INVLOED VAN HET OPLEIDINGSNIVEAU OP DE ONTSLAGBELEVING: EEN EMPIRISCH ONDERZOEK

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "INVLOED VAN HET OPLEIDINGSNIVEAU OP DE ONTSLAGBELEVING: EEN EMPIRISCH ONDERZOEK"

Transcriptie

1 FACULTEIT ECONOMISCHE EN TOEGEPASTE ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN DEPARTEMENT TOEGEPASTE ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN INVLOED VAN HET OPLEIDINGSNIVEAU OP DE ONTSLAGBELEVING: EEN EMPIRISCH ONDERZOEK DORIS VERMAUT Verhandeling aangeboden tot het behalen van de graad van Licentiaat in de Toegepaste Economische Wetenschappen Promotor : Prof. Dr. L. SELS

2

3 FACULTEIT ECONOMISCHE EN TOEGEPASTE ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN DEPARTEMENT TOEGEPASTE ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN Doris Vermaut Invloed van het opleidingsniveau op de ontslagbeleving: een empirisch onderzoek Korte Inhoud Verhandeling: Een job hebben biedt tal van voordelen. Wanneer iemand ontslagen wordt en hij deze voordelen ziet verdwijnen, kan dit een diepe impact hebben, zowel op psychisch, fysisch als sociaal vlak. Wij vroegen ons af of de manier waarop iemand op zijn onvrijwillig ontslag reageert, afhankelijk is van zijn opleidingsniveau. Om een antwoord op deze vraag te krijgen, hebben we de bestaande literatuur onder de loep genomen en een empirische studie uitgevoerd. Promotor : Prof. Dr. L. SELS

4 1 Dankwoord Ik start met het bedanken van de belangrijkste bron van hulp bij het tot stand brengen van dit eindwerk, namelijk mijn promotor Professor Dr. Sels. Hij heeft heel bereidwillig op elk van mijn vragen geantwoord, handige tips gegeven en me wanneer nodig bijgestuurd. Vervolgens wil ik de anonieme groep mensen bedanken die bereid waren de enquête in te vullen die ik voor het empirisch gedeelte van deze eindverhandeling heb verspreid. Zonder hun eerlijkheid omtrent een gevoelig onderwerp als een onvrijwillig ontslag was het onmogelijk geweest om mijn onderzoek tot een succesvol einde te brengen. Tenslotte wil ik de mensen bedanken die me misschien niet rechtstreeks hebben geholpen bij dit eindwerk, maar omwille van hun emotionele bijstand toch ook meer dan het vermelden waard zijn. Vooreerst is er mijn kotgenote Els, mijn praatpaal in moeilijke tijden. Vervolgens zijn er de andere personen, die na dit jaar eens te meer bewezen hebben onder de noemer van vrienden te horen. Ik eindig met het bedanken van mijn ouders en zus, waarvan ik helaas veel te weinig besef wat ze allemaal voor mij over hebben. Doris Vermaut Hooglede, mei 2004

5 2 Inhoudsopgave Algemene inleiding... 1 Hoofdstuk 1 Ontslagbeleving Definitie ontslagbeleving Ontslagbeleving is een ruim begrip Wijze van omgaan met een onvrijwillig ontslag Probleemgerichte strategie Emotiegerichte strategie Ontslagbeleving is een proces Verklaring voor de grote impact van een onvrijwillig ontslag Wegvallen van de voldoening van bepaalde behoeften Sociale inconsistentie Causaliteit Besluit Hoofdstuk 2 Factoren die een invloed kunnen hebben op de ontslagbeleving Psychische effecten Algemene psychische klachten Daling van gevoel van eigenwaarde Visie op arbeid Gedragsmatige gevolgen van deze psychische klachten Lichamelijke effecten Klachten van voorbijgaande aard Ziektes Sociale effecten Afname van de activiteit Inkrimping van het sociaal netwerk Besluit Hoofdstuk 3 Factoren die invloed kunnen hebben op de ontslagbeleving Loopbaan en jobgebonden determinanten Het niveau van de job en het opleidingsniveau Jobtevredenheid... 34

6 Wijze van ontslag Vroegere werkloosheid Persoonlijke factoren Geslacht en burgerlijke stand Leeftijd Zelfvertrouwen / persoonlijke kwetsbaarheid Persoonlijke activiteiten Sociaal netwerk Andere determinanten Arbeidsmarkt Financiële positie van het gezin vóór het onvrijwillig ontslag Duur van de werkloosheid Besluit Hoofdstuk 4 Methodologie Bestaande onderzoeksmethodes Soorten studies Causaliteit Steekproef Wijze van gegevensverzameling Besluit Methode voor het eigen onderzoek Onderwerp van de studie Cross-sectionele studie Wijze van gegevensverzameling: enquêtes De enquête Verwerking van de gegevens Beschrijving van de steekproef De recente toestand van de Belgische arbeidsmarkt Besluit Hoofdstuk 5 Onderzoeksmodellen Beschrijving van de onderzoeksmodellen Onderzoeksmodel 1: ontslagbeleving... 65

7 Onderzoeksmodel 2: zoekgedrag Operationalisering van de afhankelijke en onafhankelijke variabelen Opleidingscategorie Psychische belasting Achteruitgang van het psychisch welzijn Sociale isolatie Subjectieve kans op hertewerkstelling Zoekijverigheid Operationalisering van de controlevariabelen Leeftijd Geslacht en arbeidsmarktpositie partner Jobtevredenheid Periode sinds ontslag Besluit Hoofdstuk 6 Onderzoeksresultaten Onderzoeksmodel 1: invloed van het opleidingsniveau op de ontslagbeleving Relatie tussen onvrijwillig ontslag en psychische belasting Relatie tussen onvrijwillig ontslag en verslechtering van het psychisch en fysisch welzijn Relatie tussen onvrijwillig ontslag en sociale isolatie Relatie tussen psychisch en fysisch welzijn Onderzoeksmodel 2: invloed van het opleidingsniveau op het zoekgedrag Relatie tussen zoekijverigheid en subjectieve kans Besluit van dit hoofdstuk Algemeen besluit.99 Bijlagen Lijst van figuren Lijst van tabellen Bronnen

8 1 Algemene Inleiding Een job hebben biedt verschillende voordelen. Men krijgt de kans om samen met andere mensen iets te realiseren, zichzelf hierbij te ontplooien en routine in het dagelijks leven te creëren. Wanneer de job wegvalt, verdwijnen deze voordelen eensklaps. De meeste mensen hebben het er daarom uitermate moeilijk mee wanneer ze plots door hun werkgever aan de deur worden gezet. Jobverlies kan zowel op de korte als op de lange termijn gevolgen hebben. Wij hebben ons echter toegelegd op het onderzoeken van de gevolgen van een onvrijwillig ontslag op de korte termijn, zijnde op de ontslagbeleving. Het thema ontslagbeleving is gezien de huidige toestand van de arbeidsmarkt actueler dan ooit. De werkloosheid is in België nog steeds overmaats, en we moeten helaas nog niet direct verbetering verwachten. Aan het onderwerp ontslagbeleving is door onderzoekers in het verleden al in ruime mate aandacht besteed. De invloed van het opleidingsniveau op de ontslagbeleving is echter vrijwel steeds verwaarloosd gebleven. Dit was een van de redenen om ons op dit specifiek aspect van ontslagbeleving te focussen. De belangrijkste reden was echter de huidige toestand van de Belgische arbeidsmarkt. De werkloosheid is namelijk onevenwichtig verdeeld tussen de verschillende opleidingsniveaus. Meer bepaald ligt de werkloosheidsgraad onder laaggeschoolden veel hoger dan onder de rest van de beroepsbevolking. Dit heeft ons aan het denken gezet over de vraag of onvrijwillig ontslagen worden los van de hoge werkloosheidsgraad niet zwaarder is voor laaggeschoolden dan voor de andere opleidingscategorieën. Het is namelijk zo dat voor personen met een verschillend opleidingsniveau, bepaalde aspecten van een job niet allemaal even belangrijk zijn. We denken hierbij aan het financieel voordeel van een job, dat doorgaans crucialer is bij een lager geschoolde dan bij een hoger geschoolde. Hoger geschoolden van hun kant hechten vaak meer belang aan het psychosociaal voordeel van het hebben van een job dan lager geschoolden. Op basis van deze en andere verschillen naargelang opleidingsniveau vermoeden we dat onvrijwillig ontslagen worden voor personen van diverse opleidingsniveaus niet identiek hetzelfde teweegbrengt.

9 2 Om een duidelijk beeld te krijgen van de invloed van het opleidingsniveau op de ontslagbeleving zijn we gestart met het overlopen van de bestaande kennis omtrent het thema ontslagbeleving, en het belang van de factor opleidingsniveau hierbij. De verschillende hoofdstukken vormen elk een stap in de richting van het eigen onderzoek. In het eerste hoofdstuk geven we een algemene invulling van het begrip ontslagbeleving. We starten met het overlopen van de mogelijke gevolgen die een onvrijwillig ontslag kan hebben. Deze gevolgen hebben betrekking op zowel het psychisch, lichamelijk als het sociaal welzijn van een mens. Vervolgens zoeken we naar een verklaring voor deze grote impact die een onvrijwillig ontslag kan hebben. Het tweede hoofdstuk is al wat meer praktisch gericht. We overlopen de verschillende mogelijke gevolgen van een onvrijwillig ontslag in detail, en geven hierbij aanwijzingen voor het meten van deze gevolgen. Het derde hoofdstuk is de laatste stap vóór we werkelijk starten met het empirisch gedeelte van het eindwerk. Hier bekijken we de verschillende factoren die een invloed kunnen hebben op de ontslagbeleving. In het kader van het eigen onderzoek is het namelijk belangrijk om te weten met welke kenmerken rekening moet worden gehouden om de invloed van het opleidingsniveau op de ontslagbeleving te isoleren. In het vierde hoofdstuk bekijken we de mogelijke manieren om aan onderzoek naar ontslagbeleving te doen. Op basis van de bespreking van de meest voorkomende technieken maken we een keuze voor ons eigen onderzoek. Hierbij hoort ook een bespreking van de arbeidsmarktomstandigheden, zodat de onderzoeksresultaten in de juiste context kunnen worden geplaatst. Het vijfde hoofdstuk beschrijft wat we precies hebben onderzocht, en wat de redenering is achter de hypothesen die we hebben vooropgesteld. We steunen hierbij op de kennis die we hebben vergaard in de voorgaande hoofdstukken. We hebben alle hypothesen samengevat in twee onderzoeksmodellen. Het eerste is het meest uitgebreide en handelt over de relatie tussen een onvrijwillig ontslag en de verslechtering van het algemeen welzijn, en de invloed van het opleidingsniveau hierop. In het tweede model bekijken we het zoeken naar een nieuwe job, maar we gaan hier minder diep op in. De

10 3 voornaamste vraag is of de ijverigheid bij het zoeken naar een nieuwe job afhankelijk is van het opleidingsniveau. In dit hoofdstuk verduidelijken we enkel onze hoofdredenering aan de hand van de modellen. Het formuleren van de concrete hypothesen op basis van deze onderzoeksmodellen doen we in het zesde en laatste hoofdstuk. We geven er aansluitend op elke hypothese de resultaten van onze analyses en bekomen een antwoord op onze centrale vraag, zijnde of het opleidingsniveau een significante invloed heeft op de ontslagbeleving.

11 4 Hoofdstuk 1 Ontslagbeleving We starten deze eindverhandeling met een algemene benadering van het thema ontslagbeleving. Deze kennis hebben we nodig voor het beantwoorden van onze centrale vraag, namelijk of er een verschil is in ontslagbeleving naargelang het opleidingsniveau. Een algemene schets van wat ontslagbeleving inhoudt, wordt gegeven in het eerste deel van dit hoofdstuk. Kort gezegd is ontslagbeleving de wijze waarop iemand reageert op zijn onvrijwillig ontslag, en welke effecten de daaropvolgende werkloosheid teweegbrengt op korte termijn. De gevolgen van langdurige werkloosheid behoren in principe tot het domein van de werkloosheidsbeleving. Om het beeld van ontslagbeleving toch zo compleet mogelijk te maken, bekijken we in de derde paragraaf kort welke evolutie doorlopen wordt naarmate iemand langer werkloos is. Een onvrijwillig ontslag kan uiteenlopende effecten teweegbrengen. De tweede paragraaf overloopt de meest voorkomende gevolgen van jobverlies. Naast psychische gevolgen heeft een onvrijwillig ontslag vaak ook gevolgen op lichamelijk en sociaal vlak. De bespreking van de effecten van een onvrijwillig ontslag wordt eerder beperkt gehouden, omdat dit onderwerp in het tweede hoofdstuk meer uitgebreid aan bod komt. Hoe men omgaat met het werkloos worden, beïnvloedt in grote mate de impact die het onvrijwillig ontslag heeft. In de derde paragraaf worden de verschillende reactiewijzen overlopen. Na het bespreken van de effecten van een onvrijwillig ontslag, de mogelijke reactiewijzen en het procesmatige karakter van de ontslag- en werkloosheidsbeleving, zal duidelijk zijn dat een onvrijwillig ontslag een grote impact heeft of kan hebben op iemands algemeen welzijn. In de vijfde paragraaf wordt gezocht naar de verklaring waarom deze impact zo groot is. We eindigen met een opmerking omtrent causaliteit. 1.1 Definitie ontslagbeleving Ontslagbeleving betekent letterlijk de wijze waarop een persoon zijn onvrijwillig ontslag ervaart. Ontslagen worden is een ingrijpende gebeurtenis in het leven van een

12 5 mens. De confrontatie met het werkloos worden is voor het merendeel van de betrokkenen problematisch op verschillende vlakken. Men ondervindt een zware psychische belasting, er ontstaat wanhoop, en als gevolg hiervan kan de mentale en fysieke toestand van de persoon verslechteren. Er is ook meestal een daling van de mate van sociaal contact, omdat men de omgang met (vooral) mensen die wel nog tewerkgesteld zijn niet aankan. Onder andere Parkes en Weiss (1983) hebben de gevolgen van het verlies van een job vergeleken met een andere ingrijpende gebeurtenis, namelijk het verlies van een dierbare. Later hebben andere onderzoekers deze idee verder uitgewerkt (o.a. Morrell et. al., 1998). Het feit dat iemand het verlies van een dierbare verstandelijk moet leren accepteren, komt overeen met de nood van pas werkloos geworden personen om een reden te zoeken voor hun onvrijwillig ontslag (cfr. wijze van omgaan met een onvrijwillig ontslag, hoofdstuk 1). Abramson (1978) is van mening dat het toekennen van oorzaken aan een mislukking zoals een onvrijwillig ontslag het geloof in de kansen op succes in andere situaties bevordert. We spreken van attributie, wat meer concreet inhoudt dat iemand oorzaken gaat geven van de resultaten van zijn eigen gedrag of dat van een ander. De attributietheorie zegt ondermeer dat wie een mislukking toeschrijft aan stabiele oorzaken, gedurende geruime tijd de situaties zal vermijden waarin hij mislukte. Wie daarentegen onstabiele oorzaken naar voor brengt, zal sneller weer de moed hebben om dezelfde situatie opnieuw aan te gaan. Wat onvrijwillig ontslag betreft betekent dit laatste dus dat wie zijn eigen gebreken niet als oorzaak van het onvrijwillig ontslag ziet, sneller op zoek gaat naar een nieuwe job. Het onvrijwillig ontslag moet echter niet enkel rationeel, maar ook emotioneel geaccepteerd worden. De meestal enige mogelijkheid, namelijk het aannemen van een nieuwe identiteit, is niet zo vanzelfsprekend. Het is bijvoorbeeld niet omdat een ontslagen kostwinner plots huisvader wordt, dat hij deze rol ook heeft aanvaard en er zich goed bij voelt.

13 6 1.2 Ontslagbeleving is een ruim begrip De stress of psychische belasting die met een onvrijwillig ontslag gepaard gaat, kan in principe alle mogelijke psychische, fysische en sociale gevolgen met zich mee brengen (o.a. Mathers en Schofield, 1998). De psychische gevolgen kunnen variëren van verveling, geïrriteerdheid en lusteloosheid tot daling van het zelfvertrouwen, vermindering van de levensvoldoening en depressie. De psychische belasting die een onvrijwillig ontslag meestal veroorzaakt, kan zich met andere woorden op tal van manieren uiten. Ook op lichamelijk vlak zijn de gevolgen van een onvrijwillig ontslag ongelimiteerd. Sommige werklozen voelen zich vermoeider of hebben frequenter last van hoofdpijn of rugpijn. Bij anderen zijn de fysische effecten van een meer langdurige aard. Men ondervindt ernstige hartklachten, spijsverteringsproblemen en bij bepaalde onderzoeken bleek zelfs dat werklozen een grotere kans hadden op kanker. Er blijkt vaak een link te bestaan tussen de psychische en de fysische klachten, met name dat de lichamelijke klachten een uiting of gevolg zijn van de psychische problemen. Doorgaans hebben personen het moeilijker om met emotionele problemen om te gaan dan met fysieke klachten. Tenslotte kan onvrijwillig ontslag ook sociale effecten hebben. Een groot deel van de werklozen heeft de neiging om na hun onvrijwillig ontslag minder frequent sociaal contact te hebben. Veelal worden de contacten met werkende mensen het eerst verbroken, omdat de omgang met deze mensen het meest belastend is. Werkloze vrienden en kennissen kunnen echter vervolgens ook hetzelfde lot ondergaan. In deze paragraaf is een kort overzicht gegeven van de mogelijke gevolgen van het werkloos worden. Het volgende hoofdstuk bekijkt deze effecten in detail. We richten ons dan meer op het onderzoeken van ontslagbeleving en overlopen wat we kunnen verwachten als effecten van een onvrijwillig ontslag.

14 7 1.3 Wijze van omgaan met een onvrijwillig ontslag Het model van Lazarus en Folkman (1984) houdt in dat een psychische belasting optreedt wanneer iemand met een gebeurtenis te maken heeft die de beschikbare middelen van deze persoon overschrijdt of die zijn welzijn in gevaar brengt. Als gevolg hiervan gaat men strategieën ontwikkelen om met deze omstandigheid om te gaan. In de context van jobverlies werd met dit model nagegaan welke strategieën wanhoop helpen verminderen en sneller tot een nieuwe job leiden, welke factoren het verwerken van het ontslag vergemakkelijken en hoe de perceptie van een gebeurtenis de keuze van een verwerkingsstrategie beïnvloedt. Gowan, Riordan en Gatewood (1999) testten dit model voor een bedrijfssluiting. In dit punt wordt dieper ingegaan op de strategieën die deze onderzoekers onderscheidden. De mogelijke strategieën kunnen in twee groepen worden ingedeeld (Thomson, 1997). Men kan zich enerzijds richten op het probleem zelf: de situatie veranderen zodat de slechte gevolgen ervan ook ongedaan worden gemaakt. Het zoeken van een job is hier het meest voor de hand liggende voorbeeld van. Men kan daarentegen ook trachten de emotionele gevolgen van de situatie te verzachten. Voorbeelden zijn het zoeken naar afleiding zodat men niet constant hoeft te denken aan de situatie of het geven van verklaringen voor het onvrijwillig ontslag. Deze tweede mogelijkheid richt zich dus meer op de emoties. We gaan hieronder dieper in op de reactietypes. Bij de eerste strategiesoort bekijken we het zoekgedrag. Voor de tweede worden de fenomenen attributie, niet-werkgerelateerde activiteiten en berusting nader onderzocht Probleemgerichte strategie Deze strategie houdt in dat iemand tracht de gevolgen van zijn onvrijwillig ontslag ongedaan te maken: hij zoekt werk. De meeste mensen ervaren werkloosheid als iets negatiefs (Jehoel-Gijsbers et. al., 1995), zoals ook al bleek uit het overzicht van de mogelijke gevolgen van jobverlies zonet besproken. Daarom zal het merendeel ook snel opnieuw beginnen te zoeken naar een job (Muffens et. al., 1990). Wat betreft de strategie zoeken naar een nieuwe job ontdekten Gowan et. al. (1999), zoals te verwachten was, dat hoe groot iemand de kans inschat om snel opnieuw werk te vinden,

15 8 een invloed heeft op onder andere de ijverigheid bij het zoeken van een job en de bereidheid tot bij of herscholing. Daarnaast zal wie goede hoop heeft op het vinden van een nieuwe job, sneller het ontslag relativeren. En wie het ontslag meer relativeert, heeft een grotere kans om bij hertewerkstelling een job te vinden waarin hij zich echt goed voelt. Door afstand te nemen van zijn ontslag kan een ontslagen werknemer namelijk het ontslag beter verwerken en op die manier succesvollere pogingen doen om een job te vinden (Leana en Feldman, 1995). Met het aanhouden van de werkloosheid wijzigt het zoekgedrag geleidelijk aan (Jehoel- Gijsbers, 1993). Hoe langer men werkloos is, hoe minder intens men zoekt naar een job. Dit uit zich vooral in het dalend aantal spontane sollicitaties. De Witte (1993) ziet deze evolutie als een aanpassing aan de statusincongruentie, die in de vijfde paragraaf van dit hoofdstuk nog uitgebreider aan bod komt. Kort gezegd houdt deze theorie in dat als gevolg van een onvrijwillig ontslag, er een onevenwicht ontstaat tussen de arbeidsstatus en de andere statusfactoren. Dit zorgt voor een psychische belasting. Niet langer zoeken naar een job kan dan betekenen dat iemand aanvaardt dat hij niet langer het aanzien geniet dat hij vroeger had, en dus ook niet langer tracht om dit aanzien via een job terug te winnen. Wie gemotiveerder is om een job te vinden, zal wel sneller een job vinden, maar dit zal niet noodzakelijk ook de kwaliteit van de gevonden job ten goede komen. Daarentegen is gebleken dat het vertonen van symptomen van depressie de kans op het vinden van een job en de kwaliteit van die job vermindert (Gowan et. al., 1999). Er is dus een soort selectie-effect werkzaam, met name dat mensen met bepaalde kenmerken een grotere kans hebben om werkloos te worden of te blijven (cfr. causaliteit, hoofdstuk 1). De factor financiële druk speelt een tegengestelde rol. Hoe groter de financiële druk, hoe meer moeite iemand doet om een job te vinden, maar ook hoe slechter de gemoedstoestand. Deze slechtere mentale toestand vermindert, bij een werkend selectieeffect, de kans op hertewerkstelling en de kwaliteit van de gevonden job (Vinokur en Schul, 2002).

16 Emotiegerichte strategie Bij deze strategie tracht men de gevolgen van het onvrijwillig ontslag te verzachten. Een eerste mogelijkheid is attributie. Vele werklozen zoeken naar een verklaring voor het onvrijwillig ontslag. De attributietheorie van Abramson (1978) werd reeds aangehaald (cfr. definitie van ontslagbeleving, hoofdstuk 1). Nogmaals kort gezegd is het volgens deze theorie bevorderlijk voor de mentale toestand om oorzaken te geven aan een mislukking zoals een onvrijwillig ontslag. Uit de attributietheorie is een methode af te leiden om succesvoller met een onvrijwillig ontslag om te gaan. Attributionele training is de techniek om te leren inzien dat jobverlies het gevolg is van externe, onstabiele en specifieke oorzaken in plaats van het onvrijwillig ontslag toe te schrijven aan interne, stabiele en globale oorzaken. Deze techniek is natuurlijk enkel effectief wanneer dit ook werkelijk de oorzaken zijn van het onvrijwillig ontslag. Wanneer het onvrijwillig ontslag bijvoorbeeld te wijten is aan persoonlijke kenmerken die niet kunnen worden veranderd, dient de persoon in kwestie daar ook op gewezen te worden, om ontgoocheling te vermijden. Een andere mogelijke reactie is ontkenning. Zoals in de volgende paragraaf zal blijken, komt deze reactie meestal slechts kort na het horen van het nieuws dat men ontslagen zal worden voor. Sommigen gaan het ontslag relativeren, en dit vooral wanneer ze de kans om snel opnieuw werk te vinden relatief hoog inschatten. Men neemt afstand van het ontslag. Berusting daarentegen komt eerder voor na een langere periode van werkloosheid. Dit berusten is reeds door vele onderzoekers aangehaald als een vaak voorkomend fenomeen. De Witte en Hooge (1995) hebben op basis van een vergelijking tussen kortdurige en langdurige werklozen het bewijs trachten te leveren voor het bestaan van dit aanpassingsproces onder langdurig werklozen. Bij de kortdurige werklozen kwamen inderdaad geen personen voor die zich hadden aangepast aan hun werkloosheid als wijze om met hun onvrijwillig ontslag om te gaan. Warr (1989) heeft het over twee soorten aanpassing. De berustende vorm is gekenmerkt door een sterke mate van routine, vermindering van onzekerheid omtrent de toekomst, vermindering van het belang van arbeid en tenslotte een inkrimping van het sociaal

17 10 netwerk en het aantal activiteiten. Andere werklozen vertonen echter een constructieve aanpassing. Ze ervaren meer onzekerheid omtrent de toekomst, minder routine en besteden doorgaans meer tijd aan activiteiten die niet aan het werk gerelateerd zijn. Deze mensen vertonen vanaf het moment van berusting vaak een verbetering in het psychisch welzijn doordat ze zichzelf doelen blijven vooropstellen en zich ook blijven bezighouden met waardevolle activiteiten. Zoals nog zal aan bod komen (cfr. persoonlijke factoren, hoofdstuk 3), spelen activiteiten die niet gelinkt zijn aan het werk, zoals clublidmaatschap en lezen, een belangrijke rol in de tijdstructurering. Naast het bieden van een tijdsstructuur worden langs deze weg ook beloningen gegeven die men niet langer via het werk kan krijgen. Op die manier dragen deze activiteiten ook bij tot een grotere voldoening. 1.4 Ontslagbeleving is een proces Zoals in de inleiding vermeld, besteden we een paragraaf aan de effecten van werkloosheid, dus de effecten van ontslag op langere termijn. Het zijn enkel de effecten in het begin van deze periode die van toepassing zijn op een onderzoek naar ontslagbeleving. Wat de evolutie van de algemene toestand doorheen de werkloosheidsperiode betreft, kunnen twee tegengestelde hypothesen worden aangehaald (De Witte,1993). Volgens de cumulatieve stresshypothese verslechtert de algemene toestand alsmaar naarmate de toestand van werkloosheid voortduurt. De aanpassingshypothese daarentegen is positiever. Werklozen zouden volgens deze hypothese namelijk na een zekere periode van verslechtering beslissen om te berusten in hun werkloosheid. In de vorige paragraaf kwam de reactiewijze berusting reeds aan bod. De berusting komt het algemeen welzijn ten goede, gezien de werkloosheid niet langer psychisch zo zwaar op de persoon weegt. We bekijken de ontslag - en werkloosheidsbeleving stap voor stap, om daaruit dan te concluderen welke van de twee hypothesen klopt. De meeste mensen kunnen zowel positieve als negatieve kenmerken opsommen van hun job. Het is dus goed mogelijk dat wanneer iemand ontslagen wordt, de eerste reactie positief is. Dit gevoel zal echter meestal vrij snel plaats maken voor verdriet. Dergelijk

18 11 reactiepatroon wordt ook gezien bij het overlijden van een persoon waarmee men geen goede relatie had. Eerst is men opgelucht omdat de negatieve aspecten van de persoon/job verdwenen zijn, maar pas nadat deze gevoelens verminderen, begint men te merken dat men toch wel de positieve eigenschappen van de persoon/job mist. Dat iemand initieel blij kan zijn met zijn ontslag, werd al in veel studies opgemerkt (o.a. Fagin en Little, 1984). Dit initieel gevoel van opluchting kwam echter opvallend weinig voor bij managers en professionals (Swinburne, 1981). Wellicht is dit te verklaren door het feit dat deze personen doorgaans een positievere mening hebben over hun job. Deze verklaring werd door het onderzoek van Armstrong en Stassen (2001) bevestigd. Wanneer het initieel gevoel van opluchting of optimisme voorbij is, komt men meestal in een minder euforische fase terecht. Men wordt pessimistisch en dit kan zelfs neigen naar fatalisme. De toestand blijft verslechteren tot op het moment waarop men zich gaat aanpassen aan de situatie van langdurige werkloosheid. Op dat moment treedt er berusting op (cfr. wijze van omgaan met een onvrijwillig ontslag, hoofdstuk 1), wat ervoor zorgt dat de psychische belasting van het werkloos zijn afneemt. Bij onderzoek van Warr en Jackson bijvoorbeeld werd na 6 maanden een limiet bereikt in de verslechtering van de toestand, en begon tussen de 12 e en de 24 e maand de algemene toestand van de werklozen zelfs te verbeteren (1985a, 1987b). Wie berust, gaat het werkloos zijn niet langer als iets negatiefs ervaren, maar probeert gewoon het beste ervan te maken en zich niet langer blind te staren op het vinden van een job. We kunnen dus besluiten dat wellicht zowel de cumulatieve stresshypothese als de aanpassingshypothese kloppen. De eerste geldt echter tijdens de beginperiode van werkloosheid, terwijl aanpassing veelal slechts optreedt na een langere termijn. Dat beide op het eerste zicht tegengestelde hypothesen blijkbaar toch kunnen worden verzoend, werd ook aangehaald door De Witte (1993). Eenzelfde opeenvolging van fasen als net werd beschreven, komt terug in het psychisch reactiemodel (Fineman, 1983; Parkes en Weiss, 1983) ). Dit model is in hoofdzaak gebaseerd op het grieving model van Kubler-Ross (1969). Kort gezegd gaat dit grieving model ervan uit dat droefheid een actief proces is bestaande uit bepaalde fasen, te vergelijken met de fasen die doorlopen worden bij het verlies van een dierbare. Het

19 12 psychisch model is later nog herwerkt, maar de achterliggende idee is altijd dezelfde gebleven, namelijk dat elke werkloze dezelfde opeenvolging van fasen doorloopt. Een van de meer recente besprekingen van het grieving proces bij jobverlies (Morrel et. al., 1998) onderscheidt twee hoofdfasen, namelijk tijdens en na de opzeggingstermijn. Initieel bestaat er ontkenning, wat al snel overgaat in woede tegenover het bedrijf of de werkgever. Wanneer duidelijk wordt dat het onvrijwillig ontslag onvermijdelijk is, geraken velen in een al dan niet ernstige toestand van depressiviteit. Dit gaat bij sommigen zover dat ze niet langer normaal kunnen functioneren. Anderen stappen vlotter over naar de volgende fase, namelijk die van acceptatie. Na de opzeggingstermijn is er eerst ongeloof en verwarring omtrent het daadwerkelijk ontslagen zijn, en als gevolg daarvan doet de persoon alsof er niets veranderd is en blijft hij dezelfde levensstijl behouden. Hij begint echter al snel de job en/of de situatie te missen, of hij begint zich te keren tegen het bedrijf of specifieke mensen, vooral als hij geen opzeggingstermijn heeft genoten. In de volgende stap slaagt de persoon er niet meer in zijn leven verder te zetten. Hij stelt het zoeken naar een job uit, enerzijds omdat hij bang is om te mislukken, en anderzijds omdat hij zich schaamt voor zijn werkloosheid. Wanneer deze persoon uiteindelijk wel degelijk een job vindt, is dit vaak een lukraak aangenomen job, wat soms opnieuw voor een gevoel van depressie kan zorgen, omdat hij niet gelukkig is in de nieuwe functie. In een laatste fase komt hij tot het besef dat als hij zijn levenskwaliteit van voorheen terugwil, bepaalde dingen zullen moeten veranderen. Men geeft niet langer andere mensen de schuld voor het jobverlies, maar richt zich meer op de toekomst. Er worden nu concrete plannen gemaakt in plaats van te piekeren, en men zoekt meer steun bij familie en vrienden. Vanaf dit moment zullen zoekpogingen om een job te vinden, meestal succesvol zijn. De kans is ook groter dat de job geschikt is voor de persoon. Naarmate iemand langer werkloos blijft, evolueren de eisen die de persoon stelt aan een nieuwe job. In het algemeen nemen langdurig werklozen niet zomaar elke job aan (Muffels et. al., 1990), maar het aantal gestelde eisen is toch ook afhankelijk van het moment. Tot het einde van het eerste jaar werkloosheid en vanaf het derde jaar is men doorgaans minder toegeeflijk wat de job betreft (De Witte, 1993). De initiële

Wat is de invloed van het opleidingsniveau op de ontslagbeleving?

Wat is de invloed van het opleidingsniveau op de ontslagbeleving? Wat is de invloed van het opleidingsniveau op de ontslagbeleving? Vermaut, D. (2004). De invloed van het opleidingsniveau op de ontslagbeleving: een empirisch onderzoek. (zie ook website NIS). Een job

Nadere informatie

TOOLKIT ROUW EN VERDRIET

TOOLKIT ROUW EN VERDRIET TOOLKIT ROUW EN VERDRIET ALS JE IEMAND DICHTBIJ VERLIEST. Rouwen: een werkwoord waarvan je de betekenis pas leert kennen als je voor het eerst iemand verliest die veel voor jou betekende. Misschien wil

Nadere informatie

Samenvatting. Mensen creëren hun eigen, soms illusionaire, visie over henzelf en de wereld

Samenvatting. Mensen creëren hun eigen, soms illusionaire, visie over henzelf en de wereld Samenvatting Mensen creëren hun eigen, soms illusionaire, visie over henzelf en de wereld om hen heen. Zo hebben vele mensen een natuurlijke neiging om zichzelf als bijzonder positief te beschouwen (bijv,

Nadere informatie

het laagste niveau van psychologisch functioneren direct voordat de eerste bestraling begint. Zowel angstgevoelens als depressieve symptomen en

het laagste niveau van psychologisch functioneren direct voordat de eerste bestraling begint. Zowel angstgevoelens als depressieve symptomen en Samenvatting In de laatste 20 jaar is er veel onderzoek gedaan naar de psychosociale gevolgen van kanker. Een goede zaak want aandacht voor kanker, een ziekte waar iedereen in zijn of haar leven wel eens

Nadere informatie

De draad weer oppakken

De draad weer oppakken De draad weer oppakken na een ingrijpende gebeurtenis 0900-0101 (lokaal tarief) Slachtofferhulp N e d e r l a n d Een ingrijpende gebeurtenis, zoals een misdrijf of verkeersongeluk, zet uw leven in meer

Nadere informatie

Inge Test 07.05.2014

Inge Test 07.05.2014 Inge Test 07.05.2014 Inge Test / 07.05.2014 / Bemiddelbaarheid 2 Bemiddelbaarheidsscan Je hebt een scan gemaakt die in kaart brengt wat je kans op werk vergroot of verkleint. Verbeter je startpositie bij

Nadere informatie

5 Samenvatting en conclusies

5 Samenvatting en conclusies 5 Samenvatting en conclusies In 2008 werden in Nederland bijna 5,2 miljoen mensen het slachtoffer van criminaliteit (cbs 2008). De meeste van deze slachtoffers kregen te maken met diefstal of vernieling,

Nadere informatie

STABLE LOVE, STABLE LIFE?

STABLE LOVE, STABLE LIFE? STABLE LOVE, STABLE LIFE? De rol van sociale steun en acceptatie in de relatie van paren die leven met de ziekte van Ménière Oktober 2011 Auteur: Drs. Marise Kaper Master Sociale Psychologie, Rijksuniversiteit

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Depressies

Praktische opdracht ANW Depressies Praktische opdracht ANW Depressies Praktische-opdracht door een scholier 1714 woorden 27 februari 2002 7,9 16 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding: Deze brochure gaat over depressies. Op het moment hebben

Nadere informatie

De VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft)

De VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft) De VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft) Inleiding Veel mensen ervaren moeilijkheden om werk te vinden te behouden, of van baan / functie te veranderen. Beperkingen, bijvoorbeeld

Nadere informatie

Capita Selecta Recent Arbeidsmarktonderzoek in Vlaanderen

Capita Selecta Recent Arbeidsmarktonderzoek in Vlaanderen RESEARCH SUMMARY ONDERZOEK I.K.V. VIONA STEUNPUNT WSE Capita Selecta Recent Arbeidsmarktonderzoek in Vlaanderen Richtlijnen voor auteurs - De hoofdindeling ligt vast en bestaat uit volgende rubrieken:

Nadere informatie

EEN DIERBARE VERLIEZEN

EEN DIERBARE VERLIEZEN EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort

Nadere informatie

Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan

Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan De zorg en begeleiding van mensen met een verstandelijke beperking moet erop gericht zijn dat de persoon een optimale kwaliteit

Nadere informatie

Verlies, verdriet en rouw

Verlies, verdriet en rouw Verlies, verdriet en rouw Albert Schweitzer ziekenhuis november 2013 pavo 0233 Inleiding Iemand die u dierbaar was, waar uw zorg naar uitging, is overleden. Het wegvallen van de overledene brengt wellicht

Nadere informatie

Terrorisme en dan verder

Terrorisme en dan verder Terrorisme en dan verder Hoe kunt u omgaan met de gevolgen van een aanslag? - Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie.

Nadere informatie

De medewerker tijdens krimp en verandering Tinka van Vuuren. Seminar HRM tijdens krimp en verandering 12 oktober 2011 Nijmegen

De medewerker tijdens krimp en verandering Tinka van Vuuren. Seminar HRM tijdens krimp en verandering 12 oktober 2011 Nijmegen De medewerker tijdens krimp en verandering Tinka van Vuuren Seminar HRM tijdens krimp en verandering 12 oktober 2011 Nijmegen Achtergrond onzekerheid over de arbeidsplaats Bezuinigingen, reorganisaties,

Nadere informatie

Psychosociale begeleiding

Psychosociale begeleiding Borstkliniek Voorkempen Psychosociale begeleiding Borstkliniek Voorkempen Sofie Eelen psychologe AZ St Jozef Malle 9-12-2008 1 Diagnose van kanker Schokkende gebeurtenis Roept verschillende gevoelens en

Nadere informatie

JOnG!0: Longitudinale ontwikkeling van opvoeding, kindgedrag en zorg

JOnG!0: Longitudinale ontwikkeling van opvoeding, kindgedrag en zorg Steunpunt WVG Minderbroedersstraat 8 B-3000 Leuven +32 16 37 34 32 www.steunpuntwvg.be swvg@kuleuven.be Rapport 42 JOnG!0: Longitudinale ontwikkeling van opvoeding, kindgedrag en zorg Onderzoeker: Promotor:

Nadere informatie

55% ervaart druk om perfect te zijn als werknemer, 37 % als ouder en 32 % als partner

55% ervaart druk om perfect te zijn als werknemer, 37 % als ouder en 32 % als partner PERSBERICHT Lancering 20.11.2018 1 op 4 heeft last van problematische stress Dat blijkt uit enquête bij 5000 personen 55% ervaart druk om perfect te zijn als werknemer, 37 % als ouder en 32 % als partner

Nadere informatie

Langdurig ziekteverzuim van werknemers met een chronische ziekte of beperking Geeke Waverijn, Mieke Rijken

Langdurig ziekteverzuim van werknemers met een chronische ziekte of beperking Geeke Waverijn, Mieke Rijken Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Langdurig ziekteverzuim van werknemers met een chronische ziekte of beperking, G. Waverijn & M. Rijken, NIVEL, januari

Nadere informatie

Geven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte.

Geven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte. Een chronische en progressieve aandoening zoals multiple sclerose (MS) heeft vaak grote consequenties voor het leven van patiënten en hun intieme partners. Naast het omgaan met de fysieke beperkingen van

Nadere informatie

NOOIT GENOEG DE KWETSBAARHEID VAN

NOOIT GENOEG DE KWETSBAARHEID VAN TEKST: Annick Geets DE KWETSBAARHEID VAN NOOIT GENOEG Kwetsbaarheid is niet een kwestie van winnen of verliezen, maar een kwestie van inzien en accepteren dat beide bij het leven horen. Een kwestie van

Nadere informatie

een dierbare verliezen

een dierbare verliezen een dierbare verliezen een dierbare verliezen U heeft kort geleden iemand verloren. Dat kan heel verwarrend zijn. Vaak is het moeilijk te accepteren dat iemand er niet meer is. Soms is het verdriet of

Nadere informatie

Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken

Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Mensen zoeken hulp omdat ze overhoop liggen met zichzelf of met anderen. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. Sommige mensen worden

Nadere informatie

Samenvatting. (Summary in dutch)

Samenvatting. (Summary in dutch) Samenvatting (Summary in dutch) 74 Samenvatting Soms kom je van die stelletjes tegen die alleen nog maar oog hebben voor elkaar. Ze bestellen hetzelfde ijsje, maken elkaars zinnen af en spiegelen elkaar

Nadere informatie

APQ-vragenlijst 30 januari Daan Demo

APQ-vragenlijst 30 januari Daan Demo APQ-vragenlijst 30 januari 2019 Daan Demo Inleiding In dit rapport bespreken we jouw inzetbaarheid en wat je kunt doen om jouw positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. Om dit te bepalen hebben we de volgende

Nadere informatie

WORK EXPERIENCE PROFILE

WORK EXPERIENCE PROFILE WORK EXPERIENCE PROFILE VANDERHEK METHODOLOGISCH ADVIESBUREAU Werkstress is een verschijnsel dat al jaren sterk de aandacht trekt. Statistieken van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid geven aan dat

Nadere informatie

Samenvatting, conclusies en discussie

Samenvatting, conclusies en discussie Hoofdstuk 6 Samenvatting, conclusies en discussie Inleiding Het doel van het onderzoek is vast te stellen hoe de kinderen (10 14 jaar) met coeliakie functioneren in het dagelijks leven en wat hun kwaliteit

Nadere informatie

Je eigen gevoelens. Schaamte

Je eigen gevoelens. Schaamte Je eigen gevoelens Voor ouders, partners, broers, zussen en kinderen van mensen met een ernstig drugsprobleem is het heel belangrijk om inzicht te krijgen in de problemen van het verslaafde familielid,

Nadere informatie

Emoties, wat is het signaal?

Emoties, wat is het signaal? Emoties, wat is het signaal? Over interpretatie en actieplan dr Frits Winter Functie van Emoties Katalysator, motor achter gedrag Geen emoties, geen betrokkenheid, geen relaties Te veel emoties, te veel

Nadere informatie

BedrijfsGezondheidsIndex 2006

BedrijfsGezondheidsIndex 2006 BedrijfsGezondheidsIndex 2006 Op het werk zijn mannen vitaler dan vrouwen Mannen zijn vitaler en beter inzetbaar dan vrouwen. Dit komt mede doordat mannen beter omgaan met stress. Dit blijkt uit de jaarlijkse

Nadere informatie

Welke vaardigheden hebben een invloed op het al dan niet succesvol zijn van het outplacement?

Welke vaardigheden hebben een invloed op het al dan niet succesvol zijn van het outplacement? Welke vaardigheden hebben een invloed op het al dan niet succesvol zijn van het outplacement? Definitie outplacement Outplacement is een geheel van begeleidende diensten en adviezen die in opdracht van

Nadere informatie

Omgaan met faalangst en weerstanden! Trainer: Gijs Visser

Omgaan met faalangst en weerstanden! Trainer: Gijs Visser Omgaan met faalangst en weerstanden! Trainer: Gijs Visser Hoe ga jij om met gevoelens van falen of een verlieservaring?? Iedereen krijgt er vroeg of laat mee te maken Er rust een taboe op dit onderwerp

Nadere informatie

https://dementie.nl/dagbesteding/tijdelijke-opvang-respijtzorg-regelen

https://dementie.nl/dagbesteding/tijdelijke-opvang-respijtzorg-regelen 1 2 Odensehuis Hoeksche Waard: Odensehuizen landelijk platform: Dementie.nl: Dementie winkel: Doorleven: Fotofabriek: Handen in huis: Samen Dementievriendelijk: Stichting Alzheimer Nederland: http://odensehuishw.nl

Nadere informatie

SIPP persoonlijkheidsvragenlijst

SIPP persoonlijkheidsvragenlijst SIPP persoonlijkheidsvragenlijst Deze vragenlijst bestaat uit een aantal stellingen. Deze stellingen hebben betrekking op de laatste 3 maanden. Door per stelling aan te geven in hoeverre u het hier bent,

Nadere informatie

Hoe goed of slecht beleeft men de EOT-regeling? Hoe evolueert deze beleving in de eerste 30 maanden?

Hoe goed of slecht beleeft men de EOT-regeling? Hoe evolueert deze beleving in de eerste 30 maanden? Hoe goed of slecht beleeft men de EOT-regeling? Hoe evolueert deze beleving in de eerste 30 maanden? Auteur: Ruben Brondeel i.s.m. Prof. A. Buysse Onderzoeksvraag Tijdens het proces van een echtscheiding

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4

Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4. Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Samenvatting SAMENVATTING 189 Depressie is een veelvoorkomende psychische stoornis die een hoge ziektelast veroorzaakt voor zowel de samenleving als het individu. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)

Nadere informatie

Delfin EMDR en hypnotherapie cognitieve therapie Page 1 of 5

Delfin EMDR en hypnotherapie cognitieve therapie Page 1 of 5 Delfin EMDR en hypnotherapie cognitieve therapie Page 1 of 5 DE THEORIE DE PRAKTIJK OVEREENKOMSTEN Cognitieve therapie Naast een paar grote verschillen heeft de moderne hypnotherapie veel overeenkomsten

Nadere informatie

Opgave 1 Jeugdwerkloosheid in Europa

Opgave 1 Jeugdwerkloosheid in Europa Opgave 1 Jeugdwerkloosheid in Europa 1 maximumscore 4 Het verrichten van flexibele arbeid kan een voorbeeld zijn van positieverwerving als de eigen keuze van de jongeren uitgaat naar flexibele arbeid in

Nadere informatie

Groepsverslag Stress Reductie Effect Meting na HeartMath coachtraject maart 2016

Groepsverslag Stress Reductie Effect Meting na HeartMath coachtraject maart 2016 Onderzoeksbureau Groepsverslag Stress Reductie Effect Meting na HeartMath coachtraject maart 2016 In opdracht van HeartMath Benelux Periode november 2012 tot en met maart 2016 De stress-rem (Stress Reductie

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Het aantal eerste en tweede generatie immigranten in Nederland is hoger dan ooit tevoren. Momenteel wonen er 3,2 miljoen immigranten in Nederland, dat is 19.7% van de totale

Nadere informatie

Delen is Helen. Wat kan je doen bij verlies van relatie, werk, geliefde of gezondheid

Delen is Helen. Wat kan je doen bij verlies van relatie, werk, geliefde of gezondheid Delen is Helen Wat kan je doen bij verlies van relatie, werk, geliefde of gezondheid Rouw Is een natuurlijk proces, waarbij verdriet en eenzaamheid voorkomende gevoelens kunnen zijn. Verlies van gezondheid

Nadere informatie

De sociale psychologie van waargenomen rechtvaardigheid en de rol van onzekerheid

De sociale psychologie van waargenomen rechtvaardigheid en de rol van onzekerheid Kees van den Bos De sociale psychologie van waargenomen rechtvaardigheid en de rol van onzekerheid In deze bijdrage wordt sociaal-psychologisch onderzoek naar sociale rechtvaardigheid besproken. Sociaal-psychologen

Nadere informatie

Cambriana online hulpprogramma

Cambriana online hulpprogramma Dit is deel 1 van het online hulpprogramma van Cambriana. Verwerking van een scheiding 'Breaking up is hard to do' Neil Sedaka Een scheiding is een van de pijnlijkste ervaringen die je kunt meemaken in

Nadere informatie

5. CONCLUSIES ONDERZOEK

5. CONCLUSIES ONDERZOEK 5. CONCLUSIES ONDERZOEK In dit hoofdstuk worden de conclusies van het onderzoek gepresenteerd. Achtereenvolgens worden de definitie van het begrip risicojongeren, de profielen en de registraties besproken.

Nadere informatie

Verlies, verdriet en rouw

Verlies, verdriet en rouw Verlies, verdriet en rouw Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Iemand die u dierbaar was, waar uw zorg naar uitging, is overleden. Het wegvallen van de overledene

Nadere informatie

Training Omgaan met Agressie en Geweld

Training Omgaan met Agressie en Geweld Training Omgaan met Agressie en Geweld 2011 Inleiding In veel beroepen worden werknemers geconfronteerd met grensoverschrijdend gedrag, waaronder agressie. Agressie wordt door medewerkers over het algemeen

Nadere informatie

Bedrijfsscholing: scholen voor de concurrent?

Bedrijfsscholing: scholen voor de concurrent? Onderwijs en opleiding Bedrijfsscholing: scholen voor de concurrent? Wolff, Ch. J. de, R. Luijkx en M.J.M. Kerkhofs (2002), Bedrijfsscholing en arbeidsmobiliteit, OSA A-186, Tilburg. Scholing van werknemers

Nadere informatie

SAMENVATTING SAMENVATTING. Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender

SAMENVATTING SAMENVATTING. Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender SAMENVATTING Werk en Psychische Gezondheid: Studies naar de invloed van werk kenmerken, sociale rollen en gender In de jaren negentig werd duidelijk dat steeds meer werknemers in Nederland, waaronder in

Nadere informatie

Nou, euh, succes dan maar

Nou, euh, succes dan maar Nou, euh, succes dan maar Bijna iedere manager of ondernemer krijgt wel eens mee te maken met het ontslaan van een medewerker. Een ontslagzaak is veelal vervelend voor alle betrokken partijen. Het kan

Nadere informatie

SAMENVATTING bijlage Hoofdstuk 1 104

SAMENVATTING bijlage Hoofdstuk 1 104 Samenvatting 103 De bipolaire stoornis, ook wel manisch depressieve stoornis genoemd, is gekenmerkt door extreme stemmingswisselingen, waarbij recidiverende episoden van depressie, manie en hypomanie,

Nadere informatie

Campagne Eenzaamheid Bond zonder Naam

Campagne Eenzaamheid Bond zonder Naam Campagne Eenzaamheid Bond zonder Naam Leen Heylen, CELLO, Universiteit Antwerpen Thomas More Kempen Het begrip eenzaamheid Eenzaamheid is een pijnlijke, negatieve ervaring die zijn oorsprong vindt in een

Nadere informatie

Onderzoek Arbeidsongeschiktheid. In opdracht van Loyalis. juni 2013

Onderzoek Arbeidsongeschiktheid. In opdracht van Loyalis. juni 2013 Onderzoek Arbeidsongeschiktheid In opdracht van Loyalis juni 2013 Inleiding» Veldwerkperiode: 27 maart - 4 april 2013.» Doelgroep: werkende Nederlanders» Omdat er specifiek uitspraken gedaan wilden worden

Nadere informatie

WANNEER VERTEL JE HET AAN JE KINDEREN? Als de beslissing om te gaan scheiden eenmaal genomen is, dan kun je dit het beste zo snel mogelijk aan de

WANNEER VERTEL JE HET AAN JE KINDEREN? Als de beslissing om te gaan scheiden eenmaal genomen is, dan kun je dit het beste zo snel mogelijk aan de OVER EN UIT OVER EN UIT Welkom bij de e-training Over en uit. In deze training leer je beter om te gaan met je scheiding. Je leert hoe je het beste het nieuws van de scheiding aan je kind kan vertellen,

Nadere informatie

Kenmerken van werkstress en werkplezier en tips en handreikingen

Kenmerken van werkstress en werkplezier en tips en handreikingen Kenmerken van werkstress en werkplezier en tips en handreikingen Ten aanzien van de kenmerken van de gevolgen van werkstress werkplezier wordt een viertal categorieën onderscheiden, t.w. 1. emotionele

Nadere informatie

«Bestaat er een verband tussen de leeftijd van de werkloze en de werkloosheidsduur?» (2 de deel)

«Bestaat er een verband tussen de leeftijd van de werkloze en de werkloosheidsduur?» (2 de deel) «Bestaat er een verband tussen de leeftijd van de werkloze en de werkloosheidsduur?» (2 de deel) Tweede deel In de vorige Stat info ging de studie globaal (ttz. alle statuten bijeengevoegd) over het verband

Nadere informatie

Capita Selecta Recent Arbeidsmarktonderzoek in Vlaanderen

Capita Selecta Recent Arbeidsmarktonderzoek in Vlaanderen RESEARCH SUMMARY ONDERZOEK I.K.V. VIONA STEUNPUNT WSE Capita Selecta Recent Arbeidsmarktonderzoek in Vlaanderen TITEL: FLEXIBLE JOB SEARCH BEHAVIOR AMONG UNEMPLOYED JOBSEEKERS: ANTECEDENTS AND OUTCOMES

Nadere informatie

Zelfmoordgedachten. Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op.

Zelfmoordgedachten. Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Zelfmoordgedachten Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Alles over zelfmoordgedachten Zelfmoordlijn 1813 Die kan je bellen, chatten of mailen als je aan zelfdoding denkt. Op de website

Nadere informatie

Onderzoek Stress. 5 Juni 2014. Over het 1V Jongerenpanel

Onderzoek Stress. 5 Juni 2014. Over het 1V Jongerenpanel Onderzoek Stress 5 Juni 2014 Over het onderzoek Aan dit online onderzoek, gehouden van 20 mei tot en met 5 juni 2014 in samenwerking met 7Days, deden 2.415 jongeren mee. Hiervan zijn er 949 scholier en

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Burnout, een toestand van mentale uitputting door chronische stress in de werksituatie, vormt een ernstig maatschappelijk probleem dat momenteel veel aandacht krijgt. In

Nadere informatie

Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?

Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt

Nadere informatie

Het probleem is dat pesten soms wordt afgedaan als plagerij of als een onschuldig spelletje.

Het probleem is dat pesten soms wordt afgedaan als plagerij of als een onschuldig spelletje. 1-1. HET PROBLEEM Pesten en plagen worden vaak door elkaar gehaald! Het probleem is dat pesten soms wordt afgedaan als plagerij of als een onschuldig spelletje. Als je gepest bent, heb je ervaren dat pesten

Nadere informatie

Depressie bij ouderen

Depressie bij ouderen Depressie bij ouderen Bij u of uw familielid is een depressie vastgesteld. Hoewel relatief veel ouderen last hebben van depressieve klachten, worden deze niet altijd als zodanig herkend. In deze folder

Nadere informatie

Hoe ga je om met stress?

Hoe ga je om met stress? Hoe ga je om met stress? Bij stress ontstaat er in ons lichaam een natuurlijke reactie die ons in staat stelt om snel en alert te reageren op gevaar: onze polsslag en ademhaling versnellen, de spieren

Nadere informatie

Vermoeidheid bij MPD

Vermoeidheid bij MPD Vermoeidheid bij MPD Landelijke contactmiddag MPD Stichting, 10-10-2009 -van Wijlen Psycho-oncologisch therapeut Centrum Amarant Toon Hermans Huis Amersfoort Welke verschijnselen? Gevoelens van totale

Nadere informatie

Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag?

Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag? Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag? Publieksversie Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie. Dit is ook

Nadere informatie

pggm.nl Persoonlijke Balans in de beleving van PGGM- leden Enquête De Persoonlijke Balans

pggm.nl Persoonlijke Balans in de beleving van PGGM- leden Enquête De Persoonlijke Balans pggm.nl Persoonlijke Balans in de beleving van PGGM- leden Enquête De Persoonlijke Balans In maart 2014 heeft PGGM haar leden gevraagd naar hun persoonlijke balans: wat betekent persoonlijke balans voor

Nadere informatie

Kinderen met weinig zelfvertrouwen gebruiken vaak de woorden nooit en altijd.

Kinderen met weinig zelfvertrouwen gebruiken vaak de woorden nooit en altijd. ZELFVERTROUWEN Zelfvertrouwen is het vertrouwen dat je in jezelf hebt. Zelfvertrouwen hoort bij ieder mens en het betekent dat je een reëel zelfbeeld hebt, waarin ruimte is voor sterke kanten, maar ook

Nadere informatie

Aan de slag met de Werk Ster!

Aan de slag met de Werk Ster! Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt

Nadere informatie

Zelfdoding. en depressie Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op.

Zelfdoding. en depressie Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Zelfdoding en depressie Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Alles over zelfdoding De Zelfmoordlijn tel. 02 649 95 55 www.zelfmoordlijn.be Werkgroep Verder Voor wie achterblijft na

Nadere informatie

Voorwoord! Wie wil ik helpen?!

Voorwoord! Wie wil ik helpen?! Voorwoord Allereerst dankjewel dat je mijn boek hebt gekocht of gekregen en dat je dit ook leest. Dit toont dat jij vooruit wil in het leven en dat je ook actiegericht bent. En actiegerichte mensen halen

Nadere informatie

De kracht om te veranderen wat ik kan veranderen. De moed om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen. De wijsheid om het verschil te zien

De kracht om te veranderen wat ik kan veranderen. De moed om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen. De wijsheid om het verschil te zien De kracht om te veranderen wat ik kan veranderen De moed om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen De wijsheid om het verschil te zien De psychologie van pijn. Sint-Jozefkliniek Bornem - Willebroek Barbara

Nadere informatie

MANTELZORG, GOED GEVOEL

MANTELZORG, GOED GEVOEL UITKOMSTEN ONDERZOEK: MANTELZORG, GOED GEVOEL Inhoud: Theorie & Vragen Methode Theoretische achtergrond: Mantelzorgers zijn iets minder gelukkig dan de rest van de bevolking (CBS, 2016). Mantelzorg brengt

Nadere informatie

Wat vinden Vlamingen belangrijk in hun werk?

Wat vinden Vlamingen belangrijk in hun werk? Motivatie en welzijn Wat vinden Vlamingen belangrijk in hun werk? SERV. 2012. Arbeidsethos en arbeidsoriëntaties op de Vlaamse arbeidsmarkt 2007-2010. Informatiedossier. Brussel: SERV Stichting Innovatie

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 4 Eigenwaarde Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 4 Eigenwaarde Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 4 Eigenwaarde Inhoud 2 1. Hoe zit het met je gevoel van eigenwaarde? 3 2. Welke talenten van jezelf ken je al? 4 3. Verborgen talenten & bewondering 6 4. Verborgen talenten & feedback

Nadere informatie

APQ-vragenlijst 28 maart Bea Voorbeeld

APQ-vragenlijst 28 maart Bea Voorbeeld APQ-vragenlijst 28 maart 2018 Bea Voorbeeld Inleiding In dit rapport bespreken we jouw inzetbaarheid wat je kunt doen om jouw positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. Om dit te bepalen hebben we de volgende

Nadere informatie

Directe hulp bij stress en burn-out

Directe hulp bij stress en burn-out Directe hulp bij stress en burn-out Nieuwe energie in enkele dagen Coaching met neuro-imaginatie Preventieve strategieën Horst Kraemer Uitgeverij Akasha Inhoud Woord vooraf 9 Inleiding 17 Burn-out en de

Nadere informatie

Burn-out: een uitslaande brand?

Burn-out: een uitslaande brand? Burn-out: een uitslaande brand? Maar liefst 84 % van de Limburgers kent iemand die een burn-out had. Dit blijkt uit een grootschalige bevraging die ACV Limburg in november en december van het voorbije

Nadere informatie

Opleidingsniveau Basisschool 46 VMBO 26 Havo / VWO 77 MBO 170 HBO / WO 343 Wil ik niet beantwoorden 7 Niet van toepassing 6 Missende waardes 128

Opleidingsniveau Basisschool 46 VMBO 26 Havo / VWO 77 MBO 170 HBO / WO 343 Wil ik niet beantwoorden 7 Niet van toepassing 6 Missende waardes 128 Onderzoeksbureau Groepsverslag stress REM vragenlijsten maart 2016 In opdracht van Robert Erdbrink Periode november 2012 tot en met maart 2016 De stress-rem (Stress-Reductie Effect Meting) meet de begrippen:

Nadere informatie

VK+ Zelfrapportage. Vragenlijst over veerkracht. Henk Smit

VK+ Zelfrapportage. Vragenlijst over veerkracht. Henk Smit VK+ Zelfrapportage Vragenlijst over veerkracht ID 255-17 Datum 26.05.2015 VK+ Inleiding 2 / 9 INLEIDING De VK+ is een vragenlijst die op basis van zelfrapportage de mentale veerkracht van volwassenen in

Nadere informatie

Geen tekort aan technisch opgeleiden

Geen tekort aan technisch opgeleiden Geen tekort aan technisch opgeleiden Auteur(s): Groot, W. (auteur) Maassen van den Brink, H. (auteur) Plug, E. (auteur) De auteurs zijn allen verbonden aan 'Scholar', Faculteit der Economische Wetenschappen

Nadere informatie

Inleiding. Johan Van der Heyden

Inleiding. Johan Van der Heyden Inleiding Johan Van der Heyden Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 57 26 E-mail : johan.vanderheyden@iph.fgov.be

Nadere informatie

Samenvatting. Leeftijd en Psychologisch Contractbreuk in Relatie tot Werkuitkomsten

Samenvatting. Leeftijd en Psychologisch Contractbreuk in Relatie tot Werkuitkomsten Samenvatting Leeftijd en Psychologisch Contractbreuk in Relatie tot Werkuitkomsten De beroepsbevolking in Nederland, maar ook in andere westerse landen, vergrijst in een rap tempo. Terwijl er minder kinderen

Nadere informatie

Aseksualiteit. ellen.vanhoudenhove@ugent.be

Aseksualiteit. ellen.vanhoudenhove@ugent.be ellen.vanhoudenhove@ugent.be Inhoud Wat is aseksualiteit? als seksuele oriëntatie? Kenmerken van aseksuele personen Identiteitsontwikkeling en coming-out Vooroordelen en moeilijkheden Hulpbehoefte Aseksuele

Nadere informatie

Seksuele inhibitie en excitatie: een verkennende studie van factoren die samenhangen met variatie in excitatie en inhibitie

Seksuele inhibitie en excitatie: een verkennende studie van factoren die samenhangen met variatie in excitatie en inhibitie Seksuele inhibitie en excitatie: een verkennende studie van factoren die samenhangen met variatie in excitatie en inhibitie Wouter Pinxten (contact: Wouter.Pinxten@UGent.be) Prof. Dr. John Lievens Achtergrond

Nadere informatie

Wat is het verschil tussen geluk hebben en gelukkig zijn? Hoe voelt het om gelukkig te zijn? Wat maakt jou gelukkig?

Wat is het verschil tussen geluk hebben en gelukkig zijn? Hoe voelt het om gelukkig te zijn? Wat maakt jou gelukkig? Wie ben ik? krantenkoppen Wat is het verschil tussen geluk hebben en gelukkig zijn? Hoe voelt het om gelukkig te zijn? Wat maakt jou gelukkig? Sonja Lyubormirsky definieert geluk als de ervaring van vreugde,

Nadere informatie

Onderzoek heeft aangetoond dat een hoge mate van herstelbehoefte een voorspellende factor is voor ziekteverzuim. Daarom is in de NL-SH ook de relatie

Onderzoek heeft aangetoond dat een hoge mate van herstelbehoefte een voorspellende factor is voor ziekteverzuim. Daarom is in de NL-SH ook de relatie Samenvatting Gehoor en de relatie met psychosociale gezondheid, werkgerelateerde variabelen en zorggebruik. De Nationale Longitudinale Studie naar Horen Slechthorendheid is een veelvoorkomende chronische

Nadere informatie

Inleiding. Familiale kwetsbaarheid en geslacht. Samenvatting

Inleiding. Familiale kwetsbaarheid en geslacht. Samenvatting Inleiding Depressie en angst zijn veel voorkomende psychische stoornissen. Het ontstaan van deze stoornissen is gerelateerd aan een breed scala van risicofactoren, zoals genetische kwetsbaarheid, neurofysiologisch

Nadere informatie

Preventie van werkdruk in de bouwsector. Werknemer

Preventie van werkdruk in de bouwsector. Werknemer Preventie van werkdruk in de bouwsector Werknemer Inhoud Wat is werkdruk/stress? Welke factoren bevorderen stress op het werk? Hoe herken ik stress-symptomen bij mezelf? Signalen van een te hoge werkdruk

Nadere informatie

OptimaleGezondheid.com Training: Mini stress cursus 101, deel 1! Mini Cursus Anti-stress 101: Deel 1. Door Jack Boekhorst

OptimaleGezondheid.com Training: Mini stress cursus 101, deel 1! Mini Cursus Anti-stress 101: Deel 1. Door Jack Boekhorst Mini Cursus Anti-stress 101: Deel 1 Door Jack Boekhorst klantenservice@optimalegezondheid.com Pagina 1 Inleiding Zoals ik reeds in het artikel heb verteld, komen we er niet onderuit. Een stukje theorie

Nadere informatie

VOW/QFT OPERATIONEEL MAKEN. STATISTISCHE ANALYSES VAN 1000 VRAGENLIJSTEN DIE IN 2009

VOW/QFT OPERATIONEEL MAKEN. STATISTISCHE ANALYSES VAN 1000 VRAGENLIJSTEN DIE IN 2009 Algemene Directie Humanisering van de Arbeid Ervaringsfonds Directie van het onderzoek over de verbetering van de arbeidsomstandigheden (DIOVA) VOW/QFT OPERATIONEEL MAKEN. STATISTISCHE ANALYSES VAN 1000

Nadere informatie

Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131. chapter 10 samenvatting

Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131. chapter 10 samenvatting Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131 chapter 10 samenvatting Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 132 Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 133 Zaadbalkanker wordt voornamelijk bij jonge mannen vastgesteld

Nadere informatie

Wat is assertiviteit en hoe kan het je helpen met je persoonlijke wellness?

Wat is assertiviteit en hoe kan het je helpen met je persoonlijke wellness? Wellness Ontwikkelings Activiteit Assertief zijn Hoe deze techniek je leven kan verbeteren Voordelen Meer zelfvertrouwen Meer geloof in je eigen kunnen Eerder nee durven te zeggen Vermindering van Weinig

Nadere informatie

Gezondheidsverwachting volgens socio-economische gradiënt in België Samenvatting. Samenvatting

Gezondheidsverwachting volgens socio-economische gradiënt in België Samenvatting. Samenvatting Verschillende internationale studies toonden socio-economische verschillen in gezondheid aan, zowel in mortaliteit als morbiditeit. In bepaalde westerse landen bleek dat, ondanks de toegenomen welvaart,

Nadere informatie

...de draad weer oppakken

...de draad weer oppakken ...de draad weer oppakken Na de schok... Volwassenen Informatie voor volwassenen die betrokken zijn geweest bij een schokkende gebeurtenis Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis, dat laat niemand

Nadere informatie

Bespreekbaar maken van kanker (en intimiteit) 03/02/2019

Bespreekbaar maken van kanker (en intimiteit) 03/02/2019 Bespreekbaar maken van kanker (en intimiteit) Kristel Mulders Coördinator oncopsychologen /oncoseksuoloog Jessa Ziekenhuis 03/02/2019 Betrekken van de partner Literatuur over psycho-oncologie: In de dagdagelijkse

Nadere informatie

Dementie is een van de ingewikkeldste en meest ingrijpende

Dementie is een van de ingewikkeldste en meest ingrijpende Inleiding Dementie is een van de ingewikkeldste en meest ingrijpende ziektes. Dementie uit zich bij iedereen anders. Dit komt mede doordat dementie altijd een combinatie is van geheugenproblematiek, gedrags-

Nadere informatie

Een dierbare verliezen. Informatie voor nabestaanden

Een dierbare verliezen. Informatie voor nabestaanden 00 Een dierbare verliezen Informatie voor nabestaanden Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren, en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt

Nadere informatie

HOE WERKT FAALANGST? WAT IS FAALANGST?

HOE WERKT FAALANGST? WAT IS FAALANGST? HOE WERKT FAALANGST? WAT IS FAALANGST? Faalangst kan omschreven worden als de angst om te mislukken in situaties waarin men beoordeeld wordt (of denkt beoordeeld te worden) en de behoefte om mislukkingen

Nadere informatie