Rustige ruiters, hevige hengsten

Transcriptie

1 17 september 2014 GGZ congres Rustige ruiters, hevige hengsten De verslavingszorg in galop Dr Els Santens Rudi Vanmarsenille Herman Hacour

2 Inleiding Afdeling Theoretisch kader: Duaal proces model (oa Strack & Deutsch,2004) Paard Ruiter Metafoor (Wiers) Praktische uitwerking R-Impuls (Rudi en Kim) ACT (Herman)

3 Ontwenningsafdeling Ter Dennen Observatie: 2 weken Groepstherapeutisch programma: 6 weken Dagbehandeling: 3 tot 6 maanden Groepsnazorg: 6 maanden tot 1 jaar

4 Duaal procesmodel Gedrag= samenspel tussen automatische en gecontroleerde processen Langzaam, gecontroleerd, reflectief systeem (met beperkte capaciteit) Snel, associatief, automatisch, impulsief systeem

5 Verslaving: verstoorde balans door Relatief sterke automatische cognitieve processen Zwakke motivatie Beperkingen in de cognitieve mogelijkheden om automatische impulsen te reguleren

6 Ons beeld van verslaving GECONTROLEERD: STOP AUTOMATISCHE PROCESSEN: NEEM

7

8 Controleverlies = kernsymptoom Impulscontrole - motorisch - perceptueel Besluitvorming (keuzegedrag)

9 2 factoren belangrijk bij het reguleren en afremmen van ongewenste gedragsimpulsen: het vermogen en de motivatie om dit te doen

10 Automatische processen Selectieve aandacht = aandachtsbias Automatische geheugenassociaties Automatische actietendens (toenaderen/vermijden

11 Metafoor: Ruiter en paard Paard = impulsieve systeem, zorgt voor actie Ruiter = reflectieve systeem, houdt lange termijn koers in de gaten Psycho-educatief ; toegepast door Rudi en Kim in R-Impuls (groep C) Paard temmen of ruiter versterken door cognitieve trainingen

12

13 Paard temmen: interventies die de impulsieve processen direct beïnvloeden Aandachttraining Actietendenstraining Geheugenassociaties beinvloeden Ruiter sterker maken door trainen van executieve functies

14 Aandachtsbias Motivationeel relevante stimuli trekken aandacht en/of houden aandacht vast Drugs kapen motivatie systeem Hoe meten? Visual probe test

15 Visual probe test Aandachtsbias

16

17 Automatische actietendensen

18

19

20 Hertrainen van automatische processsen Aandachtsbias hertrainen 5 sessies vermijdingstraining + CBT = paard trainen Hertrainen automatische geheugenassociaties Evaluatieve conditionering (soort antireclame) Enkel bij studenten getest, niet in klinische setting Hertraining automatische actietendensen Na 4 trainingssessies generalisatie en 10% minder terugval na 1j; ook hier combinatie met CBT

21 Integratie Cognitieve interventies Motivationele interventies Cognitieve trainingen

22 16 september 2014 R-Impuls Impulsregulatie bij verslaving Rudi Vanmarsenille

23 1. De Achtergrond 2. Het Theoretisch Kader 3. Inhoud R-Impuls R-Impuls Impulsregulatie bij verslaving Training, therapie, educatie

24 1.1 Eerst was er niets toen de vraag iets te doen rond herval, impulsiviteit, craving, later volgde Discussie, lezen, studie en concretisering de start. nu is er het resultaat

25 1.2 In onze maatschappij De maatschappelijke verslavingsparadox Onze fascinatie Studie Nieuw-Zeeland

26 1.3 Afhankelijksheidafdeling Ter Dennen Behandelgroep C

27 Samenwerking Psycho-PMT Psycho Cognitieve gedragstherapie Bilans en werkplannen (levensdomeinen) ACT Psycho Motorische Therapie Centrale thema Therapeutische doelstellingen C-Mindfulness Een visie op het lichaam/geest

28 Samenwerking Psycho-PMT Psycho Cognitieve gedragstherapie Bilans en werkplannen (levensdomeinen) ACT Psycho Motorische Therapie Centrale thema Therapeutische doelstellingen C-Mindfulness Een visie op het lichaam/geest

29 2. Het Theoretisch Kader Automatische en controlerende processen bij verslaving (Prof.R.Wiers) Controleverlies (Prof.G.Dom, B.De Wilde) Lichaamsbeleving

30 2. Het Theoretisch Kader Automatische en controlerende processen bij verslaving (Prof.R.Wiers) Controleverlies (Prof.G.Dom, B.De Wilde) Lichaamsbeleving

31 2.3 Lichaamsbeleving Beperkt onderzoek Verstoorde LB bij diverse ziektebeelden: negatieve beleving Middelenafhankelijkheid, LB en PMT Het signaleren v. lichaamssensaties en deze kunnen relateren aan emoties is een basiselement bij emotieregulatie en het ontwikkelen van zelfgevoel (Mehling, 2009) Bij impulscontrole is het dus van belang om spanningssignalen te registreren en op geleide hiervan te kunnen handelen (Berkmortel e.a., 2010)

32 2.3 Lichaamsbeleving Een kwalitatief onderzoek rond lichaamsbeleving bij middelenafhankelijk (Bongaertz, Scheffers, 2012): lichaamsbewustzijn is slecht tot matig ontwikkeld, lichaamswaardering groeit bij langere abstinentie, lichaamscontact wordt afgehouden Impulsiviteit meetbaar maken binnen de PMT : een masterthesis van Kienhuis en Kolijn Impulsief handelen, - reflectie, - keuzes

33 2.4 Herstel van verstoorde balans Bewuster van automatische processen Herwinnen van controle Het bedrogen lichaam De kracht van het lichaam De metafoor van Paard en Ruiter en zijn intieme verbondenheid

34 3. Inhoud R-Impuls Impulsregulatie bij verslaving Lichaam (2 sessies) Aandacht ( 1 sessie) Automatismen in gedrag (3 sessies)

35 3.1 Lichaam (2 sessies) Beeldvorming van emoties Sessie: inleiding oefenen - nabespreken Oefenen in boksen, zitten, Leren herkennen, voelen en bewust worden van lichamelijke sensaties. Stressoren herkennen en voorspellen. Zoeken van grenzen. Lichaamsemoties. Spanningsthermometer: zoeken naar kritische grenzen Spanningsgebieden: musculair, autonoom, emotioneel, mentaal, spiritueel. Nabespreking: link met verslaving en dagelijks leven

36 3.2 Aandacht (1 sessie) Sessie BB. met projectie Automatisch getrokken, bewust maken van verstoringen, normaliseren van craving Omgaan met positieve opwinding, verschuiven van aandacht, getrokken aandacht weghalen, ontwikkelen van persoonlijke time-out Nabespreking: link met verslaving en dagelijkse leven

37 3.3 Automatismen in gedrag (3 sessies) Sessies kleine oefeningen, Go/NoGo, wedstrijd spelen Oefenen in ervaren en beleven. Automatische processen inhiberen. Omgaan met interferentie. Benaderen, verwijderen. Onvermogen om uit te stellen. Flexibiliteit. Verkeerd keuzegedrag. (On)gevoeligheid voor straffen en belonen. Spanning stijgt, sneller in automatismen Automatisch gedrag, automatismen, gewoonte doorbreken kost energie, motivatie en doorzetting Nabespreking: link met verslaving en dagelijks leven

38 R-Impuls

39 16 september 2014 ACT en Verslaving De ruiter sterker maken Herman Hacour

40 Paard op café

41

42 Kelly Wilson Ervaringsdeskundige Pionier van ACT Legt verband tussen ACT en AA-filosofie Inspiratiebron voor ontwenningsprogramma The Wisdom to Know The Difference An Acceptance & Commitment Therapy Workbook for Overcoming Sustance Abuse

43 Sereniteitsgebed (Reinhold Niebuhr, 1940) God, schenk mij de kalmte om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen; de moed om te veranderen wat ik kan veranderen; en de wijsheid om het verschil hiertussen te zien. Om één dag tegelijkertijd te leven; Om van één moment tegelijkertijd te genieten; Om moeilijke tijden te accepteren als het pad naar de vrede.

44 ACT in kortdurend open groepsprogramma? Elementen uit ACT in het programma Interesse opwekken voor ACT ( nazorg) Idee van training Wat doe/deed je al? Geen ambitie voor volwaardig ACT-programma

45

46 Vast bordschema Toelaten Moeilijke gevoelens Loslaten Gijzelende gedachten Toewijden Waarden & doelen

47 Mindfulness STOP Observeer de reactie Reageer wel overwogen Uitlokker Eerste reactie: Craving Automatische piloot Marlatt e.a. Overtuigingen Reactie: Gebruik Terugvalcyclus Overtuigingen

48 Toelaten Lijst van gevoelens Opdracht: Hoe ga je gewoonlijk met deze gevoelens om? Welk effect heeft dat? (onmiddellijk, na een tijd) Klasseren: vermijden controleren toelaten Wanneer is het je gelukt om een moeilijk gevoel toe te laten? Hoe heb je dat gedaan?

49 Loslaten Failliet van de waarheid Gijzelende gedachten (evaluaties vergelijkingen, verklaringen, oordelen, focus op verleden of op toekomst, ) Opdracht: Verslag met/ zonder nooit, altijd, moet, kan niet, zou, zou niet, iedereen, niemand, juist, fout, fair, unfair, Welke gijzelende gedachten heb je ooit in je leven kunnen loslaten? Thema: Piekeren

50 Toewijden Waardenspel Stel je wint het grote lot: noem 3 dingen die je dan zou doen Zelfbeschrijving aan de hand van je waarden Waarden per levensdomein Doelen: Dodemansdoelen Lange termijn doelen korte termijn doelen Nu -SMART Toewijding: Wat wil je binnen de 24u doen dat aansluit bij je waarden?

51 Abstinentie: Gijzelende gedachte? Stoppen of matigen = persoonlijke keuze Uit studies blijkt: Matigen is mogelijk Hopen dat het ooit nog kan is niet schadelijk Cruciale vraag: Is het me het risico waard? Wil ik dat kost wat het kost?

52 Niagara Waterfalls