Wegwijs in de gezondheidszorg. Basisrichtlijnen voor de voorlichting aan asielzoekers

Transcriptie

1 Wegwijs in de gezondheidszorg Basisrichtlijnen voor de voorlichting aan asielzoekers GGD Nederland Mei 2008

2 GGD Nederland, mei 2008 Het document Wegwijs in de gezondheidszorg; basisrichtlijnen voor de voorlichting aan asielzoekers is opgesteld door MOA Zuid-Holland/Utrecht. De eindredactie is uitgevoerd door het Landelijk Service Bureau MOA van GGD Nederland. Op 7 februari 2008 is het document voor landelijk gebruik vastgesteld door de Bestuurscommissie MOA. Het is digitaal beschikbaar op GGD Kennisnet via Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 2

3 Inhoudsopgave 1. Algemeen Verschillende manieren van gezondheidszorg Medische zorg voor asielzoekers Doel van voorlichting Verschillende werkvormen en ondersteunende materialen Voorbereiding en werving Inleiding Kennis Voorbereiding Werving Tijdstip en plaats De uitnodigingsbrief Cultuurspecifieke adviezen Sekse Aandachtspunten Checklist Onderwerpen De MOA De huisarts De tandarts De opticien De apotheek Tbc-screening Algemeen Maatschappelijk Werk en Geestelijke Gezondheidszorg ZRA ANW & noodsituaties Inzet tolken Het klachtenreglement Privacy, beroepsgeheim De verloskundige Jeugdgezondheidszorg 0-4 jaar Jeugdgezondheidszorg 4 19 jaar Gezondheidsvoorlichting Europees Medisch Paspoort Vervoersbewijs Zorgtaxi Bijlage 1: Werkvormen Introductie/inleiding Lezing Rollenspel Casuïstiek Quiz Grabbelzak Gezond Leven Spel Thematafel Bijlage 2: relevante achtergrond informatie en literatuur Materialen te gebruiken ter ondersteuning van de GVO Literatuurlijst ter ondersteuning van de GVO Bijlage 3: checklist voorbereiding en werving Bijlage 4: stroomdiagram toegeleiding Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 3

4 1. Algemeen 1.1 Verschillende manieren van gezondheidszorg Wie in Nederland ziek is, zal zijn huisarts bezoeken. Daar wordt de klacht aangehoord, een onderzoek gedaan, een recept uitgeschreven of doorverwezen naar een specialist. In veel landen buiten Europa is de gezondheidszorg echter anders geregeld. Vader uit Syrië: In Syrië is antibiotica vrij op de markt te koop en ook apothekers verstrekken simpelweg verschillende soorten antibiotica. Hoe weet je dan wat goed is en daadwerkelijk helpt? In Syrië wordt daar makkelijk over gedaan. (Mozaïek, 2006) Vader uit Rwanda: Rwanda kent enkele gezondheidscentra maar beschikt al helemaal niet over huisartsenpraktijken. De aanwezige gezondheidscentra bestrijken een hele regio; vergelijkbaar van Utrecht tot Wageningen. (Mozaïek, 2004) De organisatie en structuur van de gezondheidszorg in Syrië en Rwanda verschillen van elkaar. Het verschil met de Nederlandse gezondheidszorg is echter misschien nog wel groter. Vaak is het huisartsensysteem voor asielzoekers onbekend en gaat men bij gezondheidsklachten direct naar een ziekenhuis. Niet alleen de te volgen route verschilt, ook de behandeling van patiënten is in landen buiten Nederland dikwijls anders. Asielzoekers hebben in hun land van herkomst niet alleen te maken gehad met een ander gezondheidszorgsysteem dan in Nederland, maar zijn veelal ook opgegroeid met een heel andere gezondheids- en ziektebeleving dan Nederlanders. Tijdens hun verblijf in de centrale opvang van het COA worden zij geconfronteerd met typisch Nederlandse fenomenen als de huisarts, de GGD en de Riagg; zorginstellingen en zorgverleners die voor Nederlanders vanzelfsprekend maar voor asielzoekers veelal onduidelijk zijn. Kennis over de organisatie van de gezondheidszorg bevordert een goed gebruik daarvan door de asielzoekers. Als door iedereen op bedoelde wijze gebruik van de gezondheidszorg wordt gemaakt, bevordert dat de effectiviteit en efficiëntie van de gezondheidszorg. 1.2 Medische zorg voor asielzoekers De gezondheidszorg voor asielzoekers die in de centrale opvang verblijven van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) is gelijk aan die voor de verzekerden in Nederland. Net als iedere verzekerde hebben asielzoekers recht op zorg en kunnen zij naar bijvoorbeeld de huisarts, de verloskundige of het ziekenhuis. Dit recht op zorg is vastgelegd in de Regeling Verstrekkingen Asielzoekers en andere categorieën vreemdelingen (RVA). Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 4

5 Inwoners van Nederland zijn verzekerd voor zorg via de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) en via een ziektekostenverzekering (basisverzekering en/of aanvullende verzekering). Asielzoekers hebben geen toegang tot de Zorgverzekeringswet en de AWBZ. Voor hen is een voorliggende voorziening ontworpen: de Ziektekostenregeling Asielzoekers (ZRA). De zorg voor asielzoekers in de centrale opvang wordt ingekocht door het COA. COA heeft de gezondheidszorg voor asielzoekers geregeld via een contract met twee partijen: de GGD en en een zorgverzekeraar. De ZRA wordt momenteel uitgevoerd door zorgverzekeraar VGZ. De GGD en dragen zorg voor de collectieve preventieve zorg. Hiertoe heeft GGD Nederland (de landelijke vereniging voor GGD en) een overeenkomst gesloten met het COA. De GGD en voeren de preventieve zorg voor asielzoekers uit via regionale samenwerkingsverbanden (stichtingen Medische Opvang Asielzoekers). De taken die de GGD en via de MOA-stichtingen op het terrein van de collectieve preventieve zorg uitvoeren zijn onder andere jeugdgezondheidszorg, gezondheidsbevordering, gezondheidsvoorlichting en opvoeding, epidemiologie, OGGZ en infectieziektebestrijding en toegeleiding naar de reguliere zorg. Doordat in veel landen anders met ziekte, gezondheidszorg en medicijnen wordt omgegaan dan in Nederland komen de verwachtingen van asielzoekers niet altijd overeen met hoe de zorg in Nederland is geregeld. Om bij te dragen aan een goed begrip geeft de MOA hierover voorlichting. Dit werkdocument Wegwijs in de gezondheidzorg bevat richtlijnen voor individuele en groepsvoorlichting aan asielzoekers over de gezondheidszorg in Nederland. Dit document is opgesteld voor gebruik door voorlichters en is gebaseerd op de onderwerpen uit MOA-protocol P08 Voorlichting over de MOA. Daarnaast bevat dit document aanvullende onderwerpen die meegenomen kunnen worden tijdens de voorlichting over de gezondheidszorg in Nederland. Dit kan tijdens de voorlichting, afhankelijk van de informatiebehoefte van de aanwezigen, op maat ingezet worden. De bijlagen bevatten voorbeelden van werkvormen, materialen en relevante achtergrondinformatie om te gebruiken ter ondersteuning van de voorlichting. Het advies is om een map/ doos te maken met de voorbeelden van materialen zodat dit wanneer nodig het eenvoudig laten zien kan worden tijdens de voorlichting. Wel is het van belang dat men de materialen up to date houdt. De stroomdiagram toegeleiding kan geplastificeerd worden zodat er met een whitebordstift op geschreven kan worden, of als sheet gebruikt. 1.3 Doel van voorlichting Het doel van GVO (gezondheidsvoorlichting en opvoeding) als onderdeel van gezondheidsbevordering is asielzoekers leren bewust en zelfstandig beslissingen te nemen met betrekking tot hun welzijn en het gebruik van de Nederlandse gezondheidsvoorzieningen. Middels GVO worden kennis en vaardigheden van de asielzoekers vergroot. Hierdoor wordt de keuze voor gezond gedrag gestimuleerd. Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 5

6 Doel is te bereiken dat: Een asielzoeker na één (of meerdere) voorlichting(en) kan verwoorden hoe de gezondheidszorg op locatie en in Nederland op hoofdlijnen is georganiseerd. Er is een keuze gemaakt voor een beperkt aantal onderwerpen, want het is ondoenlijk op beknopte wijze in kort tijdsbestek de complete Nederlandse gezondheidszorg te behandelen. Daarom is prioriteit gelegd bij die voorzieningen die voor de asielzoeker het meest relevant zijn. Hierbij is protocol P08 Voorlichting over de MOA als basis gehanteerd. Aanvullend daarop zijn de basisdocumenten: Factsheet Medische Opvang Asielzoekers, Factsheet Nederlandse gezondheidszorg voor asielzoekers, Folder Heeft u een klacht over de Medische Opvang Asielzoekers?, Visiedocument Preventieve gezondheidszorg voor asielzoekers, Gezondheidsbevordering bij GGD'en, P28 Gezondheidsbevorderende collectieve voorlichting, Zelfzorg voor asielzoekers, en Bruggenbouwers in de MOA, Programma- en productenboek MOA Basislijst MOA voorlichtingsmaterialen, Individuele voorlichting door praktijkverpleegkundigen MOA, Individuele voorlichting door sociaal verpleegkundigen MOA, Protocol verstrekking brillen en protocol hoortoestellen en andere documenten en afspraken, Zie ook bijlage Verschillende werkvormen en ondersteunende materialen Uit een enquête onder de GVO ers van de MOA in Nederland blijkt dat de voorlichting over dit thema in de MOA-regio s verschilt. Om de volgende redenen verschilt zowel de inhoud als de opzet van de voorlichting. Elke voorlichter geeft voorlichting op een manier die hij het prettigst vindt, en aansluit bij zijn manier van werken. De doelgroepen zijn telkens verschillend. Het maakt verschil of voorlichting wordt gegeven aan asielzoekers uit Afrika of Azië. De opkomst is van invloed op de werkwijze die de voorlichter kiest bij de voorlichting. De beschikbare materialen maken uit wat de inhoud en de opzet van de voorlichting is. Dit werkdocument biedt een landelijke uniforme basis voor de voorlichting aan asielzoekers. Daarnaast blijft maatwerk op regionaal niveau mogelijk en wenselijk. Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 6

7 2. Voorbereiding en werving 2.1 Inleiding Bij het organiseren van voorlichting aan asielzoekers is het van belang aandacht te besteden aan de voorbereiding en werving. Asielzoekers zijn niet altijd bekend met het bestaan van preventieve voorlichting. Manieren van informatieoverdracht in het land van herkomst kunnen afwijken van de Nederlandse aanpak. 2.2 Kennis Voordat een voorlichter voorlichting kan geven, moet deze kennis hebben over het onderwerp van de voorlichting. De voorlichting over de Nederlandse gezondheidszorg bestaat voor een deel uit het overdragen van feitelijke informatie. Het protocol P08 voorlichting over MOA is de basis voor alle voorlichting over de MOA. De regelgeving in de Nederlandse gezondheidszorg verandert regelmatig. Bovendien zijn enkele elementen uit de gezondheidszorg voor asielzoekers anders geregeld dan voor Nederlanders. De voorlichter moet hier kennis van hebben om asielzoekers gericht over de Nederlandse gezondheidszorg te kunnen informeren. Asielzoekers ervaren verschillende problemen als ze te maken krijgen met de gezondheidszorg in Nederland. Hieraan liggen verschillende aspecten ten grondslag, zoals: In veel landen wordt anders met ziekte, gezondheidszorg en medicijnen omgegaan dan in Nederland. Dit bepaalt mede de verwachting van de asielzoeker over de Nederlandse hulpverlening. De taalbarrière: de indruk die vaak door de asielzoeker wordt gewekt is dat hij of zij de uitleg heeft begrepen. Toch blijkt in veel situaties dit niet het geval te zijn. Ja zeggen of knikken hoeft niet altijd te betekenen dat de cliënt de informatie heeft begrepen. Vaak is het een uiting van beleefdheid. Attitude en vaardigheden: het kunnen presenteren van klachten op een voor de hulpverlener te begrijpen wijze of de grote mate van vereiste eigen verantwoordelijkheid en initiatief. Sociale norm en sociale invloed: de afstand tussen hulpverlener en cliënt, mondigheid. Psychologisch aspect: een asielzoeker voelt zich niet altijd serieus genomen, waardoor hij het vertrouwen in de zorg kwijt raakt. Het is van belang met bovenstaande aspecten rekening te houden. Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 7

8 2.3 Voorbereiding Participatie van asielzoekers is één van de uitgangspunten bij gezondheidsbevordering. In de voorbereiding op voorlichtingsactiviteiten is participatie van asielzoekers belangrijk voor betrokkenheid bij en een goede opkomst tijdens informatiebijeenkomsten. Advies is tijdens een bijeenkomst met de aanwezige asielzoekers te bespreken welke onderwerpen met welke aanleiding aan de orde moeten komen. Daarnaast kunnen afspraken gemaakt worden over wie waarmee kan helpen. 2.4 Werving Sleutelfiguren die aanzien en respect hebben binnen de groep kunnen een belangrijk aandeel hebben in het gehele proces van de werving. Het verdient aanbeveling eventuele uitnodigingsbrieven persoonlijk rond te brengen. Dit kan gedaan worden door een administratief medewerker, de voorlichter of een sleutelfiguur uit de doelgroep. Wanneer de bezorger een bekende is, werkt dit drempelverlagend en de opkomst bij de voorlichting zal daardoor groter zijn. Bovendien komen veel asielzoekers uit een cultuur waar mondelinge overdracht een gangbare procedure is. Het inschakelen van een sleutelfiguur bij het persoonlijk uitnodigen (ondersteund met een uitnodigingsbrief in eigen taal) dient zorgvuldig te gebeuren. Deze persoon moet goed geïnstrueerd worden over welke voorlichting het betreft, voor wie deze bedoeld is en wie de voorlichter en eventuele tolk zijn. Verder is van belang te melden op wiens verzoek de sleutelfiguur handelt, zodat daar geen misverstanden over kunnen ontstaan. Het advies is om een week van te voren te beginnen met de werving. Wanneer voorlichtingen met regelmaat worden aangeboden, ontstaat bekendheid van de voorlichting. Dit werkt versterkend voor de opkomst van de asielzoekers. Bij een voorlichtingscyclus is het van belang de voorlichtingsbijeenkomsten snel na elkaar aan te bieden en tussendoor te blijven werven. Het werkt goed asielzoekers te vragen om ook vrienden en bekenden mee te nemen naar de voorlichting. Er zijn verschillende kanalen en middelen om deelnemers voor een voorlichtingsbijeenkomst te werven. Naast sleutelfiguren en intermediairs kan ook gedacht worden aan de kabelkrant, of een vluchtelingenbulletin. Middelen om te werven zijn (regionale) posters en uitnodigingsbrieven. Het is van belang dat posters up-to-date zijn. Het verdient de voorkeur te communiceren in de taal van de doelgroep en daarnaast in het Nederlands. Wanneer asielzoekers de voorlichter niet kennen, werken vooraankondigingen zoals posters minder goed. Hou hier rekening mee. Goede alternatieven voor werving zijn dan mondeling vooraankondigen en persoonlijk uitnodigingsbrieven uitdelen. Hierbij helpt het tijdens de werving concrete voorbeelden te geven van de te behandelen thema s. Andere samenwerkende instanties zoals het COA en vluchtelingenwerk kunnen ondersteuning bieden bij de werving. Waar mogelijk via opleidingsinstituten en scholen, bijvoorbeeld tijdens maat- Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 8

9 schappelijke oriëntatie. Het is daarom goed deze instanties te informeren over het bestaan en tijdschema van de voorlichtingen. Wat een goede mogelijkheid is voor een hoge opkomst/participatie is de voorlichting geven als gastles binnen een COA-activiteit. Hierbij valt o.a. te denken aan de oriëntatietraining en de préinburgeringscursus op het AZC. 2.5 Tijdstip en plaats Houd rekening met belangrijke feestdagen of andere belangrijke culturele activiteiten (bijvoorbeeld Ramadan). Bij moslims is het ook van belang rekening te houden met het tijdstip van bidden. Verder is het belangrijk het tijdstip en de datum af te stemmen met andere activiteiten binnen het centrum. Wat de plaats betreft: dit kan het beste een ruimte zijn die bekend of eenvoudig duidelijk te maken is aan de doelgroep. De ruimte bevindt zich bij voorkeur op het terrein van het AZC. Let op dat de ruimte niet geassocieerd kan worden met activiteiten rondom de asielprocedure. Denk ook aan mogelijkheden van kinderopvang. 2.6 De uitnodigingsbrief Aanbeveling is een uitnodigingsbrief in de moedertaal van de doelgroep te gebruiken. Verder is het een overweging om op de uitnodiging te vermelden dat het een cursus betreft of een informatiebijeenkomst. Voorlichting is vaak een onbekende term. Op de uitnodiging kan iets vermeld worden over de vorm van de voorlichting, bijvoorbeeld dat er een video wordt vertoond. Vermeld ook het thema en het programma. Zorg ervoor dat de afzender van de uitnodiging herkenbaar is door bijvoorbeeld een bekend (regionaal) logo van MOA te gebruiken. Vermeld op de uitnodiging duidelijk: Waar de voorlichting wordt gehouden (liefst een vertrouwde plek); Het tijdstip en de datum; Of er een tolk aanwezig is, vermeld zonodig de sekse van de tolk; Wie de voorlicht(st)er is; Bij vrouwen: of er kinderopvang aanwezig is. 2.7 Cultuurspecifieke adviezen Voorlichters Eigen Taal en Cultuur (VETC ers) hebben kennis van de eigen cultuur, en kunnen daarom zeer waardevol zijn om in te zetten bij de voorlichting. Voorwaarde is dat de doelgroep afkomstig is uit dezelfde cultuur, en niet alleen een taalovereenkomst heeft. Belemmerende factoren Het inzetten van een VETC er en/of tolk kan problemen opleveren wanneer deze tot een andere clan of andere etnische bevolkingsgroep behoort dan de uitgenodigde groep. De opkomst kan dan teleurstellend zijn of de voorlichting verloopt minder soepel. Tevens kan de tolk of VETC er behoren Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 9

10 tot een andere politieke achtergrond dan de genodigden. Er kan eveneens angst bestaan onder asielzoekers voor sociale controle. Dit kan de voorlichting negatief beïnvloeden. Specifieke tips Bij Somaliërs is het nuttig kort voor de voorlichting iemand uit de doelgroep langs de kamers te laten gaan ter herinnering aan de voorlichting. Een Dari tolk (Afghanistan) kan meestal tevens Farsi (Iran) tolken. Echter, een gemengde groep uit beide landen is niet aan te bevelen daar Afghanen een minderheidspositie innemen ten opzichte van Iraniërs. 2.8 Sekse Informatie over de gezondheidszorg in Nederland is voor zowel vrouwen als mannen relevant. De informatie is algemeen van aard en er rust geen taboe op. Mannen en vrouwen hebben binnen iedere cultuur een eigen rol. Mede hierdoor zullen mannen en vrouwen verschillende onderwerpen uit de voorlichting belangrijk vinden. Als de groep gemengd is kan men leren van elkaars inzichten. Toch kan overwogen worden om ook bij het thema gezondheidszorg in Nederland de doelgroep seksespecifiek uit te nodigen. Voor bepaalde deelonderwerpen bestaat bijvoorbeeld bij vrouwen meer belangstelling (jeugdzorg, kraamzorg), terwijl mannen wellicht meer detailvragen hebben over de ziektekosten. In gemengde groepen (met name Somalische- en Irakese groepen) wordt nogal eens ervaren dat de deelnemers minder vragen stellen dan bij seksespecifieke groepen. Het gecombineerd uitnodigen van mannen en vrouwen uit verschillend Arabisch sprekende landen hoeft geen probleem te zijn, want de verschillende Arabische dialecten zijn onderling verstaanbaar en trekken door de massacommunicatie telkens meer naar elkaar toe. 2.9 Aandachtspunten Registreer wie je hebt uitgenodigd en registreer wie geweest is, voor de eigen administratie. Geef verder de namen van de bewoners die de voorlichting hebben bijgewoond door aan de administratie zodat dit in het elektronisch dossier van de betreffende bewoners verwerkt kan worden. Voorlichting is ook een moment om elkaar te ontmoeten in een andere context. Besteed daarom ook aandacht aan sfeer en kennismaking Checklist Alle beschreven elementen van werving en voorbereiding in dit hoofdstuk komen terug in de checklist die de voorlichter kan gebruiken bij de werving voor en de voorbereiding van de informatiebijeenkomst (bijlage 3). Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 10

11 3. Onderwerpen 3.1 De MOA Wat doet de MOA? MOA staat voor Medische Opvang Asielzoekers. Tijdens het verblijf in Nederland kunnen asielzoekers voor hun vragen en klachten met betrekking tot hun eigen gezondheid en de Nederlandse gezondheidszorg terecht bij de MOA. De MOA heeft preventieve taken en zorgt voor de toegeleiding naar de reguliere gezondheidszorg. Bij de MOA werken administratieve medewerkers, praktijkverpleegkundigen, sociaal verpleegkundigen AGZ en JGZ, sociaal geneeskundigen AGZ en JGZ en GVO-functionarissen. Aanvullende informatie over de MOA en de reguliere gezondheidszorg is te vinden in de daarvoor ontwikkelde MOA factsheet voor asielzoekers (bijlage 1). De folder is digitaal beschikbaar op GGD Kennisnet ( in 13 talen. Verpleegkundig inloopspreekuur Deze spreekuren worden verzorgd door de praktijkverpleegkundige. De asielzoeker kan op deze spreekuren terecht met zijn gezondheidsklachten en/of vragen over de gezondheid. De praktijkverpleegkundige helpt de gezondheidsvraag/-klacht te verduidelijken, geeft individuele voorlichting over allerlei zaken met betrekking tot de gezondheid en de Nederlandse gezondheidszorg, en kan zo nodig toegeleiden naar andere disciplines, zoals de huisarts, de tandarts, de opticien, maatschappelijk werk. De huisarts verwijst door naar de tweede lijn, de gespecialiseerde behandelaars, bijvoorbeeld de GGZ, ziekenhuis, enz. Openingstijden (afhankelijk van het centrum in te vullen) Op. en.dag kan de asielzoeker zich tussen.. uur en uur melden bij de balie van de MOA voor het verpleegkundig inloopspreekuur. De administratie maakt dan een afspraak voor diegene op het verpleegkundig inloopspreekuur. Het spreekuur begint om. uur. Tussen. uur en uur kan men terecht bij de MOA-balie met vragen over vervoersbewijzen, verzekeringspapieren en rekeningen. Deze worden afgehandeld door de administratie. Spoedgevallen Bij spoedgevallen buiten de openingstijden van het verpleegkundig inloopspreekuur kan de asielzoeker zich altijd melden bij de MOA-balie. Buiten kantooruren kan de asielzoeker de ANW bellen (zie 3.9). Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 11

12 Nakomen afspraken Het is belangrijk aan asielzoekers duidelijk te maken wat de gevolgen zijn van het niet aanwezig zijn op/of te laat komen voor afspraken. Bij te laat komen voor het spreekuur of niet blijven wachten, wordt in principe niet meer geholpen en kan men terugkomen op het eerstvolgende spreekuur. Verpleegkundige intake en medisch onderzoek Bij binnenkomst in een AZC (O&I en TL) krijgt iedereen, volwassenen en kinderen, een anamnese invullijst (zomogelijk in de eigen taal). Binnen 6 weken wordt iedereen uitgenodigd voor een intake gesprek. De praktijk verpleegkundige voert het gesprek met de volwassene en de sociaal verpleegkundige JGZ met/over de kinderen. In dit gesprek wordt de gezondheidssituatie en de gezondheidsgeschiedenis geïnventariseerd en geregistreerd, een zorgplan opgesteld en individuele voorlichting gegeven. Een medisch onderzoek wordt bij volwassenen op indicatie gedaan door de sociaal geneeskundige en bij kinderen tot de leeftijd van 19 jaar standaard, 1 week na de intake. Tijdens het medisch onderzoek wordt ook het vaccinatieschema vastgesteld. 3.2 De huisarts Wat doet een huisarts? Iedere inwoner van Nederland heeft een eigen huisarts. De huisarts behandelt veelvoorkomende ziekten en via de huisarts heeft men toegang tot de medische zorg die verleend wordt door ziekenhuizen en andere medische disciplines. Afspraak huisarts Afspraken met de huisarts worden gemaakt via de praktijkverpleegkundige. De praktijkverpleegkundige en de huisarts hebben daarover werkafspraken gemaakt. De praktijkverpleegkundige werkt hierbij onder verantwoordelijkheid van de huisarts. De praktijkverpleegkundige bepaalt in overleg met de asielzoeker of een afspraak met de huisarts nodig is. Als de asielzoeker dat wil, kan hij altijd naar het spreekuur van de huisarts. Werkwijze en verwijzingsmogelijkheden De huisarts stelt de diagnose, geeft adviezen en schrijft eventueel medicatie voor. Eveneens beoordeelt de huisarts of verder onderzoek geïndiceerd is. Zo ja, dan zal de asielzoeker worden doorverwezen naar een laboratorium, ziekenhuis en/of specialist. Wanneer de asielzoeker zich met de verwijsbrief van de huisarts bij de MOA-balie meldt, zal de administratie de afspraak maken. Men kan niet rechtstreeks naar een specialist. Daarvoor is eerst een verwijsbrief van de huisarts nodig. Bij sommige specialisten is een wachtlijst. Dit kan variëren van enkele weken tot enkele maanden. Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 12

13 Nakomen afspraken In Nederland moet men op tijd komen voor een afspraak. Als de asielzoeker te laat komt, zal hij meestal niet meer geholpen worden. Er wordt verwacht dat men zich aan de gemaakte afspraak houdt en bij verhindering dit tijdig afbelt (liefst minimaal 24 uur van tevoren). Voor statushouders: Als een asielzoeker vanuit de centrale opvang verhuist, naar een gemeentewoning komen vragen aan de orde als - Hoe kom ik aan een huisarts? - Hoe vraag ik een gesprek aan bij de huisarts? - Hoe communiceer ik met de huisarts? - Hoe wordt de huisarts vergoed? Voor illegalen: Dit betreft informatie over de gezondheidszorg als de asielzoeker niet meer in de centrale opvang verblijft omdat hij illegaal in Nederland verblijft. Voor wat betreft het onderwerp huisarts kun je denken aan vragen zoals: - Hoe kom ik aan een huisarts? - Hoe vraag ik een gesprek aan bij de huisarts? - Hoe communiceer ik met de huisarts? - Hoe wordt de huisarts vergoed? 3.3 De tandarts Wat doet een tandarts? De tandarts is gespecialiseerd in alle (medische) zorg rondom het gebit. Bij tandpijn of andere gebitsklachten kan men hier terecht om geholpen te worden. Afspraak tandarts Bij tandklachten en een hulpvraag hierbij dient de asielzoeker eerst het verpleegkundig spreekuur van de MOA te bezoeken. De praktijkverpleegkundige informeert de asielzoeker over welke behandelingen worden vergoed. De praktijkverpleegkundige van de MOA noteert de tandklacht op het toegeleidingsformulier. De administratie maakt de afspraak met de tandarts. Vergoeding/behandeling Momenteel hebben asielzoekers tot 18 jaar recht op dezelfde hulp als Nederlandse kinderen tot 18 jaar, dus: sanering van het gebit. Boven de 18 jaar heeft men uitsluitend recht op hulp bij ernstige pijn- en/of kauwklachten. De zorg is dan gericht op het mogelijk in één zitting verhelpen van die klachten. De toegeleiding naar de zorg loopt via de MOA. Middels het 'toegeleidingsformulier noodhulp tandarts' met de daarbij horende handleiding en de 'checklist werkafspraken MOA en tandarts' is er voor gezorgd deze toegeleiding landelijk uniform te Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 13

14 regelen. Declaraties kunnen rechtstreeks naar ZRA in Delft. Zie hiervoor de polisvoorwaarden van ZRA ( Machtiging Een machtiging van de ZRA is nodig, als de tandarts beoordeelt dat een behandeling moet worden uitgevoerd die niet valt onder noodhulpsituaties. Deze machtiging moet worden ingevuld door de tandarts. ZRA bepaalt of de aangevraagde behandeling wordt vergoed. Nakomen afspraak Het is voor de asielzoeker belangrijk om de gemaakte afspraak met de tandarts na te komen, aangezien het consequenties kan hebben wanneer deze niet op de afspraak verschijnt. Niet verschijnen of niet tijdig afmelden maakt dat men de rekening van het consult zelf moet betalen. Voor statushouders: - Hoe kom ik aan een tandarts? - Hoe wordt de tandarts vergoed? - Aanvullende ziektekostenverzekering: aan de tandarts vragen welke aanvullende verzekering het beste is voor hem/haar (op maat advies). 3.4 De opticien Wat doet een opticien? In geval van visusproblemen kan de opticien een oogmeting verrichten. De opticien verkoopt monturen en glazen en verricht reparaties aan brillen. Zowel de verpleegkundige van de MOA, als de huisarts kunnen de asielzoeker doorverwijzen naar de door ZRA gecontracteerde opticien. Vergoeding De kosten van een nieuwe bril worden alleen door het ZRA vergoed indien deze bij de betreffende vestiging van gecontracteerde opticien is gehaald. De indicaties hiervoor staan vermeld in het ZRA protocol verstrekking brillen. De bewoner dient hiervoor het verzekeringsbewijs mee te nemen naar de opticien. Doorverwijzing Na de visustest stuurt de opticien een offerte naar ZRA en vraagt de bril aan. Als ZRA akkoord gaat met de verstrekking laat de opticien de bril maken. De bewoner krijgt een bericht van de opticien thuisgestuurd als de bril klaar is. Als ernstige visusproblemen worden geconstateerd, verwijst de opticien door naar de huisarts. De huisarts kan dan een verwijzing regelen voor de oogarts. Kinderen jonger dan 10 jaar Kinderen jonger dan 10 jaar worden bij visus problemen altijd verwezen naar de oogarts. De verwijzing naar de oogarts vindt plaats via de huisarts. Indien de oogarts concludeert dat geen specialistische oogheelkundige zorg is geïndiceerd zal deze het kind terugverwijzen naar de huisarts. Via Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 14

15 het verpleegkundig inloopspreekuur wordt er uitleg gegeven door de praktijkverpleegkundige over de te volgen procedure. Voor statushouders: Dit betreft informatie over de opticien als de asielzoeker niet meer in de centrale opvang verblijft. Hierbij kun je denken aan vragen zoals: - Hoe kom ik aan een opticien? - Hoe wordt de opticien vergoed? 3.5 De apotheek Wat doet een apotheek? Een apotheek is een door de overheid aangewezen instelling voor de verstrekking van geneesmiddelen. In Nederland kan men de meeste medicijnen krijgen met een recept van de huisarts, tandarts, verloskundige of specialist. Met dit recept kunnen de medicijnen worden opgehaald bij de apotheek. Vergoeding Op vertoon van het ZRA-verzekeringsbewijs krijgt de asielzoeker de medicijnen, die hiervoor in aanmerking komen, gratis mee. De apotheek stuurt de rekening van de medicijnen rechtstreeks naar ZRA voor vergoeding van de kosten Als de asielzoeker een andere apotheek bezoekt, moet hij de rekening meestal zelf betalen. De rekening kan in dit geval door de asielzoeker worden opgestuurd naar ZRA onder vermelding van zijn bank/gironummer, waarna hij alsnog zijn geld terug krijgt indien dit op de lijst van vergoede medicatie staat. Zelfzorgmiddelen Zelfzorgmiddelen zijn middelen die zonder recept gekocht kunnen worden bij de apotheek of drogist. Deze middelen worden niet door ZRA vergoed; de asielzoeker moet ze zelf betalen. De producten zijn over het algemeen goedkoper bij de drogist te verkrijgen. Daarnaast is het belangrijk de asielzoeker te adviseren ervoor te zorgen om zelf een digitale koortsthermometer en paracetamol te hebben 3.6 Tbc-screening Bij aankomst in Nederland is iedere asielzoeker verplicht mee te werken aan een longonderzoek naar tuberculose. Deze verplichting volgt uit de Vreemdelingenwet. Wat is tbc? Tuberculose (zie ook de folder over tbc) is een ziekte die vaak de longen aantast en wordt veroorzaakt door een bacterie. Wanneer mensen met longtuberculose hoesten, komen die bacteriën in de lucht. Zo kunnen andere mensen ook ziek worden. Tuberculose kan met medicijnen goed worden behandeld en genezen. Maar zonder behandeling met medicijnen kan de ziekte dodelijk zijn. Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 15

16 Hoe wordt gecontroleerd op tbc? Bij aankomst in Nederland wordt het eerste verplichte tbc-onderzoek gedaan. Bij een aantal nationaliteiten wordt elk half jaar wordt een nieuwe screening gedaan. Deze vervolgscreening is niet wettelijk verplicht. Er wordt dan steeds een röntgenfoto van de borstkas gemaakt. Dit gebeurt tot 2 jaar en 3 maanden na het eerste onderzoek. Er worden dus in totaal 5 foto s gemaakt. Als de asielzoeker na het onderzoek geen bericht krijgt betekent dit dat geen TBC geconstateerd is. De MOA wordt geïnformeerd over de uitslag van de eerste verplichte screening. De vervolgonderzoeken worden gedaan omdat het soms 2 jaar kan duren voordat er een afwijking te zien is. De vervolgonderzoeken gelden niet voor iedereen. Voor meer informatie zie protocol Eerste Tbcscreening en BCG-vaccinatie (P01). TIK-kaart Na de allereerste screening ontvangt de asielzoeker een TIK-kaart (tuberculose informatie kaartje). Dit is het bewijs dat de eerste screening is gedaan. Deze kaart moet bij iedere tbc-controle worden meegenomen en wordt na iedere controle afgetekend door de GGD. Waar en wanneer wordt gecontroleerd op tbc? Eén keer per half jaar vindt voor sommige nationaliteiten de tbc-hercontrole plaats. Via de post krijgt de asielzoeker een uitnodiging hiervoor van de GGD met uitleg over het onderzoek. In de uitnodiging staat ook waar het onderzoek zal plaatsvinden. Door overplaatsingen en naamswijzigingen kan de oproep voor hercontrole soms langer uitblijven. Kinderen en tbc Kinderen die bij aankomst in Nederland nog geen 12 jaar waren, worden gescreend op een BCGlitteken. Is dit niet te vinden dan wordt eerst een mantouxtest gedaan en bij een negatieve uitslag wordt alsnog een BCG-vaccinatie gegeven. Kinderen die in Nederland geboren zijn, waarvan de ouders uit een risicoland komen, krijgen na 6 maanden een oproep voor BCG. Zwangeren en tbc Vrouwen die (vermoeden dat ze) zwanger zijn moeten dit melden. De baby wordt dan tijdens het onderzoek afgeschermd voor röntgenstralen. 3.7 Algemeen Maatschappelijk Werk en Geestelijke Gezondheidszorg Wat is AMW en wat is GGZ? Een maatschappelijk werker kan begeleiden bij psychosociale problemen, zoals klachten als gevolg van spanning, of problemen met geld, opvoeding, relatieproblemen en dergelijke. Het Algemeen Maatschappelijk Werk (AMW) kan ook praktische ondersteuning geven. Daarnaast verwijst een maatschappelijk werker naar andere instanties als er meer of andere hulp nodig is. Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 16

17 Een GGZ-medewerker, bijvoorbeeld een sociaal psychiatrisch verpleegkundige kan begeleiden bij psychosociale en/of psychische problemen, zoals bij klachten als gevolg van traumatische ervaringen, lichamelijke problemen ten gevolge van stress en het leren omgaan daarmee. Binnen de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) werken ook psychologen en psychiaters voor behandeling van psychosociale- en/of psychiatrische problemen. Verwijsmogelijkheden Zowel de MOA verpleegkundige, de sociaal geneeskundige als de huisarts kunnen verwijzen naar Maatschappelijk Werk. Hiervoor kan onder andere het verpleegkundig inloopspreekuur van de MOA worden bezocht. De problematiek kan ook worden besproken bij het intakegesprek of een nader indiceringgesprek door de praktijkverpleegkundige. De verpleegkundige schrijft een verwijsbrief voor Maatschappelijk Werk en legt de asielzoeker uit hoe de verdere toegeleiding tot stand komt. Zowel de sociaal geneeskundige als de huisarts kunnen verwijzen naar de GGZ. Hiervoor kan onder andere het verpleegkundig inloopspreekuur van de MOA worden bezocht. De mogelijkheid kan ook worden besproken bij het intakegesprek of een nader indiceringgesprek door de praktijkverpleegkundige. De praktijkverpleegkundige maakt een afspraak bij de huisarts of bij de sociaal geneeskundige. Kinderen Voor kinderen met psychosociale klachten geldt dat de verwijzing naar Bureau Jeugdzorg gedaan moet worden en zij verwijzen naar de juiste instantie. Het is mogelijk om de problematiek in kaart te brengen tijdens een intake, probleemverhelderingsgesprek of indiceringgesprek bij de sociaal verpleegkundige JGZ, dan wel de sociaal geneeskundige JGZ. Zij kunnen toegeleiden naar Bureau Jeugdzorg. Openingstijden De asielzoeker kan hier op afspraak terecht. Na aanmelding regelt de asielzoeker in overleg met de maatschappelijk werker, de GGZ medewerker of Bureau Jeugdzorg zelf de vervolgafspraken. De asielzoeker dient bij verhindering zelf zijn afspraak tijdig af te zeggen. Toestemming Er vindt overleg plaats met de asielzoeker of de MOA informatie aan de maatschappelijk werker of de GGZ medewerker over de hulpvraag moet verstrekken of dat de asielzoeker zijn hulpvraag zelf kan verwoorden. Hetzelfde geldt voor de hulpvraag naar Bureau Jeugdzorg. Nakomen afspraken In Nederland moet men op tijd komen voor een afspraak. Als de asielzoeker te laat komt, zal hij meestal niet meer dezelfde dag zijn afspraak hebben. Er wordt verwacht dat men zich aan de gemaakte afspraak houdt en bij verhindering dit tijdig afbelt (liefst minimaal 24 uur van tevoren). Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 17

18 Voor statushouders: Dit betreft informatie over de gezondheidszorg als de asielzoeker niet meer in de centrale opvang verblijft omdat hij met een verblijfsvergunning zelfstandig gaat wonen. Voor wat betreft het onderwerp AMW/GGZ/Bureau Jeugdzorg kun je denken aan vragen zoals: - Hoe kom ik bij deze (nieuwe) instelling? - Hoe vraag ik een gesprek aan bij deze (nieuwe) instelling? - Hoe communiceer ik met deze instelling? - Hoe wordt mijn hulpvraag vergoed? 3.8 ZRA Wat is de ZRA? Kosten die gemaakt worden in verband met de gezondheid van de asielzoeker en die voor vergoeding in aanmerking komen, worden gedekt door de Ziektekostenregeling asielzoekers (ZRA). Deze regeling wordt gefinancierd door COA. Zolang men in de centrale opvang van het COA verblijft, is men bij ZRA aangemeld en worden ziektekosten vergoed. Verzekeringsbewijs Na aanmelding krijgt de asielzoeker een Bewijs van inschrijving. Deze moet altijd worden meegenomen bij bezoek aan de huisarts, tandarts, ziekenhuis, apotheek of andere zorgverlener. Ook dient men een legitimatiebewijs (het zogeheten W-document) te kunnen overhandigen. Bij verblijf buiten het centrum moet men het ZRA-bewijs altijd meenemen. Een inschrijvingsbewijs wordt elk kwartaal aangeleverd via de COA. Het inschrijvingsbewijs is niet altijd direct beschikbaar, indien nodig verstrekt COA een voorlopig inschrijfbewijs. Vergoeding De meeste ziektekosten, zoals medicijnen en ziekenhuis, worden vanuit ZRA vergoed. Rekening Het kan soms voorkomen dat een asielzoeker toch een rekening ontvangt. Bijvoorbeeld voor een behandeling in het ziekenhuis. De asielzoeker kan met deze rekening terecht bij de balie tijdens openingstijden van de MOA. De administratie legt dan uit hoe de rekening naar ZRA verstuurd moet worden. Als de gemaakte kosten binnen het vergoedingenpakket van de ZRA vallen, zullen deze gewoon vergoed worden. De asielzoeker hoeft dus niet zelf de rekening te betalen. Machtiging Voor bepaalde ingrepen moet een machtiging worden aangevraagd door bijvoorbeeld de huisarts, tandarts of specialist. Een goedkeuring van deze machtiging door ZRA betekent dat deze kosten worden vergoed. Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 18

19 Voor statushouders: Dit betreft informatie over de gezondheidszorg als de asielzoeker niet meer in de centrale opvang verblijft. Het is belangrijk hen uitleg te geven over de Nederlandse ziektekostenverzekering. Denk hierbij aan aspecten als: - Verzekeren is wettelijk verplicht. - Hoe komt men aan een zorgverzekering? - Kan iemand hulp krijgen als hij niet verzekerd is? - Hoeveel kost een zorgverzekering? - Wat zijn de consequenties als men geen zorgverzekering heeft? - Wat is een collectieve ziektekostenverzekering? (via werkgever/gemeente) - Wat houdt zorgtoeslag in? - Hoe loopt de overgang van ZRA naar een ziektekostenverzekering? - Wat is de basisverzekering en wat is een aanvullende verzekering? Voor illegalen: Dit betreft informatie over de gezondheidszorg als de asielzoeker niet meer in de centrale opvang verblijft. Illegalen kunnen zich niet meer verzekeren cq hebben geen toegang op de verzekeringswet. Illegalen die medisch noodzakelijke hulp (te beoordelen door de hulpverlener) nodig hebben kunnen zich altijd tot een hulpverlener wenden. De betreffende illegaal wordt geacht de rekening zelf te betalen. Als dat niet mogelijk is, moet deze persoon dat bespreken met de hulpverlener. Als een asielzoeker illegaal dreigt te worden kan de MOA indien noodzakelijk een Europees Medisch Paspoort (EMP) invullen dat ondertekend moet worden door de huisarts. Zie punt 3.17 en protocol P05 en P24. De GGD is een vangnet voor illegalen en heeft een voorlichtingstaak Rapport Arts en vreemdeling: ANW & noodsituaties De MOA is voor asielzoekers tijdens kantoortijden direct toegankelijk: tijdens spreekuren, en buiten spreekuren voor spoedzaken. Na uur kan de asielzoeker bellen met de ANW voor de benodigde medische zorg. ANW staat voor: Avond-, Nacht- & Weekenddienst. ANW Buiten kantoortijden is de ANW beschikbaar voor medische zorg. Soms wordt ANW ook binnen kantoortijden ingeschakeld, als de MOA afwezig is; bijvoorbeeld bij verplichte vrije dagen van de MOA of bij personeelsbijeenkomsten. Indien een asielzoeker zich na kantoortijd bij de receptie met een gezondheidsklacht meldt, dient de beveiligingsmedewerker altijd de gelegenheid te geven aan de asielzoeker om met ANW te bellen. De meldkamer bepaalt dan of: de klacht te verhelpen is met zelfzorgmedicatie; een bezoek aan het eerstvolgende verpleegkundig spreekuur is geïndiceerd of direct een consult met een andere hulpverlener gewenst of vereist is. Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 19

20 De asielzoeker met een gezondheidsklacht kan alleen op basis van een indicatie van ANW naar de huisartsenpost verwezen worden. Wanneer de asielzoeker zonder tussenkomst van ANW naar de huisartsenpost gaat zal de rekening niet door ZRA worden vergoed. De beveiliging van het COA is in staat tot het verlenen van eerste hulp met behulp van een standaard EHBO-koffer en kan indien nodig 112 bellen. Indien bezoek van of aan een andere hulpverlener geïndiceerd is, wordt de beveiliging direct op de hoogte gesteld van plaats en tijdstip. Indien nodig zorgt de beveiliging voor vervoer en vult de benodigde papieren in. Voor statushouders: Buiten kantoortijden kan de statushouder met een medische hulpvraag zijn huisarts bellen. Als deze geen dienst heeft meldt het antwoordapparaat het telefoonnummer van de dienstdoende arts of een huisartsenpost waarmee contact kan worden opgenomen. In geval van een levensbedreigende situatie (niet aanspreekbaar/geen pols/geen ademhaling) en/of een ernstige calamiteit is het belangrijk onmiddellijk 112 te bellen om ambulance, brandweer of politie te vragen. Men moet duidelijk kunnen aangeven wat er aan de hand is, en waar (adres, huisnummer). Misbruik van dit nummer wordt bestraft Inzet tolken Om misverstanden te voorkomen moeten zorgverleners helder kunnen communiceren met de zorgvrager. Omdat de asielzoeker vaak een taal spreekt die MOA- medewerkers of andere hulpverleners niet of onvoldoende beheersen,moeten zorgverleners gebruikmaken van professionele tolken. Familieleden of vrienden die de Nederlandse of Engelse taal voldoende beheersen, mogen niet als tolk worden ingezet. De MOA maakt gebruik van professionele tolken van Tolk- en Vertaalcentrum Nederland (Tvcn). Diensten van deze instelling kunnen alleen door professionele instituten worden aangevraagd. Particulieren of de asielzoekers zelf, kunnen hiervan geen gebruikmaken. Tolkentelefoon De zogenaamde tolkentelefoon is een tolk van Tvcn die werkt met behulp van een telefoon met intercomfunctie. Geheimhouding De tolk van het TVCN is onafhankelijk, neutraal en heeft een geheimhoudingsplicht. Hij mag dus niets van wat hij tijdens het gesprek te horen krijgt meedelen aan derden. Seksevoorkeuren Het is bij het reserveren en ad-hoc consulteren van een tolk soms wenselijk, zeker bij gevoelige onderwerpen, rekening te houden met seksevoorkeuren en om een tolk van hetzelfde geslacht te vragen. Dat is echter niet altijd mogelijk. Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 20

21 Voor asielzoekers en statushouders: Wanneer de asielzoeker of statushouder bij een gezondheidsinstelling door taalproblemen niet goed kan communiceren met de hulpverlener kan hij/zij dit aangeven bij het betreffende medisch personeel en vragen of zij een tolk willen bellen. In de gezondheidszorg kunnen telefonische tolken namelijk kostenloos ingezet worden. Informatie hierover staat op de folder Wanneer laten tolken Het klachtenreglement Indien een asielzoeker ontevreden is over de verleende zorg door de MOA, of vindt dat hij geschaad is door het (niet) handelen van de MOA, kan hij hierover een gesprek aangaan met de desbetreffende hulpverlener of een collega van de hulpverlener. Als het probleem daarmee niet opgelost is, dan kan de asielzoeker een officiële klacht indienen. Deze klacht dient schriftelijk te worden ingediend bij de Landelijke Klachtencommissie van de MOA. Zie voor de adresgegevens van deze commissie en verdere informatie de folder Heeft u een klacht over de Medische Opvang Asielzoekers?. Deze folder is in meerdere talen beschikbaar en wordt standaard verstrekt aan asielzoekers. Als een asielzoeker ontevreden is over de verleende zorg door een andere zorgverlener kan deze bij die zorgverlener een klacht indienen. Bij elke hulpverleningsinstelling kan men informatie vragen over de te volgen procedure. Men kan ook terecht bij de IKG (Informatie en Klachtenbureau Gezondheidszorg) ( Privacy, beroepsgeheim Beroepsgeheim Omdat patiënten recht hebben op privacy, hebben alle verpleegkundigen en artsen in Nederland een geheimhoudingsplicht. Dit betekent dat zij zonder toestemming van de asielzoeker geen medische gegevens mogen verstrekken aan derden. Toestemmingsverklaring In het kader van een behandeling waarvoor de patiënt toestemming heeft gegeven, wordt ook informatie die nodig is voor die behandeling aan collega-medici overgedragen (de toestemming wordt dan verondersteld). Een asielzoeker moet zelf aangeven als hij dat niet wil. De hulpverlener bespreekt de mogelijke gevolgen daarvan dan met de asielzoeker. COA & IND Medische gegevens worden niet doorgegeven naar het COA, de IND, de vreemdelingenpolitie of de Dienst Terugkeer en Vertrek, tenzij de asielzoeker daarvoor toestemming geeft (zie protocol 23 informatie verstrekking medische gegevens aan derden ). Het COA kan medisch advies inwinnen bij de MOA in verband met woonomstandigheden van asielzoekers die verband houden met hun gezondheidsklacht(en) (sociaal medische advisering, SMA). Hiervoor dient de asielzoeker eerst Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 21

22 schriftelijk toestemming te geven. Het COA krijgt dus geen inzage in het medisch dossier van de asielzoeker, maar een daarop gebaseerd medisch advies. De inhoud van dit advies wordt door de sociaal geneeskundige van de MOA besproken met de asielzoeker voordat het naar het COA gaat. Overdracht ander centrum Indien men binnen de centrale opvang wordt overgeplaatst naar een ander centrum, dan wordt het medisch dossier overgedragen aan de medewerkers van de MOA van dat centrum. Als de asielzoeker de centrale opvang moet verlaten, kan relevante informatie uit het dossier worden meegegeven met behulp van het Europees Medisch Paspoort. Voor statushouders: Bij uitplaatsing naar een gemeente wordt de informatie aan de nieuwe huisarts overgedragen. Het is erg belangrijk dat de asielzoeker de MOA informeert over de naam en de plaats van de nieuwe huisarts. Inzagerecht Een asielzoeker heeft ten allen tijden (hier wordt bedoeld dat het niet geweigerd kan worden, maar het kan alleen binnen MOA-werktijd en in bijzijn van een MOA medewerker) recht op inzage in het persoonlijke medisch dossier en daarmee ook op eventuele kopieën daarvan. Hiervoor kan een afspraak gemaakt worden bij de MOA-balie De verloskundige Wat doet de verloskundige? In Nederland wordt de zorg rondom een normaal verlopende zwangerschap begeleid door een verloskundige. Zij begeleidt, controleert en adviseert zwangere vrouwen voor, tijdens en tot 8 dagen na de bevalling. Bij een afwijkend verlopende zwangerschap zal de verloskundige doorverwijzen naar de gynaecoloog. Bezoekmomenten Rond de twaalf weken zwangerschap vindt het eerste bezoek aan de verloskundige plaats. Vanaf dan zal regelmatige controle door de verloskundige plaatsvinden. Naarmate de zwangerschap vordert neemt de frequentie van zwangerschapcontroles toe. De verpleegkundige van het centrum maakt de eerste afspraak. Vervolgafspraken worden door de verloskundige zelf gemaakt. De praktijkverpleegkundige geeft verder zwangerschapsvoorlichting conform het protocol Toegeleiding zwangeren P Jeugdgezondheidszorg 0-4 jaar De preventieve gezondheidszorg voor kinderen van 0-19 jaar is in Nederland in handen van de jeugdgezondheidszorg. Voor de kinderen van 0-4 jaar wordt deze zorg verleend door de medewer- Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 22

23 kers van de JGZ 0-4 jaar (het consultatiebureau) (in enkele gevallen door de afdeling JGZ van de GGD). De MOA is verantwoordelijk voor de JGZ van asielzoekerkinderen in de centrale opvang. De MOA legt naast een medisch dossier ook een integraal JGZ-dossier aan. JGZ 0-4 jaar Het integrale JGZ-dossier wordt door de MOA naar de JGZ 0-4 jaar opgestuurd nadat de intake door de JGZ-verpleegkundige en het medisch onderzoek (inclusief het opstellen van een vaccinatieschema) door de sociaal geneeskundige JGZ is gedaan. Ouders krijgen de eerste uitnodiging via de MOA, zij geven hierover uitleg. Vervolgafspraken worden in principe via de JGZ 0-4 jaar gemaakt. Bij de JGZ 0-4 jaar werken JGZ-artsen, wijkverpleegkundigen en assistenten. Zij volgen de groei en ontwikkeling, geven adviezen, begeleiding en vaccinaties. Informatie voor de asielzoeker over het consultatiebureau is te vinden in de folder Het consultatiebureau voor zuigeling en kleuters (beschikbaar in 21 talen). Voor statushouders: Wanneer een asielzoekerkind niet meer in de centrale opvang verblijft wordt de zorg overgedragen door de JGZ 0-4 jaar naar de JGZ-instelling in de woonplaats waar het kind met ouders/verzorgers naar toe verhuist. Voor illegalen: Wanneer een asielzoekerkind niet meer in de centrale opvang verblijft maar illegaal in Nederland verblijft behoudt deze recht op jeugdgezondheidszorg. Indien de nieuwe verblijfplaats bekend is wordt de zorg overgedragen door de JGZ 0-4 jaar naar de JGZ-instelling in de woonplaats waar het kind met ouders/verzorgers naar toe verhuist Jeugdgezondheidszorg 4 19 jaar De preventieve gezondheidszorg voor asielzoekerkinderen van 0-19 jaar is in Nederland in handen van de jeugdgezondheidszorg van de MOA. Deze zorg wordt verleend door de jeugdarts en jeugdverpleegkundige van de MOA. Hiervoor legt de MOA, naast het medische dossier een integraal JGZdossier aan. Ouders krijgen een uitnodiging voor intake en medisch onderzoek in het centrum, tenzij anders geregeld, bijvoorbeeld op de betreffende school waar het kind zit. JGZ 4-19 jaar De MOA werkt samen met de desbetreffende GGD. Bij de jeugdgezondheidszorg werken een sociaal geneeskundige JGZ en sociaal verpleegkundige JGZ om de groei en ontwikkeling van het kind te volgen. Bij uitplaatsing worden de integrale JGZ-dossiers door de MOA opgestuurd naar de betreffende GGD afdeling JGZ. Bij overplaatsing naar een ander AZC wordt het meegestuurd met het medisch dossier naar de MOA van het volgende centrum. Basisrichtlijnen Wegwijs in de Gezondheidszorg 23