Nederlandse praktijkrichtlijn. NPR 7201 (nl) Vervangt NEN :2005; NEN :2005; NPR 7201:2017 Ontw. ICS ; 93.

Transcriptie

1 Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. Nederlandse praktijkrichtlijn NPR 7201 (nl) Geotechniek Bepaling van het axiaal draagvermogen van funderingspalen door middel van proefbelastingen Geotechnics Determination of the axial bearing capacity of foundation piles by pile load testing Vervangt NEN :2005; NEN :2005; Ontw. ICS ; november 2017

2 Normcommissie 'Geotechniek' THIS PUBLICATION IS COPYRIGHT PROTECTED DEZE PUBLICATIE IS AUTEURSRECHTELIJK BESCHERMD Apart from exceptions provided by the law, nothing from this publication may be duplicated and/or published by means of photocopy, microfilm, storage in computer files or otherwise, which also applies to full or partial processing, without the written consent of the Royal Netherlands Standardization Institute. The Royal Netherlands Standardization Institute shall, with the exclusion of any other beneficiary, collect payments owed by third parties for duplication and/or act in and out of law, where this authority is not transferred or falls by right to the Reproduction Rights Foundation. Auteursrecht voorbehouden. Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van het Koninklijk Nederlands Normalisatie instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, microfilm, opslag in computerbestanden of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op gehele of gedeeltelijke bewerking. Het Koninklijk Nederlands Normalisatie instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze bevoegdheid niet is overgedragen c.q. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht. Although the utmost care has been taken with this publication, errors and omissions cannot be entirely excluded. The Royal Netherlands Standardization Institute and/or the members of the committees therefore accept no liability, not even for direct or indirect damage, occurring due to or in relation with the application of publications issued by the Royal Netherlands Standardization Institute. Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het Koninklijk Nederlands Normalisatie instituut en/of de leden van de commissies aanvaarden derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdend met toepassing van door het Koninklijk Nederlands Normalisatie instituut gepubliceerde uitgaven Koninklijk Nederlands Normalisatie instituut Postbus 5059, 2600 GB Delft Telefoon (015) , fax (015)

3 Inhoud Voorwoord Onderwerp en toepassingsgebied Verwijzingen Termen en definities Grootheden, eenheden en symbolen Grootheden en eenheden Symbolen Proefbelastingsklassen Algemeen Statische proefbelastingen Proefbelasting van klasse A1 en A Proefbelasting van klasse B Proefbelasting van klasse C Proefbelasting van klasse D Niet statische proefbelastingen Algemeen Proefbelastingen van klasse A2 en klasse B met Rapid Load Test Proefbelasting van klasse C met Rapid Load Test Proefbelasting van klasse D met Rapid Load Test Voorbereiding van de proef Algemene bepalingen Algemene bepalingen Aanvullende richtlijnen voor proefbelastingen van klasse A1 en A Algemeen Proefterreinen t.b.v. proefbelastingen van klasse A Aanvullende richtlijnen voor proefbelastingen van klasse A2 en B Aanvullende richtlijnen voor proefbelastingen van klasse C Aanvullende richtlijnen voor proefbelastingen van klasse D Inrichting van de statische proefbelasting Belastingsinstallatie Voorwaarden aan belastingsinstallaties voor statische proefbelastingen Veiligheid van de belastingsinstallatie Proefpalen Installatie en afmetingen van proefpalen Constructieve sterkte van de paal Paalinstrumentatie bij klasse A1 en A Metingen Functionele richtlijnen Metingen van de belasting op de proefpaal Verplaatsingsmetingen Meting ten behoeve van de schachtwrijvingskrachten Uitvoering van de statische proefbelasting Bepaling maximale testbelasting en belastingsstappen Belastingsprocedure Algemeen Belastingsprocedure voor proefbelastingen van klasse A1, A2 en B Belastingsprocedure voor proefbelastingen van klasse C en klasse D Registraties

4 8.3.1 Registratie van de belasting op de paalkop Registratie van de verplaatsingen Registratie van de rek Registratie van de weersgesteldheid Uitvoering van de niet statische proefbelasting Inrichting van de Rapid Load Test Algemeen Veiligheid van de belastingsinstallatie Belastingsprocedure Proefbelasting van klasse A2 en B Proefbelasting van klasse C Proefbelasting van klasse D Verslaglegging bij statische en niet statische proefbelasting Inhoud van rapportage Uitwerking van statische proefbelastingen Uitwerking van niet statische proefbelastingen Interpretatie van de statische en de niet statische proefbelasting Bepaling van het draagvermogen voor klasse A1, A2 en B Statische proefbelasting Bepaling van het draagvermogen van de proefpaal bij niet statische proefbelasting van klasse A2 of B Bepaling verloop van de normaalkracht met de diepte (klasse A1/A2) Paal geïnstrumenteerd met rekstroken Paal geïnstrumenteerd met relatieve verplaatsingsmeters Bepaling van het puntdraagvermogen en het schachtdraagvermogen Interpretatie van proefbelasting van klasse C Interpretatie van proefbelasting van klasse D Bepaling van de waarden van de paalklassefactoren p, s en t Klasse A Algemeen Schatting van het draagvermogen door berekening Puntdraagvermogen voor drukpalen Schachtdraagvermogen (drukpalen en trekpalen) Afleiding van het paaldraagvermogen uit de metingen van de proefbelasting Bepaling paalklassefactoren p, s;j en t;j per paal Algemeen Verhoudingsfactoren Paalklassefactoren Bepaling van de gemiddelde paalklassefactoren p;terrein, s;terrein;j en t;terrein;j voor het proefterrein Bepaling van de definitieve waarde van de paalklassefactoren p;def, s;j;def en t;j;def Bijlage A en ter illustratie Bijlage B Uitwerking proefbelasting van klasse A1/A Bibliografie

5 Voorwoord Deze praktijkrichtlijn vervangt NEN :2005 en NEN :2005. In de serie Nederlandse praktijkrichtlijnen verschijnen publicaties van informatief karakter, zoals toelichtingen op normen, constructieve mogelijkheden, werkmethoden en fabricagegegevens. Aan deze publicaties mag geen normatieve waarde worden toegekend. In Nederland bestaat een grote ervaring met het ontwerpen en berekenen van paalfunderingen op basis van sonderingen. Proefbelastingen op palen worden in Nederland tot nu toe minder uitgevoerd. Deze praktijkrichtlijn is opgesteld om aan te kunnen tonen dat: ontwerpwaarden voor het draagvermogen van een specifiek paalsysteem voor heel Nederland afwijken van de ontwerpwaarden uit NEN ; het draagvermogen van een specifiek paalsysteem voor een specifieke locatie afwijkt van het draagvermogen volgens NEN ; een specifieke funderingspaal het beoogde draagvermogen heeft. Deze praktijkrichtlijn beschrijft hoe de proefbelastingen behoren te worden uitgevoerd en hoe de resultaten van de proefneming behoren te worden geïnterpreteerd om tot een conclusie te kunnen komen ten aanzien van bovengenoemde drie doelstellingen. Voor de uitvoering van de niet statische proefbelasting wordt gebruikgemaakt van de internationale norm NEN EN ISO :2016. Deze praktijkrichtlijn is opgesteld door normcommissie Geotechniek. Op het ogenblik van publicatie van het praktijkrichtlijn was de commissie als volgt samengesteld: A.J. van Seters (voorzitter) Fugro NL Land BV, Leidschendam P. Anemaet Gemeente Vlaardingen, Dienst B&W, Vlaardingen H. Brinkman Deltares, Delft R.F. van Dorp S.A. van Eeten A.J. Grashuis Allnamics Geotechnical Experts BV, Den Haag ProRail, Utrecht E. de Jong Geobest BV, Vianen M. Korff Deltares, Delft J.C. Kroon C.J. van der Made J.J. van der Wiel RWS Grote Projecten en Onderhoud, Utrecht Lodewikus Voorgespannen Beton BV, Oosterhout Wiertsema & Partners BV, Tolbert A. Yahyaoui VolkerInfra, Vianen J.M.C. Zoun C. Pollemans (secretaris) NEN, Delft De Waalpaal Funderingstechnieken, Purmerend Mos Grondmechanica BV, Rhoon 5

6 Geotechniek Bepaling van het axiaal draagvermogen van funderingspalen door middel van proefbelastingen 1 Onderwerp en toepassingsgebied (a) Deze Nederlandse praktijkrichtlijn (NPR) geeft aanwijzingen voor de uitvoering en de uitwerking van in situ uit te voeren proefbelastingen met axiale krachten op funderingspalen, ten behoeve van: de bepaling van het draagvermogen voor druk en trekbelasting; de vaststelling van de paalklassefactoren p, s en t ; de vaststelling van het karakteristieke last zakkingsgedrag en last rijzingsgedrag van de palen ten behoeve van het ontwerp van de paalfundering; de toetsing van het last zakkingsgedrag en last rijzingsgedrag van de palen van de te onderzoeken fundering. (b) De NPR is van toepassing op het beproeven van paalfunderingen van bouwconstructies waarop een statische testbelasting of een quasistatische testbelasting, als gedefinieerd in 3.11, wordt uitgeoefend. Het betreft hier een axiale, centrische belasting. (c) In deze NPR wordt ervan uitgegaan dat de testbelasting aan de paalkop wordt aangebracht. Testbelastingen die inwendig in de paal door middel van zogenoemde O cells worden gegenereerd, worden niet expliciet beschreven. (d) Wanneer deze NPR gevolgd wordt, is voldaan aan de eisen van NEN ten aanzien van het uitvoeren van proefbelastingen op funderingspalen. (e) Voor de uitvoering van de niet statische proefbelasting wordt gebruikgemaakt van de internationale norm NEN EN ISO Verwijzingen Naar de volgende documenten wordt in de tekst zo verwezen dat de bepalingen ervan geheel of gedeeltelijk ook voor dit document gelden. Bij gedateerde verwijzingen is alleen de aangehaalde editie van toepassing. Bij ongedateerde verwijzingen is de laatste editie van het document (met inbegrip van eventuele wijzigingsbladen en correctiebladen) waarnaar is verwezen, van toepassing. NEN :2016, Geotechnisch ontwerp van constructies Deel 1: Algemene regels NEN EN 1990+A1+A1/C2, Eurocode Grondslagen van het constructief ontwerp NEN EN C1+A1, Eurocode 7: Geotechnisch ontwerp Deel 1: Algemene regels NEN EN C1+A1/NB, Nationale bijlage bij NEN EN , Eurocode 7: Geotechnisch ontwerp Deel 1: Algemene regels NEN EN ISO :2012, Geotechnical investigation and testing Field testing Part 1: Electrical cone and piezocone penetration test NEN EN ISO :2012/C1:2013, correctieblad bij NEN EN ISO

7 NEN EN ISO :2016, Geotechnical investigation and testing Testing of geotechnical structures Part 10: Testing of piles: rapid load testing NEN ISO 3898, Bases for design of structures Names and symbols of physical quantities and generic quantities SBRCURnet Rapport 236, Ankerpalen, 2e herziene druk (2017) 3 Termen en definities Voor de toepassing van deze NPR gelden de termen en definities uit NEN en verder de volgende termen en definities. 3.1 ankerpaal slanke installatie die in principe een paalschacht met een uitwendige diameter kleiner dan 300 mm heeft en die in staat is zowel een opgelegde trek als drukbelasting over te brengen op dieper gelegen draagkrachtige grondlagen 3.2 axiale stijfheid EA product van de elasticiteitsmodulus van de paal en het oppervlak van de doorsnede van de paal 3.3 bezwijken toestand waarin de paal een doorgaande vervorming ondervindt bij een gelijkblijvende belasting Opmerking 1 bij de term: Deze toestand wordt in NEN aangeduid met mechanisch bezwijken bij het overschrijden van de maximale te leveren weerstand, bijvoorbeeld de grondweerstand of trekweerstand. 3.4 bezwijkbelasting belasting van de paal waarbij bezwijken optreedt 3.5 draagvermogen weerstand van de paal onder een testbelasting waarbij een paalpuntverplaatsing optreedt gelijk aan 10 % van de equivalente paalpuntdiameter (0,1D eq ) voor grondverdringende of weinig grondverdringende palen of 20 % van de equivalente paalpuntdiameter (0,2D eq ) voor grondverwijderende palen 3.6 funderingspalen alle paaltypen die worden toegepast voor het funderen van bouwconstructies 3.7 kruipmaat toename van de gemeten verplaatsing van de paalkop tussen tijdstippen t 2 en t 1, gedeeld door het verschil tussen de logaritme van tijdstip t 2 en de logaritme van tijdstip t 1 en waarbij t 2 een later tijdstip is dan t 1 Opmerking 1 bij de term: De kruipmaat in mm is gelijk aan: 7

8 waarbij: u1 is de gemeten paalkopverplaatsing op tijdstip t1; u2 is de gemeten paalkopverplaatsing op tijdstip t2; t2 > t paalas verbindingslijn tussen de zwaartepunten van de doorsnede bij de paalpunt en de doorsnede bij de paalkop 3.9 paalpuntverplaatsing verplaatsing van de paalpunt bij een bepaalde testbelasting Opmerking 1 bij de term: Wanneer de paalpuntverplaatsing bij een bepaalde testbelasting niet direct wordt gemeten, kan deze worden gelijkgesteld aan de blijvende paalkopverplaatsing na ontlasten van deze testbelasting proefbelasting bepaling van het draagvermogen en/of de bezwijkbelasting door middel van een statische belastingsproef (SLT) of een Rapid Load Test (RLT) 3.11 quasistatische drukkracht kortdurende drukkracht waarvan de tijdsduur zo lang is dat dynamische effecten (traagheidskrachten) niet van invloed zijn 3.12 testbelasting belasting die tijdens het proefbelasten van de paal op de paal wordt aangebracht 3.13 vast punt referentie element waarvan is vastgesteld dat het door de belasting op de proefpaal of door andere invloeden geen verticale verplaatsing ondergaat 4 Grootheden, eenheden en symbolen 4.1 Grootheden en eenheden (a) In deze NPR worden de volgende grootheden en eenheden aangehouden: Grootheden kracht, belasting lengte massa moment (buigend moment enz.) Eenheden N, kn, kn/m m, mm kg knm 8

9 spanning en sterkte tijd N/mm 2 (= MN/m 2 of MPa), kn/m 2 (= kpa) s versnelling m/s 2 volumiek gewicht kn/m 3 volumieke massa kg/m Symbolen (a) Voor de toepassing van deze NPR gelden de volgende symbolen. OPMERKING De gebruikte notatie is gebaseerd op NEN ISO Symbool Omschrijving Eenheid A Oppervlakte van de paaldoorsnede m 2 A b Puntoppervlakte van de paal m 2 D eq Equivalente paalpuntmiddellijn, zie NEN m d eq Equivalente paalschachtmiddellijn, zie NEN m E Elasticiteitsmodulus MPa EA Axiale stijfheid MN (EA) z1 Axiale stijfheid ter plaatse van de paalkop MN (EA)z k Axiale stijfheid van de paalschacht op instrumentatieniveau z k MN (EA) z ;k;gem Gemiddelde axiale stijfheid van de paalschacht tussen paalkop en MN instrumentatieniveau z k F Grootte van de belastingsstap bij proefbelasting kn F Paalbelasting kn F d Rekenwaarde van externe belasting kn F n Belasting op de proefpaal bij belastingsstap n kn F nk;d Rekenwaarde van negatieve kleef kn F test;slt Testbelasting bij Static Load Test kn F test;rlt Testbelasting bij Rapid Load Test kn F 0,1Deq Testbelasting, aangrijpend op het boveneinde van de paal, waarbij de verplaatsing van de paalpunt gelijk is aan 0,1D eq F 0,2Deq Testbelasting, aangrijpend op het boveneinde van de paal, waarbij de kn verplaatsing van de paalpunt gelijk is aan 0,2D eq F 1 Testbelasting bij de eerste belastingsstap kn f s Plaatselijke wrijvingsweerstand uit de sondering MPa G Aantal proefpalen op één proefterrein kn 9

10 Symbool Omschrijving Eenheid g Nummer van proefpaal g i Nummer van sondering i j Nummer van grondlaag j L Lengte van het deel van de paal waarvoor geldt dat de schachtwrijving m mag zijn meegenomen in de berekening van het draagvermogen L Lengte tussen de paalpunt en de bovenkant van de paal m l Lengte van het deel van de paalschacht waarover de paalschachtwrijving niet mag zijn meegerekend in de bepaling van het draagvermogen, volgens NEN , (l = L L) m M k Het aantal rekstroken op instrumentatieniveau z k N Aantal belastingsstappen N s Aantal sonderingen rond één proefpaal, binnen een afstand van 2 m tot het hart van de proefpaal N t Aantal proefterreinen Normaalkracht in de paalschacht op instrumentatieniveau z k bij een bepaalde testbelasting Normaalkracht in de paalschacht op instrumentatieniveau z k+1 bij een kn bepaalde testbelasting ; Gemiddelde normaalkracht tussen paalkop en instrumentatieniveau z k kn Normaalkracht afgeleid direct boven de paalpunt kn n Belastingsstap q b;max Maximale puntweerstand MPa q c Conusweerstand MPa q c;zand;gem Gemiddelde conusweerstand van de zandlaag MPa R b;cal;g;i R b;mob Berekend puntdraagvermogen in druk voor paal g voor sondering i Gemobiliseerd puntdraagvermogen kn kn R b;m;g Gemeten puntdraagvermogen voor paal g, kn R c Draagvermogen van de paal in druk kn R c;ic;t Draagvermogen uit de last verplaatsingsgrafiek van de proef (Rapid kn Load Test) R c;k Karakteristieke waarde van het draagvermogen van de paal in druk kn R c;m Gemeten draagvermogen voor drukbelasting kn R c;m;g Draagvermogen van de paal op druk, vastgesteld uit de proef bij proefpaal g R s;cal;g;i;j Schachtdraagvermogen in druk voor paal g in grondlaag j voor kn sondering i R s;mob,j Gemobiliseerde schachtwrijving voor drukbelasting in grondlaag j kn R s;m;g;j Gemeten schachtdraagvermogen in druk voor paal g in grondlaag j kn kn kn 10

11 Symbool Omschrijving Eenheid R t Draagvermogen van de paal voor trek kn R t;cal;g;i;j Schachtdraagvermogen in trek voor paal g in de verschillende kn grondlagen j voor elke sondering i R t;k Karakteristieke waarde draagvermogen van de paal voor trek kn R t;mob,j Gemobiliseerde schachtwrijving voor trekbelasting in grondlaag j kn R t;m;g;j Gemeten schachtdraagvermogen in trek voor paal g in grondlaag j kn ; Verschilverplaatsing tussen het paalkopniveau z 1 en het mm instrumentatieniveau z k z k z 1 Afstand tussen de paalkop en instrumentatieniveau z k m p Paalklassefactor voor de puntweerstand p;def Definitieve waarde van p p;schatting Geschatte waarde van p p;terrein Waarde van p geldig voor het proefterrein s Paalklassefactor voor de schachtwrijving bij een op druk belaste paal s;j Waarde voor s in grondlaag j s;j;def Definitieve waarde voor s voor grondlaag j s;terrein;j Waarde van s voor grondlaag j geldig voor het proefterrein t Paalklassefactor voor de schachtwrijving bij een op trek belaste paal t;j Waarde voor t in grondlaag j t;j;def Definitieve waarde voor t in grondlaag j t;schatting Geschatte waarde van t t;terrein;j Waarde van t voor grondlaag j geldig voor het proefterrein,, Factor die de invloed van de paalpuntvorm in rekening brengt, bepaald volgens (f) van NEN Rek gemeten op instrumentatieniveau z k met rekstrook m k aan het eind van de betreffende testbelasting Gemiddelde rek van de op instrumentatieniveau z k aangebrachte rekstroken z1;gem Gemiddelde rek ter plaatse van de paalkop ; ; t Gemiddelde rek tussen het paalkopniveau z 1 en instrumentatieniveau z k Partiële factor voor het totale draagvermogen van de paal (zie NEN ) Empirische factor ter correctie van het loading rate effect bij Rapid Load Test Proefbelastingsfactor 11

12 Symbool Omschrijving Eenheid ξ 1, ξ 2 Correlatiefactoren bij de evaluatie van de resultaten van statische proefbelastingen (zie NEN ) ξ RLT Correlatiefactor voor de Rapid Load Test χ p;g Verhoudingsfactor voor proefbelastingen op druk op proefpaal g tussen het gemeten puntdraagvermogen R b;m;g uit de proefbelasting(en) en het berekende puntdraagvermogen op grond van een sondering R b;cal;g χ χ s;g;j t; g; j verhoudingsfactor voor proefbelastingen op druk op proefpaal g in grondlaag j tussen de gemeten schachtwrijving uit de proefbelasting R s;m;g;j en het berekende schachtdraagvermogen op grond van een sondering R s;cal;g;j verhoudingsfactor voor proefbelastingen op trek op proefpaal g in grondlaag j tussen de gemeten schachtwrijving uit de proefbelasting R t;m;g;j en het berekende schachtdraagvermogen op grond van een sondering R t;cal;g;j Factor die de invloed van het aantal proefterreinen in rekening brengt 5 Proefbelastingsklassen 5.1 Algemeen (a) In deze NPR zijn proefbelastingen ingedeeld in vijf klassen: klasse A1, A2, B, C en D. De klassen en hun toepassingsgebied zijn globaal beschreven in tabel 1. Een meer gedetailleerde beschrijving is weergegeven in 5.2 en 5.3. Tabel 1 Proefbelastingsklassen met toepassingsgebied Klasse Toepassingsgebied A1 Bepaling van de landelijk geldende paalklassefactoren voor gebruik in Nederland bij toekomstige funderingsontwerpen Proefpaal wordt belast tot Uitvoeringsnorm voor de paalproef a Opmerking Bezwijken SLT Proefpaal is geïnstrumenteerd alvorens deze belast wordt. De interpretatie van de proefneming geeft afzonderlijke waarden voor de paalklassefactoren p, s en t. A2 Bepaling van het paaldraagvermogen voor een specifieke locatie van het bouwwerk Bezwijken SLT of RLT Proefpaal is geïnstrumenteerd alvorens deze belast wordt. De interpretatie van de proefneming geeft het paaldraagvermogen voor een specifieke locatie. Scheiding tussen punt en schachtdraagvermogen. 12

13 Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer WB Delft NEN Standards Products & Services Postbus GB Delft Vlinderweg AX Delft Ja, ik bestel ex. nl Geotechniek - Bepaling van het axiaal draagvermogen van funderingspalen door middel van proefbelastingen T (015) F (015) Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via Gratis nieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze nieuwsbrieven. Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2018, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon , dagelijks van 8.30 tot uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: LEREN, WERKEN EN GROEIEN MET NEN preview