Auteurs: Marjolein van Dijk MSc drs. Isabel Gaisbauer drs. Jo Scheeren CAOP Research, mei 2013 Publieke Taak (EVPT

Transcriptie

1 Registers voor leraren en schoolleiders in internationaal perspectief Stand van zaken in Australië, Ierland, Nieuw-Zeeland, Ontario (Canada), Schotland en Wales Auteurs: Marjolein van Dijk MSc drs. Isabel Gaisbauer drs. Jo Scheeren CAOP Research, mei 2013 Publieke Taak (EVPT

2 1

3 INHOUDSOPGAVEinhoudsopgave 1 INTRODUCTIE Zes landen meegenomen in het onderzoek Informatie voornamelijk via interviews Onderzoeksvragen Uitvoering Leeswijzer 4 2 REGISTERS VOOR LERAREN EN SCHOOLLEIDERS Teaching Councils Opzetten van een register Onafhankelijkheid registers Structuur en organisatie Financiering Bevoegdheden en taken Register ontwikkelen en bijhouden Het lerarenberoep reguleren en ontwikkelen van een beroepsstandaard Accrediteren van initiële opleidingen en andere trainingen Kennisdelen, netwerken en onderzoek Adviseren van de overheid en onderwijsorganisaties Koppeling HRM-beleid scholen met register 13 3 ERVARINGEN MET DE LERARENREGISTERS Ervaren effectiviteit van de lerarenregisters Ervaring schoolleiders Draagvlak creëren Eigenaarschap register Vertegenwoordiging schoolleiders in het register 17 4 CONCLUDEREND: WAT MAAKT EEN REGISTER SUCCESVOL? 19 5 BRONNEN Literatuurverwijzingen Geraardpleegde contacten 21 6 BIJLAGE 24 2

4 1 INTRODUCTIE In maart 2013 heeft CAOP Research een onderzoek uitgevoerd naar de bekwaamheid van schoolleiders in internationaal perspectief 1. Zes landen zijn toen onder de loep genomen: Australië, Canada, Engeland, Finland, Oostenrijk en Schotland. Vier hoofdonderwerpen komen in dit onderzoek terug: (verplichte) bekwaamheidseisen voor schoolleiders, initiële opleiding voor schoolleiders, professionele ontwikkeling en toezicht op de kwaliteit van nascholing en een beroepsregister voor leraren en schoolleiders. CAOP Research heeft een tweede onderzoek uitgevoerd specifiek gericht op de beroepsregisters die bestaan voor leraren en schoolleiders in het buitenland. Aanleiding hiervoor is de oprichting van een Nederlands register voor schoolleiders in het primair onderwijs. Veel informatie over de manier waarop het register in andere landen is ingevoerd en wat de ervaringen zijn met een verplicht register zijn leerzaam voor de huidige Nederlandse situatie. Aangezien de oprichting van een Nederlands schoolleidersregister nog in de beginfase zit, is het moeilijk om de informatie in dit rapport tegen een Nederlandse achtergrond af te zetten. In hoofdstuk 4 zijn wel elementen benoemd die belangrijk zijn voor het succes van de registers in andere landen. 1.1 Zes landen meegenomen in het onderzoek In het eerste onderzoek naar de bekwaamheidseisen van schoolleiders in internationaal perspectief zijn zes landen meegenomen in het onderzoek. Drie landen beschikken over een lerarenregister waar ook schoolleiders ingeschreven dienen te staan. Deze landen zijn Australië, Canada (Ontario) en Schotland. Deze drie landen zijn meegenomen in dit tweede onderzoek. Daarnaast zijn drie nieuwe landen toegevoegd die beschikken over een lerarenregister: Nieuw-Zeeland, Ierland en Wales. In géén van bovengenoemde landen bestaat een register specifiek voor schoolleiders. Alleen in Australië worden gesprekken gevoerd over het oprichten van een vrijwillig register voor schoolleiders. De reden waarom in de Angelsaksische landen alleen een register voor leraren bestaat (in de vorm van een Teaching Council, zie paragraaf 2.1), is omdat schoolleiders tevens leraar zijn. In deze landen wordt een schoolleider head teacher genoemd. Als vereiste om schoolleider te worden dienen zij te beschikken over een lerarenkwalificatie en ervaring te hebben in lesgeven. Het is dus niet verwonderlijk dat schoolleiders ingeschreven dienen te staan in het lerarenregister. 1.2 Informatie voornamelijk via interviews Voor het tweede onderzoek komt de informatie vooral uit interviews en correspondentie met de General Teaching Councils en beroepsgroepen in de zes landen. Over de ervaringen van stakeholders en schoolleiders was geen onderzoek of literatuur te vinden. Zodoende dat er veel informatie is opgehaald bij buitenlandse contacten. In het hoofdstuk bronnen zijn de namen toegevoegd van de buitenlandse professionals met wie is gesproken of gecorrespondeerd. 1.3 Onderzoeksvragen Voor de tweede verkenning is gevraagd of CAOP Research zich wil richten op Nederlandse vraagstukken rondom het oprichten van een register voor schoolleiders. De Nederlandse vraagstukken worden hieronder weergegeven. Het register: Wat zijn precies de bevoegdheden en taken van een register? 1 Dijk, van M. en I. Gaisbauer (2013). Bekwaamheid van schoolleiders in internationaal perspectief. Stand van zaken in Australië, Canada, Engeland, Finland, Oostenrijk en Schotland. 3

5 Is dit wettelijk vastgelegd? Hoe onafhankelijk handelen de registers? Is er een koppeling met HRM-beleid op de instelling/school? Ervaringen met het register: Hoe effectief vinden de stakeholders hun register? Hoe ervaren schoolleiders het gebruik van het register in de praktijk? Wordt het nageleefd? Hoe heeft men voor draagvlak onder schoolleiders gezorgd om mee te werken aan de verplichtingen die worden gesteld door het register? Voelen schoolleiders zich eigenaar van het register of voelt het als een opgelegd instrument? Is het een levend instrument, waarvan schoolleiders echt gebruik maken? Vertegenwoordiging beroepsgroep: Zijn de schoolleiders vertegenwoordigd bij het register? Is dit via een beroepsgroep of op een andere wijze? Concluderend: Wat werkte in de situatie van het betreffende land wel en wat juist niet? 1.4 Uitvoering Het onderzoek is uitgevoerd door Marjolein van Dijk, Isabel Gaisbauer en Jo Scheeren van CAOP Research. Allen zijn ervaren in het uitvoeren van internationaal verkennend onderzoek. 1.5 Leeswijzer De onderzoeksvragen zoals weergegeven in paragraaf 1.3 worden in de volgende drie hoofdstukken beantwoord. De onderzoeksvragen worden niet herhaald in de tekst, maar aan de kopjes van de paragrafen is zichtbaar welke vraag wordt beantwoord. Hoofdstuk 2 gaat in op de inrichting van een Teaching Council. Diverse aspecten komen aan bod zoals de opzet van een register, onafhankelijkheid van een Teaching Council, structuur en organisatie, financiering en de bevoegdheden en taken. Een aantal extra elementen zijn toegevoegd die niet zijn opgenomen als onderzoekvraag, maar wel erg relevant zijn voor de Nederlandse context. In hoofdstuk 2 is ook een paragraaf opgenomen in hoeverre een koppeling wordt gemaakt tussen de HRM-afdeling op scholen en het lerarenregister. Hoofdstuk 3 omvat de buitenlandse ervaringen met het lerarenregister. Het hoofdstuk begint met de ervaren effectiviteit van het register, vervolgens de ervaring van schoolleiders, in hoeverre draagvlak is gecreëerd, gevoel van eigenaarschap over het register en de vertegenwoordiging van schoolleiders in het register. In hoofdstuk 4 wordt een terugblik gegeven op de vorige hoofdstukken en een beschrijving van de elementen die van belang zijn voor het succes van een register. Hoofdstuk 5 geeft een overzicht van de contacten met wie is gesproken voor het onderzoek en een bronnenlijst. Tot slot geeft de tabel in de bijlage een vergelijkend overzicht van een aantal organisatie aspecten van de Teaching Councils in de zes onderzochte landen. 4

6 2 REGISTERS VOOR LERAREN EN SCHOOLLEIDERS In dit hoofdstuk wordt weergegeven hoe de Teaching Councils in de zes onderzochte landen zijn georganiseerd. Aspecten zoals de opzet van een register, de onafhankelijkheid, structuur en organisatie, financiering en bevoegdheid en taken komen aan bod in dit hoofdstuk. Ook is opgenomen in hoeverre een koppeling wordt gemaakt tussen de HR-afdeling op scholen en het gebruik van het lerarenregister. 2.1 Teaching Councils Veel informatie over de manier waarop een register is ingevoerd en wordt vormgegeven kan gevonden worden bij Teaching Councils. De belangrijkste taak van een Teaching Council is het beheren van een lerarenregister. Teaching Councils zijn te vinden in Australië, Ontario (Canada), Ierland, het Verenigd Koninkrijk, de VS en Nieuw-Zeeland. In Ontario heet het geen Teaching Council, maar een College of Teachers. Echter de structuur, organisatie en werkzaamheden komen overeen met een Teaching Council. Voor dit onderzoek zijn de Teaching Councils in Australië, Ontario (Canada), Ierland, Wales, Schotland, en Nieuw-Zeeland nader onderzocht. Ook de opheffing van de Teaching Council en het lerarenregister in Engeland is meegenomen in het onderzoek. Momenteel is in Australië een ontwikkeling gaande over het oprichten van een vrijwillig register voor schoolleiders. In kader 1 wordt informatie gegeven over de mogelijke oprichting van een register voor schoolleiders in Australië. Kader 1: Voluntary Certification of Principals Veel beroepen in Australië hebben een vorm van professionele certificering, maar dit is nog niet het geval voor Australische schoolleiders. Schoolleiders in Australië hebben een sterke interesse geuit in een landelijk erkend vrijwillig certificeringsproces. Principals Australia Institute (PAI) neemt de leiding in de discussie en het debat met stakeholders om gezamenlijk te komen tot een model voor nationale certificering. PAI pleit voor de certificering van schoolleiders als antwoord op de groeiende vraag van schoolleiders naar certificering, om excellentie van schoolleiders te bevorderen en de status van het beroep te verheffen. Alle nationale professionele organisaties voor schoolleiders zijn betrokken bij het proces. Het belangrijkste is dat het eigenaarschap ligt bij de beroepsgroep. Op 5 maart 2013 is een nationaal forum gehouden om de opvattingen en ideeën van schoolleiders en onderwijsvertegenwoordigers te horen. Bron: Principals Australia Institute (PAI, 2013) 2.2 Opzetten van een register De belangrijkste reden waarom een verplicht lerarenregister is ingevoerd in de onderzochte landen is om de kwaliteit van het onderwijspersoneel te verhogen door een aantal minimum bekwaamheidseisen vast te stellen waar geregistreerde leraren en schoolleiders aan dienen te voldoen. Het register zorgt ervoor dat geen onbevoegden meer voor de klas staan. Een belangrijk gevolg volgens de Teaching Councils is dat de status van het beroep (leraar, schoolleider) wordt verhoogd. 5

7 Met de oprichting van een Teaching Council wordt beoogd de beroepsgroep te vertegenwoordigen middels een professionele organisatie van en voor leraren. Bijna alle Teaching Councils in de zes landen waarmee is gesproken maken de vergelijking met andere professies waar al langer een beroepsregister voor bestaat; denk aan artsen, advocaten en verpleegkundigen. Volgens hen moet het net zo normaal zijn voor leraren/schoolleiders om geregistreerd te staan en de kwalificaties op orde te hebben, zoals het geval is voor andere beroepsgroepen. Alleen in Schotland lijkt de Teaching Council momenteel eenzelfde soort status te bereiken als beroepsregisters in andere sectoren. De Schotse Council bestaat namelijk al meer dan 45 jaar en als gevolg daarvan is de bekendheid en acceptatie groot. Ierland is pas zes jaar actief en de bekendheid en acceptatie bij het publiek moet nog worden bevochten. De Teaching Councils in de overige vijf landen hebben ook de wens om te worden gezien als dé beroepsorganisatie van en voor de beroepsgroep, maar zij bestaan veel korter. De bekendheid en acceptatie bij het publiek moet nog worden bevochten. Oudste Teaching Council komt uit Schotland De oudste Council is in 1965 in Schotland opgericht nadat de kwaliteit van leraren ter discussie stond na de Tweede Wereld oorlog. Er stonden veel onbevoegden voor de klas en dat ging ten koste van de kwaliteit van het onderwijs. Door een beroepsstandaard te ontwikkelen en leraren te registreren kon de kwaliteit van het onderwijs gewaarborgd worden. De andere Councils zijn eind jaren negentig tot halverwege 2000 opgericht. Zie tabel 1 in de bijlage voor een overzicht wanneer de Teaching Councils zijn opgericht in de zes onderzochte landen. In de meeste gevallen ging de oprichting gepaard met een reeks onderwijshervormingen. Register in Ontario opgericht uit een advies In Ontario (Canada) is het Ontario College of Teachers opgezet in Aanleiding was het rapport For the Love of Learning van de Royal Commission on Learning in De Royal Commission on Learning adviseerde over de opzet van het Ontario College of Teachers met als doel dat de beroepsgroep een zelfregulerend orgaan wordt. In het rapport refereren zij aan het succes van de GTC Scotland; vooral omdat in de Schotse Teaching Council leraren en schoolleiders en publieke organisaties worden vertegenwoordigd. Dit aspect hebben ze overgenomen in Ontario. De Council van de Ontario College of Teachers bestaat voor het grootste gedeelte uit leden gekozen door leraren. Australië heeft nieuwe nationale aanpak In Australië bestaat geen nationaal register voor leraren. Alle acht staten/territories in Australië beschikken over een eigen registratieagentschap verantwoordelijk voor het registeren van leraren en schoolleiders. In sommige staten (Queensland en South Australia) bestaat al een lerarenregistratie sinds begin jaren 70. In de andere staten is het register over het algemeen geïntroduceerd aan het begin van de 21 ste eeuw. De voornaamste reden is dat onbevoegde leraren en schoolleiders voor de klas stonden, waardoor autoriteiten bezorgd waren over de kwaliteit van het onderwijs. Recent zijn een aantal ontwikkelingen geweest in Australië om de registratie van leraren en schoolleiders met een nationale aanpak te organiseren. Het doel van deze nationale aanpak is de kwaliteit van leraren en schoolleiders te verbeteren door in elke staat dezelfde criteria te hanteren, mobiliteit van leraren/schoolleiders mogelijk te maken en ervoor te zorgen dat de registratie van leraren en schoolleiders onderdeel is van een breder kader zoals loopbaanontwikkeling, en professionele ontwikkeling. De Australian Institute for Teaching and School Leadership (AITSL) heeft de nationale aanpak ontwikkeld en de criteria opgesteld voor het registreren van leraren en schoolleiders (AITSL, 2011a). Op basis van gesprekken met de registratieagentschappen uit de acht staten en gesprekken met werkgeversorganisaties en vakbonden is de AITSL tot de nieuwe nationale aanpak gekomen. De agentschappen in de acht staten blijven bestaan, maar gaan op bepaalde onderdelen veranderen om de nationale aanpak te implementeren. De registratieagentschappen krijgen hiervoor de tijd tot eind In Nieuw-Zeeland roep om meer onafhankelijkheid Op 1 februari 2002 is de Teaching Council van Nieuw-Zeeland opgericht. De Teaching Council komt voort uit de Teacher Registration Board (TRB). De TRB was een overheidsorganisatie. Echter de wens om een meer onafhankelijke professionele organisatie te hebben heeft ervoor gezorgd dat in 2002 de Teaching Council is opgericht. De Teaching Council heeft veel taken van de TRB overgenomen en moet leraren nog duidelijker een eigen stem geven. In hoeverre de Teaching Council hierin is geslaagd is de vraag. Uit een review naar de werking van de Teaching Council is kritiek geuit op de New Zealand Teaching Council omdat het niet effectief zou zijn (Worldnews, 2013). In paragraaf 3.1 wordt besproken waarom de New Zealand Teaching Council niet effectief zou zijn. 6

8 2.3 Onafhankelijkheid registers Teaching Councils opgericht via de wet De Teaching Councils met bijbehorend lerarenregister in Ierland, Australië, Ontario (Canada), Wales, Schotland en Nieuw-Zeeland zijn allen bij de wet opgericht. Tabel 1 in de bijlage geeft een overzicht van de verschillende wetgeving in de zes landen. In Schotland is het lerarenregister opgezet door de beroepsgroep zelf. Andere Teaching Councils beogen dit ook. Echter in de praktijk blijkt dat overheidsorganisaties ook een rol innemen in de oprichting van een Teaching Council. Dit is ook het geval in Ontario, in kader 2 meer informatie over de oprichting van de Ontario College of Teachers (OCT). Doordat de Teaching Councils in de zes onderzochte landen zijn opgericht via de wet, zijn het onafhankelijke wettelijke autoriteiten. De meeste Teaching Councils rapporteren aan het Ministerie van Onderwijs over de werkzaamheden. Dit is bijvoorbeeld het geval in Ierland. Ondanks dat de Ierse Teaching Council alleen wordt gefinancierd door de jaarlijkse bijdrage van hun leden en geen overheidsfinanciering ontvangt, zijn zij verplicht om rechtstreeks te rapporteren aan het Ministerie van Onderwijs. In acht Australische staten zijn de Teachings Councils onafhankelijk wettelijke autoriteiten. Eén Teaching Council in Australië is onderdeel van het Ministerie van Onderwijs. De Teaching Council in Scotland lijkt de meest onafhankelijke positie te hebben. De Teaching Council in Scotland is in 1965 via de wet opgericht. Tot 2012 was de GTC Scotland een non departemental public body, maar in 2012 is de wetgeving vernieuwd voor de GTC Scotland. Zij heeft nu de status van independent body gekregen en meer taken en verantwoordelijkheden waardoor zij een officieel onafhankelijk professioneel regulerend orgaan zijn voor het onderwijspersoneel. Kader 2: Oprichting Ontario College of Teachers In 1997 is het Ontario College of Teachers (OCT) opgezet. De oprichting van het OCT is in een aantal fasen verlopen. Fase 1 De Royal Commission on Learning heeft in 1994 de overheid van Ontario geadviseerd over de oprichting van het OCT. Het Ministerie van Onderwijs in Ontario heeft de eerste stappen gezet om het advies in de praktijk te brengen. Zo moest eerst de wet over het lerarenberoep in Canada aangepast worden om het opzetten van OCT mogelijk te maken. Fase 2 Een tweede stap was een raadpleging onder belanghebbenden in dit proces waaronder lerarenbonden, beroepsorganisaties voor leraren en schoolleiders en experts. Zij zijn gevraagd hoe het OCT georganiseerd moest worden. In deze fase is ook gekeken naar bestaande Teaching Councils in Schotland, British Columbia en Canada om meer te weten over het succes van deze Teaching Councils. Fase 3 In het daadwerkelijk opzetten van het OCT en het verplichte register voor leraren en schoolleiders was iedereen die te doen heeft met onderwijs in Ontario betrokken; van opleidingsinstellingen tot lerarenvakbonden en beroepsorganisaties voor schoolleiders. Voor dit proces moesten alle aanbieders van onderwijs voor onderwijspersoneel en het onderwijspersoneel zelf gegevens aanleveren over opleidingen en eigen dossiers. Al deze informatie is verwerkt door het OCT. Vervolgens moest de desbetreffende organisatie of leraar aangeven of de informatie zoals zichtbaar in het register correct was. Het opzetten van het register door middel van het verkrijgen en verwerken van de juiste informatie bleek een moeizaam proces en langer te duren dan verwacht. Dit proces duurde langer dan 1 jaar. Fase 4 De daadwerkelijke oprichting vond plaats in Interessant detail is dat de eerste Registrar, het hoofd van het register, een voormalig voorzitter van een lerarenbond in Ontario was. 7

9 2.4 Structuur en organisatie De Teaching Councils zijn vrij omvangrijk en worden met een raad bestuurd door leden die het lerarenberoep, de lerarenopleidingen, de vakbonden, maatschappelijke organisaties, de overheid 2, de ouders of de werkgevers vertegenwoordigen. Met 11 leden is de raad van de Teaching Council van Nieuw-Zeeland het kleinst. De overige Councils meegenomen in het onderzoek hebben tussen de 17 en 37 leden. De meerderheid van de raadsleden van de Councils wordt door middel van verkiezingen verkozen. De overige leden worden voorgedragen of benoemd door werkgevers(organisatie), maatschappelijke en onderwijsorganisaties, de overheid, lokale autoriteiten en ouderorganisaties. Tabel 1 in de bijlage geeft een overzicht hoeveel leden de raad van de Teaching Councils precies uit bestaat en wat de achtergrond is. Wat opvalt in de tabel is dat alleen in Schotland de overheid geen van de raadsleden heeft genomineerd of gekozen en ook geen zitting neemt in de raad. De Schotse Teaching Council werkt dan ook het meest onafhankelijk in vergelijking met de andere onderzochte Teaching Councils. Kader 3 geeft weer hoe de raad van de Teaching Council in Schotland is samengesteld. In de andere landen heeft de overheid een rol in het samenstellen van de raad van de Council door ofwel leden te nomineren of direct te kiezen. Zo bestaat de raad in Ontario in totaal uit 37 leden, waarvan 23 geregistreerde leraren gekozen door geregistreerde leraren (de meerderheid) en 14 leden gekozen door het Ministerie van Onderwijs in Ontario. Kader 3: Raad van de General Teaching Council Scotland In Schotland is het lerarenregister opgezet door de beroepsgroep zelf. De GTC Scotland wordt bestuurd door een Council bestaande uit 37 leden. Van deze 37 leden zijn 19 geregistreerde leraren van het primair onderwijs tot aan het hoger onderwijs. Sommigen zijn aangesloten bij de vakbond, maar zij vertegenwoordigen in vergaderingen zichzelf als geregistreerde leraar en niet de vakbond. Onder deze 19 leden zijn ook vier schoolleiders uit het primair en secundair onderwijs. Elf leden zijn gekozen door onderwijs belanghebbenden en bestaan onder andere uit vertegenwoordigers van de kerk, van de lokale autoriteit, van onafhankelijke scholen en van een organisatie voor ouders. De laatste zeven leden bestaan uit leken die geen leraar zijn maar het publieke belang behartigen. De landelijke overheid is nooit lid geweest van de Council. Zij mogen wel vergaderingen bijwonen, maar hebben geen stemrecht. Teaching Council heeft allerlei commissies De Teaching Councils hebben allerlei commissies die zich bezig houden met de bedrijfsvoering en interne zaken. Zo bestaat in sommige onderzochte landen een aparte commissie voor het lerarenregister. Deze commissie beoordeelt (her)inschrijvingen. Een ander belangrijke commissie is die van arbitrage. Als klachten binnenkomen over een geregistreerde leraar dan worden deze hier behandelt. De commissie kan overgaan tot schorsing en verwijdering van een leraar uit het register als deze zich niet houdt aan de gedragscodes. In Schotland is in de wet geregeld dat een leraar ook uit het register verwijderd kan worden als deze niet over de juiste competenties beschikt. Hiermee reikt de bevoegdheid van de Schotse Council verder dan in andere landen. De consequenties van uitsluiting uit het register zijn niet mild. Dit betekent namelijk dat een leraar geen les mag geven op publiek bekostigde scholen. 2.5 Financiering De Teaching Councils in Australië, Ierland, Schotland en Wales worden volledig gefinancierd door de (jaarlijkse) bijdragen van de leden. Zij ontvangen geen overheidsfinanciering om een onafhankelijke positie te behouden ten opzichte van de overheid. De Teaching Council in Nieuw-Zeeland en Ontario ontvangen naast de bijdragen van de leden ook subsidie van de overheid. 2 In de meeste gevallen gaat het om het Ministerie van Onderwijs. 8

10 In Australië, Ierland en Schotland betalen leden voor hun eerste inschrijving een hoger bedrag dan voor de jaarlijkse vergoeding. De reden hiervoor is dat een eerste inschrijving tegelijk een screening inhoudt om te onderzoeken of de leraar competent genoeg wordt bevonden om ingeschreven te staan in het register. In Nieuw-Zeeland betalen leden voor hun eerste inschrijving, maar zij betalen geen jaarlijkse vergoeding (zodoende dat de financiering van de overheid nodig is). In Ontario en Wales betalen leden niet een hoger bedrag bij de eerste inschrijving, maar jaarlijks één bedrag. De Teaching Councils vragen meestal ook vergoedingen voor het opvragen van uittreksels en wijzigen van persoonlijke gegevens. De landen waar een herregistratie om de zoveel jaar verplicht is met een nieuwe screening vragen wederom een hogere vergoeding voor de herregistratie. In tabel 1in de bijlage is in een overzicht opgenomen hoeveel de kosten zijn van een eerste inschrijving en jaarlijkse bijdrage. Ook is vermeld hoe de financiering is geregeld van de Teaching Councils in de zes onderzochte landen. 2.6 Bevoegdheden en taken De taken en werkzaamheden van de Teaching Councils in de zes onderzochte landen zijn vrijwel hetzelfde: 1. Het ontwikkelen en bijhouden van een register; 2. het lerarenberoep reguleren en het ontwikkelen van een beroepsstandaard; 3. accrediteren van initiële opleidingen en andere trainingen; 4. kennisdeling, netwerken en onderzoek stimuleren; 5. het adviseren van de overheid en onderwijsorganisaties over de professionalisering van leraren. Teaching Council Schotland onlangs nieuwe bevoegdheden De Teaching Council in Schotland heeft in april 2012 meer taken en verantwoordelijkheden gekregen. Dit is vastgelegd in een nieuwe wet. Door deze wijziging is de Teaching Council in Schotland de meest onafhankelijke Council die er momenteel bestaat. Een belangrijke wijziging is dat de Schotse Teaching Council een herregistratie proces mag invoeren waarin wordt beoordeeld of leden voldoen aan professionele updates (nu betalen leden alleen een jaarlijkse vergoeding, zonder verdere procedure) 3. Teaching Council in Ierland veel taken maar onvoldoende middelen De Teaching Council in Ierland heeft veel bevoegdheden en deze zijn opgenomen in de wet. Het probleem is echter dat door onvoldoende mankracht de Teaching Council niet alle bevoegdheden momenteel uitvoert. In de komende drie/vier jaar is de Teaching Council van plan om meer bevoegdheden te gaan implementeren. Vanaf 1 november 2013 wordt het bijvoorbeeld pas verplicht om ingeschreven te staan in het register. Leraren werden eigenlijk al niet aangenomen als ze niet stonden ingeschreven in het register (98% van de leraren en schoolleiders is lid). Maar officieel was het nog niet verplicht gemaakt. De Ierse Council is momenteel bezig met een grote review naar de kwaliteit van alle bachelor en post-bachelor lerarenopleidingen die worden aangeboden in Ierland. De Teaching Council drukt een belangrijke stempel op het voortbestaan van de opleiding, indien de kwaliteit niet goed wordt bevonden. Verder is de Council van plan om de komende jaren klachten tegen leraren/schoolleiders te gaan behandelen en professionele ontwikkeling verplicht te stellen en aanbod daarin te realiseren. In de onderstaande vijf paragrafen wordt meer uitleg gegeven over de bevoegdheden en taken die een Teaching Council in het algemeen heeft Register ontwikkelen en bijhouden De voornaamste taak van de Teaching Councils in de zes onderzochte landen is het ontwikkelen en bijhouden van het register voor leraren en schoolleiders. Het doel van de registratie is dat werkgevers, ouders en leerlingen de zekerheid krijgen dat de leraren en schoolleiders voldoen aan de nationale 3 Voor meer informatie over de extra bevoegdheden van de Schotse Council, zie: 9

11 standaarden zoals vastgesteld voor leraren en schoolleiders. De kwaliteit van leraren en schoolleiders dient met het register te worden gewaarborgd. Inschrijving Inschrijving in het register is verplicht in alle zes onderzochte landen en alleen mogelijk als de leraar voldoet aan de kwalificatie-eisen. In Ontario en Ierland is het (nog) niet formeel verplicht, maar kunnen leraren en schoolleiders niet lesgeven als ze niet staan ingeschreven. In alle zes landen meegenomen in het onderzoek is het verplicht dat de leraar/schoolleider beschikt over een lerarenkwalificatie en de juiste opleiding heeft gevolgd om les te mogen geven in het primair of secundair onderwijs. Ook geldt in alle landen dat een referentie moet worden aangevraagd om les te geven en dat bijzonderheden over eventuele strafrechtelijke veroordelingen doorgegeven moeten worden. Daarnaast kunnen andere kwalificatiecertificaten, documenten of andere informatie nodig zijn voor de inschrijving. In een meerderheid van de landen ontvangt een leraar na de eerste inschrijving een Provisional registration. Dit is min of meer een proeftijd. De volgende stap is het verkrijgen van een Full registration. In Schotland en Wales wordt er een verschil gemaakt tussen een initiële registratieperiode en een volledige registratie. Een initiële registratie is voor leraren die nog een inductieprogramma moeten volgen en ervaring moeten opdoen. Een initiële registratie is beperkt geldig. Binnen een bepaalde termijn moet de leraar succesvol het inductieprogramma hebben gevolgd om in aanmerking te komen voor een full registration status. In kader 4 wordt meer informatie gegeven over de initiële registratie periode in Australië en aan welke eisen moet worden voldaan om een volledige registratie te bemachtigen. Kader 4: Initiële periode van registratie in Australië Er is een eerste periode van registratie waarin een leraar een vorm van vergunning krijgt die hen in staat stelt te worden aangesteld als leraar en op de werkplek te leren en ontwikkelen. Zodoende kunnen ze aan de eisen gaan voldoen voor een volwaardige registratie. Voor een volwaardige registratie dienen leraren aan te tonen dat: Het lesgeven voldoet aan de Proficient career stage van de Australian Professional Standard for Teachers, De leraar heeft voldaan aan de minimale eis van praktijktraining in een Australische of Nieuw-Zeelandse schoolomgeving, De leraar continue aan de elementen van geschiktheid voor registratie voldoet, De leraar heeft voldoen aan eventuele aanvullende voorwaarden die van toepassing zijn op hun eerste periode van registratie. Het bewijs dat gepresenteerd wordt door een leraar die een volwaardige registratie nastreeft bestaan uit diverse elementen. Dit omvat onder andere zeven standaarden waar een leraar aan dient te voldoen. Deze zeven standaarden komen voort uit de nationale verplichte richtlijn National Professional Standards for Teachers. Het bewijs wordt aangeleverd door de leraar en bestaat onder andere uit een leidinggevende die heeft geobserveerd tijdens het lesgeven van de leraar, de onderwijsresultaten van studenten en een aantekening waarin wordt aangegeven dat de leraar voldoet aan de standaarden zoals omschreven in de National Professional Standard for Teachers. Het bewijs wordt vervolgens beoordeelt door een schoolleider of een andere expert aangewezen door het registratieagentschap van de Australische staat verantwoordelijk voor de registratie. Het agentschap is tevens verantwoordelijk voor de kwaliteitsborging. Zij controleren steekproefsgewijs het bewijs aangeleverd door de leraren en de beoordeling die vervolgens heeft plaatsgevonden. Herinschrijving en verplichte professionalisering Na inschrijving in het register is een herinschrijving verplicht in alle zes landen. In Ierland, Schotland, Wales en Ontario moeten leraren/schoolleiders zich jaarlijks opnieuw herregistreren. Feitelijk houdt dit in dat een jaarlijkse vergoeding betaald moet worden om in het register te kunnen blijven. In Schotland moeten leden jaarlijks voldoen aan de verplichting om 35 uur aan professionele ontwikkeling te 10

12 hebben besteed, maar dit komt niet voort uit de Teaching Council. Dit is een verplichting die voortkomt uit contractuele afspraken. De Schotse Council controleert wel of de leden zich aan deze verplichting houden. In Schotland gebeurt dit via het Continuing Development Programme (CDP). In dit programma kunnen leden zich op allerlei manieren ontwikkelen, bijvoorbeeld door het bijwonen van conferenties of het volgen van een opleidingstraject. In Australië moeten leden jaarlijks een vergoeding betalen en dienen zij zich na vijf jaar opnieuw te registeren. De vernieuwing van de inschrijving in Australië is een uitgebreide procedure waarmee een leraar/schoolleider met bewijzen moet aantonen dat ze voldoen aan de professionele criteria zoals gesteld door de Teaching Council. Zo bestaat in Australië een professionaliseringsverplichting van 100 uren professionele ontwikkeling in vijf jaar. In Nieuw-Zeeland betalen leraren geen jaarlijkse vergoeding. Herinschrijving vindt na drie jaar plaats. Net zoals in Nieuw-Zeeland is de herinschrijving een uitgebreide procedure waarmee leraren/schoolleiders moeten aantonen aan de professionele criteria te hebben voldaan in de afgelopen paar jaar Het lerarenberoep reguleren en ontwikkelen van een beroepsstandaard Een belangrijke taak van de Teaching Councils in de zes onderzochte landen is bekwaamheidscriteria vaststellen en actueel houden. Daarnaast hebben de Councils gedragscodes samengesteld waarin de belangrijkste waarden en normen van het lerarenberoep zijn vastgelegd. In de gedragscodes van de Teaching Councils uit Schotland, Ierland en Wales zijn bijvoorbeeld normen opgenomen over integriteit, professioneel handelen en de professionele ontwikkeling van personeel. Leraren en schoolleiders worden geacht om vanuit eigen verantwoordelijkheidsgevoel zichzelf professioneel te blijven ontwikkelen. Kader 5 laat zien hoe professionele ontwikkeling is opgenomen in de Ierse Code of Professional Conduct for Teachers. Kader 5: Professionele ontwikkeling opgenomen in de Code of Professional Conduct for Teachers Professional Development Teachers should take personal responsibility for sustaining and improving the quality of their professional practice by: actively maintaining their professional knowledge and understanding to ensure it is current reflecting on and critically evaluating their professional practice, in light of their professional knowledge base availing of opportunities for career-long professional development. Bron: Teaching Council Ireland (2013: 10) De Teaching Council in Schotland is momenteel bezig met een consultatieproces om professionele ontwikkeling (Professional Update) op te nemen in de bekwaamheidscriteria. Uit het interview gehouden met een vertegenwoordiger van de Schotse Teaching Council blijkt dat dit een gevoelig proces is. De Council houdt daarom een zeer intensief consultatieproces om draagvlak te creëren voor het plan. Een werkgroep is ingesteld, bestaande uit vakbonden, werkgevers, de overheid, ouders, universiteiten, Education Scotland en de Teaching Council om de principes en het proces rondom een Professional Update vast te stellen. Er is ook een technische werkgroep ingesteld om te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om een online CPD (continuing professional development) portfolio op te zetten. Het doel hiervan is dat geregistreerde leraren gefaciliteerd worden om de professionele ontwikkeling zichtbaar te maken. Momenteel heeft de Council een aantal pilotprojecten lopen waarin de Professional Update Process wordt getoetst. De Schotse overheid geeft subsidie om de Professional Update te implementeren. Kader 6 geeft weer waar een Professional Update uit gaat bestaan. 11

13 Kader 5: Professional Update Process in Schotland The Professional Update process has a number of key stages. These are: An annual update, by the individual teacher, involving submission to GTC Scotland of address and personal details, as appropriate. A career long commitment to professional learning, including continuing engagement in Professional Review and Development (PRD). Access to a constructive and helpful programme of PRD which offers support and advice to teachers and helps facilitate access to professional development opportunities. Opportunities for teachers to engage in on-going self-evaluation against the appropriate Professional Standard. An emphasis on the importance of, and access to, CPD opportunities which are relevant to a teacher s identified needs. A five yearly Professional Update which confirms the key purposes set out in section 2: o To maintain and improve the quality of our teachers as outlined in the appropriate professional standard and to enhance the impact that they have on pupils learning. o To support, maintain and enhance teachers continued professionalism and the reputation of the teaching profession in Scotland. Bron: GTC Scotland (2012: 4) Discipline en verwijdering uit het register Leden die niet voldoen aan de bekwaamheidseisen of zich niet houden aan de gedragscodes kunnen uit het register worden verwijderd. Verwijdering uit het register betekent vaak dat leden hun beroep niet meer kunnen uitoefenen als leraar of schoolleider. Indien een leraar of schoolleider wordt verboden om verder te werken met kinderen, wordt hij direct uit het register verwijderd. Indien een klacht wordt ingediend tegen een leraar of schoolleider, dan blijft hij in het register staan totdat de procedure is doorlopen waaruit blijkt of de leraar/schoolleider zijn registratie mag behouden of wordt verwijderd. In Schotland, Ontario, Ierland en Wales is het mogelijk om verwijderd te worden uit het register als de jaarlijkse vergoeding voor de registratie niet is betaald. Andere redenen voor verwijdering is als een leraar niet tijdig een volledige registratie behaald na de initiële registratie of als veranderde contactgegevens van de geregistreerde leraar of schoolleider niet tijdig zijn doorgegeven (Schotland). Klachten Bij sommige Teaching Councils kunnen klachten worden ingediend tegen professioneel wangedrag, arbeidsongeschiktheid en incompetentie. De klachten worden vaak behandeld door een speciaal ingesteld comité van de Teaching Council. De Ierse Council gaat de komende jaren aan de slag om klachten tegen hun leden te kunnen behandelen. In Canada worden klachten behandeld via openbare hoorzittingen. Een panel bestaande uit een door de overheid aangewezen vertegenwoordiger van de maatschappij en een gekozen leraar door het College, beoordelen de aanklacht. Het College is de aanklager en de beschuldigde verdedigt zichzelf, veelal vertegenwoordigd door een advocaat. De uitkomsten van de hoorzitting worden vermeld op de website van de Ontario College of Teachers. De zwaarste sanctie is het ontnemen van de onderwijsbevoegdheid en daarmee geschrapt worden uit het register. Er zijn circa 90 openbare hoorzittingen per jaar in Canada Accrediteren van initiële opleidingen en andere trainingen De meeste Teaching Councils hebben de bevoegdheid om de leraren- en schoolleidersopleidingen in hun staat/land te accrediteren om te waarborgen dat de opleiding voldoet aan de professionele standaard zoals afgestemd op nationaal niveau. Het doel is de kwaliteit van de opleiding waarborgen. Deze bevoegdheid is in de wet vastgelegd. Indien een leraar/schoolleider een opleiding heeft gevolgd die niet voldoet aan de eisen dan kunnen hij zich niet registreren. De Council heeft het recht om invloed uit te oefenen op de duur en inhoud van de lerarenopleidingen. Lerarenopleidingen die via een alternatieve route zijn verkregen worden ook door de meeste Councils geaccrediteerd. 12

14 De bevoegdheid van de Ontario College of Teachers reikt verder dan alleen het accrediteren van de initiële opleidingen voor leraren en schoolleiders. In Ontario accrediteert het College ook opleidingen en trainingen die worden aangeboden als nascholing. Ontario College of Teachers werkt op dit vlak goed samen met organisaties die opleidingen aanbieden. Zo gaan organisaties die opleidingen aanbieden bij aanvragen eerst na of de leraar/schoolleider staat ingeschreven in het register. En indien een opleiding succesvol is afgerond, geeft de organisatie aan de College of Teachers door welk certificaat is behaald door de geregistreerde leraar/schoolleider Kennisdelen, netwerken en onderzoek Alle Councils zien het doen van onderzoek als een manier om het lerarenberoep te promoten. Leden van de Council kunnen zich kandidaat stellen voor de uitvoering van onderzoeken. Hierdoor worden leraren gestimuleerd om zich te professionaliseren. Verder hebben Teaching Councils netwerken ingericht waar informatie en kennis wordt uitgewisseld. Verder heeft de Teaching Council in Wales een beurzenprogramma waar startende leraren (in hun eerste drie jaar) en ervaren leraren een beroep op kunnen doen voor bij- en opscholing. Doel van dit programma is om starters een goed begin te geven en ervaren leerkrachten te voorzien in hun opleidingsbehoeften Adviseren van de overheid en onderwijsorganisaties De Teaching Councils adviseren de overheid (vaak het Ministerie van Onderwijs) en andere onderwijsorganisaties over onderwerpen gerelateerd aan het lerarenberoep (denk aan professionele ontwikkeling, werven, behoud en aanbod van leraren en schoolleiders). 2.7 Koppeling HRM-beleid scholen met register In alle zes onderzochte landen is er een link tussen het register en de HR-afdeling op scholen. Dit is noodzakelijk omdat leraren en schoolleiders verplicht zijn ingeschreven te staan in het register. Een personeelsfunctionaris moet dus nagaan bij sollicitanten of zij ingeschreven staan in het register en anders mogen zij de persoon niet aannemen. In alle zes onderzochte landen is sprake van informatie uitwisseling tussen de Teaching Council en scholen over de registratiestatus van personeelsleden of sollicitanten. Zo wordt in Ontario nagegaan welke opleidingen een sollicitant zoal heeft afgerond en of de persoon geen strafrechtelijk verleden heeft. Registers open voor het publiek De registers zijn meestal open toegankelijk voor het publiek om te bekijken. Dit is ook een belangrijk doel van een Teaching Council; het publiek te informeren over de kwaliteit van het onderwijspersoneel. Zo is het register van de Teaching Council in Schotland bijvoorbeeld open toegankelijk voor het publiek, maar de Council beschikt via hun website ook over een privé toegang bedoeld voor scholen en lokale autoriteiten. Zij kunnen details inzien over de geregistreerde leraren en schoolleiders, bijvoorbeeld of iemand een reprimande heeft gehad. Wisselwerking professionele ontwikkeling en het lerarenregister In Schotland bestaat een contractuele verplichting voor leraren en schoolleiders om 35 uur per jaar te besteden aan professionele ontwikkeling. De Teaching Council in Schotland is momenteel bezig met een consultatieproces met allerlei stakeholders omdat zij de professionele ontwikkeling van leraren en schoolleiders als verplicht criterium willen verbinden aan het register. Professionele ontwikkeling is opgenomen in de gedragscode, maar het is de eigen verantwoordelijk van de professional om zich professioneel te ontwikkelen. De Schotse Council is de mogelijkheden aan het bekijken om met een herregistratie de professionele ontwikkeling van hun leden mee te nemen in het screening proces 4. Inductie koppelen aan HR-beleid 4 Voor meer informatie over de professional update procedure van de Schotse Teaching Council, zie de website van de Teaching Council Scotland: 13

15 In Ierland is de Teaching Council bezig met het opstellen van beleid voor een inductiefase van een beginnende leraar. De Council gaat dit beleid integreren met het HR beleid op alle scholen. Het wordt uiteindelijk een verplichting voor startende leraren die geregistreerd staan om een inductiefase succesvol te hebben doorlopen. 14

16 3 ERVARINGEN MET DE LERARENREGISTERS In dit hoofdstuk komen de ervaringen van schoolleiders en andere organisaties met de Teaching Councils en lerarenregisters aan bod. Eerst wordt de ervaren effectiviteit van de lerarenregisters onder stakeholders beschreven. Vervolgens wordt ingegaan op de ervaring van schoolleiders, in hoeverre draagvlak gecreëerd kan worden, of schoolleiders eigenaarschap van het register ervaren en in hoeverre schoolleiders(organisaties) worden vertegenwoordigd in het register. 3.1 Ervaren effectiviteit van de lerarenregisters Aan buitenlandse contacten (zie de lijst met contacten in het hoofdstuk bronnen) is gevraagd in hoeverre stakeholders het register als effectief beoordelen. Wat blijkt uit de antwoorden is dat stakeholders zoals vakbonden voor leraren, schoolleidersorganisaties en het Ministerie van Onderwijs het belang inzien van een verplicht register omdat het als een goed middel wordt beschouwd om een minimum kwaliteitsstandaard van leraren te bevorderen. Vooral het feit dat vakbonden hier achter staan is een belangrijke reden voor het succes van de Teaching Councils. We komen hier later in deze paragraaf op terug als we terugkijken op het opheffen van het register in Engeland. Effectief omdat geen onbevoegden voor de klas staan Uit de gesprekken met de contacten in de zes onderzochte landen blijkt dat allen het register als effectief beoordelen omdat geen onbevoegde leraren en schoolleiders meer voor de klas staan. Schoolleiders zijn in Schotland en Ontario verplicht om een opleiding specifiek voor schoolleiders te hebben afgerond 5. In de overige landen dienen schoolleiders te beschikken over een lerarenkwalificatie. Kritiek uit het veld Tegelijkertijd blijkt dat leraren en schoolleiders in het veld kritiek uiten omdat zij niet verplicht willen worden jaarlijks een vergoeding te betalen. Zij vinden dat de overheid dit moet betalen. Dit is bijvoorbeeld het geval in Ierland en Australië. Je kan je afvragen in hoeverre leraren en schoolleiders eigenaarschap voelen voor het lerarenregister, op het moment dat zij de overheid verantwoordelijk willen stellen voor de financiering van het register. Klachtenregeling niet op orde Vanuit schoolleiders is soms kritiek als de klachtenregeling niet op orde is. Dit was het geval in Ontario omdat er onvoldoende werd opgetreden tegen leraren die niet goed functioneerden. Sindsdien zijn aanpassingen gedaan aan het systeem en is een blue list opgezet. Iedere maand wordt een blue list gepubliceerd door de Ontario College of Teachers met de namen van leraren die zijn ontslagen in Ontario in de maand voorafgaand aan het uitbrengen van de blue list. Het is een soort van naming and shaming instrument en uit een interview met de Ontario College of Teachers blijkt dat de lijst door velen wordt bekeken, inclusief ouders. In Ierland is de Teaching Council bezig met het opzetten van een klachtenregeling tegen leraren. Schoolleiders in Ierland hebben al langer de wens dat een klachtenregeling wordt opgezet. Het is zeer moeilijk om leraren te ontslaan in Ierland die niet functioneren. Een Teaching Council kan geen leraren ontslaan, maar uiteindelijk wel uit het register verwijderen. Dit betekent in de praktijk dat een leraar zijn beroep niet meer mag uitoefenen. Teaching Council Nieuw-Zeeland niet effectief Uit het gesprek dat gehouden is met een vertegenwoordiger van de Nieuw-Zeeland Principals Federation blijkt dat de Teaching Council in Nieuw-Zeeland momenteel onder vuur ligt. Zo zijn schendingen van goed gedrag door leraren onlangs veelvuldig in het nieuws geweest. Daarnaast is de effectiviteit van de Teaching Council onderzocht. In totaal zijn 177 reacties van stakeholders 5 zie het eerste rapport over de bekwaamheidseisen van schoolleiders in internationaal perspectief voor meer informatie over de verplichte opleidingen. 15

17 meegenomen in het onderzoek (Worldnews, 2013). Het resultaat was niet zo positief. Uit het onderzoek komt naar voren dat de Teaching Council niet effectief is in het vaststellen en handhaven van normen voor het beroep. De beoordeling stelt voor dat ofwel een nieuw onafhankelijk orgaan gecreëerd moet worden of dat de huidige Teaching Council aanpassingen moet gaan doorvoeren om meer leiding en ondersteuning te geven aan de beroepsgroep. In de review wordt aanbevolen dat de Council een meer onafhankelijke positief inneemt en dat het eigenaarschap ligt bij leraren. Een adviesgroep van het Ministerie van Onderwijs is aangewezen om gesprekken aan te gaan met onderwijsorganisaties en het publiek over een nieuwe richting van de Teaching Council. Teaching Council in Engeland geen succes In Engeland bestond tot voor kort een register voor leraren en schoolleiders. De General Teaching Council for England (GTC England) was opgericht in 2001 en had drie functies: het bijhouden van een register, het reguleren van het lerarenberoep en het verlenen van een Qualified Teacher Status en het adviseren van de overheid en agentschappen. Er was veel kritiek op de GTC England, zo vonden leraren vanaf het begin dat het register was opgelegd. In de gesprekken gehouden met vertegenwoordigers van de Teaching Councils in Scotland, Wales en Ierland is gevraagd waarom de lerarenregisters in deze landen succesvol werken en waarom het lerarenregister niet goed heeft gewerkt in Engeland. Een belangrijke reden is dat de GTC England vanaf de opzet niet de steun van leraren heeft gehad. Leraren in Engeland zijn erg gesteld op hun autonome rol. Een andere reden is dat de vakbonden niet blij waren met de komst van een lerarenregister en zij hebben dit gedurende het bestaan van de GTC England niet ondersteund (ondanks lidmaatschap in de Raad van de Teaching Council). Volgens een Schotse expert speelt ook mee dat GTC England beperkte verantwoordelijkheden heeft gekregen bij de opzet. Zij hadden de taak om toe te zien op het register, maar niet de positieve verantwoordelijkheden, zoals opleidingen accrediteren en een gatekeeper zijn om de kwaliteit van het onderwijs te bewaken. Verder zijn er een aantal misstanden geweest met geregistreerde leraren die verwijderd hadden moeten worden uit het register vanwege slecht gedrag. Er was ook sprake van frictie tussen de Teaching Council en andere Engelse onderwijsorganisaties, omdat zij bang waren dat bepaalde taken van hen weggenomen zouden worden met de komst van de Teaching Council England. 3.2 Ervaring schoolleiders Een veelgehoorde reactie op de vraag of schoolleiders zich houden aan de criteria die worden gesteld door de Teaching Council is dat ze geen keuze hebben. Registratie is noodzakelijk om het beroep uit te kunnen oefenen. In alle zes onderzochte landen is op een bepaald moment kritiek geuit of een verplicht register het beste instrument is om de kwaliteit van het onderwijspersoneel te waarborgen. Dit was ook het geval in Schotland. Inmiddels bestaat het register in Schotland meer dan 45 jaar en vinden schoolleiders een inschrijving in het register een normale gang van zaken. Volgens de schoolleidersorganisatie in Schotland (AHDS Association of Head Teachers and Deputes) zijn schoolleiders positief over het bestaan en het gebruik van het register. De Schotse Council richt zich namelijk ook specifiek op schoolleiders met bijvoorbeeld het bestaan van de kwalificatie Standard for Headship. Uit het interview met een vertegenwoordiger van de Ierse Teaching Council blijkt dat vooral oudere leraren in het begin moeite hadden met de inschrijving in het lerarenregister. Zij werkten soms al 20 jaar als leraar en snapten niet de noodzaak van een register. Maar net zoals in Schotland, blijkt dat ook in Ierland het tijd nodig heeft voordat het veld de meerwaarde gaat inzien van een register. Verder valt op uit de gesprekken die zijn gehouden met vertegenwoordigers van schoolleidersorganisaties dat de schoolleiders meer ervaring hebben met het register vanuit een werkgeversperspectief dan vanuit hun eigen lidmaatschap. Schoolleiders hebben de verplichting om alleen geregistreerde leraren aan te nemen en moeten dit nagaan in het register. 16

18 3.3 Draagvlak creëren In alle zes onderzochte landen ging de oprichting van een Teaching Council gepaard met een uitgebreid consultatieproces onder stakeholders. Werkgeversorganisaties, vakbonden, schoolleidersorganisaties en andere onderwijsorganisaties zijn uitgebreid betrokken geweest om mee te denken hoe de Teaching Council eruit komt te zien. Een belangrijk middel om draagvlak te creëren is de samenstelling van de Raad. In de Raad van de Teaching Councils zijn geregistreerde leraren en schoolleiders en vertegenwoordigers van leraren- en schoolleidersorganisaties vaak in de meerderheid. Al het beleid dat wordt uitgevoerd door de Teaching Council wordt door de Raad goedgekeurd. Dit betekent dat deelname aan de Raad de meest invloedrijke positie geeft om mee te praten over het beleid dat de Teaching Council voert. Verder blijkt nog uit de gesprekken met vertegenwoordigers van de Teaching Councils dat het belangrijk is dat de vakbonden het belang inzien van een register. In Schotland, Ierland, Wales en Ontario is dit het geval en wordt de Council als waardevol ervaren. In Engeland was het verplichte lerarenregister een gevoelig punt voor de bonden. Zij hebben eigenlijk nooit achter het bestaan van het lerarenregister gestaan. Kortom, het tijdig betrekken van de beroepsgroep, hen een duidelijke stem geven in de organisatie en support van de vakbonden zijn cruciale stappen geweest om draagvlak te creëren voor het register. 3.4 Eigenaarschap register Uit de gesprekken met vertegenwoordigers van schoolleiders blijkt dat schoolleiders over het algemeen geen eigenaarschap van het register ervaren. Het register wordt ervaren als een opgelegd instrument. Aan de andere kant respecteren ze de Teaching Council en vinden dat het register bij het vak hoort. Van alle zes landen wordt in Schotland de Teaching Council het meest beschouwd als een professionele organisatie ván en voor leraren en schoolleiders. Eigenaarschap met het register wordt vergroot doordat in de meeste Teaching Councils geregistreerde leraren kunnen worden verkozen om zitting te nemen in de Raad. Een vertegenwoordiger van een schoolleidersorganisatie uit Ontario (Association des directions et directions adjointes des écoles franco-ontariennes) geeft aan dat leraren meer eigenaarschap van het register ervaren dan schoolleiders. Maar dat in het algemeen weinig connectie is met de Teaching Council. Een reden waarom er geen eigenaarschap wordt ervaren door schoolleiders en leraren is omdat als een schoolleider eenmaal staat ingeschreven er weinig gebeurt, tenzij er klachten over hem zijn. Leden hebben te weinig zicht op de rol van het College en de voordelen op korte en lange termijn. Volgens de vertegenwoordiger is er nog werk te verrichten in dit opzicht. Het helpt als leden meerwaarde zien voor de (jaarlijkse) vergoedingen die zij betalen aan het register. Denk aan nuttige nieuwsbrieven, professionele ontwikkelmogelijkheden, erkenning van professionele ontwikkeling, etc. 3.5 Vertegenwoordiging schoolleiders in het register Schoolleiders zijn vertegenwoordigd in de Raad van de Teaching Councils. Zij worden ofwel verkozen via een verkiezing voor de Raad of genomineerd door andere organisaties. Dit verschilt per land. In tabel 1 in de bijlage is in een vergelijkend overzicht opgenomen hoe de raden van de zes onderzochte Teaching Councils zijn samengesteld. In alle zes landen bestaan organisaties die specifiek voor de belangen van schoolleiders opkomen. Deze schoolleidersorganisaties zijn geen direct lid van de Raad van een Teaching Council. Zij worden vertegenwoordigd in de Raad door individuele schoolleiders. Wat opvalt uit de interviews die zijn gehouden met de vertegenwoordigers van de schoolleidersorganisaties is dat zij vinden dat ze goed betrokken worden bij het werk van de Teaching Council. Als er wijzigingen in beleid plaatsvinden of veranderingen in criteria worden overwogen door de Council worden schoolleidersorganisaties en 17

19 andere belangengroepen als eerste op de hoogte gesteld en om advies gevraagd. Dit zorgt voor een goede samenwerking. In Australië hebben schoolleidersorganisaties geen plek in de Raad, maar nemen zij wel deel aan bepaalde comités ingesteld door de Teaching Council. In Wales is het zo dat een vertegenwoordiger van de Teaching Council regelmatig presentaties verzorgt aan onderwijsorganisaties zoals schoolleidersorganisaties over de stand van zaken bij de Teaching Council. 18

20 4 CONCLUDEREND: WAT MAAKT EEN REGISTER SUCCESVOL? In dit hoofdstuk blikken we terug op de vorige hoofdstukken. Welke elementen blijken succesvol als we kijken naar de positieve en negatieve ervaringen die registers in het buitenland hebben opgedaan en wat kan Nederland hiervan leren? We pretenderen niet volledig te zijn in onderstaand overzicht. Aangezien de oprichting van een Nederlands schoolleidersregister voor het primair onderwijs nog in de beginfase zit, is het nog niet mogelijk om de informatie in dit rapport tegen een Nederlandse achtergrond af te zetten. De succesvolle elementen zoals beschreven in onderstaand overzicht hieronder zijn in willekeurige volgorde beschreven. We doen ook een aanbeveling voor vervolgonderzoek. Succesvolle elementen: Betrek onderwijsorganisaties en win advies in over hoe zij een beroepsregister voor zich zien. Dit is van belang indien de organisatie ván en voor de beroepsgroep is. Ook als het register is opgezet is het van belang dat onderwijsorganisaties worden betrokken bij het beleid dat wordt gevoerd. Zorg dat bonden de meerwaarde inzien van een register. Hun steun kan bepalend zijn voor de beleving van een register onder hun leden. De nagestreefde doelen en de positieve effecten voor de doelgroep van schoolleiders en andere stakeholders dienen volstrekt helder te worden gecommuniceerd inclusief het pad om deze te bereiken. Een raad samengesteld uit verschillende stakeholders leden blijkt een goed middel om draagvlak te creëren onder leraren en schoolleiders. Met name leraren en schoolleiders dienen goed vertegenwoordigd te worden. Minimum bekwaamheidscriteria/eisen dienen bekend te zijn voordat leraren/schoolleiders zich registeren. Het is van belang dat een register voldoende verantwoordelijkheden en bevoegdheden krijgt. Alleen het up to date houden van een register zorgt niet voor aanzien onder de leden. Het accrediteren van opleidingen en het behandelen van klachten jegens leraren/schoolleiders blijkt in andere landen het aanzien van de Teaching Councils te vergroten. Zorg er daarnaast voor dat geaccrediteerde opleidingen een rol spelen in de registratiecriteria. De onafhankelijkheid van een beroepsregister dient gewaarborgd te worden. Dit zorgt voor draagvlak onder de leden. Zorg dat de registratie onderdeel is van een breder kader van HRM beleid met loopbaanontwikkeling en professionele ontwikkeling. Een register waar je alleen ingeschreven staat omdat je de juiste opleiding hebt behaald en geschikt ben bevonden om les te geven voegt weinig toe voor de beroepsgroep zelf. In dit kader is het interessant om de ontwikkelingen in Schotland en Ierland te blijven volgen. Schotland is momenteel bezig om de professionele ontwikkeling als criterium mee te nemen in een herregistratie proces van de leden van de Schotse Teaching Council. Ierland gaat in 2014 aan de slag om de professionele ontwikkeling van hun leden als criterium op te nemen met een herregistratie. Financiering alleen door leden zorgt voor de meest onafhankelijke positie. Van belang is dat leden waar krijgen voor hun geld. Zij moeten de meerwaarde zien van het register. Handhaving en toetsing is belangrijk. Om de zoveel jaar een herregistratie verplicht stellen met een herbeoordeling van de bekwaamheid van een schoolleider zorgt ervoor dat het voor startende en ervaren schoolleiders relevant wordt ingeschreven te staan. Met een herregistratie kan het registeragentschap nagaan in hoeverre een schoolleider zich heeft ontwikkeld in de afgelopen jaren en of dat voldoende is geweest. Het register is pas effectief wanneer vrijwel de gehele populatie van de doelgroep aan het register deelneemt en het nut er van inziet. Dit vergt naast een goede inrichting en de nodige inspanning ook veel geduld en tijd. Nader onderzoek Een volgende studie over het schoolleidersregister po in Nederland zou zich idealiter, op basis van de ervaringen in het buitenland, dienen te richten op de inrichtingsaspecten van het register in Nederland. Belangrijk is dat de specifieke doelen van het register voorop blijven staan. Zo staat bijvoorbeeld in Nederland het schoolleidersregister prominenter in het teken van professionele 19