die gebruikt werd voor houtopslag. Aan de noordzijde wordt de afscheiding gevormd door de achterzijde van de bebouwing aan de Havenstraat. De noklijnen van de panden Oude Schans 86 (de botterloods) en de Rode loods liggen in elkaars verlengde en staan loodrecht op de werf met de boten. Waardering De scheepswerf is van algemeen belang vanwege de architectuur- en cultuurhistorische waarde als gaaf en zeldzaam voorbeeld van een in bedrijf zijnde scheepswerf voor botters, alsmede als industrieel erfgoed van de Zuiderzeecultuur. Tevens vanwege belangrijke ruimtelijk-functionele waarden en ensemblewaarde vanwege de ligging aan de noordzijde, in de knik van de Oude Haven en in de gevelwand van de Oude Schans.

3 Monumentnummer*: Status: rijksmonument Inschrijving register*: 12 maart 2001 Kadaster deel/nr: 11931/9 Monumentnaam** werf Nieuwboer Complexnummer Complexnaam werf Nieuwboer Woonplaats* Bunschoten-Spakenburg Gemeente* Bunschoten Provincie* Utrecht Straat* Nr* Toev.* Postcode* Woonplaats* Situering Locatie Oude Schans AH Bunschoten-Spakenburg Bij Oude Schans AH Bunschoten-Spakenburg Bij Oude Schans AH Bunschoten-Spakenburg Bij Kadastrale gemeente* Sectie* Kad. object* Appartement Grondperceel BUNSCHOTEN K 1798 Rijksmonumentomschrijving** Inleiding WERFTERREIN met vier HELLINGEN, als onderdeel van de scheepswerf. De scheepswerf dateert globaal uit 1750, maar heeft later diverse wijzigingen ondergaan, de grootste afgestemd op de ontwikkeling van een nieuw type botter, na De werf vertoont in zijn huidige verschijningsvorm met de meeste onderdelen een overwegend 19de eeuws karakter. De werf is in 1992 gekocht door de gemeente Bunschoten en werd tussen gerestaureerd. Omschrijving Het negentiende eeuwse WERFTERREIN met vier HELLINGEN is gesitueerd aan de zuidzijde van het complex, in de knik van de Oude Haven. Het werfterrein wordt aan de noord-, oost- en westzijde ingesloten door bebouwing. De kade is uitgevoerd met een houten beschoeiing. De zuidoostelijk gelegen, kleinste helling dateert uit eerste helft 19de eeuw en ligt voor de Rode Loods. Haaks hierop liggen de overige drie hellingen die stammen uit tweede helft van de 19de eeuw. De hellingen bestaan elk uit een bed met houten plankiers. Hierop is een koolteerlaag

4 aangebracht die is ingestrooid met gebroken schelpen. De hierop aangebrachte houten sleden zijn aan de hooggelegen zijden voorzien van een stalen blok. Een deel van het werfterrein is verhard met een klinkerbestrating, een ander deel met leem, grind en scheepsrestanten. Op het werfterrein is een kaapstander geplaatst: een windas waarmee door middel van paarden de schepen op de helling getrokken werden. Het bijbehorende juk functioneert als onderdeel van de branderstelling: de plaats waar planken werden gekromd. Waardering Het werfterrein met de hellingen zijn van algemeen belang vanwege architectuur- en cultuurhistorische waarde als gaaf en zeldzaam voorbeeld van een negentiende eeuws werfterrein met hellingen met houten plankiers. Tevens van ensemblewaarde vanwege de prominente ligging aan de Oude Haven alsmede vanwege de ruimtelijk-functionele samenhang met de overige complexonderdelen. Hoofdcategorie Subcategorie Functie Weg- en waterbouwkundige werken Waterweg, werf en haven Scheepshelling (C)

5 Monumentnummer*: Status: rijksmonument Inschrijving register*: 12 maart 2001 Kadaster deel/nr: 11931/9 Monumentnaam** werf Nieuwboer Complexnummer Complexnaam werf Nieuwboer Woonplaats* Bunschoten-Spakenburg Gemeente* Bunschoten Provincie* Utrecht Straat* Nr* Toev.* Postcode* Woonplaats* Situering Locatie Havenstraat AC Bunschoten-Spakenburg Kadastrale gemeente* Sectie* Kad. object* Appartement Grondperceel BUNSCHOTEN K 1798 Rijksmonumentomschrijving** Inleiding Rode LOODS, behorend tot het complex 'werf Nieuwboer' en dateert van omstreeks 1901 en werd in 1993 gerenoveerd. De loods is gelegen aan de noordoostzijde van de werf, parallel aan de oudste helling en met de nokrichting haaks op de overige drie hellingen. Omschrijving De loods is opgetrokken op een rechthoekige plattegrond en telt twee bouwlagen onder een met rode Hollandse pannen gedekt ongelijkzijdig zadeldak met oost-westelijke nokrichting. De loods heeft gevelwanden in rabatdelen en messing en groefdelen. De planken zijn rood geschilderd. De goot rust op klossen. De westgevel is een topgevel met links een deels stenen onderbouw met venster en rechts een deur. De tweede bouwlaag bevat een luik met dubbele deuren en links een negenruits venster tussen rabatdelen. De topgevel bestaat uit messing en groefdelen, kraagt iets uit en is afgewerkt met windveren en een makelaar. De zuidgevel in rabatdelen heeft in de eerste bouwlaag vier liggende zesruits vensters. In de tweede bouwlaag zijn vier negenruits vensters gezet, waarvan de twee rechter met schuifpanelen onder de vensters zijn uitgevoerd. De

6 noordgevel is blind en opgetrokken uit messing en groefdelen. De oostelijke topgevel heeft links in de eerste bouwlaag, die bestaat uit messing en groefdelen, een deur. In de tweede bouwlaag, uitgevoerd in rabatdelen, zijn een vijftienruits- en een twaalfruitsvenster gezet met schuifpanelen onder de vensters. Waardering De rode loods is van algemeen belang vanwege de architectuur- en cultuurhistorische waarde als voorbeeld van een houten tweelaags opslagloods, behorend bij een scheepswerf. Tevens van ensemblewaarde vanwege de prominente ligging aan de Oude Haven en vanwege de ruimtelijkfunctionele relatie met de overige complexonderdelen van de scheepswerf. Hoofdcategorie Subcategorie Functie Handelsgebouwen, opslag- en transportgebouwen Opslag Loods

7 Monumentnummer*: Status: rijksmonument Inschrijving register*: 12 maart 2001 Kadaster deel/nr: 11931/9 Monumentnaam** werf Nieuwboer Complexnummer Complexnaam werf Nieuwboer Woonplaats* Bunschoten-Spakenburg Gemeente* Bunschoten Provincie* Utrecht Straat* Nr* Toev.* Postcode* Woonplaats* Situering Locatie Oude Schans AH Bunschoten-Spakenburg Kadastrale gemeente* Sectie* Kad. object* Appartement Grondperceel BUNSCHOTEN K 1798 Rijksmonumentomschrijving** Inleiding BOTTERLOODS met bovenwoning, behorend bij scheepswerf 'Nieuwboer', is gebouwd tussen 1850 en 1900 en is met de voorgevel gesitueerd aan de Oude Schans. De demontabele achtergevel is westelijk aan het werfterrein gelegen. Omschrijving Het pand is grotendeels in baksteen opgetrokken op een rechthoekige plattegrond onder een met rode en gesmoorde Hollandse pannen belegd schilddak. Tegen de zuidgevel is een aanbouw onder plat dak gezet die een deel van de werkplaats (botterloods) bevat en de aansluiting vormt met de smederij. De bakstenen voorgevel of westgevel heeft in het midden een openslaande deur met bovenlicht onder getoogde strek. Links is een twintigruits schuifvenster gezet, rechts een deur met bovenlicht. In de tweede bouwlaag zijn twee zesruits schuifvensters gezet. Het dakschild wordt doorbroken door een dakkapel met openslaande deuren en wangen. De achtergevel is van hout en bestaat uit een constructie die grotendeels demontabel is ten behoeve van het op de helling trekken van schepen. Er zijn drie roedenvensters aangebracht. De linkerzijgevel heeft een vijftal kleine vensters.

8 De rechterzijgevel is tegen de smederij gelegen. De aanbouw bevat een aantal schuifvensters. De tweede bouwlaag bevat eveneens een aantal schuifvensters en is aan de oostzijde deels uit houten messing en groefdelen opgetrokken. Het interieur heeft aan de noordoostzijde een lieropstelling achter een houten wand. Aan de zuidwestzijde is in een lager bouwdeel de werkplaats gesitueerd. Het deel van de werkplaats aan de westzijde heeft een lager plafond. De entree tot de bovenwoning is gelegen aan de zuidwestzijde. Waardering De botterloods met bovenwoning is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische waarde als goed herkenbaar voorbeeld van een loods voor scheepsbouw uit de tweede helft van de negentiende eeuw, alsmede vanwege functionele en situationele waarde vanwege de ligging aan de westzijde van het werfterrein en en de relatie met de overige complexonderdelen. Hoofdcategorie Subcategorie Functie Boerderijen, molens en bedrijven Nijverheid Timmermanswerkplaats Woningen en woningbouwcomplexen Woonhuis(K) Woonhuis

9 Monumentnummer*: Status: rijksmonument Inschrijving register*: 12 maart 2001 Kadaster deel/nr: 11931/9 Monumentnaam** werf Nieuwboer Complexnummer Complexnaam werf Nieuwboer Woonplaats* Bunschoten-Spakenburg Gemeente* Bunschoten Provincie* Utrecht Straat* Nr* Toev.* Postcode* Woonplaats* Situering Locatie Oude Schans AH Bunschoten-Spakenburg Kadastrale gemeente* Sectie* Kad. object* Appartement Grondperceel BUNSCHOTEN K 1798 Rijksmonumentomschrijving** Inleiding SMEDERIJ uit 1904, behorend bij het complex scheepswerf 'Nieuwboer'. De scheepswerf is ondergebracht in een voormalige visserswoning uit tweede helft 19de eeuw. Omschrijving Het pand ligt aan de westzijde van het werfterrein, met de voorgevel aan de Oude Schans. Het gebouw is opgetrokken op een rechthoekige plattegrond en telt één bouwlaag onder een met de nokrichting haaks op de Oude Schans gelegen mansardekap, gedekt met rode verbeterde Hollandse pannen De symmetrisch ingedeelde voor- of westgevel is een geknikte topgevel met een bepleisterde, zwartgeschilderde plint. Links zijn tegen de plint de sleuven van een schotbalkkering aangebracht. De gevel heeft in het midden een deelbare deur met bovenlicht, voorzien van een levensboom. Ter weerszijde bevindt zich een zesruits schuifraam met luiken. In de top is een luik dubbele deuren met vensters gezet. Het dakoverstek is voorzien van windveren en een makelaar. De linkerzijgevel is gelegen tegen de zijgevel van de botterloods. De rechterzijgevel bevat een klein venster en een tweetal schuifvensters.

10 In de achtergevel is een deur gezet die uitkomt op de aanbouw van de botterloods en daar als terras op het plat dak dient. De geknikte topgevel is voorzien van roodgeschilderde verticale houten delen, witgeschilderde windveren en een makelaar. Het interieur herbergt de smederij met smidsvuur aan de noordzijde en een werkbank aan de zuidzijde. In de vloer is een oude molensteen opgenomen. Waardering Het object is van algemeen belang vanwege de architectuurhistorische waarde als herkenbaar voorbeeld van een smederij uit Van cultuurhistorische waarde als onderdeel van de scheepswerf. Tevens van situationele waarde vanwege de ligging aan het werfterrein, in relatie tot de overige complexonderdelen. Hoofdcategorie Subcategorie Functie Woningen en woningbouwcomplexen Woonhuis(K) Woonhuis