Bijna vanzelf hoge producties met Futuno RZ Arvento RZ maakt de hoge verwachtingen waar Gloednieuw teeltbedrijf profiteert van zekerheid Cappricia RZ

Transcriptie

1 tomaat septem ber 2009 Bijna vanzelf hoge producties met Futuno RZ Arvento RZ maakt de hoge verwachtingen waar Gloednieuw teeltbedrijf profiteert van zekerheid Cappricia RZ _RIJK_S&S_Tomaat_Sept09_V3.indd :39:31

2 Inhoud Uitgelicht Sander Solleveld uit Maasland: Sander Solleveld uit Maasland: Teelt van Futuno RZ gaat bijna vanzelf... 3 Generatieve Futuno RZ voelt zich het hele seizoen 'happy'... 4 Kim Hermans uit Rijkevorsel, België: Levanzo RZ is supergrof maar blijft mooi... 5 Drie telers over Arvento RZ... 6 Nieuwe ontwikkelingen, zelfde kwaliteit Teelt van Futuno RZ gaat bijna vanzelf Nic de Jong uit Luttelgeest: Zekere start met Cappricia RZ... 8 Cappricia RZ ontleed... 9 Sander Solleveld oogst al het hele seizoen bijzonder grove tomaten. Ivan van Niel en Claus van der Voort: Mecano RZ is en blijft een topper Jos en Wim Pijl uit Beveren en Filip Pittoors uit Duffel, België over RZ en Beaumonde RZ Hay Jacobs uit Venlo: Afnemers vragen om RZ RZ over de grens, Oostenrijk Succesvol seizoen Sassari RZ bij Marcel Reedijk Ed van der Knaap uit 't Woudt: Tastery RZ een bar ding om te telen RZ over de grens, Engeland Topkwaliteit én gemak met Tovale RZ Tomaat goed vertegenwoordigd in 'smaaklijn' van Rijk Zwaan Demodagen tomaat Introducties 2009/ Tomatenzaad met nog strengere regels geproduceerd Colofon, adressen en telefoonnummers Op de afdeling Fytopathologie van Rijk Zwaan zijn we dagelijks bezig met ziektes. Of beter gezegd, het voorkomen van ziektes. Net als heel Rijk Zwaan groeit deze afdeling gestaag, maar aan ons streven naar topkwaliteit doet dit niks af. Het werk van Fytopathologie valt voor het grootste deel uiteen in twee zaken. Ten eerste ondersteunen we de veredelaars door hun kruisingsmateriaal te toetsen op resistenties. Het gebruik van bestrijdingsmiddelen wordt steeds meer beperkt zodat resistentieveredeling steeds belangrijker wordt. Ten tweede werkt onze afdeling aan ziektevrije zaden. We voeren strenge controles uit op onze productielocaties en controleren alle binnengekomen partijen zaad, onder meer op de aanwezigheid van Clavibacter en het Pepino-mozaïekvirus. Hierbij gebruiken we moleculaire technieken, waarmee we met dezelfde betrouwbaarheid sneller kunnen werken. Dat heeft bijvoorbeeld als voordeel dat we zo nodig snel nieuwe producties kunnen opstarten. In mei van dit jaar hebben we een nieuw Fytopathologisch onderzoekcentrum geopend in De Lier. Met deze investering kunnen we als afdeling meegaan in de voortdurende groei van Rijk Zwaan. Net zo belangrijk is echter de personeelsuitbreiding, door talentvolle en zeer gemotiveerde medewerkers aan te trekken. Zo speelt onze onderzoeksgroep met haar specialistische kennis een niet altijd zichtbare maar wel zeer belangrijke rol binnen Fytopathologie. Volop ontwikkelingen dus, maar wat merkt u hier als teler nu eigenlijk van? Als het goed is niets. We blijven immers gewoon voor de allerhoogste kwaliteitsnormen gaan. Iets wat we bij Rijk Zwaan al tientallen jaren doen en waar in de toekomst niets aan zal veranderen. Hans Linders Research Manager Fytopathologie Al vanaf de start van de teelt zet Sander Solleveld, bedrijfsleider bij De Bruijn, het gewas van Futuno RZ groeierig weg: vlak en zonder poespas. Als vanzelf komen er daarmee mooie grove tomaten aan zijn gewas, zonder kwaliteitsproblemen. En dan te bedenken dat de grootste voordelen van Futuno nog in de herfst liggen. Het bijzondere van Futuno RZ is dat hij heel open oogt, maar in de praktijk juist veel kracht heeft. Als je op een kar gaat staan zie je eigenlijk pas hoeveel power erin zit. Na een relatief rustige start, kwam het gewas volgens Sander Solleveld als een stoomtrein op gang. Al snel zat ik op één tros aanmaak per week en sindsdien ging het bijna vanzelf. Met mijn voornacht duik ik niet onder de 16,5 C en de kopdikte zit heel constant op 11 millimeter. Alles wat ik nu zou veranderen is een onnodig risico. Bijzonder grof én mooi Ondanks de krachtige teeltwijze van Solleveld, oogst hij al het hele seizoen bijzonder grove tomaten: De eerste vruchten wogen al 145 tot 150 gram en inmiddels is 170 gram eerder regel dan uitzondering. Maar zwaarder wil ik niet gaan, want dan wordt het risico op kwaliteitsproblemen te groot. Door de zware tomaten gaat ook de productie erg naar wens. In de weken 28 en 29 oogstte hij zelfs 3 kilo per m 2, zonder dat de plantbelasting voor problemen zorgde. Het bijzondere is dat de plant ze er gewoon aan blijft knallen. Ik merk trouwens wel dat het gewas veel kalium vraagt en ook het chloorcijfer houd ik goed in de gaten. Verder waak ik ervoor al te veel te schommelen met mijn EC en ga ik vrij lang door met water geven, in verband met de relatief snelle intering. Solleveld snoeide alle trossen op 5 vruchten en paste beperkt trosbehandeling toe. Alleen de eerste drie trossen van de hoofdstengel en die van de eerste dief hebben we gebeugeld. De eerstvolgende werd een kniktros maar zelfs die verloor maar weinig aan vruchtgewicht. Ook qua arbeid is Futuno dan ook een topper. We hoeven geen blaadje uit de kop weg te halen en het gewas draait makkelijk in. Alleen is het oppassen niet te strak in te draaien. Dan kan er bij hoge instraling wel eens een blaadje flauw gaan. Volgend jaar Voorzichtig filosofeert Solleveld ten slotte alvast over volgend seizoen: Dan wil ik iets eerder in bloei komen, door er eerder een klein voornachtje van zo n 17 C in te zetten, en afhankelijk van het weer wat hogere etmalen draaien. Het moet dan ook raar lopen wil Solleveld volgend jaar niet ook Futuno op zijn tuin hebben staan. Met mijn late plantdatum loop ik qua productie nu al gelijk met de vroege jongens. In het najaar heb ik als het zo door blijft Futuno RZ 4 ha Zaaidatum: 12 nov op 1 geënt Maxifort Plantdatum: 28 dec cm, eindafstand 37,5 cm Eerste productie: eind mrt Productie t/m week 34: 45,5 kg/m 2 A. de Bruijn & Zn. t e l e r t e m a a s l a n d Kortom tomaat september gr gaan nog een krachtig gewas én kan ik door de openheid nog veel licht vangen. Ik weet trouwens nu al dat ik dan goed warm wil blijven telen: anders worden de vruchten echt te grof. Dat hoeft niet eens zoveel gas te kosten, want een paar uurtjes schermen moet dan prima kunnen. Futuno toont tot nu toe namelijk bijzonder weinig Botrytis _RIJK_S&S_Tomaat_Sept09_V3.indd :39:43

3 Kim Hermans uit Rijkevorsel, België: Generatieve Futuno RZ voelt zich het hele seizoen happy Levanzo RZ is supergrof maar blijft mooi Futuno RZ geeft trossen met 5 vruchten van prima kwaliteit. Ook volgend jaar kiest Kim Hermans weer voor Levanzo RZ. In het segment tros grof heeft Rijk Zwaan bewust een generatieve lijn opgezet, waarmee maatwerk per bedrijf weer een stapje dichterbij is gekomen. Futuno RZ, voorheen RZ, is in deze lijn een topper. Doordat hij makkelijk te telen is, maar ook door de uitstekende kwaliteit en productie. Futuno is een productieve, grove trostomaat met een gemiddeld vruchtgewicht van 140 à 150 gram. Opvallend is de combinatie van generativiteit met kracht, waardoor een open, overzichtelijk gewastype ontstaat met een sterke doorgroei. Het gevolg is dat Futuno gemakkelijk te telen is. Een dag/nachtverschil van circa 3 C in combinatie met een kleine en korte voornacht is al voldoende en extreme middagpieken zijn ook niet nodig. In het voorjaar kan bijvoorbeeld worden gewerkt met een voornacht van 17 C en een nanacht van 18 C. De middagtemperatuur kan dan op 21 C worden ingesteld met vanaf een uur of 11 s ochtends 2 à 3 C lichtverhoging. Allrounder Futuno blijkt in de praktijk een echte allrounder te zijn. Zowel tijdens de donkere periode dit voorjaar, als tijdens de hete en lichte periode in de tweede helft van augustus, bleek Futuno zich ronduit happy te voelen. Ook in veel andere klimaatgebieden, zoals bijvoorbeeld Australië en Canada, doet Futuno het goed. Door het vrij open gewastype is Futuno in moderne kassen met ruim CO 2 geschikt voor stengel afstanden van circa 33 centimeter. Ruimere stengelafstanden zijn natuurlijk ook mogelijk, waarbij dan niet te rustig moet worden geteeld om te grove vruchten te voorkomen. Door de combinatie van hoge productie en grove vruchten, vraagt Futuno om ruime hoeveelheden water op momenten met veel instraling. Ook neemt Futuno gemakkelijk kalium op, maar verder vraagt het ras niet om bijzondere voedingsschema s. Futuno geeft trossen met 5 vruchten van prima kwaliteit. De trossen zijn vlak en de vruchten zijn rond, donkerrood en glanzend. Bonken en andere afwijkingen op de tros komen bijna niet voor en door de generativiteit van het ras zwellen de vruchten heel gemakkelijk. De vruchtkwaliteit is het mooiste bij vruchten met een gewicht tussen 140 en 150 gram en daar dient dan ook op gestuurd te worden. De groene delen blijven mooi, wat een groot voordeel is bij de afzet. Sterk tegen Botrytis Futuno is arbeidsvriendelijk. De vlakke trossen zijn een voordeel bij zowel de trossnoei als het inpakken. Ook het indraaien gaat vlot doordat het gewas mooi langs de draad groeit en het is niet snel nodig om een extra blaadje uit de kop te nemen. Tenslotte is Futuno sterk tegen Botrytis wat uiteraard een voordeel is bij regelmatig schermen. Kortom, de makkelijke teelt, de hoge productie, de mooie kwaliteit én de arbeidsvriendelijkheid maken van Futuno een zeer aantrekkelijk ras. Gemak en productie met Endeavour RZ ( RZ) Naast Futuno RZ, is ook Endeavour RZ een positief resultaat van de nieuwe, generatieve lijn van Rijk Zwaan. Dit zeer productieve ras geeft een gemiddeld vruchtgewicht van 140 tot 160 gram en valt op door de mooie groene delen. De groeiwijze kenmerkt zich door een generatieve plant met een goede doorgroei. Het gewas blijft mooi open en overzichtelijk. De trosafsplitsing is snel en de zetting verloopt gemakkelijk. Endeavour is gemakkelijk te sturen, zonder extreme teeltmaatregelen. Uitslagen PPO smaaktest 2009: Tros Grof Endeavour RZ april 20 3,8 33 juni 22 4,4 41 aug. 24 4,6 46 Futuno RZ april 23 3,7 34 juni 32 4,1 43 aug. 31 4,1 44 Levanzo RZ april 16 4,1 41 juni 19 4,2 42 aug. 20 4, RZ april 20 4,0 38 juni 24 4,3 46 aug. 27 4,7 52 Kim Hermans in Rijkevorsel bouwde in 2008 een volledig nieuw bedrijf: Hermans Tomana BVBA. Zijn eerste teelt was een korte zomerteelt Levanzo RZ en die beviel prima. Vooral het uitblijven van gescheurde vruchten was voor mij een reden ook dit jaar weer Levanzo te planten. Ook in de eerste volledige teelt blijkt Levanzo erg sterk tegen scheuren, vertelt Kim Hermans. Zeker in de zomer is dat een groot pluspunt, aangezien de vruchten op het moment behoorlijk grof zijn: gemiddeld rond de 155 gram. Sommige trossen wegen wel 900 tot 1000 gram, zonder dat de tomaten zwelscheuren tonen. Bovendien hebben ze veel glans, iets wat door onze afnemers in Italië en Frankrijk erg wordt gewaardeerd. Ook op de veiling krijgen we regelmatig positieve opmerkingen van de keurmeesters en ten slotte komt het ras ook bij houdbaarheidsproeven het beste uit de bus. Makkelijk werken De trosaanmaak kwam aanvankelijk ietwat traag op gang, maar vooral dankzij de grofheid was de vroege productie van Levanzo erg goed. Een ander voordeel is het arbeidsplaatje. Het is makkelijk werken met Levanzo. Dat is vooral een voordeel wanneer je werkt met minder ervaren personeel. Het gewas is makkelijk in te draaien en de plant blijft relatief kort. Verder nemen we tegelijk met andere werkzaamheden een blaadje weg. Ook dat bespaart later in de teelt arbeid en we hebben hierdoor een mooi open gewas staan. Bovendien is het ras makkelijk te oogsten. De gemiddelde oogstsnelheid ligt rond de 400 kilo per uur. Kim Hermans plantte Levanzo op 90 centimeter en hield direct een extra scheut aan om te verdubbelen. In week 9 kwam daar bij één op de vier nog een extra stengel bij, zodat de kopafstand op 36 centimeter uitkwam. We hebben alles op 5 vruchten gesnoeid en dat ging prima. Verder hebben we vrij lang trossen geschraapt, vanwege de relatief lange trossteel. Op gebied van temperatuur hebben we vrij vlak gestookt: zonder echte voornachten maar wel met een hoog etmaal om de plant generatief te maken. Ons bedrijf beschikt over een WKK en daardoor hebben we veel CO 2 tot onze beschikking. Ook dat is al een generatieve actie. Verder vraagt het ras niet om speciale voedingsschema s. In het voorjaar hebben we 3,2 tot 3,4 EC gedruppeld en richting de zomer zijn we naar 2,4 gezakt. Ook na de langste dag blijft Levanzo nog prima presteren. Een warme dag kan het gewas makkelijk hebben en de trosaanmaak blijft prima. Ten slotte blijkt het grote voordeel van Levanzo soms een nadeel te zijn. De tomaten kunnen zo grof zijn dat ze elkaar soms van de tros duwen. Volgend seizoen kies ik dan ook voor een iets dichtere plantafstand. Dan ga ik waarschijnlijk voor 33,7 centimeter. Maar dat ik dan weer voor Levanzo kies staat wel vast." Levanzo RZ 4 ha, op goten Zaaidatum: begin nov op 1 geënt Emperador RZ Plantdatum: 29 dec Eerste productie: 19 mrt Kim Hermans t e l e r t e r i j k e v o r s e l ( b ) 90 cm, eindafstand 36 cm 155 gr 4 Tomaat september 2009 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept09_V3.indd :39:45

4 L.J.M. van Schie A. de Bruijn & Zn. Robert van Marrewijk Arvento RZ Arvento RZ Arvento RZ 3,3 ha 17 ha 4,4 ha Zaaidatum: 28 okt Zaaidatum: 30 okt. en 1 nov Zaaidatum: 29 okt geënt getopt 1 op 1 geënt geënt getopt Maxifort Maxifort Emperador RZ Plantdatum: 13 dec Plantdatum: 3 dec. en 4 dec Plantdatum: 18 dec cm, eindafstand 34 cm 75 cm, eindafstand 37,5 cm 53 cm, eindafstand 40 cm Eerste productie: week 12 Eerste productie: week 11 Eerste productie: wk 12, 17 mrt Prod. t/m wk 34: 46,44 kg/m 2 Prod. t/m wk 34: 49,3 kg/m 2 Prod. t/m wk 34: 47,0 kg/m gr 105 gr Leo van Schie uit Honselersdijk: Piet de Bruijn uit De Lier: Robert van Marrewijk uit Berlikum: Kwaliteit centraal bij meeldauwresistente Arvento RZ Met Arvento een stap RZ zetten we vooruit Eigen strategie met Arvento RZ Volgens sommige media worden losse tomaten te licht geoogst. Onnodig, vindt Leo van Schie. Arvento RZ geeft mooie, goede en stevige tomaten die je op kleur kunt oogsten. Kwaliteit was voor hem dan ook een belangrijke reden dit ras te gaan telen. Leo van Schie bezocht collega-telers en nam zelfs een kijkje bij sorteerder Tomselect. De meningen waren eenduidig: losse tomaat Arvento springt er kwalitatief boven uit. Qua stevigheid, maar ook qua smaak. En dan zijn er nog de meeldauwresistente eigenschappen van dit ras, vult de teler aan. Die zijn heel belangrijk! Vegetatief Eind juli staat het gewas er iets vegetatief bij. Leo van Schie: Daar houd ik wel van. Een plant heeft volgens mij voldoende bladeren nodig om vruchten Uitslagen PPO smaaktest 2009: Los te kunnen maken. Helaas zag ik in het vroege voorjaar wel wat gebrekkig blad en Botrytis. Hopelijk kan ik dat volgend jaar voorkomen, door in het begin minder kalksalpeter mee te geven. Ook wil ik volgend jaar al in de maanden februari en maart s middags doorstoken. Nu was ik nog wat zuinig met de temperatuur vanwege Pepino. Waarschijnlijk heb ik daardoor wat productie laten liggen. Ik verwachtte namelijk een tomaatje meer per tros. Omdat het een vegetatieve plant is, stuur ik actief op vruchten. Onder meer met de temperatuur, die s middags mag oplopen tot 21ºC. Daarbij let ik er wel op dat het vochtgehalte niet te hoog wordt. Een relatieve luchtvochtigheid van 82 procent is nog acceptabel, daarna gaan de luchtramen verder open. Ik wil Botrytis zo min mogelijk kans geven. Arvento RZ april 28 4,0 37 juni 30 4,3 45 aug. 34 5,9 60 Elanto RZ april 22 4,4 41 juni 29 5,2 55 aug. 37 5,0 6, RZ april 22 4,0 39 juni 35 4,8 60 aug. 38 5, RZ april 31 4,0 42 juni 28 4,6 46 aug. 29 5,6 55 Na zes jaar lang hetzelfde ras te hebben geteeld, vonden de gebroeders De Bruijn het tijd voor een kwaliteitsslag. Met Arvento RZ werd dit jaar in één keer 17 hectare vol geplant. Vanuit de handel horen we nu positieve geluiden. Wij zijn telers die de maximale productie uit een ras willen halen, maar over het algemeen weinig risico nemen, begint Piet de Bruijn zijn verhaal. We hebben nu eenmaal een groot bedrijf en houden de teelt zo simpel mogelijk. Zo verdubbelen we de stengeldichtheid in één keer en enten we één op één, voor een uniform gewas. Tempo telen Arvento past in dit plaatje prima. In het voorjaar was het vruchtgewicht met 85 tot 90 gram nog wat aan de lage kant, maar halverwege mei sloeg het om naar grof. Sindsdien zitten we op gemiddeld 105 gram en kunnen we volledig op tempo telen. Dat past ons wel want wij zoeken liever niet teveel kou op: we willen geen onnodige vertraging oplopen. Een kanttekening is wel dat we tijdens hoge plantbelasting en bij scherp weer wel eens een slap blaadje tegenkomen. Waar de wat lichtere vruchten aanvankelijk nog voor een kleine achterstand in productie zorgden, is die inmiddels volledig ingehaald. We lopen nu al gelijk met vorig jaar en verwachten in de loop van het seizoen nog meer winst te pakken. Op gebied van arbeid zijn de broers ook tevreden. Een voordeel is dat we geen blaadjes hoeven weg te halen op de tros. Dat scheelt. Verder hebben we zoals we gewend waren alleen de eerste twee of drie trossen gebeugeld. We hadden best even twijfels of Arvento daarvoor sterk genoeg zou zijn op de trossteel, maar het ging heel goed. Het gewas is niet bladerig geworden. Een laatste sterke punt van het ras dat De Bruijn nog wil noemen is de meeldauwresistentie. Daar onderscheidt Arvento zich echt mee. We hebben wel wat virusdruk gehad maar dat was op de vrucht niet te zien. Gelukkig maar, want dat zou zonde zijn van die mooie kwaliteit tomaten. Robert van Marrewijk is eigenlijk geen voorstander van enten, maar door virusdruk in 2008 ging hij dit jaar toch overstag. Vorig jaar pakte ik de winst van Arvento RZ al vooral in de herfst, de ent moet dat nog verder verbeteren. Onder meer door de ruime plantafstand wist Van Marrewijk een hoog percentage B-tomaten te oogsten: in juni rond de 90 procent. Ik probeer altijd efficiënt tomaten te telen en heb daarvoor een eigen strategie. In de zomer neem ik bijvoorbeeld voor lief dat het gewas even wat schraler staat, door de plantafstand. Vorig jaar waren de vruchten nóg grover, maar door het enten én het donkere voorjaar heb ik toch wat gewicht moeten inleveren. Dat was in eerste instantie ook te zien in de productie, maar vanaf nu zien we dat de kilo s er wel af komen. De extra groeikracht van de onderstam zorgt overigens wel voor wat doorgroeiende dieven aan het eind van de tros. Ook na de langste dag is het met Arvento daarom oppassen niet in de groei te schieten. Generatief sturen doe ik onder meer via de plantafstand en een vrij groot dag/nachtverschil. Sterk op gele koppen Arvento is overigens erg sterk op gele koppen, vervolgt Van Marrewijk. Maar een aandachtspunt is dan weer een slap blaadje dat je soms ziet na het indraaien. Over het algemeen zit in Arvento echter niet veel arbeid. Daar stuur ik ook op. Bijvoorbeeld door relatief laat de extra stengels aan te houden, zodat ik geen blaadjes uit de kop hoef weg te halen. Daarentegen is het bij Arvento wel noodzakelijk om op tijd blad te snijden, omdat het zo vast zit. Maar uiteindelijk is dat uiteraard wel goed tegen de Botrytis-druk, waar Arvento sowieso sterk tegen is. Ik ben er weliswaar niet vrij van, maar dat heeft meer te maken met het donkere voorjaar. Ten slotte is er op de vruchten niets aan te merken. Behalve een enkel roestplekje, maar ook dat lijkt een gevolg van het gebrek aan licht in februari. Dat heeft alles bij elkaar toch wel veel invloed gehad dit jaar. 6 Tomaat september 2009 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept09_V3.indd :39:48

5 Nic de Jong uit Luttelgeest: Cappricia RZ ontleed Zekere start met Cappricia RZ Cappricia RZ draait inmiddels al enkele jaren mee aan de top. Maar ondanks dat er al heel veel ervaring mee is, valt er altijd nog bij te leren over dit ras. Drie telers vertellen over hun ervaringen, leerpunten en tips. Kwekerij Schenkeveld Berry Baruch uit Den Hoorn schermdoek gewerkt. Met de kou van begin dit jaar is dat goed uitgepakt en hebben we nog heel wat gas bespaard. Cappricia valt bijna niet te slopen en dus hebben we ook in het verloop van de teelt hoge temperaturen aangehouden. Op het nieuwe bedrijf in Luttelgeest zijn de omstandigheden vrij generatief. Cappricia RZ 10 ha Zaaidatum: 18 nov Met het gloednieuwe teeltbedrijf Bramani in Luttelgeest is Nic de Jong klaar voor de toekomst. Met nieuwe installaties, nieuwe mensen en de nooit te voorkomen kinderziektes, blijft zo n eerste jaar echter spannend. Met Cappricia RZ wilde hij dan ook een zeker ras kiezen. Dat komt helemaal uit. De teelt loopt voorspoedig. B r a m a n i b v t e l e r t e l u t t e l g e e s t 1 op 1 geënt Emperador Plantdatum: 10 dec Plantdichtheid: 2,5 per m 2 (zomer: 3,3 st./m 2 ) Eerste productie: week 15 Prod. t/m wk 34: 43,5 kg/m 2 In verband met de nieuwbouw plantte De Jong dit jaar op 10 december, later dan voor hem gebruikelijk is. Ik startte met jonge planten en dat kwam nog best goed uit. In de donkere februarimaand had ik nu nog een lage plantbelasting. Bovendien waren we vanaf de eerste oogst ook meteen goed in productie. In de loop van de teelt is die verder heel stabiel gebleven. Alleen halverwege juli was er even wat stagnatie met wat groene puntvruchten. Maar toen bleek wat het voordeel is van Cappricia: de vruchten kunnen makkelijk wat langer blijven hangen om door te kleuren. Geen diepe voornachten Over het algemeen heeft De Jong dit seizoen relatief veel op groei gestuurd, zonder diepe voornachten. Zeker met dit nieuwe bedrijf én in deze regio zijn veel omstandigheden al generatief. Er staat bijvoorbeeld vaak wind, waardoor ik veel luchtuitwisseling met de omgeving heb. Daarnaast krijg ik veel licht binnen in verband met de nieuwe kas en heb ik ook nog eens veel CO 2 tot mijn beschikking. Ook nu nog stuurt hij soms bij. Laatst heb ik twee trossen op 5 gesnoeid, om extra groei te stimuleren en daarna tot het eind alle trossen weer op 6 vruchten te kunnen houden. Verder laat ik de EC niet te ver doorschieten. In de zomer vind ik 3,5 in de mat meestal hoog genoeg. In het open gewas bij De Jong zit relatief weinig arbeid maar er komt wel af en toe een dief terug. Verder zorgt de generatieve stand van het gewas voor behoorlijk grove vruchten. Bij de start 110 gram en nu zelfs 130. De kwaliteit is super en een groot voordeel is dat het ras geen pepinoprint toonde, toen ik aan het begin wat last had van virus. Verder valt op dat Cappricia sterk is tegen meeldauw. Volgend jaar is Cappricia dan ook zeker weer zijn ras. Dan ga ik wel voor geënt getopt. Dat geeft weliswaar iets meer ongelijkheid in de trosgroei, maar het verschil is me te klein om weer één op één te enten. Ten slotte wil ik volgend jaar half oktober al zaaien. Dan wordt het ongetwijfeld een heel ander spelletje, maar met Cappricia heb ik er alle vertrouwen in. Plantdatum: 29 december 2008 Tempo maken Een heel belangrijk aandachtspunt bij ons was vanaf dag één tempo te maken. Cappricia rijpt vrij langzaam af en daarom hebben we relatief laat geplant en vanaf de start meteen behoorlijke temperaturen aangehouden. Om dezelfde reden hebben we met een vast folie onder het Erwin Theeuwen uit Wellerlooi Plantdatum: 8 januari 2009 Generatief wegzetten Vanaf de start heb ik met Cappricia op generativiteit gestuurd. Door een groot dag/nachtverschil, maar ook door vanaf de 5 e of 6 e tros blad te gaan dunnen. Zo houd ik het gewas wat meer open en loop ik minder risico op een kniktrosje, waar Cappricia toch wat gevoeliger voor is. Het blad Meer Fresh Products Pieter Geerts uit Meer, België Plantdatum: 15 december 2008 Sterk tegen Botrytis Ik heb Cappricia dit jaar gekozen omdat hij sterk is tegen Botrytis en toch een goede productie heeft. In de praktijk maakt hij dat helemaal waar. Vorig jaar had ik eind juli al heel veel last van Botrytis, terwijl ik er nu nog helemaal vrij van ben. Net als van bladrandjes. We zijn dit jaar ook blad gaan snijden maar doen er in de teelt verder geen Niet te dicht planten Met 3,3 stengels per m 2 heb ik vrij ruim geplant. Daarmee bespaar ik kosten en bovendien levert het grovere tomaten op. Gemiddeld zit ik op 130 gram met uitschieters naar 140 gram, dat is toch vrij uniek. Door de hoge plantbelasting is het wel belangrijk er met oogsten dicht op te zitten, zodat ook het aantal stuks op peil blijft. Bij mij lukt dat dit jaar super. Eind week 28 zat ik op 29 kilo. Volgend jaar ga ik waarschijnlijk wel naar 3,5 planten per m 2, omdat ik dan meer CO 2 tot mijn beschikking heb. dunnen heb ik tot eind april volgehouden en op 1 augustus begin ik er weer mee, in één moeite door met het indraaien en snoeien. Ik heb het eens nagerekend en per saldo kost het zeker niet meer arbeid. Tijdelijk op 7 gesnoeid De voorlopers hebben we nog op 5 vruchten gezet, maar al vroeg in de teelt bleek dat trossen van 6 prima mogelijk waren. Alleen de 8 e tot en met de 13 e tros hebben we tijdelijk op 7 vruchten gesnoeid. Op dat moment hadden we groeikracht over en werden er veel trossen aangemaakt van 10 of 11 bloemen, allemaal van goede kwaliteit. We hadden ook extra koppen kunnen aanhouden, maar die hadden later in de teelt weer in de weg gezeten en bovendien was dat extra werk geweest. Die 7 e vrucht groeide overigens prima uit. bijzondere dingen voor. Wel laten we de steenwolmat zo n 10 procent interen en doen we niet extreem zuinig met de minimum buis, hoewel het gasverbruik nog best meevalt! Geschikt voor kleinverpakking Ik werk veel met kleinverpakkingen en vind het daarom belangrijk dat de vruchten niet te grof worden. Dat gaat prima. Ik zit nu, midden in de zomer, op een gemiddeld vruchtgewicht van 115 tot 120 gram. In de teelt hoef ik daar niet echt op te sturen, maar ik heb met 3,5 stengels per m 2 wel bewust een hoge plantdichtheid gekozen. Opvallend is dat het gewas desondanks behoorlijk open blijft. Er zit veel groeikracht in het ras, en daar hebben we hem ook voor gekozen, maar de lengtegroei is beperkt. Alleen bij de start moesten we een blaadje weghalen. 8 Tomaat september 2009 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept09_V3.indd :39:52

6 I v a n v a n N i e l e n Claus van der Voort: Mecano RZ is en blijft een topper Teeltadviseur Ben Zwinkels (rechts) in gesprek met Claus van der Voort (midden) en Ivan van Niel. Ivan van Niel en Claus van der Voort zijn al jarenlang trouwe Mecano RZ telers. Geen wonder dat de Westlanders elkaar goed in de gaten houden en regelmatig van elkaar leren. Seeds & Services bracht de telers bij elkaar en liet ze aan teeltadviseur Ben Zwinkels uitleggen waarom Mecano voor hen nog altijd een topras is. Beide telers begonnen in 2005 Mecano te telen. Aanleiding was in die tijd het probleem van gescheurde vruchten. Dat gaf op een gegeven moment veel te veel afval, herinnert Van Niel zich. Mecano was toen een van de weinige soorten die sterk was tegen scheuren. En ook nu ken ik nog geen Mecano RZ Ivan van Niel t e l e r t e n a a l d w i j k e n m o n s t e r 6 ha 5 ha Zaaidatum: 18 okt nov geënt getopt geënt getopt Maxifort Maxifort Plantdatum: 10 dec jan cm 53 cm, eind: 33 cm eind: 35 cm 120 gr 120 gr ras dat op dat vlak beter is. Zeker op de manier dat ik hem teel, open en generatief, zie ik nooit gescheurde vruchten. Bij andere rassen kun je er weliswaar op sturen, maar wanneer je daarmee aan de veilige kant gaat zitten, haal je nooit de maximale productie uit een ras. Snel in productie Ook Van der Voort heeft weinig last van gescheurde vruchten. Net zo belangrijk vindt hij echter de vroegheid van Mecano. Dat zie ik zelf als het grootste voordeel van het ras. Hij komt snel in productie en blijft in de zomer niet achter. Van andere rassen komt aan het eind van de rit misschien wel een extra tros af, maar dan moet je hem wel lang doortrekken. Of dat ook echt meerwaarde oplevert weet je vaak pas achteraf. In de herfst is het moeilijker telen en je bent ook afhankelijk van de afzet van het moment. Zwinkels is het hier mee eens: Vooral bij rassen met relatief veel groeikracht moet het teelttechnisch allemaal precies kloppen. Niet voor niets zoeken we bij Rijk Zwaan nu vooral naar rassen met vroegheid én groeikracht. Van Niel vult aan: We moeten niet onderschatten welke rol de plantenkweker hierin speelt. Een goede start is zó belangrijk. De kunst is om de eerste tros voor 60 tot 70 procent op het 6 e of 7 e blad te hebben staan. Dan kun je de eerste twee trossen op 4 vruchten snoeien en hoef je geen tros weg te halen. Sowieso is Mecano een arbeidsvriendelijk ras, vindt hij. In tegenstelling tot bij veel andere rassen, is het bij Mecano niet nodig een blaadje uit de kop weg te halen. Slechts een enkele keer als het gewas even te dicht komt te staan, weet Van der Voort. Bovendien hoeven de laatste paar trossen bij Mecano niet gebeugeld te worden. Bij de start van de teelt kiest Van der Voort ervoor de eerste 7 trossen te beugelen. Van Niel kiest voor 3 trossen beugelen en daarna een paar trossen krassen. Grovere vruchten Hoewel beide telers dezelfde ideeën lijken te hebben over tomaten telen, blijkt Mecano op hun bedrijven toch baat te hebben bij een andere onderstam. Waar Van Niel het ras op Maxifort teelt, plukt Van der Voort nu de vruchten van Emperador RZ. Ik had altijd een afdeling die op een of andere manier wat bladeriger stond. Nu ik ben overgestapt naar Emperador staat het gewas daar inderdaad generatiever en oogst ik grovere vruchten. Wat de plantafstand betreft zitten de telers dan wel weer ongeveer op dezelfde lijn. Van Niel startte in één kas op 53 centimeter en in de andere op 50 centimeter. Van der Voort plantte dit jaar op 50 centimeter maar weet nu al dat hij volgend jaar naar 53 centimeter gaat. Daarmee heb je in het begin van de teelt makkelijker je grofheid en bespaar je ook nog eens geld. Niet alleen door de lagere plantkosten, maar ook doordat je minder werk hebt aan draaien en bladsnijden. Het enige risico dat je loopt is dat het in mei een week lang 30 C is, maar die kans is wel erg klein. Geluk moet je bovendien een beetje afdwingen, zo bleek. Beide telers kozen er dit jaar voor eerst 1 op 3 stengels bij te houden en vervolgens 1 op 6. Doordat we genoeg licht kregen pakte die keuze dit jaar goed uit, aldus Van Niel. Bedrijfszekerheid Een voordeel dat Van der Voort nog even wil aanstippen is hoe het ras Uitslagen PPO smaaktest 2009: Tros Midden omgaat met virus. Een printtrosje kun je relatief goed langer laten hangen. Dan kleuren de vruchten er makkelijk doorheen, zonder dat ze zacht worden. We hebben allebei grote bedrijven en dan moet een ras makkelijk te telen zijn. Bedrijfszekerheid is zó belangrijk! Zo is het bijvoorbeeld ook een voordeel dat het gewas uniform blijft, vult Van Niel aan. Als geknikte trossen niet meer uitgroeien raakt de plant uit balans, en krijg je zowel in plant als vrucht ongelijkheid. Mecano heeft daar geen last van. Wel moeten beide telers toegeven dat de trosvorm van Cappricia wat mooier is. Van Niel: Maar de kwaliteit van onze tomaten is al vier jaar lang super, zelfs van de ethreltomaten! Aan het eind van het gesprek is Zwinkels benieuwd wat beide heren nog verbeterd zouden willen zien in het ras. Van Niel reageert ad rem: Wat mij betreft moet hij alle eigenschappen behouden, maar dan met 2 trossen extra en meeldauwresistentie. Dat laatste zou zoveel rust op het bedrijf geven, dat is me echt veel waard. Van der Voort noemt nog een ander aandachtspunt. Soms komen er wel eens te makkelijk wat dieven terug, maar dat heeft natuurlijk ook met Mecano RZ april 27 4,5 43 juni 28 4,8 49 aug. 32 4,8 54 Cappricia RZ april 21 4,2 38 juni 24 4,8 48 aug. 30 4, RZ april 21 4,2 38 juni 20 4,4 41 aug. 21 4,7 44 het open karakter te maken. Dan is het tijd weer aan het werk te gaan. De twee Westlanders zijn nu eenmaal tomatentuinders in hart en nieren: We willen gewoon een mooi product telen. Daarom kiezen we Mecano. Mecano RZ 9,5 ha Zaaidatum: 26 okt geënt getopt Emperador RZ Plantdatum: 19 dec cm, eind: 37,5 cm Productie t/m week 34: 42,0 kg/m 2 Claus van der Voort t e l e r t e s - g r a v e n z a n d e 120 gr 10 Tomaat september 2009 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept09_V3.indd :39:56

7 Jos en Wim Pijl t e l e r t e b e v e r e n (b ) RZ Zaaidatum: 4 nov Plantdatum: geënt getopt Maxifort 29 dec 2008 (12 jan. op de mat) 60 cm, eindafstand 40 cm Eerste productie: 22 mrt Productie t/m 1 juli: 24,5 kg/m gr Jos en Wim Pijl uit Beveren, België: Gewicht en houdbaarheid met RZ Familie Jos en Wim Pijl uit Beveren teelt nu al vijf jaar Bonaparte RZ, maar heeft er dit jaar een proef RZ naast staan. Op alle punten presteert deze nieuwkomer tot nu toe ongeveer gelijk of beter. Ik geef hem een goede kans van slagen. Een aantal sterke punten van RZ die Wim Pijl halverwege juli kan noemen, zijn de houdbaarheid, de mooie, iets donkerrode vruchten en de aantrekkelijke groene delen. Vooral de houdbaarheid is beter dan die van hoofdras Bonaparte RZ. Resultaten van onderzoek op de veiling bevestigen dat beeld. Verder is RZ iets hoger rond. Vooral naar de zomer toe hadden we daardoor een iets hoger gemiddeld vruchtgewicht. Qua trosaanmaak zaten ze begin juli op hetzelfde niveau, maar ik denk dat de productie van RZ in het najaar gaat uitlopen. Sterk tegen bladrandjes Aan het begin van het seizoen bleek Bonaparte wel iets sneller in productie te komen dan RZ, vertelt Wim Pijl. Qua groeikracht zijn de rassen verder vergelijkbaar RZ heeft ook die donkere gewaskleur en is net als Bonaparte makkelijk te bewerken. Een extra voordeel is overigens nog dat hij sterker is tegen bladrandjes in het voorjaar. Ten slotte geeft RZ mooie vlakke trossen, met een kortere trossteel en daardoor een kleinere kans op kniktrossen. We hoeven minder te beugelen en hebben voorlopig nog geen afgescheurde trossen gezien. Net zo min als zwelscheuren trouwens. Hay Jacobs uit Venlo: Afnemers vragen om RZ Hay Jacobs (rechts) en Theo Peeters (fieldman Landgard) zijn erg tevreden over het onderscheidend vermogen van RZ. Hay Jacobs zet al vanaf begin jaren 90 zijn tomaten af via Landgard, omdat de Duitse veiling in die tijd nog veel meer dan Nederland openstond voor vernieuwing. Ook nu nog toont Landgard veel interesse in innovatie, tot genoegen van Jacobs. Met de fijnere RZ kan ik me echt onderscheiden op gebied van smaak. Filip Pittoors t e l e t t e d u f f e l (b ) Beaumonde RZ Zaaidatum: 10 nov geënt getopt Emperador RZ Plantdatum: 23 dec Eerste productie: 15 mrt Productie t/m 1 juli: 22 kg/m 2 60 cm, eindafstand 40 cm 130 gr Filip Pittoors uit Duffel, België: Beaumonde RZ komt snel in productie Filip Pittoors doet dit jaar de eerste ervaringen op met Beaumonde RZ (voorheen RZ). In een proef houdt het ras zich prima staande naast hoofdrassen Clotilde en Plaisance, ondanks dat de sturing niet optimaal is. De verhouding tussen gewas en vruchten is prima in balans. Een belangrijke eigenschap van Beaumonde is zijn generativiteit, merkt Filip op. Het ras werkt makkelijk op zijn vruchten en kwam vergeleken met de hoofdrassen snel in productie. Doordat ook het gemiddeld vruchtgewicht hoog is, namelijk 5 gram hoger dan het standaardras, komen we dit jaar aan een mooie productie. We hebben alle trossen op 5 vruchten gesnoeid en verder viel de relatief korte gewaslengte op. Potentie Ook over de presentatie van de tomaten is Filip positief. De trossen zijn goed vlak en de afstand tussen de tomaten van de tros is perfect. Ook in de kist presenteren de tomaten mooi, door hun glans en aantrekkelijke donkerrode kleur. Bovendien zijn de houdbaarheidsproeven op de veiling en proeftuinen goed. Hoewel het ras naar behoren presteert is er uit Beaumonde toch nog meer te halen, denkt Filip. Eigenlijk wordt Beaumonde met onze teeltwijze iets te grof. Om hem optimaal te telen zouden we vlakker moeten stoken en minder hoge etmalen moeten draaien. Fieldman Theo Peeters van Landgard is een vaste bezoeker van de demokas van Rijk Zwaan. Vorig jaar viel RZ ons daar al op: door de goede smaak, de mooie uitstraling en de relatief fijne vruchtmaat. Met Hay vonden we een teler die hem ook voor ons wilde gaan telen. Gelukkig, want inmiddels is er een vaste groep afnemers die specifiek om dit ras vraagt! Groeikracht Ook op teelttechnisch gebied overtuigt het ras, dat vorig seizoen al in proef stond bij Jacobs. Vooral de groeikracht valt op, zegt de teler. Vorig jaar teelden we Cappricia RZ en aanvankelijk zijn we bij RZ met dezelfde insteek gestart, met één op één enten op Emperador RZ. Maar na de bloei zijn we snel naar een dag/nachtverschil van 5 à 5,5 C gaan streven. Op lichte dagen houden we de voornacht op 14 C en laten we de temperatuur vanaf middernacht geleidelijk oplopen. Overdag trekken we hem met veel zon door tot 25 C. Door die groeikracht denk ik in de herfst nog veel trossen Uitslagen PPO smaaktest 2009: Tros fijn te kunnen oogsten, zonder op minder dan 6 vruchten te hoeven snoeien. De eerste tomaten zaten rond de 90 gram en inmiddels wegen ze tussen de 100 en 108 gram. Precies het goede gewicht en heel goed houdbaar, weet Theo Peeters. Ook verder voldoet het ras erg goed, vertelt Jacobs. Qua gewasverzorging schat ik ongeveer 5 procent minder tijd kwijt te zijn dan bij Cappricia, onder meer door de rechtere bladeren en de vlakke trosvorm. Ik kan maar één minpuntje bedenken van de kwaliteit: de vrucht is wat platter rond en kan daarom wat dikker lijken dan hij is. Meerprijs Terugkijkend op de teelt, zou Jacobs niet veel anders hebben gedaan. Wel had ik misschien al wat eerder kunnen stoppen met beugelen, na 8 in plaats van 9 trossen. En ik zou mijn vaste folie wellicht wat eerder weghalen, of kiezen voor meer perforatie. Nu had ik namelijk wat last van Botrytis op bladrandjes. Verder denk ik dat bij dit ras ook een ongeënte teelt goed mogelijk moet zijn. Hoe dan ook, volgend jaar wil Hay Jacobs graag Roterno RZ april 45 4,9 60 juni 41 5,3 59 aug. 38 5, RZ april 35 4,5 49 juni 38 5,2 67 aug. 40 5, RZ 1,95 ha Zaaidatum: 21 okt op 1 geënt Emperador RZ Plantdatum: 4 dec Eerste productie: week 10 Productie t/m week 35: 37,5 kg/m 2 Tuinbouwbedrijf Jacobs t e l e r t e v e n l o 74 cm, eindafstand 37 cm 104 gr weer RZ telen. Teelttechnisch en kwalitatief ben ik zeer tevreden, maar met 100 grams-tomaten laat ik wel wat productie liggen. Het is daarom belangrijk dat ik een meerprijs kan krijgen. Peeters: Ik hoop dat dit gaat lukken, want ook wij zouden erg graag doorgaan met zo n mooi product. 12 Tomaat september 2009 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept09_V3.indd :39:58

8 RZOver de grens Oostenrijk Families Kainz en Mayer kiezen Cappricia RZ en Levanzo RZ Noordoostelijk van Wenen, in Obersiebenbrunn, ligt tomatenkwekerij Kainz & Mayer Marchfeldtomaten. Tussen de bieten- en graanvelden. Een vreemde locatie, maar volgens de telers ideaal: zo ligt het treinstation op maar 600 meter afstand en ligt het bedrijf direct aan een gasleiding. Martin Merschl teelt Bonaparte RZ Rondom Wenen wordt steeds meer landbouwgebied opgeslokt door de stad. In de jaren zestig is aan de oostrand van de stad dan ook een speciaal gebied gereserveerd voor agrariërs die hun grond kwijt zijn geraakt. De vader van Martin Merschl was er als een van de eersten bij om hier een stuk land te kopen voor een nieuw bedrijf. Waltraud Mayer en Peter Kainz. De families Kainz en Mayer startten het bedrijf samen, nadat hun eerdere bedrijven uit Wenen weg moesten. In 2007 deden de nieuwe generaties nog ervaring op als werknemers bij Theo Eeden-Petersmann in Moerkapelle, waarna ze vorig jaar hun eigen bedrijf bouwden. Van 6 hectare groot op een stuk land van 18 hectare. Dit seizoen staan er voor de eerste maal tomaten in de nieuwe kassen, waar de families volledig vertouwen op rassen van Rijk Zwaan. In week 2 werden de jonge geënte planten geleverd en geplant op Grodan-matten, op hangende goten. De planten zijn getopt en de huidige stengeldichtheid bedraagt 3,2 stengels per m 2. Cappricia RZ aan kop Op een oppervlakte van 3 hectare plantten de telers Cappricia RZ, op ruim 2 hectare Levanzo RZ en op 0,8 hectare beproeft het bedrijf nieuwkomer Varianto RZ ( RZ). Met deze variatie aan rassen hopen de telers de teeltresultaten en de verkoopcijfers te kunnen vergelijken. Momenteel presteert Cappricia het beste. Eind juni was de 21 e tros in bloei en was al 23 kilo per m² geoogst. Het seizoen is echter nog lang niet ten einde en in de warme zomernachten, die gewoonlijk veel voor komen in de zomerperiode, kunnen de vruchten in omvang afnemen. Dan zou Cappricia nog kunnen worden ingehaald door de grovere soorten. Alles gestroomlijnd Tot nu toe verloopt de teelt verbazingwekkend probleemloos. Dat valt de telers alles mee, gezien hoe jong het bedrijf nog is. Voor advies doen ze vaak nog een beroep op Theo Eeden- Petersmann, die soms Obersiebenbrunn ook bezoekt om te kijken of alles gestroomlijnd verloopt. Volgens Johann Kainz is Theo dan ook medeverantwoordelijk voor het succes van de teelt tot nu toe. Internationale Mannschaft Hoewel de rassen die ze telen bekend staan als arbeidsvriendelijk, valt het de telers toch erg mee dat de werkzaamheden op het bedrijf zo gemakkelijk verlopen. De gewassen staan er goed open en mooi verzorgd bij. En dat met veel nieuwe mensen van vaak verschillende nationaliteiten. Redelijk uniek is het grote aandeel Oostenrijkers op het bedrijf, zo n 40 procent, want over het algemeen zijn Oostenrijkers niet zo geïnteresseerd in het werken in de groenteteelt. Concurrentiebestendig Het bedrijf is vormgegeven naar de laatste stand van de techniek. De kassen zijn gebouwd door Gakon en hebben een poothoogte van 5,8 meter. De gasketel levert 10 mw en de buffertank heeft een inhoud van bijna m³. Maar daar blijft het niet bij. In de herfst wordt namelijk een warmtekrachtinstallatie geïnstalleerd. De gasmotor van Jenbach levert een topprestatie van 2 mw, bedoeld om ook in de toekomst de concurrentie aan te kunnen. De Kainz- en Mayerfamilies voelen dat ze er goed aan hebben gedaan samen een bedrijf te starten. Met eigen verantwoordelijkheden én vertrouwen in elkaar. Ze delen de weekenddiensten en zijn ervan overtuigd dat het gedeelde eigenaarschap het beste is voor het bedrijf. En dus voor henzelf. Het bedrijf in Wenen-Essling startte met een mix van open teelten en kassen, zoals toen gebruikelijk was. Alle gewassen stonden in de grond. Nadat Martin het bedrijf had overgenomen, bouwde hij een Venlo-kas en de volgende stap was de omschakeling naar steenwol en specialisatie in groenteteelt. Alles ging nog goed. Tot 1995, toen de groentenprijzen plotseling daalden door de aansluiting van Oostenrijk bij de EU. Investeringen waren toen nodig om concurrerend te blijven. Martin en zijn vrouw Irmgard besloten het bedrijf vanaf de achterkant opnieuw op te trekken. Ze bouwden 3 hectare kassen, een hal en kantine. Naar Nederlands voorbeeld. Kasinrichting De kassen hebben een poothoogte van 5,75 meter, de gasketel levert 8 mw en de buffertank heeft een inhoud van m 3. Een computer regelt het klimaat en voor het interne transport is een kettingbaan aangelegd. Dit seizoen besloot Martin boven het beweegbare schermdoek ook nog een vast foliescherm (maaswijdte van 8 bij 10 centimeter) te monteren. Dit vanwege de hoge gasprijs in Oostenrijk. Om vervolgens de vochtigheid binnen de perken te houden, zijn onder de goten ventilatieslangen van Priva geïnstalleerd. Donker In de oude kas staan op 9 hectare gele paprika s en in het nieuwe deel zijn in week 2 trostomaten geplant. De jonge planten werden geënt getopt afgeleverd en met een kopafstand van 3,3 koppen per m² op de mat gezet. Begin april werd een extra stengel aangehouden, waardoor de eindaafstnd nu 3,6 koppen per m² bedraagt. Hoofdras is Bonaparte RZ. In een donkerder gedeelte van de kas heeft de teler een proef met een grover soort staan, Varianto RZ. De winter was milder, maar ook wat minder licht dan verwacht. De teler oogstte de trossen Irmgard Merschl. Bonaparte eerst op 6 vruchten, vanaf begin juni snoeide hij ze terug op 5 vruchten. Varianto werd steeds op 5 vruchten gesnoeid. Eind juni bloeide de 21 e tros en de opbrengst was toen 22,78 kg per m². Martin is tevreden. Toch ziet hij graag wat grovere vruchten. Daarom geeft hij alle CO 2 die hij tot zijn beschikking heeft. Bonaparte moet sowieso generatief geteeld worden. Iedere week een blad uit de kop halen is noodzakelijk. Met uitzondering van de bedrijfsleider, die Oostenrijker is, komen de medewerkers uit Roemenië, Slowakije en Servië. De meesten werken alleen in het hoofdseizoen op het bedrijf. Voorwaarden Martin Merschl verkoopt zijn groenten via het LGV Frischgemüse Wien. De Oostenrijkse supermarktketens geven de voorkeur aan groenten uit Oostenrijk, mits die zich onderscheiden van geïmporteerde producten. Bonaparte voldoet prima aan de wensen van de Oostenrijkse consument. De vruchten zijn glanzend rood en vormen mooie trossen. En heel belangrijk, bij smaaktesten komt Bonaparte steeds als beste uit de bus. Niet voor niets telen de meeste leveranciers van het LGV genootschap dan ook dit ras. De Oostenrijkse telers voorzien tijdens het teeltseizoen in de binnenlandse behoefte en overschotten worden naar Duitsland geëxporteerd. Martin en Irmgard hebben twee kinderen en zien de toekomst met optimisme tegemoet: We willen het bedrijf nog meer uitbreiden. Wanneer daar geen plaats voor is, gaan de oude kassen tegen de vlakte. Dan hebben we eenheid, precies zoals een modern bedrijf er uit hoort te zien. 14 Tomaat september 2009 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept09_V3.indd :40:02

9 Succesvol seizoen met Sassari RZ Bij Marcel Reedijk in Strijen wordt dit jaar Sassari RZ geteeld, gekozen om de smaak en de grofheid. Via de nieuwsbrieven van Rijk Zwaan is de teelt het hele seizoen goed te volgen geweest. Een terugblik aan de hand van drie momenten én een voorlopige conclusie. 2 april 2009 / Tros 12 bloeit Het gewas staat nu heel open en generatief. Op dit moment zitten we op een aanmaak van één tros per week en dat willen we proberen vol te houden. De eerste drie trossen waren praktisch allemaal enkele trossen en vanaf de vierde tros gaat het voor 80 tot 90 procent om dubbele trossen. Vorig jaar bij Cheramy RZ hadden we voor het resultaat nog een diepe voornacht nodig van soms wel 12 C. Nu is die niet meer nodig en kunnen we meer tempo maken. De tomaten waren bij de eerste oogst nog vrij grof, ongeveer 20 gram, maar nu zitten we rond de 16 gram en dat is perfect. Ze vallen ook niet van de trossen af en zijn goed van kleur. Ed van der Knaap uit 't Woudt: Tastery RZ een bar ding om te telen Ed van der Knaap kiest met Tastery RZ voor een generatieve koers. Marcel Reedijk Sassari RZ 1,4 ha Zaaidatum: 22 okt geënt getopt op de zaadlobben Emperador RZ Plantdatum: 17 dec Eerste productie: week 8-9 Productie t/m week 34: 24,78 kg/m 2 50 cm, eindafstand 34 cm g Half augustus 2009 / Voorlopige conclusie 4 juni 2009 / Tros 22 bloeit De productie gaat nog steeds zeer naar wens. We hebben dit ras gekozen om zijn grofheid en dat maakt hij helemaal waar. Vergeleken met vorig jaar zijn de tomaatjes met een vruchtgewicht van 13 à 14 gram ongeveer 8 procent grover. We zijn net overgestapt naar 2,5 keer in de week oogsten waardoor de kwaliteit supermooi blijft. De groei is op het moment wel wat minder, door het warmere weer van de afgelopen tijd. Daardoor zien we nu ook wat minder dubbele trossen. Het percentage ligt nu rond de 20 procent en de tijd zal leren of dat weer omhooggaat. We zien in ieder geval al dat het blad weer wat langer wordt. 14 juli 2009 / Tros 28 bloeit In de warme periode waren we even bang dat het gewas te generatief zou komen te staan, maar de planten hebben zich heel goed gehouden. De plantbelasting was in die periode wat lager en dat heeft geresulteerd in extra groei. De productie ligt nu wel even wat lager: rond of iets onder de 1 kilo per meter, terwijl het 1,3 à 1,4 kilo per meter geweest is. De oorzaak is dat er tijdelijk wat minder gezet is, maar we zien nu wel weer wat meer dubbele trossen ontstaan. Over het hele seizoen liggen we met dezelfde plantdatum nu ongeveer een kilo voor op vorig jaar met Cheramy RZ. Ten slotte staat het gewas er heel gezond bij: van meeldauw of Botrytis hebben we geen last. De verwachte meerproductie van het ras komt er zeker uit, maar ik haal dit jaar nog niet het onderste uit de kan! Achteraf ben ik namelijk wat te voorzichtig geweest door het gewas te sparen voor de zomer, terwijl ik in het voorjaar juist meer tempo had kunnen maken. Warme dagen kan Sassari namelijk prima aan: hoe meer zon, hoe beter. Het ras reageert ook snel op licht: de trossen worden korter als het licht even wat minder is en meteen weer langer in een goede week. Het enige echte nadeel van het ras zijn de onderdieven die terugkomen. Volgend jaar wil ik het ras dan ook wel eens in een proef zien met een andere, lichtere onderstam, hoewel ik die groeikracht ook eigenlijk niet wil missen. Ik heb dit jaar in ieder geval al heel veel geleerd over het ras en ben er al met al heel tevreden mee. Niet in de laatste plaats door de hoge cijfers in de smaaktesten: die liegen er niet om! Uitslagen PPO smaaktest 2009: Cherry Los Sassari RZ april 59 7,1 68 juni 56 8,6 84 aug. 52 7,2 74 Cheramy RZ april 61 7,3 62 juni 61 8,3 82 aug. 66 7, RZ april 59 7,2 66 juni 62 7,8 81 aug. 62 7,2 78 Bulkproductie is niets voor Kwekerij t Woudt, liever gaan ze voor flexibiliteit en uitdagingen. Sinds 1999 zit het bedrijf van Ed van der Knaap en Paul van Koppen dan ook al in de specialties en dat bevalt prima. Met Tastery RZ werd het vorig jaar tijd voor een nieuw ras. Het is een verademing hoeveel uithoudingsvermogen het gewas nu heeft. Vanaf de start van de teelt zette het bedrijf meteen een generatieve koers in, vertelt Van der Knaap. We hebben de planten weliswaar meteen op het gat gezet, maar zijn direct gaan werken met voornachten van 12 C en op de dag pieken tot wel 28 C. Verder hebben we de EC in de mat behoorlijk laten oplopen: naar 10 EC op het moment dat tros 2 à 3 bloeide. Perfecte kwaliteit De eerste productie was van perfecte kwaliteit, vervolgt Van der Knaap. Wat roder dan we gewend waren en met 19 gram van een mooi vruchtgewicht. Wel is het oppassen niet té grof te worden en daarom zijn we met de voornacht in de loop van het seizoen wat omhoog gegaan. We proberen op een vruchtgewicht van maximaal 21 gram te sturen, om niet het risico te lopen op gescheurde vruchten. In principe is het ras daar trouwens zeker niet gevoelig voor! De eerste twee trossen snoeide Van der Knaap op 12 vruchten, om de plant goed in balans te houden. Daarna zijn Uitslagen PPO smaaktest 2009: Cherry Tros we er echter al mee gestopt. Tastery geeft toch maar maximaal 14 of 15 vruchten, dan knip ik er liever af en toe een groene af dan dat ik een heel rondje moet snoeien. Sowieso vindt de teler Tastery een arbeidsvriendelijk ras. Door de beperkte lengtegroei besparen we ook op dieven en draaien en het ras is niet gevoelig voor kopbreuk. Verder hebben we geen trosbehandeling toegepast, zonder dat we trosknikken hebben opgelopen. Wel halen we eens in de twee weken een blaadje weg, voor de plantbalans. Het enige nadeel is dat er wel eens wat tussendieven terugkomen. Dichter planten De productie is halverwege juli al veelbelovend. Ik lig al een kilo voor op vorig jaar deze tijd en verwacht de grootste winst zelfs nog te pakken in de herfst. Doordat ik minder uitval heb, maar ook omdat ik in het vervolg van de teelt nog een prima zetting zie ontstaan. Positief is trouwens ook dat het ras bijzonder sterk is tegen meeldauw. Tastery heeft de teler dan ook helemaal overtuigd. Het is een bar ding om te telen en ook mijn Tastery RZ april 58 5,9 64 juni 62 6,9 72 aug. 57 6,7 76 Tastery RZ 1,5 ha Zaaidatum: 22 okt geënt getopt Maxifort Plantdatum: 11 dec Eerste productie: 13 mrt Productie t/m week 34: 22,0 kg/m 2 Kwekerij t Woudt t e l e r s t e t w o u d t 54 cm, eindafstand 32 cm 20,5 gr afnemers zijn enthousiast. In principe ga ik hem volgend jaar weer telen en zal ik qua teelt weinig veranderen. Alleen kies ik misschien een wat hogere plantdichtheid, voor iets fijnere tomaten. 16 Tomaat september 2009 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept09_V3.indd :40:04

10 RZOver de grens Engeland Engeland kiest voor smaak en dús voor Rijk Zwaan Een ruim assortiment tomaten telen én in de smaak vallen bij de consument. Dat is niet eenvoudig, vindt ook Kevin Wolfe. De bedrijfsleider van het in Cambridgeshire gevestigde Stubbins Marketing stelt daarnaast nog zijn eigen eisen aan rassen: ze moeten mooie uniforme vruchten produceren die gemakkelijk zijn te plukken. Lastig of niet, de teler is hierin uiterst succesvol gebleken. Kevin Wolfe is optimistisch over de toekomst van de tomatenteelt in Engeland. Kevin kwam tien jaar geleden het Stubbins Marketing Ltd. team versterken. Hij had al een succesvolle carrière in het telen van tomaten en komkommers achter de rug en zag het werken bij Stubbins als een uitgesproken kans. Samen met collega-bedrijfsleider Steve Clarkson, heeft hij de hoge verwachtingen die ze van hem hadden meer dan waar gemaakt. Lijn versproducten Het hoofdkantoor van Stubbins Marketing Ltd. is gevestigd in Waltham Cross, in de provincie Hertfordshire. Het bedrijf teelt en levert een hele lijn versproducten aan de belangrijkste Britse groothandelaren en verwerkingsbedrijven. Naast hun vestiging in Cambridgeshire, hebben ze ook een tomatenbedrijf in Wales, een paprika- en auberginekwekerij in Waltham Abbey, Essex en een grote productielocatie in het Spaanse Almería. Brits product populair Toen Kevin in 1999 in dienst kwam, bestond het teeltbedrijf in Cambridgeshire uit 4 hectare glas. In 2004 werd dit uitgebreid met nog eens 3,5 hectare. De bouw van de nieuwe kas startte in maart en halverwege augustus werd het eerste gewas al geplant. Tegenwoordig is deze kas een van Engelands meest efficiënte teeltlocaties voor tomaten. Om aan de groeiende vraag naar Britse producten te kunnen voldoen, wordt de kas binnenkort uitgebreid met nog eens 4 hectare glas. Dometica RZ uitstekend in vorm We telen hier 2,5 hectare losse tomaten van het ras Dometica RZ, vertelt Kevin. We planten in de tweede week van januari met een stengeldichtheid van 2 per m² en gedurende week negen en tien wordt de stengeldichtheid opgevoerd naar 3,75 stengels per m². We beginnen met oogsten in de tweede week van april en telen Dometica vooral voor de 6-stuks verpakkingen. Tussen de 70 en 80 procent van de vruchten van dit ras heeft een grootte van millimeter en voldoet daarmee prima aan de eisen van de consument. Naast de uitstekende vorm heeft Dometica ook een goed brix-gehalte en geeft het ras een hoge productie, van rond de 58 kilo per m². Het bedrijf doet ook nog de nodige ervaringen op met andere rassen. We telen hier ook de losse tomatenrassen Elanto RZ en Arvento RZ en doen een proef met Dometica RZ op onderstam Emperador RZ. We willen kijken wat de impact hiervan is op de opbrengst. Tot op heden heeft het al 0,3 kilo per m² meer opgeleverd. Trots op Mecano RZ Om aan de grote vraag naar trostomaten te voldoen, telen we Mecano RZ. En met succes, vervolgt Kevin. Dit ras produceert een prachtige, ronde vrucht met een lage scheurgevoeligheid. Hij geeft 5 tot 6 vruchten per tak van tussen de 100 en 110 gram. Hierdoor is het een ideaal product voor de Britse markt. Duurzaamheid De stijgende energiekosten zijn een enorm probleem voor de Britse tomatenindustrie. Ondanks de twee WKK-installaties die we hier hebben en het gebruik van energieschermen, blijven de energiekosten stijgen. Ook de prijs van steenwol neemt toe, waardoor we deels zijn overgestapt op kokosmatten. Dit blijkt een uitstekend alternatief voor steenwol, want het bevordert een goed wortelgestel en de vochtigheid van het substraat is met de juiste watergift relatief eenvoudig te regelen. Bovendien zijn kokosmatten recyclebaar en eindigt steenwol op de vuilstortplaats. Good Natured Onze filosofie is om de smaak van de tomaten continu te verbeteren en het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen te verminderen. Dit is met de gewassen die wij hier telen uitstekend te realiseren. We hebben namelijk geen last gehad van ziektes. Spint is ongetwijfeld het grootste gevaar maar die hebben we tot op heden goed op biologische wijze weten te controleren. Sinds 2009 is onze hele teeltlocatie zelfs vrij van gewasbeschermingsmiddelen en maken onze tomaten en komkommers deel uit van de Good Natured -lijn. Toekomst rooskleurig Kevin Wolfe is heel optimistisch over de toekomst van de tomatenteelt in het Verenigd Koninkrijk. Door de five-a-day (vijf-per-dag) overheidscampagne voor gezonde voeding is de vraag naar tomaten flink toegenomen. Als we met de modernste technologieën de energiekosten onder controle weten te houden en we gebruiken de nieuwste rassen met een hoge virustolerantie en hoge opbrengsten, dan voorzie ik voor de toekomst geen enkele reden waarom we niet succesvol en winstgevend kunnen blijven. Kansen en bedreigingen voor Britse tomatenteler Grootste uitdaging voor de Britse tomatentelers zijn de stijgende energiekosten. Sommige telers hebben in twee jaar tijd de gasprijzen zien verdubbelen. Toch blijven de meeste telers optimistisch over de toekomst van de tomatenmarkt. Telers installeren vaker een WKKinstallatie en er zijn steeds meer ontwikkelingen op het gebied van het opwekken van energie uit GFT-afval, door middel van vergistingstechnieken. De kosten van het ontwikkelen en installeren van deze nieuwe technologieën zijn echter hoog, waardoor veel kleinere tomatentelers genoodzaakt zijn te stoppen. Zij kunnen zich de investeringskosten voor deze nieuwe technologieën niet veroorloven. In het Verenigd Koninkrijk is de afgelopen jaren veel gedaan om het gebruik van gewasbescher mings middelen tot een minimum te beperken. Veel tomaten worden zelfs zonder gewas beschermingsmiddelen geteeld. De toekomst van de Britse tomatenmarkt ligt in handen van de telers met de modernste kassen, die op energie-efficiënte wijze een optimale productie weten te realiseren. 18 Tomaat september 2009 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept09_V3.indd :40:06

11 Tomaat goed vertegenwoordigd in smaaklijn van Rijk Zwaan Topkwaliteit én gemak met Tovale RZ Tovale RZ (voorheen RZ) is een productieve en smaakvolle trospruimtomaat, met een gemiddeld vruchtgewicht van ongeveer 35 gram. Het ras is zeer arbeidsvriendelijk en levert met de juiste sturing zeer mooie trossen op. Tovale heeft behoorlijk veel kracht, in tegenstelling tot wat gebruikelijk is in het pruimsegment. Toch draait het gewas heel gemakkelijk in, doordat de plant vrij recht langs het touw blijft groeien. Voor kopbreuk is het ras niet gevoelig. Door het open gewastype zijn ook andere werkzaamheden vrij eenvoudig uit te voeren. De mooi vlakke trossen zijn bijvoorbeeld goed te snoeien en laten zich gemakkelijk verpakken op schaaltjes of in andere kleinverpakkingen. Een extra voordeel hierbij is dat de vruchten na de oogst stevig aan de tros blijven zitten. Veel kracht Door zijn kracht is het aan te raden Tovale op een generatieve onderstam als Stallone RZ te enten. Een te sterke onderstam kan in de teelt onnodig tot enkele drukkers leiden. De gewenste stengelafstand is sterk afhankelijk van het kastype en de hoeveelheid CO 2 die kan worden gedoseerd. Het advies is om minimaal naar een stengelafstand van 32 à 33 centimeter te gaan, ofwel 3,8 à 3,9 stengels per m 2. In een meer generatieve kas gaat de voorkeur uit naar minimaal 4,2 stengels per m 2. Na een start met twee trossen van 6, kan tot eind maart op 8 vruchten worden gesnoeid. In de periode daarna volstaat het wegnemen van de trospunten. Afhankelijk van de stand van het gewas is het vanaf eind juli aan te raden weer op 8 à 9 vruchten terug te snoeien. Ruim voeding en water Tovale is zeer sterk tegen scheuren en, zeker voor een pruimtomaat, zeer weinig gevoelig voor neusrot. Desondanks Uitslagen PPO smaaktest 2009: Tros Pruim Tovale RZ werkt enorm prettig is het aan te raden om te streven naar een calciumcijfer van minimaal 10 in de substraatmat. Ook het gebruik van calciumchloride is positief, terwijl de ammoniumgift juist enigszins beperkt moet blijven. Voor de beste kwaliteit is het belangrijk dat de mat-ec niet onder de 4 à 4,5 komt. Voor goede stevige vruchten vraagt Tovale relatief veel water en voeding, zonder al te extreme lichtverlagingen op de EC. Bij de start van de teelt is dan ook een druppel-ec van 3,5 à 4,0 aan te raden, die afhankelijk van de mat-ec geleidelijk kan worden afgebouwd naar 3,0 à 3,2. Dan komt het ras het best tot zijn recht en krijgen de tomaten hun dieprode kleur en glans. Tovale RZ april 42 6,9 60 juni 45 6,6 62 aug. 41 6,3 61 Frans Steegh in Wellerlooi probeert regelmatig nieuwe dingen uit, op zoek naar marktkansen. Zo doet hij nu ervaring op met 100 planten Tovale RZ, geplant op 23 januari naast zijn standaardras Amoroso RZ. Ik ben van 50 centimeter plantafstand naar een stengelafstand van 33 centimeter gegaan en heb het ras lekker generatief kunnen sturen. Wat daarbij vooral opvalt is hoe makkelijk Tovale te telen is. Er staat een sterk en mooi open gewas, waarin het heerlijk werken is. Zo is de trosvorm ideaal voor het snoeien. Ik ben begonnen op 8 vruchten, snoei in de zomer op 10 en ga richting het eind weer terug naar 8. De vruchten kleuren vlot door en de kwaliteit is het hele seizoen al super: ik heb geen last van gescheurde vruchten en de houdbaarheid is erg goed. Misschien dat het ras nu nog wat meeprofiteert van zijn plekje tussen Amoroso, maar zoals ik hem nu zie kan hij het in zijn eentje ook prima af! Rijk Zwaan besteedt sinds kort speciale aandacht aan rassen die zich onderscheiden door een uitzonderlijke smaak. Met de productlijn Sensational Flavours wordt vooral ingespeeld op het hogere segment van de markt. Smaak is voor Rijk Zwaan altijd een van de belangrijkste pijlers geweest in de productontwikkeling. Zeker in het geval van tomaat hebben we een naam hoog te houden. Aan het woord is Maarten van der Leeden. Als accountmanager trade & retail is hij dagelijks bezig om de wensen vanuit de markt en de mogelijkheden vanuit veredeling zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen. In het geval van smaak is dat uitdagend werk, omdat smaakbeleving voor iedereen anders is. Bovendien zien we soms verschuivingen optreden, bijvoorbeeld door de invloed van andere culturen op ons eetpatroon. Sensorisch onderzoek Terwijl smaak bij de veredeling van álle rassen van Rijk Zwaan ook in de toekomst op de eerste plaats zal blijven staan, zijn de rassen voor Sensational Flavours vooral uniek van smaak. In eerste instantie zijn negen rassen geselecteerd, verdeeld over zes verschillende gewassen. Tomaat is met vier rassen goed vertegenwoordigd in de smaaklijn, vertelt Maarten: Bij de smaak van tomaat wordt vaak gesproken over de brixwaarde, ofwel het suikergehalte, als maat voor de zoetheid. Belangrijk is echter dat het bij smaakbeleving draait om veel meer factoren, ook afhankelijk van het type tomaat. Duque RZ onderscheidt zich bijvoorbeeld vooral door het sappige vruchtvlees, wat extra belangrijk is bij een cherrytomaat, terwijl het bij Amoroso RZ de totaalbeleving is die de cocktailtomaat zo uniek maakt. Via sensorisch onderzoek hebben we op die manier ook van de tomatenrassen Elanto RZ en Roterno RZ kunnen kwantificeren dat de smaak in hun segment echt onderscheidend is. In Sensational Flavours gaat het veelal om rassen die zich al enkele jaren in de praktijk bewezen hebben, zowel in de teelt als in de afzet, maar die nu een apart podium krijgen. Maarten: We verwachten dat deze producten met de juiste marketinginspanningen vooral meerwaarde bieden aan bijvoorbeeld foodservice-bedrijven en het hogere segment supermarkten. Juist wanneer het economisch wat minder gaat willen we hen de kans geven zich te onderscheiden. Uiteindelijk levert dit ook voor telers mogelijkheden om een nieuwe markt te bedienen. De productlijn heeft een eigen look en feel en is daarmee voor de gehele keten herkenbaar. Sensational Flavours Internationale uitrol Nederland is het eerste land waar Rijk Zwaan is gestart met Sensational Flavours. De officiële lancering vond begin juni plaats tijdens een culinaire bijeenkomst in Utrecht, waar ook de officiële catalogus van Sensational Flavours werd gepresenteerd. Bauke van Lenteren is Flavour Manager van Rijk Zwaan: In de komende maanden zal Sensational Flavours in meer landen worden gelanceerd en worden aangevuld met steeds meer rassen. De lat zal hierbij hoog blijven liggen, want alleen echt bijzonder smakende rassen verdienen een plek in Sensational Flavours. En uiteraard blijven ook oogstzekerheid en productie daarbij belangrijke randvoorwaarden, want zonder succesvolle teelt geen succesvol product. De exclusieve Sensational Flavours-catalogus is te bestellen bij Flavour Manager Bauke van Lenteren: b.van.lenteren@rijkzwaan.nl 20 Tomaat september 2009 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept09_V3.indd :40:07

12 Topdrukte Demodagen Tomaat 2009 Op 27 en 28 augustus vonden de Demodagen Tomaat weer plaats, op het bedrijf van Harry Augustijn in Steenbergen. Meer dan ooit bleek er behoefte te zijn informatie te verzamelen en van gedachten te wisselen over de tomatenteelt in binnen- en buitenland. Film over Futuno RZ De ervaringen van teler Sander Solleveld met Futuno RZ, ook elders in deze Seeds & Services te lezen, waren eerder op film opgenomen en werden tijdens de demodagen op een televisiescherm bij de ingang vertoond. Met ondertiteling voor de buitenlandse gasten. De video over Futuno RZ nog niet gezien? Deze is te vinden op Breed publiek Het was dit jaar niet alleen heel erg druk in Steenbergen. Opvallend was ook de grote diversiteit aan bezoekers, waaronder telers, voorlichters, vakpers en diverse ketenpartners. Naast de tomatenrassen was er veel belangstelling voor de onderstammen van Rijk Zwaan en werd de demokas ook bezocht door een grote groep bio-telers. Ketenmanager Maarten van der Leeden sprak in Steenbergen vooral met afzetorganisaties. Zij zijn heel geïnteresseerd in wat er in de markt speelt en zoeken bewust naar manieren om zich te onderscheiden. Bij Rijk Zwaan spelen we daar onder meer op in door de veredeling van specifieke smaakrassen. De Demodagen zijn de perfecte gelegenheid om hierover van gedachten te wisselen. Ten slotte worden de Demodagen Tomaat steeds meer een internationaal platform. Zo waren er dit jaar bezoekers uit onder meer Scandinavië, Polen, Oostenrijk, Spanje en de Verenigde Staten. 22 T o m a a t september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept09_V3.indd t o m a a t september :40:22

13 Introducties 2009/2010 In steeds hoger tempo volgen nieuwe rassen elkaar de laatste jaren op. Onze prioriteiten blijven Los Cherry los gelijk, productie en smaak, maar steeds zetten we hierin weer een stapje vooruit. Ook voor het komende seizoen introduceren we weer een aantal nieuwe rassen. Van de meest veelbelovende geven we een korte omschrijving. n RZ RZ is nieuw in het losse segment. Dit ras heeft een mooi open gewas met een vlakke bladstand en in tegenstelling tot Elanto RZ is hij vrij sterk tegen bladrandjes. De tomaten zijn erg stevig en dus prima houdbaar. De smaak is goed en de tomaten zijn over de hele tros vrij uniform RZ geeft ook in het najaar nog voldoende vruchten aan de trossen. n RZ Opnieuw een topper in het cherry-segment voor de losse oogst. Het ras heeft een hoge bloeisnelheid, die ook bij een koudere teeltlijn behouden blijft, en een vruchtgewicht van circa 16 gram RZ heeft een flinke groeikracht en komt daardoor het best tot zijn recht bij een generatieve sturing. Tros grof Tros grof Tros midden Uitslagen PPO smaaktest introducties 2009: Tros Grof n Beaumonde RZ ( RZ) Dit ras onderscheid zich door zijn generatieve, open gewasstructuur, waardoor indraaien en snoeien zeer vlot gaan. Het ras kan ook bij een lagere etmaaltemperatuur geteeld worden en de ideale grofheid van tussen de 130 en 140 gram wordt makkelijk bereikt, zonder dat er extra op hoeft te worden gestuurd. Beaumonde valt op door zijn glanzende, donkerrode en ronde vruchten en de sterke groene delen. Ten slotte kenmerkt het ras zich door een zeer vroege productie en hoge totaalproductie. n RZ Het gemiddeld vruchtgewicht van deze trostomaat is 135 tot 145 gram RZ is een generatief ras, met een goede groeikracht. De mooie tros kenmerkt zich door sterke groene delen en een heel mooie vruchtkwaliteit. n RZ Een middelgrove trostomaat met een vruchtgewicht van 120 à 130 gram. Dit groeikrachtige ras vraagt om een generatieve sturing, terwijl het gewas voldoende open en overzichtelijk blijft. Ten opzichte van Mecano RZ en Cappricia RZ, heeft RZ een langer gewas. De trossen, met zes vruchten eraan, zijn mooi vlak en hebben mooie vruchten én sterke groene delen. Ten slotte is ook de houdbaarheid een sterk punt RZ april 20 4,0 38 juni 24 4,3 46 aug. 27 4,7 52 Beaumonde RZ april 24 3,8 37 juni 31 4,1 49 aug. 37 4,2 54 Tros Midden RZ april 21 4,2 38 juni 20 4,4 41 aug. 21 4,7 44 Los RZ april 22 4,0 39 juni 35 4,8 60 aug. 38 5,2 68 Cherry Los RZ april 59 7,2 66 juni 62 7,8 81 aug. 62 7, Tomaat september 2009 tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept09_V3.indd :40:30

14 Tomatenzaad met nóg strengere regels geproduceerd Colofon Rijk Zwaan Nederland biedt haar klanten Seeds & Services. Seeds staat voor de groenterassen die Rijk Zwaan ontwikkelt voor de professionele teler. Services verwijst naar het groeiend pakket diensten voor partners in de voedselketen, zoals teeltbegeleiding, teeltregistratie, ketenmanagement, 4-seasons concepten en point-of-sale checks. Tekst en redactie: Rijk Zwaan en Adequaat communicatie Fotografie: Eltjo Thijs Vormgeving: Do Company, Rotterdam Drukwerk: Drukkerij Van Deventer Oplage: stuks Teeltadviseurs/vertegenwoordigers Rijk Zwaan Nederland B.V. Ronald van den Bulk, Peter van Schie, Geesteren (N-NL) De Lier (ZH) Mobiel +31 (0) Mobiel +31 (0) Kees de Jong, John Verbruggen, Bleiswijk (ZH) Rijkevoort (NB) Mobiel +31 (0) Mobiel +31 (0) Peter Reinders, Ben Zwinkels, Panningen (L) Waddinxveen (ZH) Mobiel +31 (0) Mobiel +31 (0) Vorig jaar werd besloten tot een gezamenlijk hygiëneprotocol van én voor alle Nederlandse en Franse zaadbedrijven en plantenkwekers. Twee grote nieuwe productielocaties van Rijk Zwaan worden op dit moment volledig ingericht volgens dit protocol. Productiespecialist Frans van de Sande legt uit wat er allemaal bij komt kijken. Toen de Clavibacter-bacterie eind 2007 voor grote opschudding in de tomatenwereld zorgde, waren we allemaal van mening dat er wat moest gebeuren, vertelt Van de Sande. Uiteindelijk hebben we als branche besloten één gezamenlijk hygiëne-protocol voor tomaat te gaan opstellen, met als voorlopige werknaam Clean Seed-Clean Plant. Belangrijk hierbij was dat niet de productielocatie het criterium moest zijn, maar de manier van produceren. Op steeds meer plaatsen werken we nu al volgens die strengere richtlijnen en volgend jaar zal het protocol officieel worden ingevoerd. Voor de duidelijkheid: het zaad dat we dan gaan verkopen is niet béter, maar wel met nóg strengere regels geproduceerd. Strengere richtlijnen Die nieuwe regels betreffen aangescherpte eisen op gebied van vier verschillende aandachtspunten: water, personen, productiemiddelen en uitgangsmateriaal. We gaan werken met afgescheiden clean areas waar we er alles aan doen om ziektes buiten de deur te houden. Natuurlijk is dat niet nieuw, maar de regels zijn net nog wat strenger dan we gewend waren. Zo moet bijvoorbeeld al het bassin- en recirculatiewater worden ontsmet en zijn er voor zowel medewerkers als bezoekers al bij de ingang van het bedrijf strenge regels van toepassing. Ook iemand die alleen in de kantine hoeft te zijn moet zich verkleden in de kleedruimte, waar die persoon vanzelf doorheen komt als hij of zij het gebouw betreedt. Bovendien wordt het verkeer tussen verschillende afdelingen veel strikter geregeld. Dat betekent onder meer vaker ontsmetten van productiemiddelen en extra overkleding voor de medewerkers. Controleerbaar en beheersbaar De uitrol van het nieuwe hygiëneprotocol valt toevallig samen met de bouw van twee grote nieuwe productie-locaties: één vlakbij het hoofdkantoor van Rijk Zwaan in De Lier en één in Mexico. Ter uitbreiding hadden we die nieuwe locaties sowieso al nodig, maar we kiezen er nu wel voor om de faciliteiten vanaf het begin op de meest ideale manier in Frans van de Sande. te richten. De keuze van de compartimentgrootte is hierbij een belangrijk aandachtspunt. Want hoe kleiner de afdelingen, hoe kleiner de gevolgen bij een eventuele besmetting. Het liefst zou je elke plant individueel willen kunnen isoleren maar in de praktijk zoek je een werkbare situatie, waarbij je zorgvuldig de risico s afweegt. Het gaat erom de situatie controleerbaar en beheersbaar te houden. Om diezelfde reden wordt er bijvoorbeeld een aparte ingang gemaakt voor alle goederen. Die worden allemaal onderworpen aan een risicoanalyse, en zonodig grondig ontsmet voordat ze het bedrijf in mogen. Investeringen De invoering van het nieuwe protocol zorgt op het moment voor de nodige extra investeringen en kosten voor Rijk Zwaan die, hoe vervelend ook, deels moeten worden doorberekend. Naast de nodige verbouwingen zit dat bijvoorbeeld in de UV-ontsmetters, vertelt de productiespecialist. Wanneer er geen schoon bronwater is, moet het water worden ontsmet en daar hebben we nieuwe installaties voor moeten aanschaffen. Maar ook de speciale bedrijfskleding en het wassen ervan vormen een serieuze kostenpost. Uiteindelijk zal het protocol de gehele tuinbouwsector echter goed doen, daar is Van de Sande van overtuigd. Bovendien heeft juist Rijk Zwaan betrouwbaarheid hoog in het vaandel staan. Dat kunnen we hiermee nog eens extra onderstrepen. Overname met bronvermelding is toegestaan. RZ Seeds & Services is met grote zorg samengesteld, niettemin kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard voor mogelijk onjuiste berichtgeving. De teeltadviezen die in deze uitgave staan zijn zo nauwkeurig mogelijk afgestemd op ervaringen in proeven en de praktijk, maar zijn vrij-blijvend. Rijk Zwaan aanvaardt in geen enkel geval aansprakelijkheid voor afwijkende resultaten in het geteelde product waarop een teeltadvies betrekking heeft. De teler dient zelf te beoordelen of een teeltadvies geschikt is voor toepassing op de beoogde teelt, in samenhang met de lokale omstandigheden. Rijk Zwaan Nederland B.V. Burgemeester Crezeelaan 40 Postbus 40, 2678 ZG De Lier, Holland Telefoon +31 (0) , Fax +31 (0) sales@rijkzwaan.nl Zaadhandel Hollandia NV Westkaai 8, 2170 Merksem, België Telefoon +32 (0) , Fax +32 (0) info@hollandia.be seeds&services Reageren? Wilt u reageren op artikelen uit deze RZ Seeds & Services? Stuur dan een naar m.de.veen@rijkzwaan.nl Uw reactie wordt zeer op prijs gesteld. Gaston Jacobs, Berlaar-Gestel Mobiel +32 (0) g.jacobs@hollandia.be Zaadhandel Hollandia NV België Accountmanagers Benelux accountmanager plantenkwekers Peter Reinders, Panningen Mobiel +31 (0) p.reinders@rijkzwaan.nl Peter Scheire, Zele Mobiel +32 (0) p.scheire@hollandia.be accountmanager trade & retail Maarten van der Leeden Mobiel +31 (0) m.van.der.leeden@rijkzwaan.nl Er bestaan verschillende niveaus van specialisatie in interacties tussen planten en ziekten of plagen. Het identificeren van dergelijke specialisatie vereist ingewikkelde analysemethodes. Vaststellen of een plant al of niet is aangetast door een specifieke belager, kan afhangen van de gebruikte analysemethode. Het is belangrijk, in het algemeen, te benadrukken dat de specialisatie van belagers van tijd tot tijd en van plaats tot plaats kan variëren, afhankelijk is van milieufactoren en dat nieuwe biotypes van plaagveroorzakers of fysio s van pathogenen kunnen ontstaan die resistentie kunnen doorbreken. Immuniteit: een plantenras wordt niet aangetast door een specifieke plaag of ziekte. Resistentie: het vermogen van een plantenras om de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte te beperken alsmede de schade die zij veroorzaakt in vergelijking met vatbare plantenrassen onder vergelijkbare milieuomstandigheden en plaag- of ziektedruk. Deze plantenrassen kunnen echter wel enige ziektesymptonen of schade vertonen onder hoge plaag- of ziektedruk. Twee niveaus van resistentie worden gedefinieerd: Hoge resistentie (HR): plantenrassen beperken de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte onder normale plaag- of ziektedruk sterk in vergelijking met vatbare rassen. Deze plantenrassen kunnen echter wel enige ziektesymptomen of schade vertonen onder hoge plaag- of ziektedruk. Intermediaire resistentie (IR): plantenrassen beperken de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte, maar kunnen meer symptomen vertonen in vergelijking met hoog resistente rassen. Intermediair resistente plantenrassen zullen minder ernstige ziektesymptomen of schade vertonen dan vatbare plantenrassen onder vergelijkbare milieuomstandigheden en/of plaag- of ziektedruk. Vatbaar: het onvermogen van plantenrassen om de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte te beperken. - Indien in een resistentiecode t.a.v. een bepaald ras wordt verwezen naar bepaalde biotypes of stammen waartegen resistentie wordt geclaimd, dan betekent dit dat geen resistentie wordt geclaimd tegen andere biotypes of stammen van dezelfde plaag of ziekte. - Indien in een resistentiecode niet wordt verwezen naar biotypes of stammen waartegen resistentie wordt geclaimd, dan betekent dit dat resistentie alleen wordt geclaimd tegen bepaalde niet nader gespecificeerde biotypes of stammen. Beschrijvingen, illustraties, teeltadviezen en elke andere informatie in welke vorm dan ook over bijvoorbeeld de houdbaarheidsdatum, zaai-, plant-, en oogstdata, afkomstig van Rijk Zwaan zijn zo nauwkeurig mogelijk afgestemd op ervaringen in proeven en praktijk. Rijk Zwaan aanvaardt echter in geen enkel geval op grond van zulke beschrijvingen, illustraties, teeltadviezen en informatie aansprakelijkheid voor afwijkende resultaten in het geteelde product. De koper is zelf verantwoordelijk voor de juiste opslag van de zaden en dient zelf te beoordelen of de zaken en teeltadviezen geschikt zijn om voor de beoogde teelten respectievelijk onder de lokale omstandigheden te worden gebruikt. 26 Tomaat september 2009 Tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept09_V3.indd :40:42

15 Kortom Marco van Leeuwen nieuwe commercieel directeur Rijk Zwaan Assortimentsoverzicht en Seeds & Services Onderstam Op 1 juli van dit jaar is Marco van Leeuwen officieel toegetreden tot de directie van Rijk Zwaan in De Lier. Hij richt zich met name op productie, logistiek en commerciële zaken. Marco van Leeuwen (38) is de opvolger van Anton van Doornmalen en vormt nu samen met Ben Tax en Kees Reinink de driehoofdige directie. Deze collegiale directie is gezamenlijk verantwoordelijk voor de gehele onderneming met een verdeling van aandachtsvelden. Marco van Leeuwen, sinds 1993 bij Rijk Zwaan in dienst, bekleedde de afgelopen vijf jaar de functie van adjunct directeur commerciële organisatie. In die tijd is hij onder meer betrokken geweest bij de opzet en uitbouw van Rijk Zwaan Italië en was hij ad interim directeur van Rijk Zwaan Nederland. Na een uitgebreide inwerkperiode is Van Leeuwen met veel plezier aan zijn nieuwe uitdaging begonnen. Ondanks de huidige consolidatieslag onder veredelingsbedrijven, willen we met Rijk Zwaan op eigen kracht Marco van Leeuwen is inmiddels met veel plezier aan zijn nieuwe uitdaging begonnen. blijven groeien. Belangrijke uitdagingen worden hierbij vooral investeringen in Research & Development en een voortdurende internationale uitbreiding. Doordat er steeds sneller nieuwe rassen worden ontwikkeld, gaan bovendien marketing en efficiency een grotere rol spelen. Voor het seizoen 2009/2010 heeft Rijk Zwaan wederom een compact en handzaam overzicht gemaakt van alle tomatenrassen in de verschillende segmenten. Een aanzet voor de juiste rassenkeuze voor de komende tomatenteelt. Daarnaast is er weer een Seeds & Services Onderstam uitgegeven, waarin diverse telers aan het woord komen over hun strategieën en ervaringen met betrekking tot enten. Heeft u het tomatenboekje of de Seeds & Services Onderstam nog niet ontvangen? Vraag deze dan aan bij Mariëtte de Veen van Rijk Zwaan, telefoon +31 (0) Prijslijst Met ingang van 1 september 2009 geldt de nieuwe prijslijst van Rijk Zwaan. U kunt de prijslijst opvragen via uw vertegenwoordiger of bij Arthur Bierhuize van Rijk Zwaan, telefoon +31 (0) b e u r s n i e u w s Tuinbouw Vakbeurs Venlo 2009 Op 9, 10 en 11 december vindt op het ZON Fresh Park wederom de Tuinbouw Vakbeurs Venlo plaats. Bezoek ook onze stand en maak kennis met de Seeds & Services van Rijk Zwaan. Daarnaast zijn natuurlijk onze teeltadviseurs aanwezig om uw vragen te beantwoorden. Fruit Logistica 2010 De complete wereld van fresh produce onder één dak. Van 3 tot en met 5 februari vindt in beurshal Messe Berlin wederom de Fruit Logistica plaats. Deze internationale handelsbeurs biedt een breed spectrum aan standhouders, volop kennisoverdracht, goede netwerkmogelijkheden en een onmisbaar overzicht van alle trends en innovaties. Uiteraard is Rijk Zwaan aanwezig. We schudden u graag de hand. Tuinbouw Relatiedagen 2010 Informatie uitwisselen, contacten leggen, inspiratie en ideeën opdoen en in een sfeervolle verkoopbevorderende ambiance zaken doen. De Tuinbouw Relatiedagen bieden het allemaal. Bezoek daarom de evenementenhallen in Hardenberg of Gorinchem en stop ook even bij onze stand. Hopelijk tot dan! Hardenberg: 5, 6 en 7 januari 2010 Gorinchem: 9, 10 en 11 februari Tomaat september _RIJK_S&S_Tomaat_Sept09_V3.indd :40:44