Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan Jaarverslag 2008

Transcriptie

1 Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan Jaarverslag 2008

2

3 Doelgroep van de Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan zijn alle vluchtelingen die in het land waaruit zij afkomstig zijn gegronde redenen hebben om te vrezen voor vervolging en in Nederland asiel zoeken of hebben gevonden. Dat kan gaan om vervolging wegens hun politieke of godsdienstige overtuiging, hun nationaliteit of wegens het behoren tot een bepaald ras of een bepaalde sociale groep. Onder vluchtelingen worden ook verstaan: degenen die in overeenstemming met de vluchtelingendefinitie van het VN Vluchtelingenverdrag gegronde vrees hebben hun leven te verliezen of onderworpen te worden aan foltering of onmenselijke of vernederende behandelingen. Onder asielzoekers worden verstaan: degenen die in Nederland bij het bevoegde overheidsorgaan een aanvraag om als vluchteling te worden toegelaten hebben ingediend of willen indienen en waarop nog niet tot in hoogste instantie is beslist. Uitgeprocedeerden zijn de vluchtelingen die na het indienen van een asielverzoek een negatieve beschikking hebben gekregen.

4 honderd negentig tachtig zeventig zestig vijftig veertig dertig twintig tien Voorwoord Iedereen heeft recht op een humane asielopvang en rechtvaardige asielprocedure. De Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan ondersteunt asielzoekers en vluchtelingen bij het verkrijgen van dat recht. Ook als de asielprocedure is afgesloten kunnen asielzoekers en vluchtelingen op SVAZ rekenen. Als de aanvraag is afgewezen zoeken wij samen naar oplossingen. Is een status verleend, dan ondersteunt SVAZ vluchtelingen bij alle stappen om volledig mee te kunnen draaien in de Nederlandse samenleving. Of dat nu gaat om het vinden van een woning, om inburgering, om gezinshereniging of om de voorbereidingen op weg naar een betaalde baan of een andere vorm van maatschappelijke participatie. De regionale Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan (SVAZ) is per 1 januari 2008 ontstaan uit een fusie van drie stichtingen VluchtelingenWerk uit de regio. De drie fusiepartners hadden al jarenlang ervaring in het behartigen van de belangen van asielzoekers en vluchtelingen: de Stichting VluchtelingenWerk Zaanstreek sinds de oprichting in 1981, de Stichting VluchtelingenWerk Amsterdam sinds 1983 en de Stichting VluchtelingenWerk Edam-Volendam sinds 1991 (onderdeel Stichting VluchtelingenWerk Waterland). Die jarenlang opgebouwde kennis en ervaring zijn sinds 2008 gebundeld in de regionale stichting SVAZ, die werkt vanuit drie locaties. SVAZ is aangesloten bij de landelijke vereniging VluchtelingenWerk Nederland. Dankzij de enorme inzet van de medewerkers en heel veel vrijwilligers hield SVAZ vanuit de locaties Amsterdam, Zaanstad (gemeenten Purmerend, Oostzaan, Wormer, Zaanstad, Waterland en Landsmeer) en Edam-Volendam in 2008 de mensenrechten van asielzoekers en vluchtelingen in de hele regio boven aan de agenda. In 2008 werd door bijna 4000 vluchtelingen en asielzoekers een beroep gedaan op de dienstverlening: in Amsterdam door ruim 3000, in Zaanstreek-Waterland door bijna 750 en in Edam-Volendam door ongeveer 100 mensen. Een bijzondere groep die door SVAZ vanuit de diverse locaties intensief is ondersteund vormen de pardonners: de asielzoekers die al voor 2001 een aanvraag hadden ingediend en nu dankzij het Generaal Pardon een vluchtelingenstatus konden krijgen. Deze regeling maakte, na jaren strijd voor een menswaardige oplossing, een einde aan de rechteloze positie waarin ruim mensen verkeerden. Vluchtelingen die hier vaak al tien jaar of langer waren en waarvan een groot deel via de daklozenopvang en als illegaal het hoofd boven water moesten zien te houden. Gezinnen die jaren in een asielzoekerscentrum moesten verblijven en kinderen die hier geboren waren en naar school gingen maar nog nooit naar hun eigen huis. Na al die jaren van onzekerheid kregen zij eindelijk de mogelijkheid om een status te verwerven met het recht op wonen, werken, leren en participeren in de Nederlandse samenleving. In de praktijk bleek zowel het verkrijgen van die verblijfsstatus als van een woning en een perspectief op werk heel wat voeten in de aarde te hebben. Er golden harde voorwaarden om voor een verblijfsvergunning in aanmerking te komen. De eerste aanvraag moest voor 2001 zijn ingediend, daarna moest men onafgebroken in Nederland hebben gewoond, geen strafblad hebben en ook nooit onder een andere naam een aanvraag hebben ingediend. Voor vluchtelingen was het moeilijk om aan te tonen dat zij aan alle voorwaarden voldeden. Vaak moest daarvoor met ondersteuning door SVAZ mede- werkers letterlijk alles uit de kast gehaald worden: oude IND-briefwisseling, bankafschriften, verklaringen van artsen, advocaten of onderwijzers en andere getuigen. In het eerste hoofdstuk van dit jaarverslag worden de anderhalfduizend pardonners die SVAZ in 2008 ondersteunde nader belicht. In hoofdstuk 2 komt de juridische en maatschappelijke dienstverlening aan alle asielzoekers en vluchtelingen aan bod. In hoofdstuk 3 de projecten gericht op participatie en werk of op specifieke doelgroepen als ouderen of vrouwen. In het laatste hoofdstuk aandacht voor de organisatie en ondersteunende diensten die het mogelijk maken dat vrijwilligers, consulenten en projectmedewerkers de dienstverlening aan asielzoekers en vluchtelingen vanuit de drie locaties van SVAZ verlenen. Tot slot van dat vierde hoofdstuk een aantal voorbeelden van de belangenbehartiging en draagvlakverbreding voor VluchtelingenWerk in de regio en een aantal spontane acties vanuit de samenleving. Mária van Veen, Directeur Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan 3

5 honderdtien honderdtwintig honderddertig honderdveertig honderdvijftig Inhoud honderdzeventig honderdtachtig honderdnegentig tweehonderd 1. Pardonners uitgelicht Pardonloket Amsterdam Pardonloket Edam-Volendam Pardonloket Zaanstreek-Waterland Traject A tot Z Herkomstlanden Knelpunten Cursus Spreekvaardigheid Meer grip op je leven Banenoffensief Blijvende inzet in De Organisatie Nieuwe start Ondersteunende diensten Werving en training van vrijwilligers Belangenbehartiging Draagvlakverbreding Lijst van afkortingen Colofon Juridische en Maatschappelijke Begeleiding Cliënten Vrijwilligers Betaalde krachten Spreekuren Gezinshereniging Noodfondsen Alleenstaande jonge vluchtelingen (ex-ama s) Perspectief Project Participatie & Werk Taalcoaches Pavem inburgeringscursus Project Verbeeld je verhaal Project Gedeelde herinneringen Mediatheek Computerproject Trajectbegeleiding Niemand aan de Kant Vluchtelingen Vakgenoten Wereldwerk aan de Zaan Project Vluchtelingenvrouwen in Besluitvorming en Besturen Project Voorlichting op scholen Belastingservice

6 tweehonderdtien tweehonderdtwintig tweehonderddertig tweehonderdveertig tweehonderdvijftig 1 Pardonners uitgelicht tweehonderdnegentig driehonderd Ruim anderhalfduizend pardonners deden in de regio van Amstel tot Zaan succesvol een beroep op de pardonregeling. Van de pardonners die bij de SVAZ zijn geregistreerd is in 2008 ruim eenderde al actief op weg naar werk of studerend. De meeste van hen zullen de komende jaren uitstromen naar betaald werk. Zeker als zij daarbij in voldoende mate en deskundig ondersteund worden. Er moet dan wel aan een aantal belangrijke voorwaarden voldaan worden. Het is moeilijk om met een stage of werk te beginnen als je de Nederlandse taal nog niet beheerst of nog geen woning hebt. Eind 2008 had bijvoorbeeld bijna de helft van de pardonners die in Amsterdam een traject volgden nog huisvesting nodig. Dit gold ook voor de rest van de regio Amstel tot Zaan waar gemiddeld 53% van de huisvestingstaakstelling voor pardonners werd gerealiseerd in Ministerie van Justitie, Circulaire Taakstelling huisvesting statushouders o.g.v. Regeling afwikkeling nalatenschap oude Vreemdelingenwet t/m eind 2009 en taakstelling huisvesting vergunninghouders voor het eerste halfjaar 2009, Den Haag, 16 december Huisvestingstaakstelling pardonregeling 1 Gemeente Pardonregeling gerealiseerd tot Pardonregeling nog te realiseren tot Pardonregeling totaal tot Amsterdam Diemen Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Wormerland Zaanstad aantal % Totaal regio Amstel tot Zaan

7 driehonderdtien driehonderdtwintig driehonderddertig driehonderdveertig driehonderdvijftig driehonderdzestig driehonderdzeventig driehonderdtachtig driehonderdnegentig vierhonderd Pardonloket Amsterdam Voor de uitvoering van de pardonregeling was door SVAZ locatie Amsterdam een Routekaart Pardon ontwikkeld, waarop alle noodzakelijk stappen in chrono- 8 logische volgorde waren vermeld. Daarbij ging het om de aanbodbrief van de Immigratie- en Naturalisatie werk verricht om asielzoekers, die al in de gemeente verbleven, te begeleiden in het kader van de pardonregeling. de bezichtiging van een woning plaats. Aansluitend werden tijdens de regeldag de nodige stappen gezet rond 9 Amsterdam was op 2 juli 2007 een van de eerste gemeenten die een pardonloket opende. De toeloop was groot ondanks dat veel mensen aanvankelijk bang waren om zich te melden. Zeker in het begin meldden zich ook veel mensen die niet aan de criteria voldeden. Vooral de groep witte illegalen die uit de media had begrepen dat een langdurig verblijf in Nederland voldoende was om aanspraak te maken op de pardonregeling. Voor hen was het moeilijk te aanvaarden dat dit niet het geval was. Eind 2007 had het Amsterdamse Pardonloket bijna bezoekers verwerkt. Dienst (IND), de aanmelding bij SVAZ, de inschrijving bij de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA), het ophalen van het verblijfdocument, aanmelding bij de taakgroep pardonregeling en hulp bieden bij het zoeken naar huisvesting via Woningnet. Via deze route startte de vluchteling zijn officiële integratietraject met als einddoel volwaardige deelname aan de Amsterdamse samenleving. De begeleidingsrol van locatie Amsterdam bestond in de eerste periode vooral uit het regelen van allerlei materiële zaken in nauwe en intensieve samenwerking met de ketenpartners. Om dit hele proces goed te laten verlopen was er regelmatig overleg met de Dienst Wonen en de Dienst Werk en Inkomen (DWI/CWI) op uitvoerend en beleidsniveau. Met succes: elf asielzoekers kregen een verblijfsde vergunning. Daarmee heeft de gemeente echter slechts 22% van haar taakstelling gerealiseerd. In 2009 zal de rest van de taakstelling om pardonners in de gemeente te huisvesten gerealiseerd moeten worden. VluchtelingenWerk zal hen daarbij uiteraard bijstaan. Pardonloket Zaanstreek-Waterland het tekenen van het huurcontract, de inschrijving bij de gemeente, het zonodig aanvragen van een uitkering en het inrichtingskrediet. Ook de ziektekostenverzekering werd geregeld. Resultaat was dat in personen en/of gezinnen zijn gehuisvest, waaronder huishoudens van pardonners. Na het toekennen van de woning werd de cliënt indien nodig geadviseerd over het inrichten van de woning en in noodzakelijke gevallen werd daar ook praktische hulp bij geboden. Bij de maatschappelijke opstart werd de cliënt begeleid bij het regelen van een Digid, zorg-, huuren kindertoeslag; een WA-verzekering; een huisarts en tandarts; scholen in geval er kinderen waren. Tijdens de eerste afspraken werden er doelen bepaald, hulpvragen geïnventariseerd en werd er een plan van aanpak opgesteld. De officiële naam van de pardonregeling uit 2007 luidde Regeling afwikkeling nalatenschap oude Vreemdelingenwet. Op grond daarvan werd een verblijfsvergunning verstrekt aan de vreemdeling: a. wiens eerste asielaanvraag vóór 1 april 2001 was ingediend, dan wel die zich reeds vóór 1 april 2001 bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) of Vreemdelingenpolitie had gemeld voor het indienen van een asielaanvraag; b. die sinds 1 april 2001 ononderbroken in Nederland had verbleven (hiervan zou onder omstandigheden kunnen worden afgeweken); c. die, voor zover toepasselijk, vooraf schriftelijk had aangegeven dat hij zijn lopende procedures onvoorwaardelijk intrekt bij verblijfsaanvaarding op grond van de regeling. Begin januari werd het Pardonloket verplaatst naar het Surinameplein. Op projectbasis werd, samen met de Werkgroep Opvang Uitgeprocedeerden (WOU) en het Amsterdams Solidariteits Komitee Vluchtelingen (ASKV), hieraan vorm en inhoud gegeven. Het Pardonloket zou per 1 mei stoppen maar gezien de grote toestroom en de succesvolle werkwijze werd dit aanvankelijk verlengd tot 1 juli en bleef het loket tot eind 2008 nog één dag open. De toestroom van vluchtelingen via het Pardonloket was de belangrijkste reden om in 2008 de afdeling Juridische en Maatschappelijke Begeleiding uit te breiden met 4,7 fte. In het jaar 2008 zijn er in Amsterdam 3211 bezoekers voor het pardonloket verwerkt. Pardonloket Edam-Volendam Ook in Edam-Volendam heeft de werkgroep veel extra Op de locatie Zaanstreek-Waterland werd de werkdruk begin 2008 enorm verhoogd door de vaart waarmee de gemeenten de uitvoering van het Generaal Pardon oppakten. De maatschappelijke taakgroep bestaande uit drie betaalde medewerkers en een vijftiental vrijwilligers werd in de loop van het jaar uitgebreid met twee betaalde krachten, vijf stagiairs en een aantal vrijwilligers. Nog bleef de druk bijzonder groot door de gestage stroom van nieuwe cliënten. Deels werd de drukte bovendien veroorzaakt door enkele groepen uitgenodigde vluchtelingen, die dikwijls met meervoudige problemen kampten en extra begeleiding nodig hadden. Vanaf november werd een deel van de werkzaamheden verplaatst naar Purmerend, waar ook een spreekuur werd gestart. Anders dan in Amsterdam waar de Dienst Wonen de huisvesting verzorgt wordt door de locatie Zaanstreek- Waterland ook ondersteuning bij huisvesting geboden. In 2008 vonden er tweehonderd bezichtigingen van woningen plaats en werden 192 regeldagen georganiseerd voor pardonners en andere vluchtelingen. Tijdens deze regeldagen begeleidden vrijwilligers de vluchtelingen bij alle stappen die noodzakelijk zijn om een nieuwe woning te betrekken. Volgens een vaste systematiek vond Traject A tot Z In Amsterdam hebben ruim duizend pardonners in 2008 het traject van A tot Z bij SVAZ gevolgd, waarvan ongeveer een kwart vrouwelijke vluchtelingen (figuur 1). Ruim tweederde van de pardonners was jonger dan veertig jaar (figuur 2). figuur 1 Aantal mannen en vrouwen onder de 1002 pardonners Vrouw Man figuur 2 Leeftijden van de pardonners (3 onbekend) jaar jaar jaar 50+

8 Herkomstlanden 10 figuur 4 Hoogst genoten opleiding pardonners in Amsterdam (van 289 opleiding onbekend) problemen als die kinderen niet geregistreerd waren. Gezinshereniging is mogelijk voor gezinsleden van mensen, die op grond van de Vreemdelingenwet Pardonners blijken uit 72 verschillende landen afkomstig Geen onderwijs genoten 53 artikel 29 lid 1 a t/m d al in Nederland zijn toegelaten te zijn. Daaronder zijn 21 landen waaruit slechts Basisonderwijs; onvoltooid met een Vergunning Bepaalde Tijd Asiel (VBT-A). 77 één pardonner afkomstig is, 24 landen waaruit twee Verder geldt dit ook voor gezinsleden van mensen Basisonderwijs; voltooid 161 tot tien pardonners afkomstig zijn en 13 landen zijn het met een Vergunning Onbepaalde Tijd Asiel (VOT-A). land van herkomst van tien tot twintig pardonners in Amsterdam. De 18 herkomstlanden van meer dan twintig Amsterdamse pardonners zijn met de aantallen in figuur 3 weergegeven. MAVO/LBO/VBO; onvoltooid MAVO/LBO/VBO; voltooid HAVO/VWO/MBO; onvoltooid HAVO/VWO/MBO; voltooid De mogelijkheid van gezinshereniging strekt zich niet alleen uit tot leden van het kerngezin, maar ook tot de (ongehuwde) partner en meerderjarige kinderen. Ook geldt het recht op gezinshereniging voor mensen met een Verblijfsvergunning Regulier, waaronder zij MBO/HBO 12 In figuur 4 is het opleidingsniveau van de pardonners die onder de Pardonregeling vallen. Echter, deze laatste categorie komt alleen in aanmerking voor gezins- HBO/WO; onvoltooid 31 weergegeven voor zover bekend. Bijna 60% heeft voortgezet onderwijs genoten en een kwart daarvan volgde daarna ook hoger of universitair onderwijs. HBO/WO; voltooid 54 hereniging onder zeer strikte voorwaarden, zoals het inkomenscriterium en inburgering in het buitenland Bangladesh Rusland vierhonderdtien Turkije vierhonderdtwintig Irak vierhonderddertig Guinee vierhonderdveertig vierhonderdvijftig vierhonderdzestig vierhonderdzeventig vierhonderdtachtig vierhonderdnegentig vijfhonderd figuur 3 Landen van herkomst waaruit meer dan 20 pardonners in 2008 cliënt waren (693 van totaal 1002) Voormalig Joegoslavië Ethiopië Liberia Ghana 52 Iran Nigeria Sierra Leone 75 Afghanisatn 89 Soedan 103 China Op 7 december 2008 kondigde staatssecretaris Albayrak aan dat de pardonregeling met ingang van 1 januari 2009 beëindigd zou worden. Deze bekendmaking leidde in de maand december bij SVAZ tot een grote aanloop van mensen die nog in aanmerking wilden komen voor de pardonregeling. Vanwege deze enorme drukte is door de drie betrokken organisaties besloten om eind december het Pardonloket nog een aantal extra dagen te openen. Op 31 december 2008 is de laatste lijst met potentiële cliënten voor een pardonvergunning naar de IND verstuurd. Knelpunten Omdat SVAZ gedurende het hele jaar nauwkeurig volgde hoe de pardonners de gemeentelijke keten doorliepen, kwamen alle knelpunten die pardonners ondervonden naar voren. Pardonners met kinderen ondervonden Voordat zij bij hun ouders mochten verblijven moesten de kinderen geregistreerd worden. In overleg met de Dienst Persoons- en Geo-informatie (DPG) werd naar oplossingen gezocht. Van een aantal aanvragers bleek het asielverzoek niet meer te achterhalen. Na intensief overleg werd het mogelijk dat deze mensen nog een keer hun vingerafdrukken gaven zodat die vergeleken konden worden met oudere aanvragen. Vluchtelingen die aangaven identiteitsherstel 2 te willen, moesten een lange weg afleggen. Eerst naar de IND, vervolgens inschrijven in de gemeente en daar hun identiteitsherstel regelen. Dan weer terug naar de IND voor een tweede antecedentenonderzoek. Uiteindelijk kwam dan de verblijfsvergunning met de juiste gegevens. Voor velen was dat een belangrijk moment. Deze mensen waren jaren hun identiteit kwijt en waren opgelucht dat dit nu voorbij was. Met het verlenen van de status waren de problemen nog niet achter de rug. In de inleiding werd al verwezen naar problemen rond de huisvesting. Pardonners werden vaak geconfronteerd met financiële problemen. In een aantal gevallen waren cliënten genoodzaakt een ziektekostenverzekering af te sluiten voordat een uitkering was toegekend. Reeds aan het begin van het traject werd daardoor een schuld opgebouwd. Ook onwetendheid leidde in een aantal gevallen tot het niet opstarten van de WWB-uitkering, waardoor huurschuld of afsluiting van voorzieningen ternauwernood kon worden voorkomen. Vluchtelingen die hun gezin in het land van herkomst achter hadden moeten laten, moesten binnen drie maanden een aanvraag voor gezinshereniging indienen. Een knelpunt was ook dat pardonners verplicht werden om in te burgeren, maar door de enorme bureaucratische procedures soms maandenlang moesten wachten voor ze een plaats kregen bij een taalscholingsinstituut. Ook stagelopen was voor pardonners verplicht om recht op een uitkering te krijgen. Stagelopen gaat echter moeilijk als je onvoldoende Nederlands spreekt en veel werkgevers stelden ook beheersing van de Nederlandse taal als voorwaarde. 2 Bij besluit van 25 mei 2007 heeft het Kabinet ingestemd met een regeling ter afwikkeling van de nalatenschap van de oude Vreemdelingenwet (verder te noemen de regeling). Onderdeel van deze regeling is een procedure waarbij vreemdelingen die onder de werking ervan vallen en aan bepaalde voorwaarden voldoen, eenmalig in de gelegenheid worden gesteld om ten overstaan van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) binnen twee maanden hun juiste identiteit (naam, geboortedatum, geboorteplaats en geboorteland) en nationaliteit aan te tonen.

9 vijfhonderdtien vijfhonderdtwintig vijfhonderddertig vijfhonderdveertig vijfhonderdvijftig vijfhonderdzestig vijfhonderdzeventig vijfhonderdtachtig vijfhonderdnegentig zeshonderd 12 Opvallend was dat commerciële bedrijven hier het minst problemen mee hadden en ondernemers met meer dan alleen een Nederlandse achtergrond helemaal niet. Gewoon proberen hoe het in de praktijk gaat was vaak het uitgangspunt van deze ondernemers. Helaas gold dat uitgangspunt niet in gelijke mate voor gemeentelijke instellingen of de non-profit sector. Juist daar waar je de meeste medewerking zou mogen verwachten, werden de minste mogelijkheden voor stages en werkervaringsplaatsen geboden. Vaak was het moeilijk om een stageplaats of werkervaringsplaats te vinden die aansloot bij de opleiding en ervaring van de vluchteling. Voor pardonners was het ook een knelpunt dat zij soms langer dan tien jaar zonder vergunning in Nederland moesten verblijven en daardoor geen reguliere baan konden krijgen. Met alle gevolgen voor mogelijkheden om hun vakkennis en ervaring op peil te houden. boos worden, je mening geven, of zeggen dat je iets niet wilt? Hoe doe je dat in je eigen taal en hoe gaat dat in het Nederlands? Na een intake en selectieprocedure werd eind september 2008 gestart met een groep van twaalf cursisten. Het traject omvatte 24 lessen van 2,5 uur gedurende twaalf weken. De leeftijd van de cursisten varieerde van 23 tot 51 jaar en deelnemers hadden diverse landen van herkomst: Sierra Leone, Nigeria, Eritrea, Ethiopië, Liberia, Bangladesh en Benin. Op een uitzondering na varieerde de verblijfsduur in Nederland van 8 jaar tot 21 jaar. Degenen die beschikten over een woning konden met minder zorgen aan de cursus deelnemen dan zij die nog in afwachting van huisvesting waren. Laatstgenoemde cursisten waren aangewezen op onderdak bij vrienden of bij het steunpunt voor daklozen. Veel cursisten hadden last van concentratieproblemen en fysieke klachten als gevolg van slaapgebrek, het wennen aan een andere levensstijl in Nederland en door het ontbreken van arbeidsvreugde. Iemand die behandeld werd voor depressieve en fysieke klachten vroeg zich af hoe het toch mogelijk was dat hij mensen ontmoette die in veel kortere tijd dan hijzelf, de taal hadden leren spreken. Eigenlijk kende iedereen de verklaring wel: de conditions, moeilijkheden uit het verleden, die hun weerklank vinden in het nu. Nooit werden de problemen echter concreet benoemd. Het meest concrete kwam van een man die heel soms refereerde aan de tijd dat hij nog soldaat was. Bijna iedereen sprak van hoofdpijn, van een hoofd dat vol zat en van last van slapeloosheid. problemen veroorzaken bij mensen. Problemen die vluchtelingen en pardonners hebben, zijn bijvoorbeeld: pijn in hoofd of maag zonder dat daar een aanwijsbare medische oorzaak voor is; slecht slapen; snel geïrriteerd raken; concentratieproblemen; zorgen over familie en vrienden in het land van herkomst; neerslachtigheid en opvoedingsproblemen. Deze psychosociale problemen kwamen vaak naar voren tijdens de spreekuren. Locatie Amsterdam ontwikkelde daarom de training Meer grip op je leven. Deze training is bedoeld voor vluchtelingen die behoefte hebben aan ondersteuning in hun leefsituatie en bestond uit twaalf bijeenkomsten van twee uur. Onderwerpen, die aan de orde kwamen, waren onder andere: omgaan met stress, rouwverwerking en grenzen leren stellen. Na afloop van de training bleken de deelnemers allen zeer enthousiast. Zij wilden ook graag contact met elkaar blijven houden. In november 2008 ging een tweede 13 training van start voor pardonners en andere vluchtelingen. Cursus Spreekvaardigheid 3 Pardonners die al jarenlang in Nederland verbleven, konden zich in het dagelijkse leven wel enigszins redden in de Nederlandse taal. Mogelijkheden om een taalcursus te volgen waren er voor pardonners echter nooit geweest. In Amsterdam werd voor pardonners in 2008 een spreekvaardigheidtraining ontwikkeld samen met de Stichting Volksuniversiteit Amsterdam. Deze training beoogde het zogenoemde krompraten aan te pakken om daarmee de deelname aan het sociale en maatschappelijke verkeer te stimuleren en het perspectief op passend werk te verbeteren. Ook werd aandacht besteed aan culturele verschillen die in het taalgebruik doorklinken. Wanneer spreek je iemand aan met u en wanneer met jij en hoe maak je gevoelens kenbaar als Een van de deelnemers die al zo n twintig jaar in Nederland was, vertelde eens dat hij het heel moeilijk vond om lang achter elkaar in zijn woning te zijn. Hij moest dan de straat op om met mensen te praten, keer op keer. Het klimaat in Nederland is daarvoor weliswaar niet zo gunstig maar hij wilde naar buiten. Dat was hij vroeger thuis immers zo gewend. 3 Eindverslag NT2- spreekvaardigheidsverbetering voor Pardonners. Een gezamenlijk project van Stichting Vluchtelingenwerk Amstel tot Zaan en Stichting Volksuniversiteit Amsterdam, september 2008 januari 2009 Het was noodzakelijk om met deze ervaringen en omstandigheden in de lessen rekening te houden. Niet zo zeer door het er keer op keer over te hebben, als wel door de lessen zo in te richten dat door afwisseling in de leerstof, door humor, door het uitvoeren van spontane, soms gekke ingevingen, er een ontspannen sfeer ontstond. Door deze cursus hebben de deelnemers geleerd zich beter uit te drukken en worden ze beter verstaan en begrepen door hun toehoorders. Daarnaast zijn de leesvaardigheid én de leervaardigheden toegenomen. Conclusie: dit traject vraagt om een vervolg! Meer grip op je leven Een lange periode van leven onder stress kan allerlei Enkele opmerkingen van deelnemers: We hebben goede informatie gekregen. Wij denken veel negatief. Door de cursus moesten we veel nadenken. Wij proberen een beetje ons hart en ons hoofd leeg te maken. Ik heb geleerd dat ik mijn eigen probleem zelf moet proberen op te lossen, alle problemen zijn tijdelijk. We moeten proberen rustig te blijven. Dat is niet makkelijk maar we moeten proberen, dat doen we voor onszelf. Wij zijn de baas over ons eigen leven. Voor het verbeteren van ons leven en onze toekomst zijn we zelf

10 zeshonderdtien zeshonderdtwintig zeshonderddertig zeshonderdveertig zeshonderdvijftig zeshonderdzestig zeshonderdzeventig zeshonderdtachtig zeshonderdnegentig zevenhonderd 14 verantwoordelijk, niemand anders heeft de verplichting over ons leven. Wij moeten precies weten wie we waren, wat we nu doen en wat we verwachten van de toekomst. Als dat voor ons duidelijk is dan kunnen we, zonder bang te zijn, de toekomst tegemoet treden. bijvoorbeeld bezig geweest met het vergroten van 15 Banenoffensief Pardonners konden ook deelnemen aan de activiteiten van het Banenoffensief. De SVAZ locatie Amsterdam realiseerde in totaal 69 plaatsingen en locatie Zaanstreek-Waterland 34 plaatsingen (totaal 103 cliënten) Iedere deelnemer ging na een intakegesprek het Banenoffensieftraject in met eigen doelen. Deze varieerden van een baan in de techniek tot een leerwerktraject in de zorg. In Zaanstad kregen de deelnemers gedurende het hele traject begeleiding van hun eigen coach: een daarvoor getrainde vrijwilliger. De vrijwilligers werden begeleid door middel van training, intervisie en werkbegeleiding. In januari 2008 was er in Zaanstad een informeel kennismakingsdiner voor deelnemers en coaches. Vervolgens zijn de cliënten aan hun coach gekoppeld. Onderdeel van het traject in Zaanstad was een sollicitatietraining van acht delen, ontwikkeld door SVAZ in samenwerking met een loopbaanadviesbureau. De trainingen waren om de drie weken en liepen door tot en met mei Tussen de trainingsbijeenkomsten maakten de vrijwillige coaches om de week een afspraak met de deelnemers om hen intensief te kunnen begeleiden. Naast het ontwikkelen van de sollicitatievaardigheden en het oriënteren op de arbeidsmarkt, was er tijdens het Banenoffensieftraject aandacht voor het werken aan persoonlijke doelen. Zo zijn deelnemers in 2008 computer en/of taalvaardigheden. In het kader van het Banenoffensief werden in Zaanstad ook andere trainingen en bijeenkomsten georganiseerd zoals: Bureau Discriminatiezaken gaf voorlichting over discriminatie op de werkvloer en rondom sollicitaties; Creatief Unie uitzendbureau gaf voorlichting over de werkwijze van een uitzendbureau en sollicitatietips; Een psychologe uit Burundi, gespecialiseerd in hulpverlening aan vluchtelingen, gaf een training Empowerment van drie dagdelen; Een psychologe uit Rwanda, gespecialiseerd in diversiteit, gaf een training van twee dagdelen over hoe om te gaan met stressklachten. Blijvende inzet in 2009 Eind 2008 had 53% van de pardonners in de regio een woning en van de Amsterdamse pardonners is bekend dat eenderde (315 volwassenen) eind 2008 een betaalde baan had en 4% een studie was begonnen. De overige pardonners worden vanuit alle drie de locaties van SVAZ ook in 2009 intensief ondersteund bij het opbouwen van een zelfstandig bestaan.

11 zevenhonderdtien zevenhonderdtwintig zevenhonderddertig zevenhonderdveertig zevenhonderdvijftig 2 Juridische en Maatschappelijke Begeleiding achthonderd Naast de dienstverlening aan pardonners werd door SVAZ vanuit alle locaties ook juridische en maatschappelijke begeleiding (JMB) geboden aan vluchtelingen en asielzoekers die niet onder de pardonregeling vielen en aan uitgeprocedeerden. Deze ondersteuning was gericht op het zelfstandig kunnen functioneren in de maatschappij. In dit hoofdstuk een quickscan van de juridische en maatschappelijke begeleiding. Cliënten Bijna 4000 vluchtelingen uit 87 verschillende landen deden een beroep op de dienstverlening vanuit een van de drie SVAZ locaties. figuur 5 Cliënten van SVAZ verdeeld over de drie locaties n Edam-Volendam 48 n Zaanstreek-Waterland 738 n Amsterdam 3036 In figuur 6 zijn de herkomstlanden van de twintig grootste groepen cliënten weergegeven. De top drie grootste groepen komen uit de landen waarvoor in Nederlandse een categoriaal beleid 1 van toepassing was: Irak, Afghanistan en Somalië. Het herkomstland China staat op de vierde plaats omdat uit dat land de grootste groep vluchtelingen, die met succes een beroep deed op de pardonregeling, afkomstig was. Voor SVAZ was dit een betrekkelijk nieuwe groep. Onder de JMB cliënten buiten de pardonners zou de groep met China als herkomstland ongeveer op het niveau liggen van die uit Turkije of Rusland. figuur 6 Twintig belangrijkste herkomstlanden van JMB cliënten in 2008 Pakistan 29 Rusland Turkije Voormalig Joegoslavië Eritrea Nederland Guinee Angola Ethiopië Ghana Liberia Nigeria Sierra Leone Iran Soedan China Somalië Afghanistan Irak Op grond van het bepaalde in artikel 29, lid 1 onder d van de Vreemdelingenwet kan de minister van Justitie categoriaal beschermingsbeleid voeren ten aanzien van een bepaalde groep asielzoekers of van asielzoekers uit bepaalde landen. Asielzoekers die onder het categoriale beleid vallen, komen voor een verblijfsvergunning in aanmerking. 17

12 achthonderdtien achthonderdtwintig achthonderddertig achthonderdveertig achthonderdvijftig achthonderdzestig achthonderdzeventig achthonderdtachtig achthonderdnegentig negenhonderd 18 In november 2008 werd de categoriale bescherming figuur 10 Stadsdelen waaruit de Amsterdamse cliënten afkomstig zijn maken in de lokale samenleving en het eigen netwerk de voortgang van een traject of plan van aanpak met 19 voor vluchtelingen uit Irak en Kongo ingetrokken door Westerpoort 2 inzetten waar nodig. Juist door deze begeleiding cliënten te bespreken. De locatie Amsterdam beschikt het Ministerie van Justitie. Dit besluit trof bijvoorbeeld kunnen nieuwkomers een goede start maken met het over elf spreekkamers zodat cliënten zo snel mogelijk Oud West 40 in de gemeente Edam-Volendam 21 personen. Voor inburgeren in de eigen omgeving. geholpen kunnen worden. Zuideramstel 51 deze vluchtelingen met een asielstatus bepaalde tijd, Vanuit de locatie Zaanstreek-Waterland zetten 50 die dachten in Nederland veilig te zijn, brak nu opnieuw een periode van onzekerheid en spanning aan. Slotervaart-Overtoomseveld Zeeburg vrijwilligers zich in voor die begeleiding en in Edam- Volendam 36. In Amsterdam waren ongeveer 225 vrijwilligers Hun asielstatus kon elk moment ingetrokken worden, Westerpark 90 actief met de begeleiding vanuit het kantoor waardoor zij opnieuw in asielprocedures terecht zouden komen. Osdorp 91 en als wijkvrijwilliger in verschillende Amsterdamse wijken. Iets meer dan tweederde van de cliënten waren mannen (figuur 8). Relatief gezien zijn de asielzoekers en vluchtelingen jong: 71% is jonger dan 40 jaar en slechts 10% is 50-plusser (figuur 7). figuur 7 Leeftijdscategorieën cliënten 35% 36% 19% 10% jaar jaar jaar 50+ figuur 8 Percentages mannen en vrouwen onder de cliënten 31% 69% Vrouw Man figuur 9 Spreiding van cliënten over de diverse gemeenten m.u.v. Amsterdam Zaanstad 526 Purmerend 218 Wormerland 52 Edam-Volendam 48 Landsmeer 16 Oostzaan 15 Oost-Watergraafsmeer 145 Geuzenveld/Slotermeer 152 Net als voor de fusie van de drie Stichtingen VluchtelingenWerk werd de juridische en maatschappelijke dienstverlening voor een belangrijk deel gefinancierd door de gemeenten waar de cliënten wonen. Vrijwilligers Binnenstad 98 Bos en Lommer 100 De Baarsjes 112 Oud Zuid 226 Noord 276 Zuidoost 314 Totaal 1889 Voor het niet-financierbare deel werd een beroep gedaan op fondsen en particulieren en uiteraard op de vrijwilligers die onbetaald diensten verlenen. Vrijwilligers kunnen meer tijd besteden aan een cliënt dan beroepskrachten die gebonden zijn aan subsidievoorwaarden. Vrijwilligers kunnen een cliënt wegwijs Betaalde krachten Naast de vrijwilligers waren bij SVAZ in 2008 totaal 45,5 fulltime banen. Omdat er echter veel deeltijders bij SVAZ werken, zijn de beschikbare uren voor betaalde functies verdeeld over meer dan 46 medewerkers. figuur 11 Verdeling betaalde medewerkers over de locaties van SVAZ (totaal 45,5 fte) Amsterdam 34 Zaandam 11 Edam-Volendam 0,5 Spreekuren Vanuit iedere locatie werden wekelijks door vrijwilligers en/of beroepskrachten spreekuren gehouden. Wat de locatie Zaanstreek-Waterland betreft kwam daar in 2008 naast het spreekuur in Zaandam ook een spreekuur in Purmerend bij. Naast de inloopspreekuren werden ook spreekuren op afspraak gehouden om Tijdens de spreekuren kwamen de uiteenlopende vragen en problemen naar voren waar asielzoekers en vluchtelingen mee geconfronteerd worden. In de eerste plaats vragen over het verkrijgen of verlengen van een verblijfsvergunning, huisvesting, gezinshereniging, scholen voor kinderen, werkgelegenheid, opleidingsmogelijkheden en naturalisatie. Veel spreekuurbezoekers kampten met financiële problemen omdat uitkeringen niet of niet op tijd binnen kwamen. Sommige vluchtelingen hadden ernstige psychosociale problemen. Na een eerste intakegesprek werd samen met de cliënt een plan van aanpak uitgestippeld om voor al deze vragen en problemen antwoorden of oplossingen te vinden. Ondersteuning werd ook geboden bij het indienen van beroeps- of bezwaarschriften en het invullen van de vele noodzakelijke formulieren. Behalve individuele begeleiding werd rond verschillende onderwerpen ook groepsbegeleiding geboden. In Zaanstreek-Waterland behoorden uitgenodigde vluchtelingen tot de cliënten voor het maatschappelijke spreekuur. Jaarlijks nodigt Nederland 500 vluchtelingen uit die onder de hoede staan van de internationale vluchtelingenorganisatie UNHCR. De eerste opvang van deze vluchtelingen wordt verzorgd door het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers. Na een half jaar worden deze vluchtelingen voor huisvesting doorverwezen naar een gemeente. Naar Purmerend kwam een groep uitgenodigde vluchtelingen van tien volwassenen met vijftien kinderen. In Zaanstad kwam

13 negenhonderdtien negenhonderdtwintig negenhonderddertig negenhonderdveertig negenhonderdvijftig negenhonderdzestig negenhonderdzeventig negenhonderdtachtig negenhonderdnegentig duizend 20 in oktober de eerste groep van zestien volwassenen en figuur 12 Leeftijdscategorieën aanvragers gezinshereniging in 2008 een collecte voor het noodfonds gehouden. verdwijning in prostitutie of criminaliteit levensgroot 21 vier kinderen en in december volgde de tweede groep 46% 33% 12% 10% van negen volwassenen en twee kinderen. Gezinshereniging Niet alleen onder de pardonners maar ook onder de overige cliënten bij de drie locaties waren veel vluchtelingen die gezinshereniging wilden aanvragen. Van uit locatie Zaanstreek-Waterland werden 34 cliënten begeleid bij de aanvraag gezinshereniging. Daaronder waren een flink aantal complexe en soms schrijnende situaties. Op het spreekuur in Amsterdam kwamen wekelijks gemiddeld twee cliënten op het spreekuur die ondersteuning vroegen bij gezinshereniging. In 2008 zijn in Amsterdam 137 cliënten (77 mannen en 60 vrouwen) uit twintig verschillende herkomstlanden ondersteund bij een aanvraag voor gezinshereniging. De grootste groepen aanvragers waren vluchtelingen met een Somalische (26) of Afghaanse (25) achtergrond. Maar ook van mensen met als herkomstland Irak (8), Ivoorkust (6), China (5) en Soedan (4) kwamen meer dan twee aanvragen. Opvallend is dat het percentage vrouwen dat gezinshereniging aanvroeg groot was: 11% van de vrouwelijke JMB cliënten tegenover 5% van de mannelijke cliënten. Vooral alleenstaande moeders wilden hun kind of kinderen uit het land van herkomst laten overkomen. Ook bleek dat vergeleken met het totale cliëntenbestand de aanvragers voor gezinshereniging relatief vaak in de jongste leeftijdscategorie vielen (46% ten opzichte van 35% van het totale bestand) jaar jaar jaar 50+ In 2008 kon in Amsterdam voor 82 cliënten het gezinsherenigingsdossier succesvol worden afgesloten; 55 cliënten worden in 2009 door SVAZ verder ondersteund bij de procedure gezinshereniging. Gemiddeld kostte de begeleiding een tijdsinvestering van 22 uur. Noodfondsen Om in de eerste levensbehoeften te voorzien van asielzoekers en vluchtelingen als geen enkele andere weg daartoe openstaat zijn in Amsterdam en Zaanstreek- Waterland noodfondsen ingesteld. Hieruit kan in dringende gevallen een gift of een lening worden verstrekt, als op geen enkele andere instantie of familielid een beroep kan worden gedaan. In 2008 is regelmatig een beroep op de noodfondsen gedaan. Dat betrof onder andere situaties waarbij: - De uitkering niet (tijdig) was opgestart; - De legeskosten voor het verlengen van een verblijfsvergunning niet (tijdig) betaald konden worden; - De regeling van schuldsanering zodanig werd uitgevoerd dat voor cliënten of hun kinderen voedseltekort of huisuitzetting dreigde; - De kosten van een gezinshereniging moesten worden voorgeschoten; - Er sprake was van bijzondere calamiteiten. De noodfondsen worden gevuld met giften van particulieren en bedrijven. Een aantal kerken in Zaanstad heeft Een schriftelijk verzoek aan diverse fondsen leverde giften op en particulieren stortten donaties op: Noodfonds Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan te Amsterdam: Regionale Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan te Zaandam: Alleenstaande jonge vluchtelingen (ex-ama s) SVAZ ondersteunde ook een grote groep alleenstaande jonge vluchtelingen, die ook wel ex-ama s worden genoemd. Zij zijn als minderjarige alleen naar Nederland gekomen en volgden dezelfde procedure als volwassen asielzoekers. Omdat zij als minderjarige in het land van herkomst niet goed opgevangen zouden worden, mochten zij ook bij een negatieve beslissing op hun asielaanvraag in Nederland blijven. De minderjarige kreeg een verblijfsvergunning voor alleenstaande minderjare asielzoekers (ama s). Met deze vergunning was verblijf in Nederland tot het achttiende jaar mogelijk. In die tijd hadden zij recht op opvangvoorzieningen en het volgen van onderwijs. Zodra deze jonge vluchtelingen echter achttien jaar waren geworden, moesten zij de opvangvoorziening verlaten. Veelal zonder inkomen of vaste woon- of verblijfplaats moesten de jongeren daarna in hun eigen levensonderhoud voorzien. De verwachting van de landelijke overheid dat veel jongeren dan wel zouden terugkeren naar het land van herkomst, bleek niet op te gaan. Veel van de jonge exama s leefden op straat, waarbij het gevaar voor aanwezig is. Deze jongeren werden door SVAZ opgespoord, hun situatie werd in kaart gebracht en zoveel mogelijk werd samen met hen een trajectplan opgesteld. Voor ex-ama s zonder verblijfsvergunning bleken er vaak nog juridische mogelijkheden te zijn en ook de Pardonregeling bood soms een oplossing. Vervolgens werden de jongeren begeleid richting opleiding of werk, dan wel op de mogelijkheid van terugkeer. Ook degenen die een verblijfsvergunning kregen, hadden meer ondersteuning nodig dan de gemiddelde gewone volwassen vluchteling: het ontbrak soms in het geheel aan contacten of toekomstperspectief. In 2008 werden in totaal 168 ex-ama s door SVAZ begeleid, waarvan 59 in Zaanstad en 109 in Amsterdam. In Amsterdam ging het om 32 ex-ama s met status, 29 ex-ama s in procedure en 48 uitgeprocedeerden. De eerste twee groepen draaiden mee in de juridische en maatschappelijke begeleiding en de trajecten gericht op arbeidsmarkt en scholing. De groep uitgeprocedeerden werd in Amsterdam in 2008 wel begeleid door SVAZ, maar nog niet op financierbare basis. In samenwerking met Nidos en SAMAH en in overleg met de Bestuursdienst wordt in 2009 een projectvoorstel uitgewerkt voor deze groep jonge vluchtelingen in Amsterdam. Perspectief Project Het Perspectief Project voor ex-ama s in Zaandam is een huiskamerproject voor alleenstaande asielzoekers en vluchtelingen tussen de 18 en 27 jaar. Uitgangspunt bij de start van dit project was het voorkomen van

14 duizendtien duizendtwintig duizenddertig duizendveertig duizendvijftig duizendzestig duizendzeventig duizendtachtig duizendnegentig elfhonderd 22 problemen die kunnen ontstaan na een leven in de illegaliteit. Omdat de jongeren vaak al jaren zonder ouders of familie in Nederland verbleven, was er niet altijd sprake van een evenwichtige en stabiele opvoedingssituatie. Zaken als budgetteren, koken of het ontwikkelen van sociale vaardigheden behoefden in veel gevallen hulp en advies. Soms had een jongere al een kind, wat specifieke problemen met zich meebracht. Aan de (kleine) ruimten aan de Rozengracht waar het huiskamerproject voor ex-ama s plaatsvond, werd in 2008 het nodige opgeknapt. De huiskamer was wekelijks drie dagen geopend: twee dagen stonden in het teken van hulpverlening en advies, de derde dag was meer gericht op sociale en culturele vaardigheden. Het bezoekersaantal bleef gemiddeld 7 of 8 jongeren per dag, maar er waren perioden dat er tussen de 12 en 15 cliënten per dag de huiskamer bezochten. De overgrote meerderheid kwam in 2008 uit Angola en er kwamen meer jongens dan meisjes. De gemiddelde leeftijd lag tussen de jaar. Suikerfeest en Kerstfeest. De jongeren namen deel aan een project van Bureau Discriminatiezaken Zaandam waarbij sommigen voorlichting gaven op een VMBOschool en een aantal ex-ama s brieven uitwisselde met Zaanse jongeren. In het voorjaar van 2008 werd bij Provincie en gemeente een aanvraag voor verlenging van het project ingediend. Vlak voor de zomer werd de aanvraag gehonoreerd: tot 1 juli 2009 zal het project in elk geval worden voortgezet. 23 Resultaten Perspectief Project Zaanstad Aantal ex-ama bezoekers Aantal huiskamerbezoeken door ex-ama s Aantal trajectplannen opgesteld met ex-ama s Aantal ex-ama s begeleid bij terugkeer naar land van herkomst Aantal ex-ama s dat een verblijfsvergunning kreeg in 2008 Aantal ex-ama s dat eind 2008 nog in procedure was Samen met de jongeren zijn diverse festiviteiten en thema s georganiseerd: bowlen, poolen, meerdere barbecueavonden in de tuin, samen de wedstrijden van het Nederlandse Elftal op het EK kijken, Sinterklaas,

15 elfhonderdtien elfhonderdtwintig elfhonderddertig elfhonderdveertig elfhonderdvijftig 3 Participatie & Werk elfhonderdnegentig twaalfhonderd Doelstelling van Participatie & Werk (P&W) is het bieden van begeleiding bij inburgering, participatie en richting betaald werk via scholing, stage en werkervaringsplaatsen. Uitgangspunt hierbij zijn de wensen van de cliënten zelf. Vanuit de drie locaties van SVAZ werden tientallen projecten ontwikkeld die aansluiten bij de verschillende wensen en behoeften. In dit hoofdstuk een bloemlezing van die projecten. Wat inburgering betreft staat beheersing van de Nederlandse taal bij veel asielzoekers en vluchtelingen bovenaan het wensenlijstje. Soms omdat er een wachtlijst is voor taalcursussen, soms omdat vluchtelingen na een taalcursus hun taalbeheersing en communicatievaardigheden verder willen verbeteren. Taalcoaches In Edam-Volendam werkte een groep van 21 taalvrijwilligers begeleid door een professionele vrijwilliger. De taalvrijwilligers coachten op wekelijkse basis 21 vluchtelingen of gezinnen in taalverwerving, met als doel actieve integratie in de Nederlandse samenleving te bevorderen. Het ging om een heel diverse groep vluchtelingen ook qua stadia van inburgering en integratie. Eind 2008 was er nog een wachtlijst van vier vluchtelingen die behoefte hadden aan ondersteuning door een taalcoach. Ook in Purmerend en omgeving hielpen vrijwilligers vluchtelingen op weg door middel van maatschappelijke activiteiten zoals een buurtcentrum bezoeken of naar de markt gaan. In het najaar startte het project Taalcoaches. Vanuit de locatie Zaanstreek-Waterland werden trainingsbijeenkomsten voor taalcoaches gehouden. In Amsterdam voldeed een deel van de 190 wijkvrijwilligers, die gekoppeld werden aan een vluchteling, aan de vraag om meer in het Nederlands te kunnen praten. Soms in de vorm van individuele conversatielessen, maar vaak ook door samen in de eigen buurt activiteiten te ondernemen of samen instellingen te bezoeken. Wijkvrijwilligers organiseerden ook groepsbijeenkomsten voor vluchtelingen zoals in de Rivierenbuurt en de Pijp waar wekelijkse conversatielessen waren. Na een oproep in september groeide het aantal deelnemers tot zestig. Acht vrijwilligers gaven tijdens deze avonden groepsles op verschillende taalniveaus. figuur 13 Deelneemsters Pavem inburgering naar taalniveau n Taalniveau A1 n Taalniveau A Pavem inburgeringscursus De 36 vrouwen die in 2007 in Zaanstad startten met hun inburgeringscursus kregen tot juni 2008 les in de Nederlandse taal en kennis van de Nederlandse samenleving. Ook werkten zij verder aan het samenstellen van hun portfolio. In dit project werkte SVAZ samen met de Stichting Welsaen. In het voorjaar van 2008 deden 35 vrouwen praktijkexamen. In mei en juni volgde het theorieexamen. Vooral voor de vrouwen die op taalniveau A2 25

16 twaalfhonderdtien twaalfhonderdtwintig twaalfhonderddertig twaalfhonderdveertig twaalfhonderdvijftig twaalfhonderdzestig twaalfhonderdzeventig twaalfhonderdtachtig twaalfhonderdnegentig dertienhonderd 26 waren begonnen is het examen succesvol geweest: zestien van de zeventien vrouwen zijn geslaagd. Bij het werken aan de portfolio werden vrijwilligers betrokken. Na afloop wilden de deelneemsters graag doorstromen naar een volgende cursus, een baan of vrijwilligerswerk. Het vier dagen per week aan de slag zijn was de meeste vrouwen, na een soms moeizame start, goed bevallen. In Zaanstreek-Waterland volgden 277 cliënten in Project Verbeeld je verhaal Oudere vluchtelingen verkeren vaak in een isolement. Dat isolement doorbreken en de communicatieve vaardigheden van de ouderen versterken was de doelstelling van dit Amsterdamse project. Door het organiseren van positieve ontmoetingen met het Nederlandse publiek en bij hen bewustwording van de problematiek en de situatie van vluchtelingen te creëren, kon die doelstelling bereikt worden. Een groep van dertig oudere vluchtelingen bereidde een theatrale presentatie voor die vervolgens op verschillende plaatsen werd opgevoerd. Agenda Optredens Verbeeld je verhaal Datum Plaats Publiek 14 januari 16 januari 22 februari 5 maart Wereldpand Wereldpand Nieuw Vredenburg Surinameplein (VWN) twee groepen van de Joop Westerweelschool een groep van 25 genodigden een multigeneratieve groep van de zorginstelling genodigden, relaties, familie en vrienden van de deelnemers, medewerkers VWN Op 5 maart werd ook het boekje Verbeeld je verhaal gepresenteerd. Project Gedeelde herinneringen Met dit project werd een duurzaam contact tussen de oudere vluchtelingen en andere Amsterdamse ouderen nagestreefd. Het project bood zowel oudere vluchtelingen als oudere Nederlanders de mogelijkheid om op een creatieve en actieve manier door gedeelde herinneringen vorm te geven aan hun leven en daarbij hun levenservaringen te benutten om nieuwe contacten en netwerken te ontwikkelen. Gezamenlijk kon hierdoor aan een positieve toekomst worden gewerkt. In 2008 werden acht workshops gerealiseerd en werd een draaiboek voor de voorstelling Museum van het Geheugen gemaakt. Daarnaast werden er voorbereidingen getroffen voor een filmpresentatie van dit project. In het vierde kwartaal werd een begin gemaakt met het ontwikkelen van een volgend project voor oudere vluchtelingen onder de titel: Tussen verdriet en veerkracht. Mediatheek In de ontvangstruimte voor de spreekuurcliënten in Amsterdam is in het najaar 2008 een mediatheek geopend. Via een computerprogramma kunnen vluchtelingen hier hun Nederlandse taal oefenen. Van die mogelijkheid werd door cliënten meteen veel gebruik gemaakt. Dit project werd gesponsord door de Congrestolken, die op 11 november de mediatheek kwamen bezichtigen. Computerproject Optimale communicatiemiddelen en de beschikbaarheid van informatie vergroten de kansen op werk en maatschappelijke participatie. De beschikking over een computer met internetverbinding is daarvoor essentieel. Enkele jaren geleden zijn VluchtelingenWerk Zaanstreek-Waterland en Edam-Volendam daarom gestart met een computerproject. Bedrijven en particulieren wordt gevraagd om computers te doneren. Een team van vrijwilligers en cliënten bemiddelden bij het verkrijgen van een computer en de installatie ervan. In Zaanstad zijn inmiddels 391 computers omgebouwd, opgeknapt en geplaatst bij cliënten. Ook bij vluchtelingen in Edam-Volendam werden computers geplaatst en geïnstalleerd. Prioriteit werd gegeven aan gezinnen met schoolgaande en studerende kinderen. Trajectbegeleiding Vanuit alle drie de locaties werd trajectbegeleiding richting arbeidsmarkt geboden. In Amsterdam zijn voor 178 cliënten doorgeleidingsadviezen geschreven en is in 2008 de trajectbegeleiding afgerond. Een bijzondere groep betrof de WIN-cliënten die in 2008 nog een traject volgden. Over het algemeen waren het cliënten die door gecompliceerde omstandigheden niet eerder in de gelegenheid waren om een traject af te ronden. Door intensieve begeleiding en doorverwijzing is het gelukt om eind 2008 met alle achttien cliënten eindgesprekken te voeren. Daarbij is informatie verstrekt en zijn de cliënten intern doorgeleid naar de andere projecten binnen SVAZ en extern naar de Taalwijzer of de Dienst Werk en Inkomen. het traject maatschappelijke begeleiding. In figuur 14 is de spreiding van die cliënten over de verschillende gemeenten te zien. In Zaanstad werden bovendien twee Doen! Trajecten afgerond, waarbij cliënten intensief begeleid werden als voorbereiding op vrijwilligerswerk of scholing. Deze trajecten zijn beslist als geslaagd te betitelen. Ook in Edam-Volendam werd individueel maatwerk geleverd. In 2008 zijn tien vluchtelingen intensief begeleid. Van deze groep hebben vijf vluchtelingen passend werk of een passende opleiding gevonden. Twee trajecten zijn afgesloten maar hebben geen baan opgeleverd en drie trajecten lopen nog door in figuur 14 Spreiding cliënten maatschappelijke begeleiding over verschillende Zaanse gemeenten Zaanstad 145 Wormerland 16 Oostzaan 6 Purmerend 102 Landsmeer 8 Niemand aan de Kant (NadK) Tachtig cliënten namen in Amsterdam deel aan de Niemand aan de Kant trajecten waarbinnen succesvol naar scholing en stage werd bemiddeld. Succesvol betekende dat een cliënt een periode van zes maanden stage heeft afgerond of zelfs binnen die periode een betaalde baan heeft gevonden.

17 dertienhonderdtien dertienhonderdtwintig dertienhonderddertig dertienhonderdveertig dertienhonderdvijftig dertienhonderdzestig dertienhonderdzeventig dertienhonderdtachtig dertienhonderdnegentig veertienhonderd Vluchtelingen Vakgenoten (VluVaK) Wereldwerk aan de Zaan 28 Het traject bestond naast stage uit een basiscursus, taalscholing of computerlessen en individuele Amsterdam een project om de deelname van vluchtelingenvrouwen aan besturen van maatschappelijke 29 begeleiding. In het tweede kwartaal werd er naast de reguliere conversatielessen, een aparte groep opgestart voor conversatieles aan niet-nederlandstaligen. Vooral pardonners waren niet eerder in de gelegenheid om taalcursussen te volgen. Sommige pardonners spraken letterlijk geen woord Nederlands. Voor deze groep was het belangrijk een start te maken met het Nederlands, omdat de inburgering in Amsterdam onvoldoende van de grond kwam en mensen langdurig moesten wachten op plaatsing in een reguliere taalcursus. Afhankelijk van de wensen van de deelnemers werden stageplaatsen gezocht bij ondermeer de gemeente, verzorgingstehuizen, dokterspraktijken, bouwbedrijven, sportscholen, winkels, scholen en hotels. Vervolgens werden de meeste cliënten geplaatst op een stage. Ongeveer een kwart ging naar Pantar, een leerwerkbedrijf voor cliënten die veel ondersteuning nodig hebben op de werkvloer. De rest van de cliënten werd geplaatst op zelfstandige stages. Eind juni hadden zestig cliënten een stageplaats gevonden. Twee van hen zijn in 2008 naar een Zes vrijwilligers en vijftien cliënten runden het in 2008 gestarte project Wereldwerk aan de Zaan in Zaandam. Begonnen werd met een fietsenmakerij, een winkel, een transportservice voor tweedehands meubilair. Ook werden er kleine reparaties uitgevoerd en kledingmarkten gehouden. Het Zaanse computerproject verhuisde naar de Wereldwerk aan de Zaan ruimte en kon daardoor uitbreiden. Voor de cliënten, die actief participeerden, boden de uiteenlopende werkzaamheden een prima omgeving om nader kennis te maken met de Nederlandse samenleving, om de taal te oefenen en om werkervaring op te doen. Om dit initiatief stevig op de rails te zetten werden er subsidieaanvragen ingediend en gesprekken met fondsen gevoerd. Er werd een bouwtekening gemaakt voor aanpassing van het gebouw en een gemeentelijke vergunning voor de verbouwing aangevraagd en verkregen. De ontwikkelde methodiek voor het Banenoffensief werd uitgebreid en aangescherpt, waarbij zowel een aanbod voor sociale activering als voor werktoeleiding en reïntegratie werd ontwikkeld. Eind 2008 was er nog wel onduidelijkheid over de precieze voortgang organisaties, verenigingen, commissies en raden te vergroten. Doelstelling van dit project: Empowerment van vluchtelingenvrouwen en vergroten van hun bestuurlijke kennis en vaardigheden. Interculturalisatie van besturen in de welzijnsector en woonsector, waardoor vluchtelingenvrouwen ook daadwerkelijk toegang hebben tot die besturen. Aan het eerste deel van de doelstelling (empowerment) werd gewerkt tijdens de tiendaagse training Vluchtelingenvrouwen in het bestuur waaraan dertig vrouwen deelnamen. Vanaf eind augustus werden ook gesprekken gevoerd met besturen die mogelijk een stageplaats hadden voor een trainee van dit project. Aan de besturen werd begin december een eerste workshop Interculturalisatie van besturen aangeboden in samenwerking met Jaffar-consultancy. Vervolgens werden de trainees gekoppeld aan vrijwillige mentoren, die zich beschikbaar stelden om de trainees tijdens hun stage te begeleiden. Komend jaar beginnen de deelneemsters aan hun stageperiode. reguliere baan bemiddeld. In totaal hebben 63 clienten van het project. (40 mannen en 23 vrouwen) het NadK traject succesvol afgerond en het certificaat verkregen. figuur 15 Afgeronde NadK trajecten in 2008 n Succesvol afgerond n Negatief resultaat Vluchtelingen met een verblijfsstatus binnen een jaar begeleiden, zodat zij doorstromen naar betaald werk was kort samengevat de doelstelling van het project Vluchtelingen Vakgenoten. De begeleiding kon bestaan uit sollicitatietraining, conversatie- en computerles en individuele begeleiding bij het zoeken van en solliciteren naar een baan en nazorg. Om een succesvolle bemiddeling naar regulier werk te realiseren werd ondermeer samengewerkt met Emplooi, een landelijke organisatie die vluchtelingen bemiddelt naar werk, de Rotary en Common Purpose. In 2008 vond de afronding van dit in 2005 gestarte project plaats met de laatste twintig cliënten. Acht van hen stroomde door naar regulier werk, zes naar werkervaringsplaatsen en twee naar een stageplaats. Vier cliënten konden niet succesvol worden bemiddeld. Op 5 juni hield locatie Amsterdam een terugkomavond voor oud-deelnemers aan het VluVak project. Net als tijdens de trainingen begon ook de terugkomavond met een rondje ontwikkelingen waarin iedereen vertelde hoe het hem/haar was vergaan na afloop van het traject Vluchtelingen Vakgenoten. Daarna vond er een uitwisseling van ervaringen plaats. Sommige vluchtelingen hadden veel moeite om zich staande te houden op de werkvloer terwijl anderen zich er doorheen geslagen hebben. Er werden over en weer adviezen uitgewisseld. Degenen zonder betaalde baan gaven aan behoefte te hebben aan begeleiding bij het vinden van werk. Zij zijn doorverwezen naar Emplooi en naar Goed Werk (een uitzendbureau voor vluchtelingen). De bijeenkomst was een succes en door deze avond is het besef gegroeid dat nazorg na plaatsing van belang is om de baan te behouden. Project Vluchtelingen Vrouwen in Besluitvorming en Bestuur Vluchtelingenvrouwen zijn sterk ondervertegenwoordigd in besluitvorming en besturen, ook waar het hun directe woon en leefomgeving betreft. In samenwerking met het Amsterdams Steunpunt Wonen, het Wereldpand en de Woonbond startte SVAZ locatie Project Voorlichting op Scholen In het najaar 2008 is door SVAZ locatie Amsterdam de pilot van het project Voorlichting op Scholen uitgevoerd. Doelstelling is scholieren bekend te maken met de problematiek van vluchtelingen en de organisatie VluchtelingenWerk. Het bordspel Vlucht om de wereld, werd ontwikkeld om vooral het begrip en het draagvlak onder jongeren te verbreden.

18 veertienhonderdtien veertienhonderdtwintig veertienhonderddertig veertienhonderdveertig veertienhonderdvijftig 30 In tien Amsterdamse (brug)klassen is door wisselende teams van steeds twee vrijwilligers - waarvan één als vluchteling naar Nederland is gekomen - voorlichting gegeven over vluchtelingen en over het werk van VluchtelingenWerk. Hierbij zijn ongeveer 200 leerlingen bereikt. Omdat dit project zeer succesvol was, wil SVAZ deze voorlichtingsactiviteit in het voorjaar van 2009 graag uitbreiden en borgen. 31 veertienhonderdzestig veertienhonderdzeventig veertienhonderdtachtig veertienhonderdnegentig anderhalfduizend Belastingservice Evenals in voorgaande jaren heeft de Vluchtelingen- Werkgroep Edam-Volendam met medewerking en assistentie van de belastingdienst een belastingavond voor vluchtelingen georganiseerd. Door de belastingdienst speciaal voorgelichte en geïnstrueerde vrijwilligers hielpen de vluchtelingen bij het invullen van de belastingaangiftes. Deze avond was een groot succes. In totaal hebben 23 vluchtelingen(-families) gebruik gemaakt van deze service. VluchtelingenWerk assisteerde de vluchtelingen ook in het vervolgtraject.

19 vijftienhonderdtien vijftienhonderdtwintig vijftienhonderddertig vijftienhonderdveertig vijftienhonderdvijftig 4 De Organisatie vijftienhonderdtachtig vijftienhonderdnegentig zestienhonderd Per 1 januari 2008 is de regionale Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan ontstaan uit de fusie van de Stichtingen Vluchtelingen- Werk uit Amsterdam, Zaanstreek e.o. en Waterland. Deze fusie was een paar jaar eerder door VluchtelingenWerk Nederland geïnitieerd. Streven van VluchtelingenWerk Nederland was aanvankelijk om tot twaalf provinciale organisaties vluchtelingenwerk te komen. Later is dit gewijzigd in achttien regionale stichtingen. Een daarvan werd de Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan die nu werkt voor vluchtelingen en asielzoekers in de volgende gemeenten: Amsterdam, Edam-Volendam, Waterland, Purmerend, Oostzaan, Wormer, Zaanstad en Landsmeer. Met deze fusie wordt beoogd de innovatieve kracht en efficiency in de bedrijfsvoering te optimaliseren, waardoor de continuïteit van het vluchtelingenwerk in het werkgebied van de fusiepartners kan worden behouden dan wel verbeterd. De fusiepartners waren qua aard en omvang tamelijk verschillend. De grootste daarvan was Vluchtelingen- Werk uit Amsterdam waar de dienstverlening werd geboden door 35 beroepskrachten met daarnaast een grote groep vrijwilligers. Binnen VluchtelingenWerk Zaanstreek e.o werden de vrijwillige dienstverleners begeleid door elf betaalde werkbegeleiders of projectcoördinatoren en de Vluchtelingenwerkgroep Edam-Volendam was een vrijwilligersorganisatie met als enige betaalde kracht een parttime coördinator. De dienstverlening door de verschillende Stichtingen VluchtelingenWerk was voor zover gefinancierd door de overheid afhankelijk van de voorwaarden die de diverse gemeenten daaraan stelden. Voor de fusiepartners was onduidelijk wat de meerwaarde van de gefuseerde organisatie zou zijn. Zeker omdat de drie locaties op zich prima draaiden. Startpunt was een gefuseerde organisatie waarvan de partners, ondanks dat zij met een fait accompli waren geconfronteerd, alles in het werk hebben gesteld om de fusie tot een succes te maken. Nieuwe start Per 1 januari trad het nieuwe bestuur in functie en eind december 2008 bestond het bestuur uit bestuursleden afkomstig uit de hele regio: mevrouw M. Aliyou, mevrouw M. van den Berg, de heer M. Blankman, de heer H. Blocks (voorzitter), de heer K. Kroesen, de heer J. Stengs (penningmeester), mevrouw M. Spronk (secretaris), mevrouw W. Swildens en mevrouw L. Tan. De managers startten in het voorjaar met een fusieoverleg om met vallen en opstaan zoveel mogelijk maatregelen ten gevolge van de fusie gezamenlijk te implementeren. Over het Sociaal plan werd met de regiobestuurder van ABVAKABO FNV eind februari overleg gevoerd. In mei werd voor de coördinatie van de ontwikkeling en uitvoering van het P&O en Arbobeleid voor de drie locaties een SVAZ breed managementoverleg ingevoerd. Voor alle medewerkers van de drie locaties zijn functiebeschrijvingen gemaakt en voor het voeren van functioneringsgesprekken werd een leidraad vastgesteld. In augustus werd samen met ABVAKABO FNV, FCB en de directie SVAZ een personeelsbijeenkomst gehouden over het opzetten van een ondernemingsraad (OR). Om verzekerd te zijn van een regionale vertegenwoordiger in de OR is gekozen voor het kiesgroepenstelsel. Maandag 29 september 2008 vond de eerste bijeenkomst plaats van de OR in oprichting. 33

20 zeventienhonderdtien zeventienhonderdtwintig 36 In Amsterdam zijn door SVAZ bij de betrokken instanties ondermeer de volgende problemen aangekaart: Adequate voorlichting over de inhoud en consequenties van het kachelabonnement ontbrak. Voor cliënten met een zeer laag inkomen (en vaak schulden) was het abonnement te duur, maar er was geen alternatief. Het grootste knelpunt betrof echter het opzeggen van het abonnement bij verhuizing of bij verkrijging van centrale verwarming. Voor medio januari 2009 wordt hiervoor een voorstel van de leverancier van het kachelabonnement verwacht. Als vluchtelingen een vergunning krijgen, moeten ze een ziektekostenverzekering afsluiten en premie afdragen, terwijl zij nog niet over een inkomen of uitkering beschikken. Als de uitkering dan eindelijk rond is, heeft de cliënt al een schuld bij de zorgverzekeraar opgebouwd terwijl men in die periode geen gebruik heeft willen en durven maken van de zorgverzekering. Eind december was nog geen oplossing in zicht. Op vrijdag 20 juni - de Dag voor de Vluchteling - werd aan het Surinameplein Open Huis gehouden en op 26 september werd het vijfentwintig jarige jubileum groots gevierd. Op die dag werd speciale aandacht besteed aan de arbeidsmarktpositie van vluchtelingen in Amsterdam. Dat ondanks vaak negatieve geluiden in de media het draagvlak op verschillende niveaus zeer zeker aanwezig is, komt naar voren uit de volgende spontane acties uit de samenleving: In Zaanstad werd graag gebruik gemaakt van het aanbod van de Serviceclub Dinheren. Op een zaterdag in november kookte de Serviceclub Dinheren in Buurtcentrum De Poelenburg voor een groep van vijftig vluchtelingen een voortreffelijke maaltijd. Dit werd georganiseerd door De Nieuwe Winst. Door VMBO-school Compas werd een Sinterklaasfeest georganiseerd voor ongeveer vijftig kinderen van vluchtelingen en asielzoekers, waarbij alle kinderen een cadeautje kregen. Eind van het jaar bood een bedrijf kerstpakketten aan voor cliënten van SVAZ. In december werden 150 gezinnen en alleenstaanden tijdens de spreekuren in een van de locaties verrast met een doos met etenswaren en kleine cadeaus. 37 Pardonners met een (soms kleine) schuld kwamen niet in aanmerking voor een lening voor inrichtingskosten via de Gemeentelijke Kredietbank (GKB). In overleg met DWI is hiervoor een oplossing gevonden. zeventienhonderddertig zeventienhonderdveertig zeventienhonderdvijftig zeventienhonderdzestig zeventienhonderdvijfenzestig maal pardon Draagvlakverbreding Aan draagvlakverbreding voor de positie van vluchtelingen is in 2008 veel aandacht besteed. Waar mogelijk werd publieksvoorlichting over VluchtelingenWerk gegeven door medewerkers en vrijwilligers. Net als voorgaande jaren werkten wijkvrijwilligers uit Amsterdam mee aan het Bevrijdingsfestival op 5 mei.