35 op weg na ar doorbr aken

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "35 op weg na ar doorbr aken"

Transcriptie

1 3 Op weg naar doorbraken Wilma Willems 1 Voormalig gemeentesecretaris van de gemeente Amsterdam, Erik Gerritsen, ambassadeur voor het actieplan noiv, is de bedenker en trekker van wat intussen bekend staat als de bestuurstafel Heemskerk. Schrijver van dit hoofdstuk ondersteunt hem daarbij als projectmanager. 2 Nederland Open in Verbinding is een gezamenlijk actieplan van de staatssecretarissen van Economische Zaken en van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Als eerstverantwoordelijke bewindspersoon treedt op de staatssecretaris van Economische Zaken. Inleiding In deze bijdrage zijn ervaringen gebundeld met de agendering door bestuurders van thema s uit het actieplan noiv, en wel vanuit knelpunten die zij ervaren en oplossingsrichtingen die zij zien. Het programmabureau noiv organiseert daartoe periodiek bijeenkomsten van bestuurders met de verantwoordelijke bewindspersoon. De formule ervan is eenvoudig: breng bestuurders uit verschillende geledingen, zowel van overheden als leveranciers bijeen en verken op een inspirerende manier doorbraken waar de deelnemers zich daadwerkelijk aan willen verbinden. 1 Twee keer per jaar worden rijpe doorbraken aan de noiv-staatssecretaris gepresenteerd. 2 Het is een beleidsterrein met gestage voortgang én tegelijkertijd een lange horizon, immers: als een open standaard na een lang proces tot stand is gekomen dan kost de implementatie ervan ook zeker nog drie tot vijf jaar; en bij een complexe standaard nog langer; overheden beschikken over een enorme installed base van software. Daar waar open source software een reëel alternatief is, krijgt het kansen, maar dat gebeurt vooral op de natuurlijke momenten (van vervanging) en (overheids)software gaat heel lang mee. Consequentie daarvan is dat open source software maar langzaam terrein kan winnen. Alvorens in te gaan op de ervaringen met die periodieke bijeenkomsten, de zogeheten bestuurstafels, lijkt het nuttig iets van de historische context te schilderen waarbinnen het programmabureau noiv moet opereren. Historisch besef Automatisering is een jonge industrie: automatisering van administratieve processen startte bij de grote ondernemingen op grote mainframes in de jaren zestig, zo n vijftig jaar geleden dus; een geautomatiseerd administratief proces gaat wel tien tot vijftien jaar mee; zo n vijfentwintig jaar geleden verschenen de pc s op het bureau en kwam de kantoorautomatisering (tekstverwerking, mail, etc.) op; in het midden van de jaren negentig bepaalden ict-bedrijven voorzichtig hun strategie ten aanzien van internet. 35 op weg na ar doorbr aken

2 Overheden en taakspecifieke software: veel taakspecifieke software voor gemeenten was open source software om de simpele reden dat overheden hun software al dan niet in samenwerking zelf ontwikkelden en bereid waren tot uitwisseling. Denk aan de software voor de gemeentelijke basisregistraties, waaronder bevolkingsadministratie en gemeentelijke heffingen, die gemeentelijke ictbedrijven ontwikkelden; vanaf de tweede helft tachtiger jaren deden overheden op grote schaal hun automatiseringsbedrijven inclusief de kennis, de software en daarmee de regie daarop van de hand. Zo verkochten Eindhoven en s Hertogenbosch hun bedrijf aan hcs, Arnhem en Nijmegen aan raet evenals Tilburg en Breda; Amsterdam haar rekencentrum aan PinkRoccade etc. Gaandeweg ontstonden er twee dominante spelers op de gemeentelijke markt, namelijk PinkRoccade en Centric; decentrale overheden kunnen op dit moment per toepassing kiezen uit drie of meer softwareproducten en/of dienstverlening. Hergebruik van software was altijd al een thema bij overheden: hergebruik van software, ook wel het gezamenlijk ontwikkelen van software, was vaak de inzet maar dat lukte lang niet altijd. Zo is er bijvoorbeeld jarenlang gewerkt aan een ontwerp voor een gezamenlijk financieel informatiesysteem voor een aantal ministeries, maar dat is uiteindelijk niet gelukt en ieder is zijns weegs gegaan. Intussen zijn er twee standaarden bij de rijksoverheid, te weten sap en Oracle die per ministerie op maat zijn ingericht; de broncode van veel taakspecifieke overheidssoftware is open, dat wil zeggen de overheid is eigenaar van de broncode en in beginsel bereid deze voor hergebruik beschikbaar te stellen; op beperkte schaal wordt software hergebruikt binnen overheden en via het actieplan noiv krijgt hergebruik opnieuw een impuls. Orde en kostenbeheersing: standaardisering op pakketsoftware wordt gezien als een middel voor beheersing van kosten, en continuïteit van dienstverlening. Standaardisering op producten(software) is diep geworteld in het beleid van de overheden; standaarden, de facto -standaarden en open standaarden zijn essentieel voor samenwerking. Dat was altijd al zo, maar dit wordt met de dag belangrijker, omdat zonder samenwerking de maatschappelijke vraagstukken onopgelost blijven. o s o s s : in 1999 is open source software (oss) voor het eerst in de Tweede Kamer ter sprake gebracht. In 2001 kwam het eerste kabinet Kok met beleid over open standaarden en open source software, als een uitvloeisel van de Europese Lissabon Agenda. Het toenmalige kabinet had dus al beleid voordat de Tweede Kamer in november 2002 de motie-vendrik 36 o p e n s o u rc e j a arboek

3 aannam. Sinds 2002 staat open source software op de politieke agenda: vanuit ideologie en verwachte kostenvoordelen; iedereen is vóór open standaarden: als het volgende kabinet druk zou uitoefenen op het open maken van de facto -standaarden gaat het heel hard met de implementatie van open standaarden! Om dit te bereiken zal flankerend beleid noodzakelijk zijn en het zou mijns inziens de moeite waard zijn om dit onderzoeken Open source software is een factor van belang in de economie en is niet meer weg te denken. Het geeft een impuls aan innovatie. De zoektocht naar hoe en waar open source software de overheid de beoogde voordelen kan bieden, is nog actueel. Bestuurlijke positionering van noiv Hoe kunnen we ervoor zorgen dat chronisch zieken, ouderen en gehandicapten snel en efficiënt worden geïnformeerd en geholpen bij hun vraag naar zorg en sociale voorzieningen? Hoe kunnen we schooluitval adequaat tegengaan? Hoe kan het kind of jongvolwassene de zorg en hulp krijgen die het nodig heeft? Hoe regelen we veiligheid, zodat we ons allemaal veilig voelen? Hoe treden we bij calamiteiten snel en efficiënt op? Deze vragen laten zien dat de overheid voor grote maatschappelijke uitdagingen staat. Tegelijkertijd hebben zowel het Rijk als de decentrale overheden steeds minder geld te besteden. Kostenreductie en efficiency zijn nu de sleutelbegrippen. Hoe kan de overheid voorzien in betere overheidsdienstverlening die burgers en bedrijven gericht en zonder tijdverlies helpt? Dat kan als beter samengewerkt wordt tussen (overheids) instanties. Bijvoorbeeld tussen partners in de zorg, de sociale zekerheid, de veiligheidsdriehoek, de onderwijssector, of tussen uitvoeringsinstanties of collega-gemeenten. Dit punt is zeker niet nieuw, maar het blijkt in de praktijk lastig die samenwerking echt tot stand te brengen. De slimme overheid Voor een goede en slimme samenwerking tussen mensen en instanties is het nodig dat ook de ict-systemen die zij gebruiken met elkaar kunnen praten. Technisch praten betekent dat het ene systeem gegevens van een ander systeem kan ontvangen. Semantisch praten betekent dat de uitgewisselde gegevens ook begrepen worden: de systemen begrijpen de gegevens op dezelfde manier, ze spreken dezelfde taal. Als ict-systemen in staat zijn met elkaar transparant (via open standaarden) gegevens uit te wisselen, dan worden stukken software eenvoudiger en kostenefficiënt koppelbaar, ongeacht de leveranciers van die software. ict is niet alleen een technische kwestie. Sterker, het is een vooral 37 op weg na ar doorbr aken

4 een bestuurlijke en organisatorische ingreep. Sturen op beter en slimmer samenwerken houdt ook in dat bestuurlijke en organisatorische vragen moeten worden beantwoord. Wie is eigenaar van de gegevens die zich in een systeem bevinden? Wie mag erbij en ze waarvoor gebruiken? Is er overeenstemming over de betekenis van de uit te wisselen gegevens, zodat deze ook door anderen gebruikt kunnen en mogen worden? Durven en willen we op die gegevens van anderen te vertrouwen? De overheden zitten zelf aan het stuur bij het beantwoorden van dergelijke vragen en dienen ook zelf de regie te voeren op hun informatie (ict)-huishouding. De manier om slimmer samen te werken en tevens de regie te voeren is door software te gebruiken, die gebaseerd is op open standaarden én verder door zelf de ontwikkeling van semantische open standaarden ter hand te nemen. Het werken aan open standaarden, aan de ontwikkeling, het beheer en de implementatie ervan vergt veel inspanning met een jarenlange doorlooptijd. Ook gaan de kosten vaak voor de baten uit, en slaan de baten soms op andere plekken neer als waar de kosten gemaakt worden. Maar uiteindelijk levert het meer maatschappelijke baten op, die we terug zien in betere dienstverlening van de overheid en minder regeldruk. noiv: open standaarden verplicht Het verplichte gebruik van open standaarden staat sinds 2002 op de politieke agenda. In de overheidspraktijk kreeg het daadwerkelijke gebruik van open standaarden in 2008 een krachtige impuls met de uitvoering van het actieplan Nederland Open in Verbinding. Technische open standaarden door de leveranciers ontwikkeld worden meer en meer in de software opgenomen. Voor de ontwikkeling van de semantische standaarden staan de overheden in beginsel zelf aan de lat terwijl de (pakket)leveranciers eveneens fors (moeten) investeren in de implementatie van de open standaarden in hun pakketsoftware om zich in hun markt te handhaven. Semantische standaarden Twee semantische standaarden staan op dit moment op de pas-toe-of-leg-uit-lijst van het College Standaardisatie. Bij een slimme overheid horen nog veel meer semantische standaarden! En de overheden staan hiervoor zelf aan de lat: zij weten welke (maatschappelijke) problemen zij willen oplossen en zij zijn in de betreffende keten in staat om de goede afspraken te maken over de betekenis van de in die keten essentiële begrippen. Semantische standaarden vereisen kennis maar vooral belanghebbenden bij de oplossing. Samenwerking betekent soms afzien van macht in het belang van het gezamenlijke doel. 38 o p e n s o u rc e j a arboek

5 noiv: eerlijke kans voor open source software 3 Citaat actieplan: Het gebruik van open source software biedt voordelen in bepaalde situaties. Daarnaast zijn er situaties waarbij dit niet het geval is, bijvoorbeeld bij de realisatie van een ict oplossing op basis van eigen rekening en risico van een leverancier ontwikkelde applicaties of componenten. Een dergelijke oplossing kan gebruik maken van generiek ontwikkelde onderdelen welke meerdere malen in licentie worden verkocht. Wel moet het zo zijn dat voor applicaties welke volledig voor rekening en risico door de overheid als opdrachtgever worden gerealiseerd, het uitgangspunt is dat deze werken vrij ter beschikking worden gesteld volgens een open source software licentie. Het stimuleren van het gebruik van open source software is de andere pijler van het noiv-beleid en staat eveneens sinds 2002 op de politieke agenda. Hier gaat het primair om het creëren van marktwerking en innovatie, en om overheden die dit aanjagen. Bij een beperkte vraag ontwikkelt de markt voor dienstverlening rondom open source software zich niet, maar zonder aanbod van open source software en dienstverlening kan de overheid er niet voor kiezen. Op de gebieden waar relevante volwassen open source software voor overheden beschikbaar is, wint deze ook terrein. Zakelijke motieven 3 voor de keuze voor deze open source software liggen daaraan ten grondslag. Het ideologische motief om als overheid niet afhankelijk te willen zijn van software die niet volledig gekend kan worden, wordt nauwelijks als argument genoemd door overheden. Audits, accountantsverklaringen en third party mededelingen zijn gangbare instrumenten om de gewenste zekerheid over de werking van de software te hebben. De bereidheid tot het beschikbaar stellen van door de overheid ontwikkelde software (aan andere overheden) is groot, maar met de praktische consequenties daarvan is nog maar beperkte ervaring opgedaan. Argumenten in het actieplan om de inzet van open source software te stimuleren zijn het benutten van open source software als impuls voor innovatie en het vergroten van het verandervermogen van organisaties. Zo passen ook steeds meer leveranciers open source software toe binnen hun dienstverlening. Met hun hybride businessmodel zijn zij in staat om onder gunstige condities hun diensten aan te bieden. Zij zien (nog) geen mogelijkheden om de door hen geleverde producten of diensten als open source software aan te bieden, vanwege het ontbreken van een passend verdienmodel. Decentrale overheden: een reële planning Een hartenkreet van bestuurders van decentrale overheden is een reële planning. Het belang van open standaarden en met name stuf, dé open standaard voor berichtuitwisseling binnen gemeenten én tussen overheden, wordt breed onderkend. Maar voor een gemeente is het geen sinecure stuf te implementeren in tachtig tot honderd verschillende stukken software waarmee berichtuitwisseling plaatsvindt, en de bijbehorende processen aan te passen. Kortom, standaardisatie staat bij decentrale overheden hoog op de (bestuurlijke) agenda, maar de implementatie is een proces van jaren en wordt in nauwe samenwerking met leveranciers gerealiseerd. Aan de leverancierskant is het goede nieuws dat daar steeds meer bereidheid bestaat om daadwerkelijk open standaarden in hun software te implementeren en hierin te investeren. Het Manifest Leveranciers Open standaarden is daarvan een goed voorbeeld. Door ondertekening van dit Manifest verklaren de leveranciers open standaarden te implementeren in hun software. 39 op weg na ar doorbr aken

6 De doorbraken van de bestuurstafel 4 In mei 2010 hebben 32 leveranciers het manifest ondertekend. 5 king en hiervoor egem hebben d.m.v. de stuf-community, stufregiegroep en stuf-expertgroep, stuf doorontwikkeld en de randvoorwaarden voor implementatie versterkt door opleidingen en bestek teksten. king adviseert opdrachtgevers de stuf-bestekteksten te gebruiken. 6 Het standaardiseren op proces is op dit moment nog een brug te ver hoewel de meest optimale oplossing daarom wordt nu ingestoken op standaardiseren op het niveau van business service geef zaakstatus, muteer adres, etc. 7 De volgende 8 gebieden om in deze doorbraak uit te werken zijn: wabo, gba bag, ophalen en wegschrijven van documenten en kenmerken in een dms, een verhuizing, bezwaar maken op de woz-waarde, leerwerk-recht (voor mensen die geen werk hebben, niet naar school gaan en niet zijn ingeschreven als werkzoekende), doorgeven van een zaakstatus door een backoffice systeem aan een midoffice-systeem, uitwisselen van gecombineerde administratieve en geografische gegevens. Het resultaat van de bijeenkomsten in de aanloop naar dé bestuurstafels tot dusver (begin 2010) zijn de onderstaande doorbraken. Hiervoor bleek tijdens de bijeenkomsten draagvlak te zijn. Als een doorbraak rijp is, wordt deze aan de noiv bewindspersoon gepresenteerd. Tweemaal per jaar zitten bestuurders en de verantwoordelijk bewindspersoon aan tafel over de oplossingsrichtingen (de doorbraken) voor door hen ervaren knelpunten. 1. Leveranciersmanifest Al voordat noiv bestond, verenigden aangejaagd door het programma ososs een aantal gemeenten zich in 2006 als de open gemeenten. Via een manifest met uitgangspunten gaven zij aan belang te hechten aan open standaarden en open source software. Vraag is belangrijk maar aanbod net zo, en hoe de communicatie daarover te organiseren? Eind 2009 nodigde noiv een groep op de gemeentelijke markt actieve leveranciers uit en verkende samen met de open gemeenten wat er gedaan zou kunnen worden om open standaarden en open source software een impuls te geven. De bestuurstafel met staatssecretaris Heemskerk, begin 2010, was het wenkend perspectief. In hoog tempo werd onder de bezielende aanvoering van een van de dominante spelers op de gemeentelijke markt het leveranciersmanifest open standaarden opgesteld. In dit manifest worden belangrijke waarden onderschreven. 4 Zo zal de leverancier ter bevordering van de interoperabiliteit van softwareproducten en van digitale duurzaamheid tegen redelijke condities het hergebruik van data faciliteren die via software van de leverancier tot stand is gekomen, net als de archivering van digitale gegevens. Intussen wegen gemeenten bij de verwerving van ict in hun beoordeling mee het al dan niet ondertekend hebben van dit manifest door een leverancier. 2. Operationaliseren Standaard UitwisselingsFormaat (stuf) Aan de totstandkoming van de open standaard voor berichtuitwisseling (stuf 5 ) is door de verschillende betrokkenen veel geïnvesteerd. Deze open standaard is een grote stap voorwaarts, zeker wanneer deze in enkele dienstverleningsprocessen of belangrijke binnengemeentelijke ketens geïmplementeerd zal zijn. Maar zover is het nog niet. De doorbraak die aan de bestuurderstafel veel bijval kreeg was een praktische operationalisering van stuf binnen enkele processen 6. Waarom is dit nu een doorbraak? De essentie hiervan zit in het gezamenlijk met een groep gemeenten én leveranciers gericht werken aan het implementeren van deze standaard binnen enkele gemeentelijke dienstverleningsprocessen en ketens. Het bijzondere zit erin dat zij elkaar vinden in het standaardiseren van een aantal werkprocessen 7. Omdat gemeenten hun processen en hun informatiehuishouding ieder op een (net iets) andere manier heb- 40 o p e n s o u rc e j a arboek

7 8 De compliance voorziening kan gezien worden als een uitgebreide testmogelijkheid voor het doorlopen van het hele werkproces inclusief de ondersteunende systemen. 9 Leveranciers moeten nu (te) veel tijd besteden aan de ontwikkeling van allerlei specifieke koppelingen waardoor ze minder tijd hebben om hun producten en diensten door te ontwikkelen en daarmee te voldoen aan de vraag van de decentrale overheden. 10 king staat voor Kwaliteits Instituut Nederlandse Gemeenten en is per 1/1/2010 van start gegaan: een organisatie van en voor gemeenten. 11 cpb rapport: concurrentie, innovatie en intelectuele eigendomsrechten doc181.pdf ben ingericht, zien services of de koppelingen tussen informatiesystemen er steeds anders uit. Bij het gebruik van de stuf-standaard moet voor de implementatie in een specifieke keten nog een aantal ontwerpbeslissingen worden genomen. Het gaat daarbij om beslissingen over vragen als: wie is de serviceleverancier en wie is de afnemer, welk interactiepatroon wordt gebruikt en welke versie van stuf en stufberichten heb je precies nodig om de keten tussen de zendende en ontvangende partij goed te laten werken. Deze beslissingen zijn enorm belangrijk voor de implementatie van stuf. Wanneer om te beginnen de processen, services en ketenafspraken strakker zijn gestandaardiseerd, kan software eenvoudiger blijven. Als dan de feitelijke werking van de geïmplementeerde standaard in een compliance-voorziening 8 vooraf kan worden getoetst, zal dit de in gebruikname van koppelingen vergemakkelijken en samenwerking versnellen. Kortom, een dergelijke interventie als deze doorbraak leidt tot een voorbeeld voor gemakkelijkere implementatie van stuf, beter hergebruik van software voor de koppelingen, en snellere inrichting van ketens. Goed voor overheden én leveranciers, want zij krijgen meer tijd voor innovatie. 9 Aan deze doorbraak werken king 10, leveranciers en gemeenten samen. Het bestuurlijk commitment van een groep gemeenten en een krachtige trekker van dit project staan garant voor resultaten. De eerste resultaten worden najaar 2010 verwacht. 3. Open én closed source software in een win win model Open en gesloten source software zullen naast elkaar blijven bestaan 11. Het vraagstuk dat om een oplossing vraagt is: hoe komen we van elkaar bestrijden naar samenwerken met respect voor de verschillende businessmodellen in een win-win model? Zo zijn er talrijke voorbeelden van een hybride toepassing, waarbij open source software wordt ingezet en de beoogde innovatie bewerkstelligd wordt maar de eindoplossing niet als open source software kan worden aangeboden wegens het ontbreken van een passend verdienmodel. En voor het voortbestaan van bedrijven moeten de investeringen wel terugverdiend worden. Een nog openstaande vraag is hoe hybride oplossingen gewaardeerd moeten worden. Ze passen wel in de geest van het actieplan, te weten: open source software stimuleert de economie. Krijgen leveranciers die veel open source toepassen in hun producten en dienstverlening, en daardoor innovatief zijn én de klanten laten meedelen in de financiële voordelen van hergebruik, een streepje voor op leveranciers die dat niet doen? De werkgroep verkent mogelijke winwin-situaties tussen leveranciers van open en closed source software, en tussen softwaremarkt en opdrachtgevende overheden. Dat gebeurt met het oog op het realiseren van de doelstellingen van de E-overheid, betere dienstverlening, het oplossen van complexe maatschappelijke problemen, en versterking van de positie van de Nederlandse softwaresector in internationaal verband. 41 op weg na ar doorbr aken

8 12 Dimpact is een samenwerkingsverband tussen gemeenten dat digitale loketten ontwikkelt en beschikbaar stelt. 13 Dit afwegingskader staat op de noiv-wiki en hoe meer dit gebruikt wordt hoe beter de kwaliteit van dit afwegingskader wordt. Waarom deze poging tot win-win situaties te komen? Het feitelijke beleid voor open source software is genuanceerder dan de manier waarop overheidsorganisaties er in de praktijk uitvoering aan geven. Het actiepunt bij gelijke geschiktheid heeft open source sofware de voorkeur wordt in de praktijk op verschillende manieren toegepast, en krijgt soms de lading dat open source moet. Zo ervaart een aantal gemeenten sterke politiek druk op het toepassen van open source software, waarbij soms voorbij gegaan wordt aan het doel van dit beleid. Andere gemeenten ervaren dat de feitelijke afweging voor open source software voor bijvoorbeeld een werkplek moeilijk is. Voor Dimpac 12 t is het denken in termen van open source dagelijkse praktijk. Hoe zorgen we er nu voor dat het open source softwarebeleid niet leidt tot contraproductieve polarisatie in de Nederlandse softwaremarkt? De werkgroep heeft draagvlak voor de volgende uitgangspunten gevonden: Het principe van level playing field: eerlijke marktkansen voor iedereen. Open source moet is niet de boodschap van het kabinetsbeleid. Doelstellingen van de e-overheid moeten centraal staan en niet de ict-techniek. Belang van goede ontwikkeling van hele Nederlandse softwaremarkt. Open en closed source software zijn verschillende, maar legitieme businessmodellen die naar alle waarschijnlijkheid naast elkaar zullen blijven bestaan. Niet alle producten en/of markten lenen zich voor beide businessmodellen. De klant moet maximale keuzevrijheid hebben en kunnen kiezen voor de beste prijs/kwaliteit-oplossing in zijn situatie. De kosten van open source software zijn als regel niet lager, want er zijn ook kosten voor ontwikkeling, onderhoud, implementatie. Als opdrachtgever betaal je altijd, al is niet uitgesloten dat de totale kosten bij open source lager zijn door de inzet van professionele vrijwilligers in community s. Overeenstemming bestaat over de volgende (kortetermijn)acties: Breng de communicatie in lijn met de genuanceerde boodschap van het kabinetsbeleid. Zo raakt de beeldvorming meer in overeenstemming met het feitelijke beleid. Dus niet open source software moet maar open source software moet een eerlijke gelijkwaardige kans krijgen. Deze boodschap levert een bijdrage aan normalisering van verhoudingen en kan vanaf vandaag! Uitwerking van een praktisch (en niet een ideologisch) afwegingskader 13 en het samenstellen van een handleiding voor een realistische meerjarige implementatiestrategie voor overheidsopdrachtgevers. Daarnaast wil de werkgroep verder nadenken over de lange termijn. Sinds 2002 is er veel veranderd op de softwaremarkt. De volwaardige 42 o p e n s o u rc e j a arboek

9 en krachtige open source-alternatieven maakten veel (deel)markten competitiever. Dat de pakketleveranciers zich laten zich horen, onderstreept dit. De verandering in (deel)markten zou gezien kunnen worden als het bewijs van het succes van het kabinetsbeleid. In welke mate is al sprake van level playing field? Is de open source-beweging al zo krachtig dat deze niet meer te stoppen is, zodat alle softwareleveranciers er goed aan doen hier op te anticiperen om in de business te kunnen blijven? Kortom de discussie over dit onderwerp is nog niet af. ict: geen kerntaak van de overheid, informatievoorziening wel! Het is belangrijk om in het oog te houden dat het ontwikkelen en beheren van software geen kerntaak is van de overheid en vaak wordt uitbesteed aan de markt. Wanneer er behoefte aan software ontstaat, wordt in eerste instantie bekeken of er een standaardpakket op de markt voorhanden is. Voor de taakspecifieke informatiesystemen van de decentrale overheden is deze vaak aanwezig. Als er geen pakketsoftware is, en ook hergebruik van bestaande software niet mogelijk is, wordt pas gekozen voor het (laten) ontwikkelen van software op maat. Open source software speelt op de volgende manieren een rol bij de ontwikkeling van maatwerksoftware: In toenemende mate wordt gebruik gemaakt van open source- componenten en -hulpmiddelen (op basis van een zakelijke afweging). Het ontwikkelde maatwerk kan voor hergebruik beschikbaar worden gesteld (als open source software) 4. Aspecten van hergebruik van software: een marktplaats Hergebruik van software opdat meer software voor hergebruik door de Nederlandse economie beschikbaar komt, de openbaarheid van bestuur versterkt wordt en de aansluiting op elektronische overheidsdienstverlening verder verbeterd wordt, zo schrijft het actieplan voor, en daarmee is hergebruik een belangrijke pijler. In het beleid van overheden is hergebruik van software op de volgende manieren verankerd: Hergebruik van software binnen een organisatie om de diversiteit van de in gebruik zijnde software te beperken, dit gebeurt vanuit de optiek de (beheer)kosten te beperken. Bij een functionele vraag wordt eerst bekeken of reeds operationele software de behoefte kan invullen, alvorens de stap naar iets nieuws te zetten. Hergebruik door gezamenlijk software te laten ontwikkelen, dan wel doordat een overheidsorganisatie de in haar opdracht ontwikkelde software beschikbaar stelt aan andere overheden. Samenwerking betekent concessies doen. Qua functionaliteit is de oplossing meestal gebaseerd op de grootste gemene deler en vanwege de samenwerking kunnen de kosten gedeeld worden. Bij decentrale overheden is dit een gangbare manier van samenwerking. Samenwerking vergt 43 op weg na ar doorbr aken

10 over het algemeen ook een organisatie. Immers, de software moet beheerd worden, doorontwikkeld, maar ook geïmplementeerd. Gebruikers hebben support nodig, dus dat moet georganiseerd zijn. Een variant op het thema hergebruik is dat de leverancier in opdracht van een overheid software ontwikkelt, maar dat de betreffende leverancier het risico neemt van het vermarkten van de software. In dit geval is er tevens een partij die alle nodige diensten kan leveren rondom de software inclusief de doorontwikkeling. Dit model levert vaak een win-win situatie op. Hoewel dit haaks staat op de open source-gedachte onderkent het actieplan wel degelijk het belang van situaties waarin leveranciers voor eigen rekening en risico software ontwikkelen (zie voetnoot 2). Onder invloed van het actieplan noiv en de zware taakstellingen van de overheid, neemt de aandacht voor hergebruik toe. Met nieuwe vraagstukken die uitwerking vragen, of anders gezegd met opnieuw aandacht voor die dimensies die altijd al weerbarstig waren bij hergebruik. Als doorbraak is een marktplaats waar vraag en aanbod bij elkaar komen, geagendeerd op de bestuurstafel. Deze marktplaats moet ruim opgevat worden, want behalve dat vraag en aanbod elkaar op functioneel niveau vinden, vraagt hergebruik ook nieuwe samenwerkingsverbanden om de beoogde voordelen daadwerkelijk te bereiken. De marktplaats is een ontmoetingsplek waar afspraken tot stand komen, en best practices rondom hergebruik worden gedeeld. Onderwerpen bij hergebruik zijn onder meer: Alleen met voldoende belanghebbenden is er hergebruik. Belanghebbenden zijn gebruikers en leveranciers. Hoe zijn deze efficiënt te traceren? Samenwerkingsverbanden en relaties met leveranciers. Wat verandert er? Sturing op de roadmap voor doorontwikkeling, en best practices in governance. Het organiseren van beheer en support, best practices in governance. Verkoop, het bij elkaar komen van functionele vraag en aanbod. Wie steekt er energie in? Architectuur en techniek: software is slechts één aspect van een oplossing; software moet wel kunnen werken binnen de technische, beheers- en kwaliteitsstandaarden van de organisatie. Welke specifieke kaders liggen aan succesvol hergebruik van software ten grondslag? Juridische vraagstukken, zowel wat betreft de software als de organisatievormen. Aan de hand van concrete situaties worden deze onderwerpen uitgediept. Een greep uit de voorbeelden: De gemeente Rotterdam heeft een binnengemeentelijke terugmeldvoorziening ontwikkeld op basis van de landelijke terugmeld- 44 o p e n s o u rc e j a arboek

11 14 Steeds meer overheden doen een beroep op het noiv om het thema hergebruik meer vorm te geven en uit te diepen. Het gaat dan onder andere om de ministeries van oc&w, Justitie (ind, nfi) en v&w, alsmede het rivm en ictu. Dit betreft toepassingen waarvoor interesse bij anderen vrijwel zeker is. Maar is die interessen voldoende voor het opbouwen van een bloeiende gemeenschap? Per slot van rekening zien we ook dat slechts een klein percentage van de open source projecten echt succevol genoemd kan worden, als het gaat om een gemeenschap met een groot aantal gebruikers en continuïteit. Een goed bijvoorbeeld is wel Typo3gem waar veel bruikbare ervaringen worden gebundeld. voorziening. ictu (renoir) ontwikkelde deze in opdracht van het ministerie van bzk. Het belang van deze software is groot, want met hulp van deze software én de bijbehorende inbedding in de organisatie, kan de kwaliteit van de kerngegevens aanzienlijk verbeteren. Met een aantal gemeenten wordt uitgewerkt hoe het hergebruik vorm kan krijgen. Overeenstemming over de financiering van het beheer van de voorziening is een randvoorwaarde. De dans rond dit punt is een bekend gegeven, en herhaalt zich keer op keer. Investeringen in de ontwikkeling van vernieuwing beklijven alleen als tevens middelen voor het beheer ervan worden vrijgemaakt. Met name gedurende periode waarbij ontwikkeling overgaat naar beheer betekent de beschikbaarheid van middelen of het er op of er onder is voor de voorziening. Wellicht kan een samenwerking met leveranciers mogelijk uitkomst bieden? Het InterProvinciaal Overleg (ipo) heeft geïnvesteerd in Flamingo, een hulpmiddel om geografische data te bekijken. Flamingo is gebaseerd op open source software, wordt breed gebruikt en beschikt ook over een grote ontwikkelgemeenschap. Tot op heden bekostigt het ipo de instandhouding ervan. Intussen is Flamingo aan een update toe. Aan de orde is de vraag wat passende modellen zijn binnen de open source-gedachte die continuïteit bieden. De doorbraak is op het punt van open source-beheer én doorontwikkeling een vorm te vinden die past bij de overheid als ontwikkelaar en gebruiker van die software. lnv 14 heeft een interessante toepassing beschikbaar voor hergebruik op het gebied van tracking and tracing en deed ervaring op met het aan de man brengen ervan. Ook het element verkopen is zinvol om uit te diepen. Als overheden meer onder architectuur gaan werken en dat is het geval, dan nemen de kansen voor hergebruik aanzienlijk toe, omdat generieke functionaliteiten dan breder toepasbaar worden. Overigens is ook hier nog een lange weg te gaan want die generieke functionaliteiten moeten wel binnen de verschillende infrastructuren kunnen functioneren. Tot slot: voor het feitelijk uitwisselen van open source software zijn diverse bekende internetsites beschikbaar met duizenden softwareprojecten. Zo is er onder andere de databank van osor die inmiddels meer dan 2000 stukken software voor de publieke sector bevat. De doorbraak die deze marktplaats beoogt te worden, heeft een duidelijk andere functie. Maar voor de feitelijke software-uitwisseling kan osor een goede rol vervullen. Conclusies Open source software staat goed op de kaart bij de overheden en vindt gaandeweg een plek op een bij de betreffende overheid passende 45 op weg na ar doorbr aken

12 manier. Open source software die wordt benaderd vanuit de softwareontwikkeling, vergt heel wat vertaalslagen voordat dit thema binnen de context van de overheden betekenis heeft en daadwerkelijk ook de toegevoegde waarde levert die het concept in zich heeft. Open source software is gewoon software: Overheden kiezen meer voor open source software als deze volwassen is, en ingezet kan worden als pakketsoftware van de plank op voorwaarde dat de functionaliteit oké is. Overheden vinden hergebruik van software belangrijk en willen dat meer gaan doen. Wij gaan ervan uit dat de marktplaats een aanjagende werking kan hebben als belangrijke thema s voor hergebruik met realiteitszin worden uitgediept. Over het belang van open standaarden is nooit discussie, maar de adoptie is een lange weg, zeker bij een semantische standaard. Daarom is een doorbraak als met stuf van betekenis, omdat een groep gemeenten en leveranciers samen werkt aan operationalisering van deze essentiële standaard. Voor de ontwikkeling van semantische standaarden is nog veel ruimte of anders gezegd: hier is nog veel te winnen. En als uitsmijter: nu open standaarden en open source software op ieders agenda staan, dienen open data zich aan als volgend politiek thema. Laten we daar slim mee omgaan voordat de hype er bezit van neemt. 46 o p e n s o u rc e j a arboek

13 Relevante links: Het leveranciersmanifest open standaarden: nl/files/2010/03/leveranciers-manifest-open-standaarden-2.pdf Op het noiv portal staan verslagen en presentaties van de bestuurstafel on-line: Een afwegingskader een hulpmiddel bij de keuze voor software is opgesteld als onderdeel van de doorbraak open en gesloten source in een win win model De bedoeling is dat overheden dit concept afwegingskader gaan gebruiken, ervaring mee opdoen en verbeteren! Het afwegingskader staat in de wiki van noiv: Het Centraal Planbureau deed een studie naar wanneer het zinvol is dat de overheid open source software stimuleert en er sprake is van marktfalen: In juni 2009 werd aan staatssecretaris Heemskerk de publicatie overhandigd over de stand van zaken van het open source software beleid bij de rijksoverheid: Verslag van een workshop implementatiestrategie: Model implementatiestrategieen: Publicaties noiv: Forum Standaardisatie: De nieuwe voortgangsrapportage noiv aan de Tweede Kamer (naar verwachting mei of juni 2010) bevat onder andere de resultaten van een uitvraag naar de bijdrage van de grote projecten van de rijksoverheid aan de doelstellingen van het actieplan. 47 op weg na ar doorbr aken

14 48 o p e n s o u rc e j a arboek

Open en closed in win win. op weg naar een doorbraak?!

Open en closed in win win. op weg naar een doorbraak?! Open en closed in win win op weg naar een doorbraak?! Doelstelling project Verkenning van win-win situaties: tussen leveranciers van open en closed source tussen softwaremarkt en opdrachtgevende overheden

Nadere informatie

Open en closed source software in een win win model. een intensieve verkenning!

Open en closed source software in een win win model. een intensieve verkenning! Open en closed source software in een win win model een intensieve verkenning! Probleemstelling Open en closed source software hebben beiden bestaansrecht en daarom is de vraag hoe met respect voor de

Nadere informatie

Open en closed source software in een win win model. Een doorbraak

Open en closed source software in een win win model. Een doorbraak Open en closed source software in een win win model Een doorbraak Probleemstelling Open en closed source software hebben beiden bestaansrecht en daarom is de vraag hoe met respect voor de verschillende

Nadere informatie

Business case Digikoppeling

Business case Digikoppeling Business case Digikoppeling Versie 1.0 Datum 02/06/2014 Status Definitief Van toepassing op Digikoppeling versies: 1.0, 1.1, 2.0, 3.0 Colofon Logius Servicecentrum: Postbus 96810 2509 JE Den Haag t. 0900

Nadere informatie

Rotterdamse TerugMeld Faciliteit

Rotterdamse TerugMeld Faciliteit Presentatie NOIV congres, 24 maart 2011 Jaap Dekker CIO-office Rotterdamse TerugMeld Faciliteit 2 Agenda Waarom dit verhaal? Digimelding (voorheen TerugMeld Faciliteit). Rotterdamse TerugMeld Faciliteit

Nadere informatie

Implementatiestrategie Open Standaarden en Open Source Software

Implementatiestrategie Open Standaarden en Open Source Software Implementatiestrategie Open Standaarden en Open Source Software Implementatiestrategie Open Standaarden en Open Source Software, 25-2-2010 blz. 1 van 7 Inhoud INLEIDING... 3 HET PROGRAMMA NOIV... 3 TOEPASSING

Nadere informatie

Open voorkeur in de ICT inkoop en aanbestedingsstrategie. Mr Mathieu Paapst (juridisch adviseur)

Open voorkeur in de ICT inkoop en aanbestedingsstrategie. Mr Mathieu Paapst (juridisch adviseur) Open voorkeur in de ICT inkoop en aanbestedingsstrategie Mr Mathieu Paapst (juridisch adviseur) Doelen actieplan Doelstelling Actieplan Nederland Open in Verbinding Verbetering van interoperabiliteit Vermindering

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie,

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 23581 27 december 2011 Besluit van de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie van 12 december 2011, nr.

Nadere informatie

Tweede Voortgangsrapportage Nederland Open in Verbinding. 1. Voortgang en effecten actieplan

Tweede Voortgangsrapportage Nederland Open in Verbinding. 1. Voortgang en effecten actieplan Tweede Voortgangsrapportage Nederland Open in Verbinding 1. Voortgang en effecten actieplan De monitor toont aan dat doelstellingen ten aanzien van de houding en verankering in het beleid grotendeels behaald

Nadere informatie

'1e Expertmeeting OSOSS - sector Zorg'

'1e Expertmeeting OSOSS - sector Zorg' '1e Expertmeeting OSOSS - sector Zorg' open standaarden en open source software in de zorg 2 december 2009 Regardz Zilveren Toren Amsterdam drs. Nanja Appel / drs. Mike Kortekaas Introductie 'OSOSS in

Nadere informatie

Forum Standaardisatie & Open Standaarden. Standaard samenwerken

Forum Standaardisatie & Open Standaarden. Standaard samenwerken Forum Standaardisatie & Open Standaarden Standaard samenwerken Betere elektronische dienstverlening, lagere administratieve lasten, transparantere en efficiëntere overheid. Dat kan alleen door samen te

Nadere informatie

Verslag eerste bestuurderstafel Heemskerk d.d. 20 januari 2010

Verslag eerste bestuurderstafel Heemskerk d.d. 20 januari 2010 Verslag eerste bestuurderstafel Heemskerk d.d. 20 januari 2010 Locatie en tijdstip: Ministerie van Economische Zaken, den Haag 9.30 uur 10.30 uur. Aanwezig: het overzicht van deelnemers staat onderaan

Nadere informatie

Het actieplan en uw website. Mr Mathieu Paapst (juridisch adviseur)

Het actieplan en uw website. Mr Mathieu Paapst (juridisch adviseur) Het actieplan en uw website. Mr Mathieu Paapst (juridisch adviseur) Doelen actieplan Doelstelling Actieplan Nederland Open in Verbinding Verbetering van interoperabiliteit Vermindering van leveranciersafhankelijkheid

Nadere informatie

Regionale Visie en Programma. 11 november 2010

Regionale Visie en Programma. 11 november 2010 Regionale Visie en Programma Dienstverlening in relatie tot IP&A 11 november 2010 De aanleiding van de visie Programma De Andere Overheid (Balkenende II) Doel efficiënter en beter laten werken overheid

Nadere informatie

Verbinden. Bestuurlijke Samenvatting

Verbinden. Bestuurlijke Samenvatting Verbinden Bestuurlijke Samenvatting Verbinding Burgers en bedrijven verwachten dat de overheid er voor hen is in plaats van andersom. Ze willen samenhangende en begrijpelijke communicatie van de overheid

Nadere informatie

Gemeenten voeren Regie op Informatie en Processen

Gemeenten voeren Regie op Informatie en Processen Gemeenten voeren Regie op Informatie en Processen Kenmerken van de huidige situatie Eindgebruikers - Voor elk domein binnen een gemeente worden aparte totaaloplossingen gebruikt. - Gegevens worden niet

Nadere informatie

18 REDENEN OM TE KIEZEN VOOR CENTRIC PROJECTPORTAAL BOUW

18 REDENEN OM TE KIEZEN VOOR CENTRIC PROJECTPORTAAL BOUW 18 REDENEN OM TE KIEZEN VOOR CENTRIC PROJECTPORTAAL BOUW Versie: 1 Datum 21 april 2016 Auteur Peter Stolk Centric Projectportaal Bouw 1 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Actuele informatie cruciaal 3 SharePoint

Nadere informatie

Eén digitale overheid: betere service, meer gemak

Eén digitale overheid: betere service, meer gemak Eén digitale overheid: betere service, meer gemak Rob Evelo Programmamanager i-nup Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Visie op dienstverlening: samen doen Overheden werken vanuit

Nadere informatie

Ligt uw uitdaging in het aansluiten op de voorzieningen en de distributie van basisgegevens?

Ligt uw uitdaging in het aansluiten op de voorzieningen en de distributie van basisgegevens? INTEGRATIE PLATFORM Ligt uw uitdaging in het aansluiten op de voorzieningen en de distributie van basisgegevens? Met het Neuron Integratie Platform kunt u uw informatievoorziening op betrouwbare en efficiënte

Nadere informatie

digitale overheidsdienstverlening aan bedrijven

digitale overheidsdienstverlening aan bedrijven digitale overheidsdienstverlening aan bedrijven Uitkomsten consultatiesessies met leveranciers administratieve software, accountants en administratiekantoren 15 februari 2017 1. Ondernemers willen gemak,

Nadere informatie

ICT EN INFORMATIEBELEIDSPLAN

ICT EN INFORMATIEBELEIDSPLAN ICT EN INFORMATIEBELEIDSPLAN 2018-2023 VERSIE definitief Vastgesteld op : 14 augustus 2018 Directeur bestuurder 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Doelstelling 3 3. Positionering ICT en Informatiebeleid

Nadere informatie

Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten & Logius & Gebruikersverenigingen / Samenwerkingsverbanden & Leveranciers

Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten & Logius & Gebruikersverenigingen / Samenwerkingsverbanden & Leveranciers ADDENDUM: betreffende het implementeren en gebruiken van de standaard Zaak en Document services incl. MijnOverheid / Lopende Zaken. (Addendum op de SAMENWERKINGSOVEREENKOMST KWALITEITSINSTITUUT NEDERLANDSE

Nadere informatie

Informatie van nu, beschikbaar in de toekomst. Het Rotterdamse E-depot

Informatie van nu, beschikbaar in de toekomst. Het Rotterdamse E-depot Informatie van nu, beschikbaar in de toekomst Het Rotterdamse E-depot Stand van zaken Het Stadsarchief Rotterdam heeft twee opdrachten: Als informatiebeheerder van Rotterdam, klaarstaan voor de digitale

Nadere informatie

Flamingo, een open source geo viewer. De doorbraak: een nieuw beheermodel

Flamingo, een open source geo viewer. De doorbraak: een nieuw beheermodel Flamingo, een open source geo viewer De doorbraak: een nieuw beheermodel Flamingo Flamingo is eenvoudig door gebruikers zelf te configureren. Flamingo is veelzijdig in het bieden van eenvoudige toegang

Nadere informatie

De toegevoegde waarde van open standaarden voor een overheidsorganisatie

De toegevoegde waarde van open standaarden voor een overheidsorganisatie De toegevoegde waarde van open standaarden voor een overheidsorganisatie De toegevoegde waarde van open standaarden voor een overheidsorganisatie 1 Open standaarden in de context van het plateaumodel De

Nadere informatie

Programma OSOSS, open source en LINUX gebruikersdag

Programma OSOSS, open source en LINUX gebruikersdag Programma OSOSS, open source en LINUX gebruikersdag Mark Bressers, programmamanagement programma Open Standaarden en Open Source Software voor de Overheid Inhoud Open Standaarden en Open Source Software

Nadere informatie

White Paper. Basisregistratie Personen (BRP), mogelijkheden

White Paper. Basisregistratie Personen (BRP), mogelijkheden Basisregistratie Personen (BRP), mogelijkheden en kansen door samenwerking van gemeenten Samen voor ons eigen. Inleiding Gemeenten kunnen bijna niet meer zonder elkaar. Bezuinigingen, efficiency en steeds

Nadere informatie

Programma doorontwikkeling veiligheidshuizen. Informatiemanagement en privacy 21 november 2011

Programma doorontwikkeling veiligheidshuizen. Informatiemanagement en privacy 21 november 2011 Programma doorontwikkeling veiligheidshuizen Informatiemanagement en privacy 21 november 2011 Presentatie Privacy Binnen het programma doorontwikkeling veiligheidshuizen is Privacy een belangrijk onderwerp.

Nadere informatie

LNV architectuurrichtlijnen gelijke geschiktheid Open Source Software. Versie 1

LNV architectuurrichtlijnen gelijke geschiktheid Open Source Software. Versie 1 LNV architectuurrichtlijnen gelijke geschiktheid Open Source Software Versie 1 2 Gelijkegeschiktheid Inhoud 1 Inleiding 4 1.1 Doelstelling 4 2 Toetsing gelijke geschiktheid 5 2.1 Total Cost of Ownership

Nadere informatie

Implementatieplan. Registratie Instellingen en Opleidingen (RIO) vo. Versie mei Implementatieplan RIO vo 1

Implementatieplan. Registratie Instellingen en Opleidingen (RIO) vo. Versie mei Implementatieplan RIO vo 1 Implementatieplan Registratie Instellingen en Opleidingen (RIO) vo Versie 0.2 7 mei 2019 Implementatieplan RIO vo 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 1.1 Registratie Instellingen en Opleidingen... 3 1.2

Nadere informatie

Opleidingsprogramma DoenDenken

Opleidingsprogramma DoenDenken 15-10-2015 Opleidingsprogramma DoenDenken Inleiding Het opleidingsprogramma DoenDenken is gericht op medewerkers die leren en innoveren in hun organisatie belangrijk vinden en zich daar zelf actief voor

Nadere informatie

28 september 2017 PON Outsourcing Kenniscongres

28 september 2017 PON Outsourcing Kenniscongres Blockchain @Halt 28 september 2017 PON Outsourcing Kenniscongres Voorstellen Marcel Ensing www.marcelensing.nl Verandermanagement van business en ICT Programmamanager bij Halt; reorganisatie ICT Inrichten

Nadere informatie

Waar staat mijn gemeente?!

Waar staat mijn gemeente?! Aande slag met de BRP Waar staat mijn gemeente?! Idius Felix (KING) Najaarscongres NVVB 2012 1 Versie 0.5 d.d. 6 november 2012 Agenda Wet BRP komt eraan Uitdaging voor gemeenten: wat moet

Nadere informatie

Slimmer werken met SETU

Slimmer werken met SETU Slimmer werken met SETU Efficiënt gegevens digitaal uitwisselen tussen aanbieders en afnemers van flexibele arbeidskrachten? Dat kan met de SETU-standaarden voor elektronisch berichtenverkeer in de flexbranche.

Nadere informatie

DE OOGST VAN ANDERHALF JAAR BESTUURSTAFEL DECENTRALE OVERHEDEN

DE OOGST VAN ANDERHALF JAAR BESTUURSTAFEL DECENTRALE OVERHEDEN DE OOGST VAN ANDERHALF JAAR BESTUURSTAFEL DECENTRALE OVERHEDEN Inhoudsopgave 1 Voorwoord 2 Het concept Bestuurstafel 3 Betekenis van de oogst 4 De doorbraken 4.1 Leveranciers Manifest Open Standaarden

Nadere informatie

Roadmap BIM Loket. Versie 7, 1 december 2015. 1.1 Inleiding

Roadmap BIM Loket. Versie 7, 1 december 2015. 1.1 Inleiding Roadmap BIM Loket Versie 7, 1 december 2015 1.1 Inleiding Eind april 2015 is de Stichting BIM Loket opgericht. Afgelopen maanden is de organisatie ingericht en opgestart. Mede op verzoek vanuit de BIR

Nadere informatie

De andere overheid werkt samen! Bodemplatform Fryslân 22 oktober Almar Wimer Siebenga ISZF. Achtergrond. Zuidwest Fryslân

De andere overheid werkt samen! Bodemplatform Fryslân 22 oktober Almar Wimer Siebenga ISZF. Achtergrond. Zuidwest Fryslân De andere overheid werkt samen! Bodemplatform Fryslân 22 oktober 2009 Almar Wimer Siebenga ISZF Achtergrond Zuidwest Fryslân De ISZF-deelnemers 7 gemeenten Littenseradiel Harlingen Wûnseradiel Bolsward

Nadere informatie

De impact van de basisregistraties op de informatievoorziening van gemeenten

De impact van de basisregistraties op de informatievoorziening van gemeenten De impact van de basisregistraties op de informatievoorziening van gemeenten Op weg naar de Gemeentelijke Service Bus Danny Greefhorst Gemeenten worden geconfronteerd met allerlei ontwikkelingen die van

Nadere informatie

Voorstel onderdeel A Instellen College van Dienstverleningszaken en statutenwijziging

Voorstel onderdeel A Instellen College van Dienstverleningszaken en statutenwijziging Voorstel onderdeel A Instellen College van Dienstverleningszaken en statutenwijziging Gevraagd besluit Van de ALV d.d. 14 juni 2017 wordt in vervolg op de besluitvorming in de BALV van 30 november 2016

Nadere informatie

CHRONOLOGISCH OVERZICHT VAN DE VOORTGANG VAN HET PROGRAMMA MODERNISERING GBA

CHRONOLOGISCH OVERZICHT VAN DE VOORTGANG VAN HET PROGRAMMA MODERNISERING GBA BIJLAGE CHRONOLOGISCH OVERZICHT VAN DE VOORTGANG VAN HET PROGRAMMA MODERNISERING GBA De documenten waarnaar wordt verwezen zijn opgesteld met inachtneming van de kabinetsrichtlijnen voor grote ICT-projecten.

Nadere informatie

Hierbij ontvangt u ter besluitvorming in uw vergadering van 31 maart aanstaande het jaarplan NORA 2015.

Hierbij ontvangt u ter besluitvorming in uw vergadering van 31 maart aanstaande het jaarplan NORA 2015. NORA aan van afgestemd met Regieraad Interconnectiviteit BZK B&I Gebruikersraad NORA betreft Jaarplan NORA 2015 reden behandeling Ter besluitvorming Geachte leden van de Regieraad Interconnectiviteit,

Nadere informatie

Steenwinkel Kruithof Associates Management en Informatica Consultants. Opzetten en inrichten Shared Service Center in de zorg

Steenwinkel Kruithof Associates Management en Informatica Consultants. Opzetten en inrichten Shared Service Center in de zorg Opzetten en inrichten Shared Service Center in de zorg Hoe zet je gezamenlijk een nieuw en succesvol (ICT) Shared Service Center (SSC) op? En hoe zorg je ervoor dat de samenwerking tussen de deelnemende

Nadere informatie

OSOSS NOiV. Nederland Open in Verbinding met ODF. ODF Workshop Decentrale Overheden Utrecht, 14 mei 2008 Fabrice Mous

OSOSS NOiV. Nederland Open in Verbinding met ODF. ODF Workshop Decentrale Overheden Utrecht, 14 mei 2008 Fabrice Mous OSOSS Nederland Open in Verbinding met ODF ODF Workshop Decentrale Overheden Utrecht, 14 mei 2008 Fabrice Mous Voorstellen Programma (onderdeel ICTU) 'Nederland Open in Verbinding'

Nadere informatie

Digitale Agenda Borne. 6 maart 2017

Digitale Agenda Borne. 6 maart 2017 Digitale Agenda 2020 Borne 6 maart 2017 Menu Voorstellen Aanleiding DA2020 Pilotstarter Projecten Q&A 2 Even voorstellen Edwin Boender Accountmanager Implementatieondersteuning Digitale Agenda 2020 06

Nadere informatie

e-overheid en gemeenten: Slimme verbindingen

e-overheid en gemeenten: Slimme verbindingen e-overheid en gemeenten: Slimme verbindingen Hans Versteeg beleidsmedewerker informatiebeleid VDP 16 juni 2011 waar gaan we naar toe: Eén digitale overheid: betere service, méér gemak, (goedkoper) één

Nadere informatie

Generieke I Toets & Advies

Generieke I Toets & Advies Informatiseringsbeleid Rijk Architectuur en Standaarden Bijlagen 2 Generieke I Toets & Advies 1. Inleiding De ICCIO heeft op 17 april 2012 ingestemd met de volgende beslispunten A t/m D te nemen: A. Als

Nadere informatie

Graag maak wij van de gelegenheid gebruik om u op de hoogte te brengen van de recente ervaringen en ontwikkelingen bij De Regiecentrale.

Graag maak wij van de gelegenheid gebruik om u op de hoogte te brengen van de recente ervaringen en ontwikkelingen bij De Regiecentrale. 1 Geachte heer/mevrouw Graag maak wij van de gelegenheid gebruik om u op de hoogte te brengen van de recente ervaringen en ontwikkelingen bij De Regiecentrale. Bij verschillende gemeenten en instellingen

Nadere informatie

Afspraken zijn de essentie

Afspraken zijn de essentie Forum Standaardisatie Afspraken zijn de essentie De rol van standaardisatie bij het realiseren van interoperabiliteit Peter Waters Hoofd Bureau Forum Standaardisatie Versterking Interbestuurlijke samenwerking

Nadere informatie

Sturing op ICT STRATEGISCHE BESLUITVORMING GOVERNANCE INNOVATIE. 24 sept 2015; Jurgen Bomas

Sturing op ICT STRATEGISCHE BESLUITVORMING GOVERNANCE INNOVATIE. 24 sept 2015; Jurgen Bomas Sturing op ICT STRATEGISCHE BESLUITVORMING GOVERNANCE INNOVATIE Sturen op ICT en samenhang met business Maes als onderzoek model Vanuit onderzoek in bedrijfsleven: IT beslissing Rol Directie Consequentie

Nadere informatie

31305 Mobiliteitsbeleid. Nr. 200 Brief van de minister van Infrastructuur en Milieu. Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

31305 Mobiliteitsbeleid. Nr. 200 Brief van de minister van Infrastructuur en Milieu. Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal 31305 Mobiliteitsbeleid Nr. 200 Brief van de minister van Infrastructuur en Milieu Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 10 april 2012 Hierbij bied ik u, mede namens de provincies

Nadere informatie

Lessons Learned - Samenhang. Leo Kooijman

Lessons Learned - Samenhang. Leo Kooijman Lessons Learned - Samenhang Leo Kooijman Soesterberg, 10-01-2008 Inhoud Waar staan we met de NEC-experimenten Wat hebben we gedaan Wat hebben we geleerd Hoofdlijnen aanpak vervolg 2008 e.v. Totaalpakket

Nadere informatie

Eerste uitwerking strategisch thema 'Betrouwbare digitale informatie is de basis'

Eerste uitwerking strategisch thema 'Betrouwbare digitale informatie is de basis' Eerste uitwerking strategisch thema 'Betrouwbare digitale informatie is de basis' versie 30 augustus 2013 De beschikbaarheid van betrouwbare digitale overheidsinformatie is de basis voor het goed kunnen

Nadere informatie

Motie Ondersteuning Standaardisatie Uitvoeringsprocessen. voor BALV 17 november 2014

Motie Ondersteuning Standaardisatie Uitvoeringsprocessen. voor BALV 17 november 2014 Motie Ondersteuning Standaardisatie Uitvoeringsprocessen voor BALV 17 november 2014 Gemeente Zaanstad namens gemeenten Zwolle, Leeuwarden, Amersfoort, Haarlemmermeer, Rotterdam, Utrecht, Enschede en Apeldoorn

Nadere informatie

Onder welke voorwaarden koopt u 1,2 miljard aan ICT in?

Onder welke voorwaarden koopt u 1,2 miljard aan ICT in? Vereniging van Nederlandse Gemeenten Onder welke voorwaarden koopt u 1,2 miljard aan ICT in? Peter Klaver Jeroen Schuuring 12 november 2015 Meer informatie via de KING website https://www.kinggemeenten.nl/

Nadere informatie

Praktisch Implementeren van EA bij Gemeenten

Praktisch Implementeren van EA bij Gemeenten Praktisch Implementeren van EA bij Gemeenten Edwin de Vries 3 juni 2008 Praktisch Implementeren van Enterprise Architectuur bij Gemeenten Waarom Architectuur bij Gemeenten? Praktische aanpak Invulling

Nadere informatie

Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad. 17 mei 2017 U Lbr. 17/028 (070) Gezamenlijke gemeentelijke uitvoering

Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad. 17 mei 2017 U Lbr. 17/028 (070) Gezamenlijke gemeentelijke uitvoering Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad Datum 17 mei 2017 Ons kenmerk BB/U201700352 Lbr. 17/028 Telefoon (070) 373 8393 Bijlage(n) 3 Onderwerp Gezamenlijke gemeentelijke uitvoering Samenvatting

Nadere informatie

Wat verwachten burgers van een compacte lokale overheid? VlaVirGem en KING bouwen samen aan een compacte overheid!

Wat verwachten burgers van een compacte lokale overheid? VlaVirGem en KING bouwen samen aan een compacte overheid! Wat verwachten burgers van een compacte lokale overheid? VlaVirGem en KING bouwen samen aan een compacte overheid! Johan van der Waal, Strategisch adviseur KING Operatie NUP en V-ICT-OR OSLO Film Dienstverlening

Nadere informatie

Realisatie Programma e-dienstverlening 2e fase

Realisatie Programma e-dienstverlening 2e fase Realisatie Programma e-dienstverlening 2e fase Inleiding In de periode 2008-2009 is een Realisatieplan Dienstverlening ontwikkeld om de informatievoorziening van de gemeente Oegstgeest te verbeteren en

Nadere informatie

Gemeente Amsterdam digitaliseert dienstverlening

Gemeente Amsterdam digitaliseert dienstverlening Gemeente Amsterdam digitaliseert dienstverlening De overheid zet zwaar in op e-government, bijvoorbeeld door verbetering van de digitale dienstverlening aan de burger. De gemeente Amsterdam pakt deze vernieuwingsslag

Nadere informatie

Slimmer organiseren door samenwerken. Workshop Digitaal Bestuur Congres 20 januari 2011

Slimmer organiseren door samenwerken. Workshop Digitaal Bestuur Congres 20 januari 2011 Slimmer organiseren door samenwerken Workshop Digitaal Bestuur Congres 20 januari 2011 Wenkend perspectief Conglomeraat/federatie van SSC (regionaal/functioneel) SSC in Cloud Samen innovaties oppakken

Nadere informatie

KING wérkt voor gemeenten door slimme arrangementen met de markt. Utrecht, 6 juli 2011 - Bijeenkomst gebruikersverenigingen en KING

KING wérkt voor gemeenten door slimme arrangementen met de markt. Utrecht, 6 juli 2011 - Bijeenkomst gebruikersverenigingen en KING KING wérkt voor gemeenten door slimme arrangementen met de markt Utrecht, 6 juli 2011 - Bijeenkomst gebruikersverenigingen en KING Uitgangspunten KING e-dienstverlening E-bouwstenen geen doel op zich;

Nadere informatie

Wie A zegt moet ook B zeggen

Wie A zegt moet ook B zeggen Forum standaardisatie Wie A zegt moet ook B zeggen Nico Westpalm van Hoorn Voorzitter Forum Standaardisatie 18 maart 2010 AGENDA 1.Wie a zegt. 2.Voorbeeld Rotterdamse haven 3.Forum en College standaardisatie

Nadere informatie

BRG. De Bestuurlijke Regiegroep Dienstverlening en e-overheid,

BRG. De Bestuurlijke Regiegroep Dienstverlening en e-overheid, Instellingsbesluit voor de instelling van een dagelijks bestuur van de Bestuurlijke Regiegroep Dienstverlening en e-overheid, van de Programmaraad e-overheid voor Burgers en van de Programmaraad Stelsel

Nadere informatie

Whitepaper. Outsourcing. Uitbesteden ICT: Wat, waarom, aan wie en hoe? 1/6. www.nobeloutsourcing.nl

Whitepaper. Outsourcing. Uitbesteden ICT: Wat, waarom, aan wie en hoe? 1/6. www.nobeloutsourcing.nl Uitbesteden ICT: Wat, waarom, aan wie en hoe? 1/6 Inhoud Uitbesteden ICT: Wat, waarom, aan wie en hoe? 3 Relatie tussen ICT en 3 Outsourcen ICT: Wat? 3 Cloud Services 3 Service Level Agreement 3 Software

Nadere informatie

Iedereen denkt bij informatieveiligheid dat het alleen over ICT en bedrijfsvoering gaat, maar het is veel meer dan dat. Ook bij provincies.

Iedereen denkt bij informatieveiligheid dat het alleen over ICT en bedrijfsvoering gaat, maar het is veel meer dan dat. Ook bij provincies. Iedereen denkt bij informatieveiligheid dat het alleen over ICT en bedrijfsvoering gaat, maar het is veel meer dan dat. Ook bij provincies. Gea van Craaikamp, algemeen directeur en provinciesecretaris

Nadere informatie

Visie op Digitaal Zaakgericht werken

Visie op Digitaal Zaakgericht werken Visie op Digitaal Zaakgericht werken Aanleiding om digitaal zaakgericht te gaan werken Digitaal Zaakgericht werken is een belangrijke ontwikkeling die al geruime tijd speelt binnen de overheid, en bij

Nadere informatie

SETU Wijzer. U wilt met de SETU-standaard werken, maar waar moet u beginnen?

SETU Wijzer. U wilt met de SETU-standaard werken, maar waar moet u beginnen? SETU Wijzer U wilt met de SETU-standaard werken, maar waar moet u beginnen? Deze wijzer biedt u een overzicht van de SETU-standaarden en wat SETU voor u kan betekenen. Alle lichtblauwe kaarten bevatten

Nadere informatie

Stuurgroep Informatievoorziening & ICT tactische architectuur principes versie 1.0

Stuurgroep Informatievoorziening & ICT tactische architectuur principes versie 1.0 Stuurgroep Informatievoorziening & ICT tactische architectuur principes versie 1.0 De strategische I&I -principes Waarover? 0) reikwijdte I&I(-principes) Wat en waarom? 1) behoefte klantdirecties & concern

Nadere informatie

Ik sta er niet meer alleen voor!

Ik sta er niet meer alleen voor! Ik sta er niet meer alleen voor! Zelfredzaamheid en eigen kracht zijn centrale begrippen in onze participatiesamenleving. Eén gezin, één plan, één hulpverlener is al uitgangspunt van beleid. Daaraan wordt

Nadere informatie

Notitie. 1 Inleiding. Bureau Standaardisatie. Forum Standaardisatie. 3 oktober Joop (mr. J.N.) van Lunteren

Notitie. 1 Inleiding. Bureau Standaardisatie. Forum Standaardisatie. 3 oktober Joop (mr. J.N.) van Lunteren Notitie Van Bureau Standaardisatie Aan Forum Standaardisatie CC Datum 3 oktober 2009 1.0 Kenmerk Betreft Voorstel voor een aanpak voor Standaardisatie van Dienstverleningsconcepten 1 Inleiding Auteur Joop

Nadere informatie

Waar staat mijn gemeente?!

Waar staat mijn gemeente?! Aande slag met de BRP Waar staat mijn gemeente?! Idius Felix (KING) Najaarscongres NVVB Limburg/Noord-Brabant Roermond 10 oktober 2012 1 Versie 0.1 d.d. 5 oktober 2012 Agenda Wet BRP komt eraan Uitdaging

Nadere informatie

Internetzorg en patiëntportalen. Ron van Holland, Nictiz

Internetzorg en patiëntportalen. Ron van Holland, Nictiz Internetzorg en patiëntportalen Ron van Holland, Nictiz Architectuur in de zorg 21 juni 2012 Agenda Inleiding Context en huidige status Blik op de toekomst Activiteiten Platform Internetzorg Architectuurvraagstukken

Nadere informatie

COMMON GROUND. 10/30/2017 Argumentenboekje

COMMON GROUND. 10/30/2017 Argumentenboekje COMMON GROUND 10/30/2017 Argumentenboekje Common ground - argumentenboekje Vraag 1. Hoe verhoudt zich dit tot de toepassing van nieuwe technologie? a. Idem, tot de Gezamenlijke Gemeentelijke Infrastructuur

Nadere informatie

Samen werken aan betere dienstverlening

Samen werken aan betere dienstverlening Samen werken aan betere dienstverlening Onze filosofie Het gaat om de dienstverlening Instandhouden ICT-infrastructuur is geen kerntaak van gemeenten GovUnited koopt de voorzieningen om (elektronische)

Nadere informatie

Overeenkomst tot samenwerking 01072008

Overeenkomst tot samenwerking 01072008 Goirle en Tilburg Overeenkomst tot samenwerking 01072008 Doelen gemeente Goirle Delen van kennis en inzicht met betrekking tot de E- overheid, alsook de gemeentelijke informatisering en automatisering.

Nadere informatie

ADDENDUM. Transitie Jeugd: Aansluiting en gebruik CORV. Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten. Ministerie van Veiligheid en Justitie.

ADDENDUM. Transitie Jeugd: Aansluiting en gebruik CORV. Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten. Ministerie van Veiligheid en Justitie. ADDENDUM Transitie Jeugd: Aansluiting en gebruik CORV Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten & Ministerie van Veiligheid en Justitie & Leveranciers Versie: 1.0 Datum: 25 april 2014 Plaats: Den Haag

Nadere informatie

Besluit. Pagina 1 van 6

Besluit. Pagina 1 van 6 Besluit van het Nationaal Beraad Digitale Overheid d.d. 10 februari 2015, bekrachtigd door de Ministerraad op 6 maart 2015 inzake de doelen, taken, werkwijze en samenstelling van het Forum Standaardisatie

Nadere informatie

Samenwerken en elkaar begrijpen

Samenwerken en elkaar begrijpen Samenwerken en elkaar begrijpen over semantische interoperabiliteit Forum Standaardisatie Minder lasten, meer efficiëntie en een betere dienstverlening aan burgers en bedrijven. Door slimme ICT oplossingen.

Nadere informatie

1. Het GBI concept: wat houdt het in? 2. Het strategisch belang van GBI: waarom doen we het? 3. Het GBI concept: Hoe ziet het eruit? 4.

1. Het GBI concept: wat houdt het in? 2. Het strategisch belang van GBI: waarom doen we het? 3. Het GBI concept: Hoe ziet het eruit? 4. Introductie GBI 1. Het GBI concept: wat houdt het in? 2. Het strategisch belang van GBI: waarom doen we het? 3. Het GBI concept: Hoe ziet het eruit? 4. Waar staan we nu? 5. Wall of Results 2 Zorgt voor:

Nadere informatie

ADDENDUM: Documentcreatie services 1.0

ADDENDUM: Documentcreatie services 1.0 ADDENDUM: Documentcreatie services 1.0 Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten & Gebruikersverenigingen / Samenwerkingsverbanden & Leveranciers Inleiding In veel processen binnen de gemeente worden reeds

Nadere informatie

Implementeren van een zorginnovatie. Heel gewoon.

Implementeren van een zorginnovatie. Heel gewoon. Implementeren van een zorginnovatie. Heel gewoon. zorgvannu.nl Innoveren in de zorg, dat is heel erg zorg van nu. Het kan zelfs zo zijn dat wat je collega innovatief vindt, jij als dagelijkse routine ziet,

Nadere informatie

Presentatie NORA/MARIJ

Presentatie NORA/MARIJ Presentatie NORA/MARIJ 6 november 2009 Peter Bergman Adviseur Architectuur ICTU RENOIR RENOIR = REgie NuP Ondersteuning Implementatie en Realisatie Overzicht presentatie Families van (referentie-)architecturen

Nadere informatie

SharePoint helpt ProRail het treinverkeer veiliger te maken

SharePoint helpt ProRail het treinverkeer veiliger te maken SharePoint helpt ProRail het treinverkeer veiliger te maken Case study ProRail Maart 2014 SharePoint helpt ProRail het treinverkeer veiliger te maken Pagina 2/5 SharePoint helpt ProRail het treinverkeer

Nadere informatie

Foto: JanfolkerT Muizelaar. MANIFESTgroep

Foto: JanfolkerT Muizelaar. MANIFESTgroep Foto: JanfolkerT Muizelaar MANIFESTgroep De Manifestgroep, een netwerk van 16 uitvoeringsorganisaties, trekt gezamenlijk op om de dienstverlening aan burgers en bedrijven te verbeteren. In recente brieven

Nadere informatie

Gids voor werknemers. Rexel, Building the future together

Gids voor werknemers. Rexel, Building the future together Gids voor werknemers Rexel, Building the future together Editorial Beste collega s, De wereld om ons heen verandert snel en biedt ons nieuwe uitdagingen en kansen. Aan ons de taak om effectievere oplossingen

Nadere informatie

HET DIGITALE MIJNENVELD

HET DIGITALE MIJNENVELD HET DIGITALE MIJNENVELD Van een mijnenveld aan portalen naar het portaal van de toekomst Wouter Welling Coördinerend beleidsmedewerker Digitale Overheid Inspiratiebijeenkomst een menswaardig portaal @

Nadere informatie

FS 141216.5D. FORUM STANDAARDISATIE 16 december 2014 Agendapunt 5. Open standaarden, lijsten Stuknummer 5D. Intake-advies OSI.

FS 141216.5D. FORUM STANDAARDISATIE 16 december 2014 Agendapunt 5. Open standaarden, lijsten Stuknummer 5D. Intake-advies OSI. FS 141216.5D FORUM STANDAARDISATIE 16 december 2014 Agendapunt 5. Open standaarden, lijsten Stuknummer 5D. Intake-advies OSI Advies Het Forum Standaardisatie wordt geadviseerd om de OSI open source licenties

Nadere informatie

intelligent software for monitoring centres

intelligent software for monitoring centres intelligent software for monitoring centres Waarom UMO? Binnen Europa en daarbuiten hebben landen te maken met de vergrijzing. Daardoor stijgt de zorgvraag in het komende decennium sterk. Hoe wordt die

Nadere informatie

Eerste voorstel businessmodel eid Stelsel

Eerste voorstel businessmodel eid Stelsel Contactpersoon Nicole Damen T 06 46 87 92 55 nicole.damen@logius.nl Eerste voorstel businessmodel eid Stelsel Aantal pagina's 5 Onderwerp Status Eerste voorstel businessmodel eid Stelsel Ter informatie

Nadere informatie

Doorbraakproject Open Geodata als grondstof voor groei en innovatie. Belemmeringen rondom Open Geodata wegnemen

Doorbraakproject Open Geodata als grondstof voor groei en innovatie. Belemmeringen rondom Open Geodata wegnemen Doorbraakproject Open Geodata als grondstof voor groei en innovatie Belemmeringen rondom Open Geodata wegnemen Agenda Context Wat gaan we doen Belemmeringen De aanleiding Topsectoren aanpak onder Rutte

Nadere informatie

Wat is de cloud? Cloud computing Cloud

Wat is de cloud? Cloud computing Cloud The Cloud Agenda Wat is de cloud? Ontwikkelingen en trends in de markt Bedrijfsstrategie Voordelen en vraagtekens Werken in de cloud: Hoe? Veiligheid & privacy Toepasbaarheid in breder verband Demo Borrel

Nadere informatie

BABVI/U201201250 Lbr. 12/090

BABVI/U201201250 Lbr. 12/090 Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad informatiecentrum tel. (070) 373 8393 betreft Operatie NUP zet i-ondersteuning in uw kenmerk ons kenmerk BABVI/U201201250 Lbr. 12/090 bijlage(n) - datum

Nadere informatie

Realisatie. Indienersbrochure DE PILOTSTARTER. Platform voor pilots over de vernieuwing van gemeentelijke informatievoorziening

Realisatie. Indienersbrochure DE PILOTSTARTER. Platform voor pilots over de vernieuwing van gemeentelijke informatievoorziening Realisatie Indienersbrochure DE PILOTSTARTER Platform voor pilots over de vernieuwing van gemeentelijke informatievoorziening DE PILOTSTARTER Werk je ook aan innovaties om gemeentelijke dienstverlening

Nadere informatie

STORAGE AUTOMATION IT MANAGEMENT & OPTIMIZATION DATAGROEI DE BAAS MET EXTREEM BEHEERGEMAK DOOR AUTOMATISERING EN VIRTUALISATIE

STORAGE AUTOMATION IT MANAGEMENT & OPTIMIZATION DATAGROEI DE BAAS MET EXTREEM BEHEERGEMAK DOOR AUTOMATISERING EN VIRTUALISATIE IT MANAGEMENT & OPTIMIZATION STORAGE AUTOMATION DATAGROEI DE BAAS MET EXTREEM BEHEERGEMAK DOOR AUTOMATISERING EN VIRTUALISATIE EEN EFFECTIEVE EN KOSTENEFFICIËNTE OPLOSSING VOOR DATAGROEI De druk op systeembeheerders

Nadere informatie

Advies. Advies over en ondersteuning bij het (initieel) inrichten/optimaliseren van de structuur van de(it Service Management)organisatie

Advies. Advies over en ondersteuning bij het (initieel) inrichten/optimaliseren van de structuur van de(it Service Management)organisatie DIENST Advies over en ondersteuning bij het (initieel) inrichten/optimaliseren van de structuur van de(it Service Management)organisatie Advies over en ondersteuning bij het initieel inrichten/optimaliseren

Nadere informatie

Meer waarde halen uit uw ICT en EPD ICT sturing richten op realiseren van baten

Meer waarde halen uit uw ICT en EPD ICT sturing richten op realiseren van baten Meer waarde halen uit uw ICT en EPD ICT sturing richten op realiseren van baten Eric Polman HIMSS 2010, Atlanta 1 4 maart 2010 Agenda en doelstelling 1. Introductie 2. ICT in de zorg: kenmerken huidige

Nadere informatie

KlantVenster. Klantgericht werken met KlantVenster LAAT ICT VOOR U WERKEN! Een veelzijdig platform ter ondersteuning van uw bedrijfsdoelstellingen

KlantVenster. Klantgericht werken met KlantVenster LAAT ICT VOOR U WERKEN! Een veelzijdig platform ter ondersteuning van uw bedrijfsdoelstellingen KlantVenster Klantgericht werken met KlantVenster Een veelzijdig platform ter ondersteuning van uw bedrijfsdoelstellingen Een modulair opgebouwde oplossing, die de basis vormt voor online dienstverlening

Nadere informatie

Bantopa Kennismaken met Samenwerken

Bantopa Kennismaken met Samenwerken Bantopa Kennismaken met Samenwerken Vernieuwen door Samenwerken Samenwerken als Kerncompetentie De complexiteit van producten, processen en services dwingen organisaties tot samenwerking met andere bedrijven

Nadere informatie