Rapportage van de yogagroep pilotstudie

Transcriptie

1 Rapportage van de yogagroep pilotstudie Gegevens van de deelnemers 12 deelnemers (11 vrouwen, 1 man) begonnen aan de yogatraining bij het Centrum Integrale Psychiatrie. De gemiddelde leeftijd was 49, met een minimum van 22 en een maximum van deelnemers maakten de training af. 1 deelnemer stopte met de training vanwege een acute fysieke aandoening, waardoor ze gedwongen was rust te houden na 2 sessies. Een andere deelnemer stopte nadat ze te veel sessies had gemist vanwege fysieke aandoeningen en zich daardoor niet meer op haar gemak voelde in de groep. Van de 10 deelnemers die de training hebben afgemaakt, was het gemiddeld aantal bijgewoonde sessie 7,2 (van de 9). 2 deelnemers waren alle sessies aanwezig, 4 deelnemers waren 8 sessies aanwezig, 1 deelnemer was 7 sessies aanwezig, 2 deelnemers waren 6 sessies aanwezig en 1 deelnemer was slechts 3 sessies aanwezig. De meest genoemde redenen voor het missen van een sessie waren ziekte, vermoeidheid en andere verplichtingen. 5 van de 10 deelnemers besteedden minuten per dag aan hun huiswerk en oefeningen. 4 deelnemers besteedden minder dan 15 minuten per dag aan huiswerk. 1 deelnemer besteedde minuten per dag aan huiswerk en oefeningen. Van de 10 deelnemers die de training hebben afgerond, was de gemiddelde ziekteduur 11 jaar en de gemiddelde duur van de huidige behandeling 5 jaar. 8 van de 10 deelnemers hadden een stemmingsstoornis als diagnose, voornamelijk depressie (5 deelnemers) en een bipolaire stoornis (3 deelnemers). 1 deelnemer had in het verleden een stemmingsstoornis (depressie) gehad, maar was nu volledig in remissie, nadat ze in het verleden verschillende depressieve episodes had doorgemaakt. 5 van de 10 deelnemers hadden meer dan 1 diagnose op As 1. 4 deelnemers waren ook gediagnosticeerd met posttraumatische stressstoornis en 2 deelnemers waren ook gediagnosticeerd met een dissociatieve stoornis. 1 deelnemer had geen diagnose op As 1, maar een persoonlijkheidsstoornis als hoofddiagnose. 7 van de 10 deelnemers waren eveneens gediagnosticeerd met een As 2 persoonlijkheidsstoornis, voornamelijk borderline persoonlijkheidsstoornis (N=2) en persoonlijkheidsstoornis NAO (N=2). Van de deelnemers op dit moment in behandeling (N=9) was de gemiddelde GAF- score 57.22, met een minimum van 50 en een maximum van 65. Vragenlijsten Tabel 1 laat de scores voor en na de training zien op de verschillende vragenlijsten. De total score op de Depression, Anxiety and Stress Scale (DASS) nam significant af, van naar (t(9) = 3.28, p=0.010). Alle subschalen van de DASS namen af, met de Stress Scale het meeste van tot (t(9) = 3.88, p=0.004). Dit betekent dat symptomen van depressie, angst en stress voor de deelnemers na de training waren afgenomen in vergelijking met de start van de training. De Anstige Arousal Schaal van de Mood and Anxiety Symptom Questionnaire (MASQ) nam af van tot (t(9) = 2.17, p=0.058). Dit betekent dat deelnemers na de training minder symptomen van angstige arousal rapporteerden dan daarvoor. De totale score op de Affect Control Scale (ACS) nam significant af van tot (t(9) = 2.32, p=0.046). Alle subschalen van de ACS namen af met Depressie (t(9) = 3.41, p=0.008) en Angst (t(9) = 4.10, p=0.003) het meest. Dit betekent dat na de training deelnemers minder geneigd waren hun gevoelens onder controle te willen houden en minder bang waren dat hun gevoelens met hun op de loop zouden gaan of niet meer over zouden gaan, vooral voor depressieve en angstige gevoelens. De Acceptance and Action Questionnaire (AAQ) score nam significant af van tot

2 38.60 (t(9) = 2.43, p=0.038). Dit betekent dat de deelnemers na afloop van de training beter in staat waren hun emoties te accepteren en meer het gevoel hadden een waardevol leven te kunnen leiden met hun emoties. Scores op de Ruminative Response Scale (RRS) namen licht toe, van tot (t(9) = , p=0.792), waarbij scores op de subschaal Reflectie toenam van tot (t(9) = , p=0.566) en scores op de subschaal Piekeren licht afnam, van tot (t(9) = 0.15, p=0.881). Dit betekent dat deelnemers na de training meer reflectieve gedachten hadden over moeilijke gebeurtenissen en dingen die hun overkwamen en niet zozeer meer waren gaan piekeren of meer negatieve gedachten hadden als waarom moet mij dit overkomen. De score op de Penn State Worry Questionnaire (PSWQ) nam af van tot 8.90 (t(9) = 2.12, p=0.063). Dit betekent dat de deelnemers minder neiging hadden om zich zorgen te maken na de training, in vergelijking met Kwaliteit van leven nam significant toe, van 2.80 to 3.50 (t(9) = , p=0.045) op een schaal van 1 tot 5. Ook de gerapporteerde kwaliteit van de eigen gezondheid nam toe van 2.60 tot 3.10 (t(9) = , p=0.052), op een schaal van 1 tot 5. De totale kwaliteit van fysiek welbevinden nam toe van tot (t(9) = , p=0.054). Scores op de RYFF Psychological Wellbeing Questionnaire namen toe van tot (t(9) = , p=0.169). Alle subschalen, behalve 1, namen toe, met het ervaren van positieve relaties het meest, van tot (t(9) = , p=0.022). De subschaal het ervaren van een doel in het leven nam significant af, van tot (t(9) = 2.29, p=0.048). Dit betekent dat over het geheel genomen het psychologische welzijn van de deelnemers toenam na de training, maar dat ze minder een duidelijk doel in hun leven ervoeren. Lichaamsbewustzijn, gemeten met de Scale of Body Connection (SBC), de Bewustzijn Schaal, nam licht toe van tot (t(9) = , p=0.148). Lichaamsbewustzijn, gemeten met de Multidimentional Assessment of Interoceptive Awareness (MAIA) nam toe van tot (t(9) = , p=0.020). De subschalen Niet Afleidbaarheid, van 5.00 tot 5.60 (t(9) = , p=0.024) en Vertrouwen, van 8.60 tot (t(9) = , p=0.016) namen het sterkste toe. Dit betekent dat lichaamsbewustzijn over het geheel toenam na de training, vooral vanwege een toename van niet afleidbaarheid en vertrouwen in het eigen lichaam en lichamelijke sensaties en gevoelens. Tabel 1. Scores voor en na de training (gemiddelde, standaarddeviatie) op diverse variabelen, met paired samples t- test. Variabele Voor training (gem, SD) Na training (gem, SD) t- test DASS Totaal (9.48) (9.37) t(9) = 3.28, p=0.010* Depressie (5.28) (3.86) t(9) = 2.15, p=0.060 Angst (2.44) (3.30) t(9) = 2.24, p=0.052 Stress (3.29) (3.27) t(9) = 3.88, p=0.004* ASC Totaal (25.13) (26.68) t(9) = 2.32, p=0.046* Boosheid (4.62) (7.76) t(9) = 0.34, p=0.740 Positieve emoties (10.08) (9.04) t(9) = 1.22, p=0.253 Depressie (6.85) (6.47) t(9) = 3.41, p=0.008* Angst (8.46) (9.91) t(9) = 4.10, p=0.003* MASQ Angstige arousal (3.81) (2.45) t(9) = 2.17, p=0.058

3 AAQ Totaal (11.04) (13.14) t(9) = 2.43, p=0.038* RRS Totaal (3.35) (2.17) t(9) = , p=0.792 Reflectie (2.33) (2.59) t(9) = , p=0.566 Piekeren (2.20) (2.58) t(9) = 0.15, p=0.881 PSWQ Totaal (2.84) 8.90 (3.78) t(9) = 2.12, p=0.063 WHOQOL Kwaliteit van leven 2.80 (1.03) 3.50 (0.85) t(9) = , p=0.045* Kwaliteit van gezondheid 2.60 (0.97) 3.10 (0.74) t(9) = , p=0.052 Totaal fysiek welbevinden (5.58) (5.78) t(9) = , p=0.054 RYFF Wellbeing Totaal (10.75) (11.70) t(9) = , p=0.169 Positieve relaties (2.73) (3.10) t(9) = , p=0.022* Autonomie (1.91) (2.87) t(9) = , p=0.104 Omgevingsmanagement 9.80 (3.43) (3.60) t(9) = , p=0.221 Persoonlijke groei (1.48) (1.58) t(9) = , p=0.168 Doel in leven (2.54) (1.99) t(9) = 2.29, p=0.048* Zelf- acceptatie 9.10 (2.77) 9.80 (3.01) t(9) = , p=0.466 SBC Totaal (3.37) (3.23) t(9) = , p=0.148 MAIA Totaal (4.72) (4.65) t(9) = , p=0.020* Niet afleidbaar 5.00 (0.82) 5.60 (1.07) t(9) = , p=0.024* Niet zorgen maken 3.20 (0.79) 3.30 (0.48) t(9) = , p=0.678 Regulatie van aandacht 3.20 (0.79) 3.50 (0.53) t(9) = , p=0.193 Zelfregulatie 9.50 (2.07) (2.11) t(9) = , p=0.380 Vertrouwen 8.60 (2.41) (2.00) t(9) = , p=0.016* Noot. Significante verschillen zijn aangegeven met een * Tabel 2 laat de scores voor en na de training zien op verschillende affect items. Positief affect nam over het geheel genomen toe, met significante veranderingen in het voelen van ontspanning, van tot (t(8) = , p=0.009), het voelen van energie, van tot (t(8) = , p=0.001), het voelen van tevredenheid, van tot (t(8) = , p=0.014) en het voelen van opgewektheid, van tot (t(8) = , p=0.005). Negatief affect nam over het geheel genomen af, met significante veranderingen in het voelen van somberheid, van tot (t(8) = 3.46, p=0.009), het voelen van prikkelbaarheid, van tot (t(8) = 2.64, p=0.030) en het voelen van vermoeidheid, van tot (t(8) = 3.25, p=0.012).

4 Tabel 2. Scores voor en na de training (gemiddelde, standaarddeviatie) op diverse affect items, met paired samples t- test. Affect item Pre training (mean, SD) Post training (mean, SD) t- test Ik voelde me ontspannen (22.55) (25.19) t(8) = , p=0.009* Ik voelde me somber (25.84) (20.21) t(8) = 3.46, p=0.009* Ik voelde me energiek (26.17) (16.91) t(8) = , p=0.001* Ik voelde me angstig (28.08) (27.79) t(8) = 1.69, p=0.129 Ik voelde me enthousiast (29.08) (18.92) t(8) = , p=0.055 Ik voelde me onrustig (28.03) (28.04) t(8) = 1.35, p=0.214 Ik voelde me tevreden (22.39) (20.73) t(8) = , p=0.014* Ik voelde me prikkelbaar (25.64) (28.27) t(8) = 2.64, p=0.030* Ik voelde me kalm (26.19) (26.54) t(8) = , p=0.220 I Ik voelde me lusteloos (33.71) (31.59) t(8) = 1.89, p=0.095 Ik voelde me vrolijk (23.21) (16.79) t(8) = , p=0.005* Ik voelde me moe (23.65) (30.63) t(8) = 3.25, p=0.012* Noot. Significante verschillen zijn aangegeven met een * Inhoud van de training Deelnemers beoordeelden de gehele training met een 8.7 (op een schaal van 1-10) met een minimum van 8 en een maximum van 9. Alle deelnemers vonden de training niet te moeilijk en ook niet te makkelijk, maar goed om te volgen en uit te voeren. 8 deelnemers vonden de lengte van de training goed, niet te lang en niet te kort. 2 deelnemers vonden de training te kort en hadden graag gezien dat de training langer dan 9 weken had geduurd. Alle deelnemers zouden de training aan iemand anders aanraden. Tabel 1 laat de gemiddelde beoordeling zien van het nut van de sessies voor de deelnemers (op een schaal van 1 tot 4, lopend van niet nuttig [1], een beetje nuttig [2], nuttig [3] tot erg nuttig [4]). Deelnemers beoordeelden de sessies van nuttig tot erg nuttig. Sessie 5 over het huidige moment, acceptatie en nieuwsgierigheid werd als het meest nuttig beoordeeld, gevolgd door sessie 6 over mindfulness en het observeren van (automatische) gedachten en patronen, sessie 7 over zelfobservatie zonder oordeel en compassie en sessie 9 over het mee naar huis nemen. Tabel 3. Gemiddelde beoordeling van de sessies Sessies en thema s Sessie 1: introductie; zelfzorg; zijn waar je bent op dit moment Sessie 2: het hebben van een lichaam; je lichaam bewegen; je lichaam bewonen Sessie 3: gegrond zijn; gecentreerd zijn Sessie 4: sensaties en emoties; moeilijke gevoelens en pijn; omgaan met stress Sessie 5: het huidige moment; acceptatie; nieuwsgierigheid Sessie 6: mindfulness; het observeren van (automatische) gedachten en patronen Sessie 7: zelfobservatie zonder oordeel; compassie Sessie 8: overgave versus controle; keuzes maken Sessie 9: neem het mee naar huis Gemiddelde beoordeling (1-4)

5 Tabel 4 laat de gemiddelde beoordeling zien van het nut van de verschillende oefeningen en onderwerpen gedurende de training (op een schaal van 1 tot 4, lopend van niet nuttig [1], een beetje nuttig [2], nuttig [3] tot erg nuttig [4]). Deelnemers vonden de opdrachten om elke dag een moment de nemen om stil te staan en op te merken wat er gebeurde het meest nuttig, gevolgd door de yogahoudingen, ademhalingsoefeningen en de staande body scan. Schrijven over de eigen ervaringen en het delen van ervaringen in een klein groepje of in de gehele groep werd als het minst nuttig beoordeeld. Tabel 4. Gemiddelde beoordeling van de oefeningen en informatie. Oefeningen en informatie Openingsmeditatie Ademhalingsoefeningen Staande bodyscan Informatie over de thema s Yogahoudingen Thuis oefenen met de yogahoudingen Thuis een moment nemen om stilt te staan en op te merken Ervaringen delen in een klein groepje Schrijven over ervaringen Ervaringen delen in de hele groep Gemiddelde beoordeling (1-4) Tabel 5 laat de beoordeling zien van in hoeverre de deelnemers vonden dat de onderwerpen en oefeningen behandeld werden gedurende de training en als huiswerk. De meeste onderwerpen kwamen volgens de deelnemers voldoende aan bod. Informatie over omgaan met stress, oefeningen om bij jezelf te blijven en ethische principes kwamen te weinig aan bod, volgens 3 deelnemers. Het delen van ervaringen in de hele groep kwam te veel aan bod, volgens 3 deelnemers. Tabel 5. Beoordeling van in hoeverre onderwerpen en oefeningen voldoende aan bod kwamen (weergegeven met aantal deelnemers). Onderwerp / oefeningen Genoeg Te weinig Te veel Niet ingevuld Yoga filosofie Yogahoudingen Ademhalingsoefeningen Meditatie Mindfulness oefeningen Informatie over de werking van het lichaam Informatie over omgaan met stress Oefeningen om stevig op de grond te staan Oefeningen om bij jezelf te blijven Oefeningen om zelfacceptatie en compassie te ontwikkelen Yogaoefeningen als huiswerk

6 Huiswerk om het geleerde in je leven te integreren Ervaringen uitwisselen in een kleine groep Ervaringen uitwisselen in de hele groep Ethische principes over hoe omgaan met jezelf Ethische principes over hoe omgaan je omgeving of anderen Andere reacties van de deelnemers op de training waren: Ik vond het een ontzettend fijne training. De hoeveelheid achtergrondinformatie was erg prettig en heeft geresulteerd in een compact naslagwerkje. Daarnaast waren de bijeenkomsten erg gestructureerd wat ik ook als bijzonder prettig heb ervaren. Er was sprake van een goede balans tussen verschillende delen van de bijeenkomst. Echter heb ik de duur van elke bijeenkomst vaak als lang en misschien vermoeiend ervaren. Bijzonder respectvol, open en vriendelijk begeleid. Liever eerst oefening en dan informatie, omdat ik dan meer land en rustig word na een uur, zodat ik meer helder en geconcentreerder de informatie in mij op kan nemen. De begeleiding heb ik als prettig ervaren, vertrouwen gevend en rustig, vooral zorgvuldig. Ik vind de thema's mooi en zorgvuldig gekozen. ik vind het belangrijk om te kiezen voor positieve psychologie. ik heb in de groep ervaren dat ik mijn leerervaringen niet altijd heb kunnen delen omdat ik de ruimte niet voelde. De sessies waren naar mijn idee iets te lang, 1,5 uur was voldoende geweest denk ik. De vorm en inhoud was evenwichtig van opzet. Soms vond ik de mindfulnessfactor wel erg hoog. Van de 10 deelnemers hadden er 7 eerder een mindfulness training gevolgd. Ieder van hen vond de yoga training een aanvulling van de trainingen die ze eerder hadden gevolgd. Opmerkingen hierover waren: hier was ruimte voor compassie, de beweging van je lichaam zorgt voor een extra effect, deze training vond ik zinvoller omdat er meer beweging in zit en in deze training waren meer yoga oefeningen en er waren meer aanpassingen voor b.v. mensen met hoge bloeddruk en mensen die last hadden van knieën of ander ongemak. 7 deelnemers hadden eerder een compassietraining gevolgd en allen van hen vonden de yogatraining een aanvulling van de compassietraining. Opmerkingen waren: dit gaf mij meer handvaten over hoe om te gaan of verder te gaan, meer gegrond, duidelijker, ik vind het fijn dat het lichaam een grote duidelijke factor is, bij het bewegen, dat je dan erop gewezen word wat je fysieke grenzen zijn en dat te voelen en ervaren en daarin uitgenodigd wordt om mild mee om te springen, met yoga ben ik meer in mijn lichaam en minder in mijn hoofd zodat het makkelijker word om dan compassie toe te passen, Meer voelen wat er gebeurt en daardoor meer acceptatie van voelen en denken, meer zelfcompassie en veel meer daadwerkelijke yoga, de combinatie vind ik heel prettig. 8 deelnemers beantwoorden de vraag of de training een aanvulling was op hun behandeling bij het Centrum Integrale Psychiatrie en allen van hen antwoordden ja. Opmerkingen waren: het heeft mijn poging tot bewuster leven, komen tot (zelf)acceptatie en de kunst van het loslaten zonder

7 twijfel gestimuleerd, geeft me inzicht in mijn staat van zijn, geeft me handvaten, geeft me rust, deze oefeningen gaven me meer energie, en kalmte, de gesprekken en andere trainingen zijn toch meer cognitief, yoga doet meer met mijn gevoelen bewustzijn, voor mij is het deels een nuttige en zeer gewaardeerde herhaling van wat het geleerde bij MFN en Comp.Tr., maar ook een aanvulling, omdat de aanpak heel helder is, waardoor je de visie/oefeningen makkelijker in je leven kan integreren, bewuster zijn in waar je nu staat en met stress om gaat en meer aanvullende yoga, yoga oefeningen voor mensen die een fysieke beperking hebben, andere yoga vormen. Deelnemers hadden ook een paar opmerkingen om de training te verbeteren: Het was een beetje vervelend dat er een paar keer een week uitviel. Ik raakte hierdoor wat verbondenheid kwijt en moest na elke pauze weer wat wennen. Het zou prettiger zijn als er iets minder uitval van trainingen was geweest ondanks dat dit natuurlijk onverhoopt gewoon zo kan zijn. Ik wil dit gewoon nog een keer doen, ondanks de uitleg hoe je de oefeningen moet doen, voel ik mij gewoon zekerder bij herhaling en in de toekomst herhaal bijeenkomsten voor yoga gegeven door medecursisten net zoals bij mindfulness en compassie wat ik zelf soms geef samen met nog wat andere ex cursisten van mindfulness en compassie. Mijn leerervaringen hadden meer ruimte kunnen krijgen. De ervaringen richten zich op verbetering en verdieping van het eerder geleerde. Voor mij zou de pauze iets langer mogen en het uitwisselen van ervaringen in een groep een stuk minder. De trainer Deelnemers beoordeelden de trainer met een 8.40 (met een minimum van 7 en een maximum van 9). Opmerkingen waren: Haar respectvolle omgang met cliënten en ook haar persoonlijke verhalen over hoe zij een situatie benaderd maken het heel laagdrempelig. En ik vind het belangrijk dat het aspect waar yoga vandaan komt achtergrond gedachtengoed van deze bewegingsleer erg zinvol en gewoon haar enthousiasme om yoga te geven is erg fijn dat enthousiasmeert mij dan ook weer. Het was voor ons allemaal nieuw in deze setting en het is fijn dat Nina sommige op- en aanmerkingen over de snelheid van het geven van de yoga heeft opgepikt. Dat was erg fijn dan weet je als cliënt dat je gehoord word en dat je mening wordt gerespecteerd. Zorgvuldig, betrokken en deskundig. Rustig en helder. Zeer zorgvuldig in alle voorwaarden die ze creëerde. Ik ervaar haar als open en zorgvuldig. zowel in voorbereiding/ materialen / tijdens de yogatraining. Rust, duidelijk, begripvol, attent. Ze kan goed uitleggen, luisteren, de yoga oefeningen die fysiek te zwaar waren voor sommige mensen om te buigen naar wat simpelere oefeningen. Tienen zijn voor "alles" weters, zo stelt Nina zich niet op. In de loop van de training ging het veel beter, maar de eerste paar keren vloog ze zo snel door de oefeningen en aan te nemen houdingen aan dat ik het echt niet kon bijbenen. Ik heb hier iets van gezegd en de keren daarop ging het heel veel beter.

8 Tabel 6 laat de beoordeling zien van de eigenschappen van de trainer. Deelnemers beoordeelden de eigenschappen op een schaal van 1 tot 5, lopend van helemaal niet [1], niet echt [2], neutraal [3], een beetje [4] tot heel veel [5]. Deelnemers ervoeren de trainer vooral als duidelijk (5.00), vriendelijk (5.00), verantwoordelijk (5.00), begripvol (5.00) en zorgzaam (5.00). Andere kwaliteiten die de deelnemers noemden, die niet in de lijst waren opgenomen, waren: inspirerend, ruimte aan cliënt laten voor eigen inbreng, soms iets te geduldig bij mensen die m.i. te veel ruimte namen, niet oordelend en accepterend. Tabel 6. Beoordeling van de eigenschappen van de yoga trainer. Eigenschap Gem (1-5) Minimum Maximum Duidelijk Vriendelijk Goed inlevingsvermogen Rustig Houdt overzicht Enthousiast Verantwoordelijk Begripvol Zorgvuldig Zorgzaam Authentiek Geduldig Ervaren resultaten van de training Alle deelnemers rapporteerden positieve effecten van de training. Opmerkingen waren: Beter balans vinden, beter om kunnen gaan met onrust en onbalans, acceptatie bereikt, rust kunnen vinden, ruimte voor zelf innemen, mezelf geven wat ik nodig heb, minder behoefte om me af te sluiten in een groep. Rust, helderheid, inzicht in mijn staat van zijn, mijn meditaties weer kunnen oppakken, beter zelfbeeld, geheugen werkt weer beter, minder slaap medicatie, scheiding denken/emotie ervaren, afstand van emotie kunnen zien. Ik heb meer ondernomen ben meer onder de mensen geweest, ik heb mijzelf uitgedaagd, grenzen gesteld in mijn spirituele beleving, grenzen leren stellen in hoeveel ik aan kan in een week en ik vind het fijn om deze yoga sessies nog eens te herhalen, thuis vind ik het toch een uitdaging om te doen. Soepeler geworden. Iets rustiger in mijn hoofd. Iets meer acceptatie en iets minder 'herkauwen'. Balans in stress en rustmomenten, acceptatie er van. Op welke niveaus dat te beïnvloeden is. Bewuster zijn van lichaam, emoties en gedachten (al had ik dat ook geleerd bij MFN en Comp. T) en vooral: bewuster zijn van de onmogelijkheid om constant in balans te zijn (bij de yoga oef., en als symbool daarvan, in je hele leven. Dát je uit balans raat is een gegeven, waar ik me op mag richten, is elke keer opnieuw het evenwicht hervinden. Ik hoef me dus niet druk te maken over verliezen balans. Daarnaast heb ik geleerd, dat het soms beter is, iets NIET te doen, hoe nuttig ook, en ondanks dat ik beloofd heb, aan de training mee te doen. Als ik echt geen energie meer

9 heb voor een reeks oefeningen/ schriftelijke evaluatie, kan ik ook bewust ademhalen en in gedachten evalueren. En als ook dat niet lukt, dat accepteren en bezien hoe het de volgende dag misschien wél kan. Loslaten dus van al te rigide doen van aangegane verplichtingen. Meer rust, bewuster van verschillende niveaus: gedachten gevoelens intuïtie. Dat ik tevredener ben over mezelf als ik de oefeningen gedaan heb. Ik zit soepeler in mijn lijf en voel me iets stabieler. Moeilijk te zeggen, mediteren zat al verankerd in mijn dagelijkse routine. Ik liep wel erg tegen mijn eigen fysieke beperkingen aan en heb daardoor geleerd te accepteren, dat het nu eenmaal zo is. Dat verraste mij wel en ik weet nu dat ik zo'n 80 procent van de oefeningen niet echt kan uitvoeren. Dat was confronterend, maar uiteindelijk gaf het ook inzicht hoe vaak ik toch over grenzen ga en dat het belangrijk is dat ik mij daar bewust van blijf of leer zijn. Geen van de deelnemers rapporteerde negatieve effecten. Tabel 7 laat zien in hoeverre de deelnemers vonden dat ze bepaalde doelen en intenties hadden behaald na afloop van de training. Deelnemers beoordeelden het doel of de intentie op een schaal van 1 tot 5, lopend van helemaal niet [1], niet echt [2], neutraal [3], een beetje [4] tot heel veel [5]. Deelnemers vonden vooral dat de training hun had geholpen meer bewust te worden van hun lichaam (4.70), fysieke sensaties in hun lichaam te kunnen opmerken (4.56), gedachten en manieren van omgaan met zichzelf te kunnen opmerken (4.50), een moment te vinden in hun dagelijks leven om even stilt te staan (4.50), voor zichzelf te kunnen zorgen gedurende een yogales (4.44), meer in contact te zijn met hun lichaam (4.40), beter in staat te zijn hun ervaringen te accepteren zoals ze zijn (4.40), meer bewust van hun ervaringen in het huidige moment te worden (4.40), meer bewust van de keuzes die ze maken en de informatie waarop ze die keuzes baseren te worden (4.40), vriendelijker om te gaan met hun lichaam (4.40) en hunzelf (4.40) en dat ze dingen hebben geleerd om hun gezondheid op een positieve manier te beïnvloeden (4.50) alsmede ook hun stemming (4.40) en de basis hebben geleerd om yogahoudingen uit te voeren (4.40). Tabel 7. Beoordeling van de doelen en intenties van de yogatraining. Doel / intentie Gem (1-5) Minimum Maximum Kan ik goed voor mezelf zorgen gedurende de yogales Ben ik in staat om lichamelijke sensaties in mijn lichaam op te merken Ben ik in staat om gevoelens in mijn lichaam op te merken Ben ik in staat om gedachten en manieren van omgaan met mezelf opmerken Heb ik oefeningen geleerd om mezelf te kalmeren Heb ik de basis geleerd om zelf yogahoudingen uit te voeren Ben ik me meer bewust van mijn lichaam Heb ik meer contact met mijn lichaam Heb ik geleerd de grenzen van mijn lichaam op te merken Sta ik steviger op de grond Heb ik geleerd de grenzen van mijn lichaam te accepteren Kan ik mijn emoties makkelijker toelaten

10 Voel ik me minder gespannen als ik emotioneel ben Heb ik geleerd bepaalde emoties meer los te laten Heb ik geleerd bepaalde gedachten meer los te laten Kan ik mezelf meer accepteren zoals ik ben Kan ik mijn ervaringen meer accepteren zoals ze zijn Ben ik me bewuster van wat ik ervaar van moment tot moment Ben ik in staat de oordelen die ik heb beter op te merken Ben ik in staat op een minder- oordelende manier aanwezig te zijn in het hier en nu Kan ik op een vriendelijker manier met mijn lichaam omgaan Kan ik op een vriendelijker manier met mezelf omgaan Ben ik me bewuster van keuzes die ik maak en de informatie waarop ik deze keuzes baseer Ben ik in staat een intentie te zetten en mijn gehechtheid aan het resultaat op te merken Ben ik in staat een intentie te zetten en mijn gehechtheid aan het resultaat los te laten Heb ik geleerd momenten te vinden in mijn dagelijks leven om yoga te doen Heb ik geleerd momenten te vinden in mijn dagelijks leven om even stil te staan Heb ik dingen geleerd waarmee ik mijn stemming positief kan beïnvloeden Heb ik dingen geleerd waarmee ik mijn gezondheid positief kan beïnvloeden Alle deelnemers willen doorgaan met wat ze geleerd hebben in de training. Ze gaven hierover het volgende aan: Ik wil één keer per week naar een yogabijeenkomst. Verder wil ik yoga oefeningen doen wanneer ik hier behoefte aan heb. Yoga is op deze manier genoeg in mijn geïntegreerd voor het moment. Een veilige basis om dagelijks op terug te vallen wanneer ik dat prettig vind. Yoga een vaste plaats geven in mijn leven. Vast tijdstip zoeken thuis en mindfullnes bijwonen in een groep. Deze yoga oefeningen erin houden en gebruiken wanneer ik energie nodig heb en proberen dagelijks de balansoefeningen te doen. Nodig om een groep te zoeken in mijn buurt. Ik heb het plan om uit te kijken naar een volgende training om te leren en de oefeningen te blijven uitvoeren. Ik wil proberen, dagelijks oefeningen te doen. Dit deed ik al nav de MFN en CompTr., maar vaak dacht ik: 'Ach, ik kan wel zonder'. Ik besef nu weer heel goed, dat deze oefeningen even noodzakelijk en goed voor me zijn als eten en rustig ademhalen. Ik hoop dat er nog een groep komt, die zou ik volledig mee willen doen.

11 Iedere dag oefeningen doen, alleen thuis. Af en toe met een groep bij de Mindfulness terugkombijeenkomsten. Dagelijkse meditatieve ademhaling. Nou ik zou best yoga willen blijven doen, maar vrees dat er geen yoga school bestaat die zich zal aanpassen aan mijn eigen fysieke beperkingen. Maar goed, dat is dan ook wens die ik naar de kosmos stuur en wie weet Deelname aan het onderzoek De meeste deelnemers vonden het leuk om aan het onderzoek deel te nemen. Ze zeiden hierover: Ik vind dit onderzoek absoluut de moeite waard om aan deel te nemen, omdat ik denk dat yoga een meer prominente plek zou mogen krijgen binnen het behandelaanbod van de GGZ. Als deelname aan een onderzoek hieraan bijdraagt, dan doe ik dat graag. Oké Eerste stukje (tests) bij Wilma interessant. Fijn om een bijdrage te kunnen leveren. Heel erg fijn. Prettig, wel moeilijk vol te houden door mijn eigen gemoedstoestand. Een voorrecht om mee te mogen doen, leuk, leerzaam en het smaakt naar meer... Een "rijke" ervaring. Super, had het echt niet willen missen. Prima Over het doen van de tests en het invullen van de vragenlijsten rapporteerden de deelnemers het volgende: Geen probleem. Noodzakelijk. Ik ben tegen dit soort onderzoeken je wordt geperst in een keurslijf om efficiënt en kwantificeerbare antwoorden te geven dat past niet in mijn wereldbeeld omdat ik dan niet duidelijk in mijn eigen woorden kan zeggen hoe ik er tegenover sta. Erg inspannend. Kost tijd en moeite. Neutraal. Vraag me af wat sommige testen moeten uitwijzen, maar niet storend ervaren. Boeiend. Hoort erbij / prima. Prima hoor, goede balans tussen investeren en ontvangen. Ten slotte gaven deelnemers nog enkele suggesties om het onderzoek te verbeteren: Lijsten thuis laten invullen op computer. Meer openvragen meer ruimte voor situatieschetsen voorbeelden en aan ons vragen hoe yoga in een bepaalde situatie in de bus etc. in grote ruimtes voor een uitvoering zou kunnen helpen. CIP moet gewoon wat praktischer worden en meer aan reclame doen en werven. Er zijn veel mensen gebaat bij hun benadering en omgaan met cliënten waar andere instellingen nog een puntje aan kunnen zuigen dat zeg ik als veteraan in de geestelijke gezondheidszorg.

12 Graag na b.v. een half jaar of eerder een terugkombijeenkomst om te kijken hoe het er voor staat met yoga beoefening van de deelnemers. Via cliëntenbelangen Lentis wil ik graag meedenken aan/over de inbedding van yoga binnen het behandelcircuit. Op Lentisweb zetten!!!