Seksuele. weerbaarheid. Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Filmpje: Kinderboeken: Les 13: Wat is seksueel misbruik en waar vind je hulp?

Transcriptie

1 IV Seksuele weerbaarheid Les 13: Wat is seksueel misbruik en waar vind je hulp? Lesoverzicht: Lesdoelen: Kinderen krijgen inzicht in aard, omvang en gevolgen van seksueel misbruik en seksuele grensoverschrijding. Kinderen zijn zich ervan bewust dat seksueel misbruik veel voorkomt en dat het meestal door bekenden gebeurt. Kinderen weten welke situaties seksueel grensoverschrijdend kunnen zijn. Kinderen kunnen verschillende strategieën toepassen om lichte vormen van seksuele grensoverschrijding te herkennen en tijdig te stoppen. Kinderen kunnen bij bedreigende of grensoverschrijdende situaties (tijdig) hulp vragen bij mensen of instanties in hun omgeving. Werkvormen: Basis 13.1 Ervaringsverhaal seksueel overschrijdend gedrag Reflectie Klassikaal 20 min 13.2 Wat is seksueel misbruik? Reflectie Subgroepen 20 min Extra/verdiepend 13.3 Grenzen en tips voor hulp Reflectie Subgroepen 10 min Benodigdheden: Basis Kopieerblad 25 (ervaringsverhalen seksueel misbruik)(voor ieder kind) Kopieerblad 26 (situaties seksueel misbruik) (voor ieder viertal) Filmpje: Aflevering Kindermishandeling (Schooltv weekjournaal nieuwsdossiers), over kindermishandeling en hulp vragen. Kinderboeken: Nee! Sanderijn van der Doef & Marian Latour, Ploegsma,

2 Lesintroductie Vandaag gaan we ons meer richten op seksueel getinte situaties die niet meer prettig voelen en we kijken wanneer er sprake is van seksueel misbruik of seksuele grensoverschrijding. Hoe kun je dit herkennen en wat kun je zelf doen om het te stoppen of te voorkomen? Werkvorm 13.1 Ervaringsverhaal seksueel overschrijdend gedrag Op kopieerblad ( 25) vindt u twee ervaringsverhalen/brieven. Kies van de twee de meest aansprekende. Laat de kinderen een van de twee brieven lezen. Na het lezen van de brief kunt u de kinderen de volgende vragen stellen: Was hier sprake van seksueel misbruik of seksuele grensoverschrijding? In welke situatie wel of niet en waarom wel of niet? Vind je dat het meisje de situatie zelf heeft uitgelokt, of vind je dat ze zelf schuldig is aan wat er is gebeurd? Had ze eerder haar grenzen moeten aangeven of iets anders moeten doen? Bij brief 1: Vind je dat de ander verder mag gaan als je hem of haar een zoen geeft? Wat vind je van het gedrag van de jongen(s)? Vind je dat ze het moet vertellen aan haar ouders? Waarom wel/niet? Bij brief 1: Wat had er kunnen gebeuren als ze niet was weggelopen? Wat had jij gedaan in zo n situatie? Sluit de les af door duidelijk te vertellen dat als een meisje A zegt, ze niet altijd B hoeft te zeggen, en dat de ander grenzen moet leren respecteren. Maak duidelijk dat het grenzen aangeven altijd mag en van belang is, hoe moeilijk of lastig het ook is Wat is seksueel misbruik? Vertel de kinderen aan de hand van de achtergrondinformatie een aantal feiten over seksueel misbruik en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Desgewenst kun je een actuele situatie of een incident gebruiken om het thema te introduceren. Geef duidelijk aan wat wordt verstaan onder seksueel misbruik: seksueel misbruik gaat over situaties waar iemand de ander aanraakt op privéplekjes of waar je dingen moet doen of moet zien die over seks gaan en die jou een nee-gevoel geven. Laat de kinderen vervolgens in groepjes van vier de situaties op het kopieerblad ( 26) bekijken en beoordelen of er wel of niet sprake is van seksueel misbruik of seksueel grensoverschrijdend gedrag. Bespreek daarna plenair in welke situaties er sprake is van seksueel misbruik. Toelichting: Alle situaties waar sprake is van seksuele handelingen die je moet uitvoeren of moet ondergaan en die tegen je zin gebeuren, zijn vormen van seksueel misbruik. Seksueel misbruik is verboden en strafbaar. Er zijn verschillende vormen van seksueel misbruik of seksuele grensoverschrijding: verkrachting, aanranding, iemand raakt je aan op plekken van je lichaam waar je niet aangeraakt wilt worden, tegen je wil naar blootfoto s of filmpjes moeten kijken, seksueel getinte vragen moeten beantwoorden. De meeste situaties waar sprake is van seksueel misbruik, gebeuren door bekenden (vrienden, ooms, vaders, sportleraar, buurman, e.d.). Meisjes/vrouwen zijn vaker slachtoffer van seksueel misbruik dan jongens/mannen Grenzen en tips voor hulp Vraag aan kinderen wat het soms moeilijk maakt om grenzen aan te geven of hulp in te schakelen als er sprake is van seksueel misbruik of seksuele grensoverschrijding. Laat kinderen op flip-over zoveel mogelijk redenen bedenken waarom het lastig is om grenzen aan te geven. Laat kinderen zoveel mogelijk redenen noemen waarom het lastig is hulp te vragen. Geef als leerkracht ook zelf informatie waarom het lastig kan zijn grenzen aan te geven. Het is soms moeilijk om grenzen aan te geven als je zelf niet weet wat prettig of onprettig voelt. Maar het is ook lastig om grenzen aan te geven als je bang bent dat de ander dan niet meer om je geeft, dat de ander je stom zal vinden of als je denkt dat het hoort. 84

3 Als je afhankelijk bent van een ander (bijvoorbeeld ouders) of als er een groot leeftijdsverschil is (oudere broer of oom), dan is het ook niet makkelijk om voor jezelf op te komen en stop te zeggen. Nog lastiger wordt het als iemand druk of dwang uitoefent, geheimhouding vraagt of geweld gebruikt. Geef als leerkracht informatie over redenen waarom iemand geen hulp vraagt na seksueel misbruik: Een ander gelooft me toch niet. Ik ben bang dat ik dan moet huilen. Het is mijn schuld. Ik schaam me ervoor. Een ander kan me toch niet helpen. Ik ben bang dat de ander het doorvertelt. Ik ben bang voor reacties van degene die mij dit heeft aangedaan. Geef informatie over de kindertelefoon, vertrouwenspersoon of AMK. Laat de kinderen weten dat ze gewend zijn met dergelijke zaken om te gaan en dat ze jou nooit de schuld zullen geven als er zoiets is gebeurd. Tip: Het is mogelijk dat er kinderen in de klas zijn die ervaring hebben met lichte of ernstige vormen van seksueel misbruik. Het is van groot belang dat kinderen weten wie de vertrouwenspersoon is op school en hoe die te werk gaat. Noem ook het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK), waar seksueel misbruik of vermoedens gemeld kunnen worden. Niet iedereen zal melding willen maken van het seksueel misbruik, bijvoorbeeld uit angst, schaamte of schuld. Maak duidelijk dat geen enkel kind schuldig is aan seksueel misbruik en dat iedereen het recht heeft om nee te zeggen. Het lichaam is van het kind zelf. Tip: Het is goed om de kinderen ook te vertellen over de kindertelefoon. Kinderen kunnen die gratis bellen ( ), ze kunnen ermee chatten of vragen lezen op de website ( Vertel met welke vragen kinderen bij de kindertelefoon terechtkunnen en wat de kindertelefoon voor hen kan doen (over pesten, problemen thuis, mishandeling of gewoon als je je rot voelt). Mogelijk kan de website van de kindertelefoon in de klas getoond worden. Of u geeft de kinderen de opdracht hier thuis eens naar te kijken. Afsluiting Het is ook belangrijk om een ander duidelijk te laten merken als je iets niet prettig vindt of iets niet wilt doen. Als iemand over jouw grens gaat, kun je ook hulp vragen. Als je het moeilijk vindt om er met je ouders over te praten, kun je altijd naar een leerkracht gaan of naar de vertrouwenspersoon op school. Weten jullie wie de vertrouwenspersoon op onze school is? Je kan ook altijd naar het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling bellen, tel

4 Achtergrondinformatie: Enkele feiten over seksueel misbruik: Er is sprake van seksueel misbruik als je tegen je wil gedwongen wordt om seksuele contacten of handelingen uit te voeren of te ondergaan of ernaar te kijken. Er is sprake van seksueel grensoverschrijdend gedrag als er sprake is van seksueel gedrag, seksuele handelingen of seksuele toenadering, die door jou als ongewenst of niet-prettig worden ervaren. In sommige situaties is er sprake van dwang, manipulatie, dreiging, geheimhouding, e.d. Meisjes en vrouwen hebben meer ervaring met seksueel misbruik en overhalen tot seks dan jongens en mannen. Jongens of mannen zijn eerder pleger van seksueel misbruik en gaan eerder over grenzen van een ander. Seksueel misbruik vindt vooral plaats door bekenden (vader, oom, buurman, sportleraar, vriend, broer, e.d.) De gevolgen van seksueel misbruik kunnen ingrijpend zijn (schuld, schaamte, eenzaamheid, depressies, e.d.), maar het is ook afhankelijk van het soort misbruik, de relatie tot de dader en de mate waarin er dwang of geweld is gebruikt. 86

5 25 Brief 1 Lieve Mariska, Ik moet iets aan je kwijt, maar durf het bijna niet te vertellen. Ik voel me heel schuldig. Gisteravond belde Anna, mijn buurmeisje, en vroeg of ik met haar mee wilde naar buiten. Het was nog lekker weer en we hadden al gegeten thuis. Dus ik ging snel nog even naar boven om mijn mascara op te doen, want er zijn meestal jongens op het plein, en ik wil er dan wel leuk uit zien. We zijn naar de speeltuin aan de overkant van het plein gegaan en daar waren een paar jongens uit de buurt die op ons af kwamen. Ze waren een paar jaar ouder. In het begin was het wel leuk. De jongens zagen er heel cool uit en waren ook wel aardig. Ik vond het best spannend met ze. Anna werd door haar moeder op haar mobiel gebeld en moest thuiskomen. Ik bleef alleen met die jongens achter en bedacht dat ik vergeten was mijn mobiel mee te nemen. Ik wilde eigenlijk ook weggaan, maar vond het ook wel leuk en spannend om te blijven. Met name één jongen vond ik erg leuk. Ik denk dat hij mij ook leuk vond. Op een gegeven moment gingen zijn vrienden ook weg en bleef ik alleen met die jongen achter. Je begrijpt dat het zweet me uitbrak. Ik voelde ook helemaal hartkloppingen. Hij ging heel erg om mij heen hangen en vroeg me om te gaan zitten op een bankje. Hij gaf me allemaal complimentjes over hoe lekker ik rook, dat ik zulk mooi haar had en zo. We hebben toen op een bankje een tijdje zitten praten. Dat was best gezellig, maar op een gegeven moment sloeg hij een arm om me heen en begon me te zoenen. Ik heb hem toen ook een zoen gegeven. Maar daarna ging hij verder en raakte mijn borsten aan. Ik schrok enorm en wist niet wat ik moest doen. Ik duwde zijn hand weg maar hij zei: Dat wil je toch? Ik durfde niet te zeggen dat ik dat helemaal niet wilde en ben toen heel hard weggerend, naar huis! Hij zal me wel heel stom vinden. Maar nu weet ik niet wat ik moet doen. Ik durf het niet aan mijn ouders te vertellen, en ik ben bang om die jongen weer tegen te komen. Groetjes, je vriendin Sandra Brief 2 Lieve Mariska, Het is alweer een tijdje geleden dat ik je heb geschreven. Dank je voor je lieve kaart voor mijn 11 de verjaardag. Ik wil je iets vertellen wat ik nog aan niemand heb verteld. Ik schaam me ervoor, maar ik weet dat jij me niet zult uitlachen. Je weet dat ik een buurjongen heb, Peter. Hij is een beetje raar, maar ook wel aardig. Hij speelde wel eens met ons mee als we buiten speelden. Maar sinds hij 15 is, vindt hij ons zeker te kinderachtig, want hij speelt haast nooit meer buiten. Hij heeft een computer op zijn kamer, en daar zit hij altijd spelletjes op te spelen. Hij heeft onwijs veel spelletjes. Samen met mijn broertje ging ik soms bij hem op de computer spelen. Mijn moeder vond dat wel handig, want dan kon zij langer op haar werk blijven. Nu heeft ze afgesproken met de buurvrouw dat wij twee keer in de week na school meteen naar Peter gaan en daar blijven tot mijn moeder thuiskomt van haar werk. Eerst vond ik het nog wel leuk, maar nu niet meer. Soms gaat hij zo dicht naast me zitten achter de computer. Dan wrijft hij over mijn been, helemaal naar boven. Of hij gaat achter me staan en hangt dan over mijn schouders heen om iets op de computer voor te doen. Hij komt dan ook altijd even aan mijn borsten. Ik vind dat heel vervelend, en eigenlijk wil ik ook niet meer in zijn buurt komen. Maar elke keer heeft hij wel weer een smoesje en durf ik niet te zeggen dat ik het niet wil. Nu gebeurde er de laatste keer iets wat ik nog veel vervelender vond. Nee, hij zat niet aan me. Hij zei dat hij een nieuw spelletje had op de computer. Ik moest het echt zien, zei hij. Hij had mijn broertje al naar buiten gestuurd om te spelen, dat doet hij namelijk altijd. Hij ging weer dicht naast me zitten en zette de computer aan. In plaats van een spelletje kwam er een of ander raar filmpje met blote mensen op het scherm. Ik vroeg nog wanneer dat spelletje kwam, maar volgens hem was dat het spelletje. Ik mocht ook niet weglopen van hem, ik moest blijven kijken. Ik werd er helemaal kotsmisselijk van. Zulke vieze dingen kreeg ik te zien. Ik durf er niet meer aan te denken. Ik moest huilen daarna. Maar hij zei dat ik hier nooit over mocht vertellen. Ik durf het ook niet tegen mijn moeder te vertellen, want de buurvrouw, Peter s moeder, is ook nog eens haar vriendin. Het is nu vakantie, maar straks als de vakantie voorbij is, moet ik weer twee keer in de week naar hem toe. Wat moet ik doen? Ik ben wanhopig. Schrijf je me gauw terug? Groetjes, je vriendin Sandra

6 26 Situaties: wel of niet seksueel misbruik? 1. Een buurjongen laat op zijn computer blootfoto s zien. Jij hebt hier helemaal niet om gevraagd en vindt de foto s niet leuk. 2. Een meisje geeft je een zoen en wil met je tongzoenen omdat ze jou zo aardig vindt. Jij vindt haar ook leuk, maar je wilt eigenlijk niet tongzoenen met haar. 3. Tijdens een schoolfeestje komt een meisje heel dicht tegen je aan staan tijdens het dansen. Ze legt haar hand op jouw broek terwijl je dat niet wilt. Je voelt dat je een stijve piemel krijgt. 4. Terwijl je aan het chatten bent, vraagt iemand of je je trui uit wilt doen en je borsten voor de webcam wilt laten zien. 5. Na school in het fietsenhok vraagt een oudere jongen of je zijn piemel wilt aanraken. Als je het niet doet, maakt hij jouw fiets stuk. 6. Een man fluit je na en roept: Hé, lekker stuk!