Procesimplementatieplan. Eindrapport: Pedagogische en therapeutische werking in de Gemeenschapsinstellingen. Bijzondere Jeugdbijstand

Transcriptie

1 Procesimplementatieplan Eindrapport: Pedagogische en therapeutische werking in de Gemeenschapsinstellingen voor Bijzondere Jeugdbijstand Goedgekeurd door de Vlaamse minister bevoegd voor het welzijn op 25 april 2003

2 INHOUDSOPGAVE DEEL I: DIAGNOSE EN RESULTAATSVERBINTENIS Doelstellingen en procesverloop Doelstellingen van het pedagogisch handelen AS IS Procesverloop van het pedagogisch handelen Doelstellingen van het therapeutisch handelen AS IS Procesverloop van het therapeutisch handelen Personele en andere middelen AS IS Tijdsinschatting AS IS Middelen pedagogisch en therapeutisch handelen AS IS Knelpunten Genderaspecten Resultaatsverbintenis DEEL II: PROCESPLANNEN Situering van het pedagogisch proces Regelgeving Missie- en visieontwikkeling Verwachte evolutie van het publiek van de Gemeenschapsinstellingen Pedagogisch model Ontwikkeling van het pedagogisch model : doelstellingen en inhoud Hulpverleningstraject Structurering van het hulpverleningsaanbod : basaal versus specifiek Fases binnen het hulpverleningsaanbod Probleemverkenning Probleembehandeling Interventies na verblijf Het hulpverleningsaanbod gesitueerd binnen de fases van het hulpverleningstraject Het pedagogisch aanbod Het basaal aanbod Het specifiek aanbod Cognitieve gedragsmodificatie Competentievergroting Ervaringsleren Individuele counseling - psychotherapie Psychiatrische begeleiding Paramedische begeleiding Ouderbegeleiding Activiteiten met externe ondersteunende systemen Nazorg Organisatie van de werking Differentiatie in de groepsvorm Aangeboden modules Module "Verblijf" Module "Onthaal - Vraagverheldering" Module "Diagnose" Module "Begeleiding, behandeling en training" Module "Geïndividualiseerd Residentieel Traject - GRT"

3 3.3 Aanbodmatrix Hertekening pedagogisch proces Procestekening pedagogisch proces Beschrijving pedagogisch proces Activiteitenclusters binnen het pedagogisch proces Procesbeschrijving "Vraagverheldering" en "Opstellen handelingsplan" Organisatie - Voorwaarden voor een effectief procesverloop De leefgroepen Groepswerking met jongeren Leefgroepgrootte Toewijzing aan een leefgroep Instroomleefgroep buiten capaciteit POS versus MOF Open - gesloten Opvang en begeleiding van cliënten die niet tot de doelgroep behoren Afstemming met het didactisch proces

4 Voorwoord Het project Gemeenschapsinstellingen fase 2 bouwt verder op de verwezenlijkingen van het strategisch plan en het personeelsplan fase 1. Beide plannen werden goedgekeurd in juni Het heeft als doel de vier hoofdprocessen (didactisch, therapeutisch, pedagogisch en netwerkingsproces) en het ondersteunend proces te verfijnen en het personeelsplan op basis van de resultaten ervan aan te passen. De diagnose en hertekening van deze vier processen wordt niet parallel maar wel sequentieel uitgevoerd. In eerste instantie startte de afdeling met het onderwijsproces omdat ingeschat werd dat binnen dit proces een belangrijk verbeteringspotentieel aanwezig was. Het grondig hertekende onderwijsproces alsmede het personeelsplan terzake werden op 9 april 2002 definitief goedgekeurd. Met ingang van 1 oktober 2002 wordt het hertekende proces stapsgewijze geïmplementeerd. Thans vindt u volgend het ontwerp van eindrapport betreffende de hertekening van het pedagogisch en therapeutisch handelen in de Gemeenschapsinstellingen voor Bijzondere Jeugdbijstand. Omdat idealiter het pedagogisch en therapeutisch handelen nagenoeg permanent moeten interfereren werd ervoor geopteerd om het pedagogisch en therapeutisch gebeuren als één proces te hertekenen, namelijk het pedagogisch proces. De hertekening van het pedagogisch proces werd, zoals reeds aangekondigd in het ontwerp van rapport betreffende de hertekening van het onderwijs in de gemeenschapinstellingen, afgestemd op het hertekende onderwijsproces. Tot slot kunnen wij meedelen dat na de hertekening van het laatste proces, de ondersteunende processen, nogmaals de afstemming tussen de verschillende processen nader bekeken zal worden. Karel Henderickx Afdelingshoofd Afdeling Gemeenschapsinstellingen voor Bijzondere Jeugdbijstand 4

5 DEEL I: DIAGNOSE EN RESULTAATSVERBINTENIS 1 Doelstellingen en procesverloop 1.1 Doelstellingen van het pedagogisch handelen AS IS Het pedagogisch handelen start bij de opname en eindigt bij het vertrek van de jongere. De jongeren worden door jeugdrechters verwezen naar een gemeenschapsinstelling omdat ze in een vastgelopen situatie verkeren waarbij het verder functioneren in het gewone maatschappelijk leven niet meer mogelijk wordt geacht of omdat er nood is aan vrijheids- en verantwoordelijkheidsbeperking. Wanneer jongeren klaar zijn om naar andere hulpverlening over te stappen of wanneer ze voldoende nieuwe vaardigheden hebben ingeoefend kunnen ze de instelling verlaten. Het pedagogisch handelen heeft tot doel: - vaardigheden aan te leren die vereist zijn om open te staan voor andere hulpverlening met het oog op het terug kunnen functioneren binnen de maatschappij. Concreet wordt jongeren geleerd: betere relaties te onderhouden met hun gezin en leeftijdsgenoten; hun vrije tijd zinvol te besteden; maatschappelijke verantwoordelijkheden op te nemen - identiteit te verwerven en attitude te vormen; - een klimaat te scheppen dat kansen biedt om de doelstellingen van de andere processen te verwezenlijken; - de jongeren te beschermen tegen (uitwassen van) de maatschappij, maar anderzijds ook de maatschappij te beschermen - de jongeren te screenen en een diagnose te stellen in functie van de interne hulpverlening of de oriëntatie na het verblijf in de instelling. Een overzicht van de behoeften van de bij het pedagogisch handelen betrokken personen alsmede een overzicht van de pedagogische activiteiten AS IS gaat als bijlage 1 en Procesverloop van het pedagogisch handelen Op de volgende bladzijde wordt het procesverloop van het pedagogisch handelen aangegeven, zoals het werd vastgesteld in het strategisch plan (onderdeel van het personeelsplan van mei 1999). In het stroomschema worden voor elke processtap kort de activiteiten beschreven alsmede de betrokken functies aangeduid. 5

6 - Proces AS IS van het pedagogisch handelen Processtap Activiteiten Verantwoordelijke functies Plaatsing in onthaal Nadere diagnose Voor nadere verkenning en diagnose gaat de jongere naar de onthaalgroep Een eerste gesprek met de jongere om de begeleiding te bepalen Multidisciplinair team (psycholoog, maatschappelijk assistent, psychiater, opvoeder en groepschef) Idem Begeleidingsplan In het begeleidingsplan staan de pedagogische aandachtspunten voor de jongere en advies voor leefgroepregime Idem Plaatsing in leefgroep Beslissing op grond van het teamgesprek : plaatsing in leefgroep Idem Pedagogische behandeling in leefgroep De jongere neemt deel aan de leefgroepwerking Opvoeder en groepschef Team / Gevalsbespreking Tussentijdse evaluatie van de pedagogische aandachtspunten Multidisciplinair team Aanpassing Bijsturing van het begeleidingsplan indien nodig. Zo niet, continuering Idem Eindevaluatie Na zor g Effect evaluatie en beslissing over nazorg + jongere verlaat de GBJ Idem 6

7 1.3 Doelstellingen van het therapeutisch handelen AS IS Het therapeutisch handelen start kort na de opname van de jongere indien er bij de aanmelding of tijdens het eerste gesprek met de jongere (in functie van de nadere diagnose) tekenen zijn dat een therapeutisch handelen gewenst is. Wanneer jongeren klaar zijn om naar andere hulpverlening over te stappen of wanneer ze voldoende nieuwe vaardigheden hebben ingeoefend kunnen ze de instelling verlaten en stopt het therapeutisch proces. Het therapeutisch handelen heeft tot doel: - de individuele problematiek van de jongere en/of de problematiek van het systeem (het milieu van herkomst) en de acties die moeten worden ondernomen, zowel tijdens de verblijfsduur in de instelling als daarna, vast te stellen en te omschrijven; - het persoonlijke functioneren en het gezinsfunctioneren te optimaliseren: - de andere interne processen te faciliteren tijdens het verblijf; - jongeren te motiveren voor en verdere hulpverlening na het verblijf te faciliteren door probleemgerichte, geïndividualiseerde en specifieke interventies om: - een zekere mate van gedragsverandering te bekomen bij de minderjarige om zijn reïntegratiekansen in de maatschappij te verhogen en zijn verblijf in de instelling positief te beïnvloeden; - een zekere mate van gedragsverandering bij het systeem te bekomen om reïntegratie in het systeem mogelijk te maken (betere interactie tussen minderjarige en systeem). Een overzicht van de behoeften van de bij het therapeutisch handelen betrokken personen alsmede een overzicht van de therapeutische activiteiten AS IS gaat als bijlage 3 en Procesverloop van het therapeutisch handelen Op de volgende bladzijde wordt het procesverloop van het therapeutisch handelen aangegeven, zoals het werd vastgesteld in het strategisch plan (onderdeel van het personeelsplan van mei 1999). In de realiteit worden bij het therapeutisch handelen alle processtappen en activiteiten niet steeds gevolgd of uitgevoerd. In het stroomschema worden voor elke processtap kort de activiteiten beschreven alsmede de betrokken functies aangeduid. 7

8 Proces AS IS van het therapeutisch handelen Processtap Activiteiten Verantwoordelijke functies Begeleidingsplan In begeleidingsplan staan de therapeutische aandachtspunten voor de jongere Multidisciplinair team (psycholoog, maatschappelijk assistent, psychiater, opvoeder en groepschef) Toewijzing therapievorm Vertaling van de aandachtspunten in een passende therapie Psycholoog /arts Intake gesprek Een eerste gesprek met de jongere om de begeleiding te bepalen Therapeut (vb logopediste, kinesitherapeut, drugstherapeut, etc.) Definitief plan van aanpak Beslissing op grond van het intake gesprek : plan voor therapeutische begeleiding (intern /extern) Therapeut (indien extern) met psycholoog /sociale dienst Volgen gekozen therapievorm De jongere volgt de therapie zoals gedefinieerd in plan van aanpak Therapeut Teamgesprek Tussentijdse evaluatie van de therapeutische aandachtspunten Betrokken therapeut in samenspraak met het multidisciplinair team Aanpassing Therapievorm, -aanpak worden aangepast, indien nodig. Zo niet continuering Idem Eindevaluatie Na zor g De therapie-effecten worden geëvalueerd en beslissing over nazorg + jongere verlaat de GBJ Idem 8

9 2 Personele en andere middelen AS IS In dit hoofdstuk gaan wij achtereenvolgens onderzoeken hoeveel tijd de betrokken actoren vandaag besteden aan de verschillende activiteiten van het proces alsmede de personele en andere middelen die er voor ingezet worden. 2.1 Tijdsinschatting AS IS Tijdens de maand september 2001 werd in elke campus een enquête georganiseerd. Alle personeelsleden betrokken bij het pedagogisch proces werden uitgenodigd de vragenlijst in te vullen. De geconsulteerden maakten voor elke activiteit een procentuele inschatting van hun tijdbesteding (kwantitatieve luik). Daarnaast konden zij per activiteit aangeven of men geconfronteerd werd met achterstanden dan wel met een gebrek aan werk en of er in de toekomst aan de activiteit meer, minder of evenveel tijd als vandaag besteed moet worden. Tot slot hadden zij de mogelijkheid op een afzonderlijke bladzijde opmerkingen toe te voegen (kwalitatieve luik). Voor meer informatie over de concrete vragenlijst van de enquête en de bijhorende toelichting wordt verwezen naar bijlage 5. Alle kwantitatieve gegevens werden op afdelingsniveau verwerkt in een rekenmodel. Op de volgende bladzijde wordt per activiteit een synthese geven van de kwantitatieve resultaten van de bevraging. 9

10 SYNTHESE VAN DE KWANTITATIEVE ANALYSE VAN HET PEDAGOGISCH PROCES campussen Beernem Ruiselede De Markt De Hutten Totaal 4 campussen Activiteiten totaal totaal totaal totaal totaal totaal totaal totaal totaal totaal totaal totaal totaal totaal totaal dagen VTE % dagen VTE % dagen VTE % dagen VTE % dagen VTE % Activiteiten van het proces 7019,34 35, ,5 37, , ,332 23, , ,9 74 probleemverkenning: aanmelding en opname 470,98 2, ,6 2, ,4 3, ,82 1, ,8 10,1 5,76 opstellen en realiseren handelingsplan 672 3, , , , ,6 8,33 activiteiten leefgroepverblijf , , , ,6 30 activiteiten individueel programma , , , ,3 11,6 Ouderondersteuning , , ,6 2,05 brede sociale integratie 188 0, , , ,9 2,22 opvolging en evaluatie , , , ,8 11,9 Nazorg , ,9 2,22 Activiteiten buiten dit proces , , , , ,4 26 beheer in functie van de algemene werking , , , ,2 2,97 leiding geven aan medewerkers 456 2, , , , ,1 5,76 opleiding, lectuur, bijblijven 331 1, , , , ,4 3,65 vergaderingen buiten kernopdrachten 294 1, , , , ,1 3,48 public relations 133 0, , , , ,4 1,37 Personeelsaangelegenheden 55 0, , , , ,2 0,68 bijdrage aan andere processen 458 2, , , ,7 5,53 Verplaatsingen 221 1, , , , ,6 2,62 Totaal proces- en andere activiteiten , , ,

11 Uit deze synthese blijkt dat gemiddeld 74 % van de tijd besteed wordt aan de kernactiviteiten van het pedagogisch proces. De resterende 26 % gaat naar niet-kerntaken binnen het pedagogisch proces of naar activiteiten van andere processen. Opmerkelijk is dat geen enkele campus, noch op het niveau van de activiteitenclusters, noch op het niveau van de activiteiten zelf, significant afwijkt van de gemiddelde procentuele tijdsbestedingen. De kwalitatieve elementen zijn perfect onder te brengen in de knelpuntenclusters, vermeld onder punt 3. Voor de volledigheid worden de synthesedocumenten toegevoegd als bijlage 6, 7 en 8. Hieronder gaan wij de gezamenlijke personele en andere middelen weergeven voor de huidige AS IS situatie met betrekking tot het pedagogisch en therapeutisch handelen. 2.2 Middelen pedagogisch en therapeutisch handelen AS IS Voor de concrete aantallen per functie in de AS IS situatie verwijzen wij naar de kloofanalyse in het derde deel van dit rapport, namelijk het personeelsplan. Voor de concrete functiebeschrijvingen verwijzen wij naar de Catalogus van functiebeschrijvingen, luik 2 : de departementale functiefamilies, inzonderheid deze van: - Coördineren van en bijdragen tot de werking in een gemeenschapsinstelling voor bijzondere jeugdbijstand; - Sociaal of paramedisch begeleiden in een gemeenschapsinstelling voor bijzondere jeugdbijstand - Begeleiden van een leefgroep in een gemeenschapsinstelling voor bijzondere jeugdbijstand - Begeleiden vanuit een wetenschappelijke discipline in een gemeenschapsinstelling voor bijzondere jeugdbijstand. Wat ICT-betreft beschikken de pedagogische en therapeutische medewerkers over volgende middelen: Hardware en standaardsoftware: - één PC met de standaardsoftware MS Office en printer per leefgroep, gedeeld door alle teamleden - één PC met de standaardsoftware MS Office en printer per stafmedewerker - één PC met de standaardsoftware MS Office en printer per leidinggevende (hoofddeskundige, adjunct van de directeur) Beoordeling: Het merendeel van de beschikbare toestellen betreft pc's en printers die destijds aangekocht werden met de eigen budgetten van de instellingen. Het betreft meestal klonen, die intussen verouderd zijn (pentium 1 en 2). De pc's zijn bovendien niet verbonden met het intranet van het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en laten evenmin toe te surfen op het internet of elektronisch te corresponderen. In alle vier de campussen zijn een beperkt aantal SBS-pc's aanwezig. In de campussen Beernem, De Markt en Ruislede is een gedeelte van deze pc's aangesloten op het intranet en het internet en beschikken de gebruikers over mailfaciliteiten. In campus De Hutten is thans nog géén enkele pc aangesloten op het intranet. 11

12 Specifiek software: - algemeen: - routeplanner - aridisk (treingids) - easy post codes - telefoongids - Filemaker (verwerking gepresteerde uren) - voor het pedagogisch handelen: - Sociale kaart - voor het therapeutisch handelen: - Onderwijsgids (CLB's Vlaanderen) - CBCL (psycholoog) - Swets Test Manager versie 1.5 met scoringsprogramma Scorprog - Statistica (statistisch programma) - Voor het medisch handelen: - Accrimed versie 4.0 (voordien Medicon) - Prescribe medserve link

13 3 Knelpunten In de diagnosefase hebben we een aantal knelpunten in het bestaande pedagogische en therapeutische handelen geïdentificeerd. Deze knelpunten werden samengebracht en geordend in een aantal clusters die hieronder apart worden weergegeven voor het pedagogisch respectievelijk therapeutisch handelen: Voor het pedagogisch handelen: 1. Afwezigheid van een duidelijk pedagogisch model 2. Tekort aan coaching en teamleiderschap 3. Geen duidelijkheid omtrent het individueel handelingsplan 4. Onvoldoende aansluiting met het hulpverleningsaanbod in de rest van de welzijnssector 5. Groepsgebonden activiteiten verhinderen individuele aanpak 6. Inschatting van veiligheidsrisico s hebben een nadelige invloed op het optreden van begeleiders Voor het therapeutisch handelen: 1. Onvoldoende systematiek en methodische onderbouw in de aanpak van jongeren 2. Gebrek aan een geschikte taakverdeling tussen de verschillende betrokken actoren 3. Onvoldoende basisgegevens voor het individueel handelingsplan 4. Onvoldoende samenwerkingsverbanden met internen/ externen 5. Onvoldoende overdracht van resultaten naar de dagelijkse context van de jongeren (thuismilieu/ andere voorzieningen) 13

14 4 Genderaspecten Alle functies binnen het huidige pedagogisch proces zijn toegankelijk voor en ook ingevuld door mannen en vrouwen. Enige uitzondering vormt de betrekking van begeleid(st)er / opvoed(st)er. Een koninklijk besluit van 9 november 1984 betreffende de voorwaarden voor toelating tot bepaalde betrekkingen bij de rijksgestichten voor observatie en opvoeding onder toezicht (de huidige gemeenschapsinstellingen) bepaalt dat de betrekkingen van lid van het opvoedingspersoneel of van het toezichtpersoneel alleen verleend worden aan kandidaten van hetzelfde geslacht als de hun toevertrouwde minderjarigen. Concreet betekent dit dat de minderjarige meisjes begeleid worden door vrouwen en de jongens door mannen. Omdat deze regel reeds geruime tijd ter discussie staat en er heel wat pedagogische argumenten kunnen ingebracht worden die pleiten voor een begeleiding zowel door mannen als door vrouwen, werd voornoemd koninklijk besluit bij besluit van de Vlaamse regering van 8 juni 1999 opgeheven wat de toepassing ervan in de gemeenschapsinstellingen voor bijzondere jeugdbijstand betreft. Omdat er evenwel juridische en praktische knelpunten bestaan om de gemengde begeleiding in alle leefgroepen tegelijkertijd en ongelimiteerd in te voeren werd geopteerd voor een geleidelijke invoering van de gemengde begeleiding, dus een gefaseerde opheffing van het koninklijk besluit. Intussen kennen volgende leefgroepen reeds een gemengd begeleidingsteam: - leefgroepen 1, 2 en 7 van de afdeling Ruiselede - leefgroepen 1, 2 en 3 van de afdeling Beernem - leefgroepen 1 en 2 van de afdeling De Hutten Op termijn wenst de afdeling in alle leefgroepen het principe van de gemengde begeleiding in te voeren. Een stuurgroep is belast met de voorbereiding van de verdere uitbreiding van gemengde begeleidingsteams. Wat de genderaspecten - of de aspecten van het sociale geslacht - betreft is het basisuitgangspunt in de gemengde teams dat er roldoorbrekend gewerkt wordt : mannen verzorgen er bijvoorbeeld evenzeer de meer huishoudelijke taken; vrouwen organiseren eveneens sportactiviteiten of treden op bij conflicten. 14

15 5 Resultaatsverbintenis Voor de hertekening van het pedagogisch proces wordt een resultaatsverbintenis aangegaan die tot doel heeft een maximale zorg op maat te leveren. Belang van het proces: Het pedagogisch proces (het pedagogisch handelen, ondersteund door de therapeutische activiteiten) vormt de kernopdracht van de gemeenschapsinstellingen. De verbeteringsruimte is groot omdat op dit ogenblik het pedagogisch en therapeutisch handelen niet geïntegreerd verlopen. Daarenboven wijst de knelpuntenanalyse op een duidelijk afgetekende behoefte aan: - een gestructureerde aanpak gebaseerd op een gedragen pedagogisch en therapeutisch model - een duidelijke taakverdeling. Nagestreefd resultaat op lange termijn voor de gemeenschapsinstellingen: Het verhogen van de kansen op reïntegratie van de jongere in de maatschappij. Nagestreefd resultaat op lange termijn voor het pedagogisch en therapeutisch handelen: Bijdragen tot verhoging van de kansen op reïntegratie van de jongeren in de maatschappij door op een methodische, efficiënte en geïntegreerde manier de hulpbehoefte van de jongere zo snel mogelijk te identificeren en hieraan een maximale zorg op maat te leveren. Opvolgingsindicatoren op korte en middellange termijn: - % van de jongeren voor wie het handelingsplan is opgesteld - % van de jongeren voor wie de aanbevelingen uit het handelingsplan integraal uitgevoerd worden - % van de diagnosestellingen goedgekeurd door de IS-functie van de Integrale Jeugdhulpverlening. 15

16 Nagestreefd resultaat op korte termijn: - Keuze maken van een pedagogisch en therapeutisch model op basis van de volgende twee criteria: 1. Het model heeft als objectief de maximale reïntegratie van de jongeren in de maatschappij 2. Het model bevat empirisch gevalideerde uitgangspunten en richtlijnen over de meest effectieve pedagogische en therapeutische handelswijze om dit objectief te bekomen - Uitgaande van dit model, de processen hertekenen met afbakening van alle interne en externe taken en verantwoordelijkheden - Vastleggen van procedures voor het opstellen, uitvoeren en opvolgen van de individuele handelingsplannen - Kwantitatieve en kwalitatieve beschrijving van de vereiste competenties en materiële middelen binnen de instelling en definiëren van het externe hulpverleningsaanbod waarop men beroep wil doen Opvolgingsindicatoren tijdens het project: 1. Verwachte distributie van toekomstige instroom 2. Gedragen visie over pedagogisch en therapeutisch aanbod 3. Keuze van pedagogisch en therapeutisch model dat maximaal aansluit bij de visie 4. Hertekening van de processen inclusief de procedure voor het opstellen van het handelingsplan 5. Opstellen personeelsplan 16

17 DEEL II: PROCESPLANNEN 1 Situering van het pedagogisch proces 2 Pedagogisch model 3 Organisatie van de werking 4 Hertekening pedagogisch proces 5 Organisatie - Voorwaarden voor een effectief procesverloop 6 Afstemming met het didactisch proces In deel II - procesplannen - zullen wij eerst de context situeren waarin het pedagogisch proces TO BE verloopt. Vervolgens wordt stilgestaan bij het model dat gehanteerd wordt als uitgangspunt voor het pedagogisch en therapeutisch handelen. In een derde deel gaan we nader in op de organisatie van de werking. Vervolgens focussen we op de hertekende processen. In een voorlaatste hoofdstuk bespreken we de voorwaarden voor een effectief procesverloop. In het 6 de en laatste hoofdstuk zullen wij nader ingaan op de afstemming van het hertekende pedagogisch proces op het didactisch proces. 1 Situering van het pedagogisch proces Voor de praktische vormgeving en organisatie van het pedagogisch en therapeutisch handelen binnen de Gemeenschapsinstellingen wordt vertrokken vanuit een referentiekader dat enerzijds de bestaande regelgeving terzake en anderzijds de strategische denkoefeningen rond missie- en visieontwikkeling omvat. 1.1 Regelgeving De opdrachten van de Gemeenschapsinstellingen voor bijzondere jeugdbijstand werden vastgelegd in artikel 32 van het decreet betreffende het bestuurlijk beleid d.d. 12 december De instellingen hebben tot taak, binnen de door de Vlaamse regering vastgestelde maximumcapaciteiten, opdrachten uit te voeren zoals bedoeld in de decreten inzake bijzondere jeugdbijstand, gecoördineerd op 4 april 1990 en de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming. Concreet bieden de instellingen voor jongeren in een problematische opvoedingssituatie of voor jongeren die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd volgend aanbod : eerste onthaal en oriëntatie; observatie; open begeleiding; gesloten begeleiding 17

18 1.2 Missie- en visieontwikkeling De Gemeenschapsinstellingen omschrijven hun missie in het algemeen als: Binnen een geïntegreerd welzijnsbeleid staan we garant om jongeren voor wie vrijheidsinperking en een structuurverlenend aanbod noodzakelijk is, regionaal een kwaliteitsvolle, pedagogische en subsidiaire hulpverlening te bieden om hen een beter toekomstperspectief te geven in de samenleving. Specifiek voor het pedagogisch en therapeutisch handelen binnen de Gemeenschapsinstellingen werd de volgende visie ontwikkeld: "Binnen het pedagogisch en therapeutisch handelen leren wij de jongeren op cognitief, emotioneel, sociaal en gedragsmatig vlak hun competenties vergroten en adequaat aanwenden zodat zij maatschappelijk op een minder kwetsbare en meer aanvaarde wijze kunnen functioneren en een minder ingrijpende hulpverlening mogelijk wordt. Wij vertrekken van de hulpvraag van de jongere en zijn leefomgeving, van de vraag van de verwijzers en van een deskundige, multidisciplinaire diagnose; handelen efficiënt, planmatig en gebaseerd op een empirisch gevalideerd pedagogisch model; werken emancipatorisch in dialoog met alle betrokkenen; handelen met respect voor de internationaal erkende rechten van jongeren; integreren maximaal de verschillende elementen van de hulpverlening zowel binnen als buiten de instelling." 18

19 1.3 Verwachte evolutie van het publiek van de Gemeenschapsinstellingen R e s u lta te n lite ra tu u ro n d e rzo e k e n in te rv ie w s H e t h u id ig e p u b liek (1 998) k an b e s ch re ven w o rd e n a a n d e h an d v a n d rie crite ria : le e ftijd, n a tio n a lite it e n a a n le id in g to t o p n a m e Leeftijd (%) nationaliteit (%) aanleiding tot opname (%) jongens meisjes jongens meisjes jongens meisjes < Belg diefstal tot Marokkaan onbuigzaamheid tot Turk agressie tot Balkan ontvluchtingen tot EU-niet belg drugsdealen tot Algerijn verslaving tot 17, Kongolees zedenfeiten ,6 tot Iranees illegaal en Nigeriaan andere Pool vandalisme Rus brandstichting Andere prostitutie moord D de \p ip p ep \wv c2 \w vc2w g

20 R esultaten literatuuronderzoek en interview s Trends in de jeugdproblem atiek G em iddelde leeftijd van de probleem jongeren daalt Ernst en complexiteit van de problematiek nemen toe Er is een toename van het verslavingsgedrag waargenomen A gressie, gew elddelicten en druggerelateerde delicten nem en toe Het aandeel van de jongeren in het totaal van de bevolking blijft stabiel, maar er is een sterke toename van het aantal migranten H et aandeel van buitenlandse groepen en jeugdbenden neem t toe H et aantal seksuele delicten door steeds jongere daders neem t toe N ieuwe fenom enen: steam ing en veroveringstochten Toename van de vice-industry of economie van de ondeugd en van de georganiseerde m isdaad Dde\pippep\wvc2\wvc2wg

21 Resultaten literatuuronderzoek en interviews Mogelijke factoren die de trends in de jeugdproblematiek beïnvloeden Minder en minder kinderen brengen hun volledige jeugd door in een traditioneel gezin Alcohol- en druggebruik, alsmede geweld in het gezin, zijn gecorreleerd met geweldpleging door jongeren Jongerencriminaliteit is sterk gecorreleerd met werkloosheid en armoede Er is een sterke correlatie tussen jeugddelinquentie en het vroegtijdige verlaten van het onderwijs (wat vooral voorkomt bij Turkse en Marokkaanse jongeren) Dde\pippep\wvc2\wvc2wg

22 Resultaten literatuuronderzoek en interviews Factoren met hoge graad van zekerheid die een impact hebben op de instroom van deze jongeren in de gemeenschapsinstellingen Factor Problemen zullen complexer worden en op steeds lagere leeftijd voorkomen Er zullen meer alternatieve maatregelen genomen worden Immigratie uit andere landen zal stijgen Het hulpverleningsaanbod zal nog beter georganiseerd worden Verwijzers zullen beter gevormd worden Effect instroom Stijging van het aantal jongeren met multiproblematische diagnose Vermindering van de instroom Bij illegale immigratie, een verhoging van de instroom Meer gelijkvormige instroom Meer gelijkvormige instroom Het vorderings- en verwijzingsbeleid zal nog verstrakken De welvaart zal stijgen maar ook de inkomenskloof zal groeien Agressie zal nog toenemen Toename van het aantal aanmeldingen Mogelijk een toename van het aantal aanmeldingen Meer moeilijke jongeren Dde\pippep\wvc2\wvc2wg

23 Resultaten literatuuronderzoek en interviews Factoren met hoge graad van onzekerheid die een impact hebben op de instroom van deze jongeren in de gemeenschapsinstellingen Jeugdrecht is gerealiseerd Factor Uitbreiding hulpverleningsaanbod naar specifieke doelgroepen (drugsverslaafden, psychiatrische jongeren, ) Gelijkvormig vorderingsbeleid Effect instroom Plaatsingen bij voorlopige maatregel en gestraften verdwijnen Ofwel, uitvoering in de GI met duidelijke termijnen Meer eenvormig aanbod Meer gelijkvormige instroom Ontwikkeling jeugdpsychiatrie Minder jongeren met psychiatrische problematiek Snelrecht Selectiever maar zwaarder Dde\pippep\wvc2\wvc2wg