ARBEIDSMARKTRECHT. Arbeidsbemiddeling en terbeschikkingstelling van werknemers

Transcriptie

1 INTERUNIVERSITAIR CENTRUM VOOR ARBEIDSRECHT I.CA.-reeks ARBEIDSMARKTRECHT Arbeidsbemiddeling en terbeschikkingstelling van werknemers Headhunting - Outplacement - Plaatsing - Selectie - Uitzendarbeid - Werving ROGER BLANPAIN Algemene reeks 2 Vierde en herwerkte uitgave 2011 rk. die Keure

2 INHOUD LIJST VAN MEEST GEBRUIKTE AFKORTINGEN XIX INLEIDENDE BESCHOUWINGEN. EEN "HELPENDE HAND" 1 Een vlotte arbeidsmarkt 1 Actief arbeidsmarktbeleid 1 Zelf aanwerven of terbeschikkingstelling 1 Waaier van maatregelen 2 Arbeid is geen koopwaar 2 Overheidsmonopolie 2 Privé-initiatief 2 Internationale wetgeving 3 Een nieuwe wind 3 Aanhoudende uitdagingen 4 Wij scoren niet zo goed 7 Vragen 7 Inhoud van het boek 7 DEEL I. BEGRIPPEN EN DEFINITIES 9 HOOFDSTUK I. ALGEMENE BESCHOUWINGEN 9 Afdeling I. Spraakverwarring 9 Afdeling II. Een dynamische definitie 10 HOOFDSTUK II. ARBEIDSBEMIDDELING 12 Afdeling I. Personeelsadvertenties. Kennisgeving van vacante betrekkingen 12 Afdeling II. Selectie en werving 12 Afdeling III. Plaatsing van werknemers 13 Afdeling IV. Headhunting of executive search 13 Afdeling V. Outplacement 14 Afdeling VI. Loopbaanbegeleiding 15 Afdeling VII. lobbeurzen en campus recruitment 16 HOOFDSTUK III. TERBESCHIKKINGSTELLING VAN PERSONEEL 17 Afdeling I. Uitzendarbeid 17 Afdeling II. Onderaanneming 17

3 Afdeling III. Uitlening van personeel 18 Afdeling IV Depannage 18 Afdeling V. Detachering 18 Afdeling VI. Serviceverlening (met uitrusting) 18 Afdeling VII. Leasing van personeel 18 Afdeling VIII. Studieopdrachten 19 Afdeling IX. Tewerkstelling in groep 19 Afdeling X. Buurtdiensten en -banen 19 Afdeling XI. Skill-pooling 19 DEEL II. HET NORMATIEF KADER 21 HOOFDSTUK I. INTERNATIONAAL: DE INTERNATIONALE ARBEIDSORGANISATIE 22 Afdeling I. Het Verdrag Nr. 96 betreffende de bureaus voor arbeidsbemiddeling tegen betaling (bureaux de placement payants) 22 Afdeling II. Het Verdrag Nr. 181 betreffende de particuliere bureaus voor arbeidsbemiddeling (agences d'emploi privées) Doelstelling Begrippen 23 I. Particulier bureau voor arbeidsbemiddeling 23 II. Werknemers 24 III. Verwerking van persoonsgegevens 24 3.Toepassingsgebied Statuut van de bureaus voor arbeidsbemiddeling Vrijheid van vakvereniging en collectief onderhandelen Gelijke behandeling Verwerking van persoonlijke gegevens Kosteloosheid Migrerende werknemers Kinderarbeid Handhaving Sociale rechten Verantwoordelijkheid van de bureaus en de inleenbedrijven (gebruikers) Samenwerking: publiek-privaat Toezicht Gunstiger bepalingen Herziening Opzegging Goedkeuring van het verdrag 29 Evaluatie 29 VI

4 HOOFDSTUK II. EUROPEES: DE EUROPESE UNIE 30 Afdeling I. Gelijke behandeling en toegang tot het arbeidsproces 30 Afdeling II. Arbeidsbemiddeling en het mededingingsbeleid Headhunting 31 I. De feiten 31 II. Prejudiciële vragen 33 III. Oordeel van het Hof Uitzendarbeid 36 I. De feiten 37 II. Prejudiciële vragen 37 III. Oordeel van het Hof Arbeidsbemiddeling 41 I. De feiten 41 II. Prejudiciële vraag 42 III. Oordeel van het Hof Plaatsing tegen betaling De Europese regelgeving samengevat De verhouding tussen de internationale en de Europese normering 46 Afdeling III. Het vrij verrichten van diensten In het algemeen 46 I. Toepassingsgebied 46 A. Dienst Materieel Personeel 47 B. Tegen betaling 48 C. Tijdelijk 48 D. Grensoverschrijdend 49 II. Verbod van beperkingen en van discriminatie 49 A. Beperkingen 50 B. Discriminatie 50 III. Geoorloofde beperkingen en ongelijke behandeling 51 A. Openbaar gezag, openbare orde, veiligheid en gezondheid Openbaar gezag Openbare orde, veiligheid en gezondheid 52 a. Toepassingsgebied 52 b. Beperkingen om redenen van openbare orde. openbare veiligheid of volksgezondheid 53 1) Algemene beginselen 53 2) Bescherming tegen verwijdering 53 3) Volksgezondheid 54 4) Kennisgeving van besluiten 54 5) Procedurele waarborgen 54 B. Beperkingen op grond van de rule of reason Bescherming van werknemers - Overzicht van de rechtspraak 56 I. Toepassing van nationale wetgeving en CAO's: Rush Portuguesa 56 II. Verfijning van het algemeen beginsel 58 VII

5 A. De Vander Eist-case Feiten Oordeel van het Hof 59 B. De Arblade-case Feiten Wetgeving en collectieve arbeidsovereenkomsten van het werkland Beoordeling 64 C. De zaak-andré Mazzoleni Feiten Minimumloon Geldende beginselen 66 D. De Finalarte Sociedade de Construccdo Civil Lda-case De nationale regeling: vakantie met behoud van loon in de Duitse bouw De hoofdgedingen en de prejudiciële vragen Antwoorden van het Hof van Justitie 71 E. De zaak-portugaia Construccöes Lda Feiten De prejudiciële vraag Antwoord van het Hof 76 F. Commissie/Duitsland: evenredigheid 79 G. Commissie!Italië: bijkantoor en borgsom 82 H. Commissie/Duitsland: werkvisum 83 I. Commissie/Spanje: particuliere beveiliging 85 J. De Viking-case vrijheid van vestiging 85 K. De Laval-ca.se vrijheid van diensten 88 L. De Rüjfert-case: collectieve arbeidsovereenkomsten? 91 Samenvatting Uitgangspunt: geen toegang tot de arbeidsmarkt Verbod van discriminatie en van beperkingen Beperkingen omwille van algemeen belang zijn geoorloofd Bescherming van werknemers = een algemeen belang = recht van werkland Recht van het land van oorsprong wanneer er vergelijkbare verplichtingen zijn De opgelegde regel moet noodzakelijk en evenredig zijn ten aanzien van de beoogde bescherming De terbeschikkingstelling van werknemers met het oog op het verrichten van diensten 97 I. Genesis van de richtlijn van II. Rome I en de richtlijn 96/71 98 III. De richtlijn 96/71 99 A. Toepassingsgebied t.a.v. ondernemingen Ondernemingen, gevestigd in de EU/EER Ondernemingen, gevestigd in derde landen Gevallen van terbeschikkingstelling 101 B. Ter beschikking gestelde werknemers 102 VIII

6 C. Arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden De harde kern Rechtsbronnen De harde kern arbeidsvoorwaarden in detail 104 a. Maximale werk- en minimale rustperioden 104 b. Minimumaantal betaalde vakantiedagen 104 c. Minimumloon 105 l.loon Insolventie van de werkgever Uitzendarbeid 106 d. Veiligheid en gezondheid 107 e. Gezondheid, veiligheid en hygiëne op het werk 107 f. Beschermende maatregelen met betrekking tot de arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden van zwangere of pas bevallen vrouwen, kinderen en jongeren 107 g. Gelijke behandeling van mannen en vrouwen, alsmede andere bepalingen inzake discriminatie Uitzonderingen op de "harde kern" Gunstiger voorwaarden Verruiming: algemeen verbindend verklaarde CAO's of scheidsrechterlijke uitspraken 110 D. Verdere verruiming: openbare orde 111 E. Samenwerking inzake informatie 114 F. Handhaving 116 l.borg Vertaling en melding Een Europese detacheringsverklaring en visum en aangifteprocedure 121 a. Voorkoming van misbruiken 122 b. Naleving van loon- en arbeidsvoorwaarden 122 c. Vaste werknemers De rol van de sociale partners inzake handhaving 123 G. Bevoegde rechtsmacht 123 H. Opvolging door de Europese Commissie Omzetting en tenuitvoerlegging Richtsnoeren Bescherming van werknemers 124 Afdeling IV Arbeidsovereenkomst betreffende uitzendarbeid Algemeenheden 126 I. Doel van de richtlijn 126 II. Toepassingsgebied 126 III. Definities 126 IV. Toegelaten uitzendarbeid Arbeidsvoorwaarden 127 I. Gelijke behandeling (art. 5) 127 II. Toegang tot werk, collectieve voorzieningen en beroepsopleiding (art. 6) 128 A. Vacatures 128 B. Vrijheid van arbeid 128 IX

7 C. Gratis voor werknemers 129 D. Toegang tot bedrijfsvoorzieningen 129 III. Vertegenwoordiging van de uitzendkrachten 129 IV. Informatie van de werknemersvertegenwoordigers Uitvoering 129 HOOFDSTUK III. NATIONAAL: BELGIË EN DE GEWESTEN 130 Afdeling I. België Plaatsing van werknemers: het IA.O.-Verdrag Nr Terbeschikkingstelling van werknemers 130 I. De wet van 24 juli A. Een algemeen verbod van terbeschikkingstelling 130 B. Geoorloofde terbeschikkingstelling door een werkgever in het algemeen Terbeschikkingstelling zonder delegatie van gezag Terbeschikkingstelling mits voorafgaande toelating door de bevoegde ambtenaar Terbeschikkingstelling die uitzonderlijk is 134 a. Voorwaarden 134 b. Schriftelijke overeenkomst 135 c. Arbeidsvoorwaarden 135 d. Verplichtingen van de gebruiker 135 1) Hoofdelijke aansprakelijkheid 135 2) Arbeidsreglementering 141 C. Sanctionering Nietigheid Gebruiker wordt werkgever Hoofdelijke aansprakelijkheid 142 D. Handhaving Toezicht Strafbepalingen 142 II. Terbeschikkingstelling overeenkomstig andere wettelijke bepalingen 143 A. Terbeschikkingstelling door het OCMW 143 B. Sociale Maribel 144 C. Terbeschikkingstelling in het kader van werkgevers verbanden 144 D.Invoeginterim 145 E. Terbeschikkingstelling van gemeentelijk personeel 148 F. Terbeschikkingstelling van werknemers tot bevordering van buurtdienst en -banen Definities Erkende ondernemingen: voorwaarden De erkenning Dienstencheques De arbeidsovereenkomst dienstencheques Welzijn 155 H. Terbeschikkingstelling in het kader van een tewerkstellingstraject 155 X

8 III. Arbeidsvoorwaarden en sociale documenten 156 A. Arbeidsvoorwaarden 15 7 B. Sociale documenten 159 IV. Uitzendarbeid 160 A. Genese en inhoud van de nationale regelingen De wet van 28 juni DeC.A.O.'sNr. 36: de NAR Gedragscode ter preventie van rassendiscriminatie De wet van 24 juli B. Juridisch karakter van de wet Wet van openbare orde? Kaderwet 168 C. Geldingsgebied van de wet. Internationaal Privaat Arbeidsrecht 170 D. Het voorwerp van de uitzendarbeid: tijdelijke arbeid Het begrip: tijdelijke arbeid 172 a. Vervanging van een vaste werknemer 172 1) Vaste werknemer 172 2) Reden van vervanging 174 a) Schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst 174 b) Einde van de arbeidsovereenkomst 176 i)duur 176 ii) Procedure 176 3) Vervanging door een werknemer van eenzelfde beroepscategorie 178 b. Tijdelijke vermeerdering van werk 178 c. Uitzonderlijk werk 179 d. Artistieke prestaties 185 e. Tewerkstellingstelling in het kader van een tewerkstellingstraject 186 f. Tewerkstellen van risicogroepen 186 1) De langdurig werklozen 187 2) De laaggeschoolde werklozen 187 3) De gehandicapten 187 4) De deeltijds leerplichtigen 187 5) De herintreders 187 6) De bestaansminimumtrekkers 188 7) Oudere werklozen 188 8) Migranten Beperking of verbod van tewerkstelling van uitzendkrachten 188 E. Het juridisch statuut van de uitzendkracht Kwalificatie van de verhouding uitzendkracht-uitzendbureau 190 a. Voorwerp en aard van de arbeidsovereenkomst 191 b. Vorm van de arbeidsovereenkomst 194 c. Onthaal 197 d. Proefbeding 198 e. Inhoud van de arbeidsovereenkomst Het arbeidsreglement 204 XI

9 XII 3. De beloning van de uitzendkracht Sociale voordelen bij C.A.O. 208 a. Vergoeding bij economische of technische werkloosheid 208 b. Hulp aan uitzendkrachten bij het bekomen van een lening 209 c. Een bijkomende vergoeding in geval van langdurige ziekte 209 d. Een bijkomende vergoeding in geval van arbeidsongeschiktheid 210 e. Verplaatsingskosten 211 f. Pensioenpremie voor uitzendkrachten Veiligheid De anciënniteit van de uitzendkracht De beëindiging van de arbeidsovereenkomst Verbod van tewerkstelling bij gebruiker na afloop van de overeenkomst: niet-bestaande 218 F. Het juridisch statuut van de gebruiker De overeenkomst gebruiker-uitzendbureau De verplichtingen ten aanzien van de uitzendkracht Berekening van het aantal door de gebruiker tewerkgestelde werknemers De ondernemingsraad 223 a. Inlichtingen over de structuur van de tewerkstelling 224 b. Inlichtingen over de evolutie van de tewerkstelling 224 c. Inlichtingen over de tewerkstellingsvooruitzichten voor het komende dienstjaar 225 d. Genomen of geplande sociale maatregelen inzake tewerkstelling De verantwoordelijkheid van de gebruiker voor de schade veroorzaakt door een uitzendkracht G. Het juridisch statuut van het uitzendbureau H.De vakbondsafvaardiging van de uitzendkrachten I. Het Paritair Comité voor de Uitzendarbeid 1. Oprichting en samenstelling 2. Bevoegdheid 3. Het Fonds voor bestaanszekerheid a. Doel b. Toepassingsgebied c. Beheer d. Financiering e. Uitkeringen en rechthebbenden f. Duur 4. Het Fonds voor vorming van uitzendkrachten J. Handhaving van de wet 1. Toezicht op de uitvoering van de wet 2. Sanctionering van de wettelijke bepalingen a. Burgerlijke sancties b. Strafrechtelijke sancties 3. Commissie van goede diensten 3. Arbeidsbemiddeling

10 I. Gelijke behandeling: toegang tot het arbeidsproces en tot een zelfstandig beroep 246 II. Evenredige participatie op de arbeidsmarkt 249 III. Waals Gewest: bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie 251 A. Begripsomschrijving 252 B. Rechtvaardiging van direct onderscheid 253 C. Specifieke rechtvaardigingsgronden 253 D. Positieve acties en redelijke aanpassingen 254 E. Bemiddeling 254 IV. Brussels Gewest: strijd tegen discriminatie en de gelijke behandeling op het vlak van de tewerkstelling 255 V. Kennisgeving van vacante betrekkingen 257 VI. Werving en selectie 258 A. Plichten van de werkgever 258 B. Andere verbintenissen van de ondertekenende partijen 259 VIL Medische onderzoeken 260 A. Finaliteit 261 B. Proportionaliteit 261 C. Transparantie 261 VIII. Outplacement 261 A. Rechtsbronnen CAO Nr. 51 en CAO Nr De gedragscode 266 B. De rol van de VDAB 266 C. Begrip en vormen van outplacement Begrip Vormen van outplacement 267 a. Individueel outplacement 267 b. Collectief outplacement 268 c. Outplacement op aanvraag van de werknemer 268 d. Herplaatsing 268 D. De verhouding werkgever-outplacementbureau Juridische aard van de overeenkomst werkgever-bureau Verplichte inhoud van de overeenkomst Kostprijs 270 E. De verhouding: werkgever-werknemer Outplacementovereenkomst 271 a. Aard van de overeenkomst 271 b. Inhoud van de overeenkomst 272 c. De plichten van de werknemer Outplacement in de tijd 273 a. In de loop van de arbeidsovereenkomst 273 b. In de loop van de opzeggingstermijn 273 c. Na het beëindigen van de arbeidsovereenkomst Collectief outplacement Outplacement en faillissement 275 F. De verhouding outplacementbureau-werknemer 276 G. Inspraak van de werknemersvertegenwoordigers Informatie en consultatie 277 XIII

11 2. Recht op bijstand Beslissende bevoegdheid: ondernemingsraad 277 H. Recht op outplacement voor werknemers van 45 en ouder Toepassingsgebied Dienstverlening: kwaliteitscriteria Duur van de begeleiding Andere bepalingen 280 I. Outplacement en bevordering van de tewerkstelling van werknemers ontslagen in het kader van herstructureringen 280 Afdeling II. De Gewesten 281 DEEL III. REGLEMENTERING VAN OPENBARE DIENSTEN EN PRIVATE BUREAUS VOOR ARBEIDSBEMIDDELING 283 HOOFDSTUK I. HET VLAAMSE GEWEST 283 Afdeling I. De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling (VDAB) Opdracht Werkwijze 285 I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. Het Handvest van de werkzoekende A. Toepassingsgebied B. Rechten van de werkzoekende Algemene arbeidsbemiddeling Outplacement Andere arbeidsbemiddeling: bureaus voor kosteloze arbeidsbemiddeling Uitzendarbeid De lokale werkwinkels VDAB EURES Afdeling II. Private bureaus voor arbeidsbemiddeling Algemene beschouwingen 294 I. Een nieuwe lei 294 A. Het decreet van 13 april B. Het decreet van 10 december II. Basisbeginselen Erkenning en/of registratie mededelingsplicht Beschermingsbepalingen Administratieve vereenvoudiging Verruiming van de definitie van private arbeidsbemiddeling Toezicht-en sanctiebepalingen Begrippen en toepassingsgebied 299 I. Begrippen 299 II. Toepassingsgebied Voorwaarden inzake private arbeidsbemiddeling 302 I. Algemene voorwaarden 303 XIV

12 II. Bijkomende voorwaarden 306 A. Algemene bepalingen inzake arbeidsbemiddeling 306 B. Voorwaarden van professionele deskundigheid 308 C. Specifieke voorwaarden: commissielonen sportbeoefenaars en schouwspelartiesten 309 Afdeling III. Uitzendarbeid Specifieke voorwaarden inzake uitzendactiviteiten Erkenning 314 I. Algemeen 314 II. Afzonderlijke erkenning bouw en artistieke sector 314 III. Uitzendbureau buiten het Vlaams Gewest 315 IV De Adviescommissie voor uitzendactiviteiten 315 A. Opdracht 315 B. Samenstelling 315 C. Benoeming 316 D. Onverenigbaarheden 316 E. Werkingsregelen 316 V Procedure 317 A. De aanvraag Maatschappelijke zetel of kantoor in Vlaams Gewest Maatschappelijke zetel of kantoor in een ander Gewest of lidstaat EER Maatschappelijke zetel of kantoor buiten de EER 318 B. Afhandeling van het dossier 319 VI. Duur van de erkenning 319 VII. Intrekking of omzetting van de erkenning 320 VIII. Overdracht van een verleende erkenning Gedragscodes 322 I. Algemene Gedragscode 323 II. Gedragscode voor outplacementbureaus 325 III. De gedragscode uitzendactiviteiten Samenwerking private en publieke bureaus Klachtenprocedure Toezicht, handhaving en sancties Slotbepalingen Inwerkingtreding 334 HOOFDSTUK II. HET BRUSSELSE EN HET WAALSE GEWEST 335 Afdeling I. In het algemeen 335 Afdeling II. De publieke arbeidsbemiddeling Het Waals Gewest 335 I. FOREM 335 A. Algemeen 335 B. Bevoegdheden 336 II. De Waalse maatschappij voor arbeidsbemiddelingsdiensten tegen betaling 338 XV

13 A. Oprichting en opdrachten 338 B. Werking Het Brussels Gewest: de ACTIRIS 338 I. Bevoegdheden 339 II. Beheer 339 Afdeling III. De private arbeidsbemiddeling Het Waals Gewest: de registratie en de erkenning van arbeidsbemiddelingsbureaus 340 I. Definities 340 II. Voorafgaande registratie van het arbeidsbemiddelingsbureau 342 III. Voorafgaande erkenning van het uitzendbureau 343 A. Voorwaarden voor de toekenning van de voorafgaande erkenning 343 B. Procedure tot toekenning van de voorafgaande erkenning 344 IV Verplichtingen opgelegd aan het geregistreerde arbeidsbemiddelingsbureau en aan het erkende uitzendbureau 346 A. Verplichtingen opgelegd aan het geregistreerde arbeidsbemiddelingsbureau 346 B. Verplichtingen opgelegd aan het erkende uitzendbureau 348 V. Opschorting en intrekking van de registratie van het arbeidsbemiddelingsbureau of van de erkenning van het uitzendbureau 350 VI. Advies-en overlegcommissie inzake arbeidsbemiddeling Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het gemengd beheer van de arbeidsmarkt 352 I. II. III. IV V. VI. Definities Opdracht Vergunning Voorwaarden Erkenning van de privétewerkstellingsagentschappen Fonds ter bevordering van de werkgelegenheid BESLUITEN BIBLIOGRAFIE XVI

14 BIJLAGEN I. Verdrag betreffende particuliere bureaus voor arbeidsbemiddeling (Verdrag Nr. 181 aangenomen door de Internationale Arbeidsconferentie,Genève, 19 juni 1997) 373 II. Uitzendarbeid 379 Bijlage I. Model "werkpostfiche" 379 Bijlage II. Aanvraag tot erkenning uitzendarbeid 383 XVII