Compendium van de vennootschapsbelasting

Transcriptie

1 prof. dr. mr. E.J.W. Heithuis drs. R.P. van den Dool m.m.v. mr. dr. Q.W.J.C.H. Kok drs. IJ. de Nies Compendium van de vennootschapsbelasting Zevende druk Deventer 2008

2 INHOUDSOPGAVE Voorwoord / V Lijst van gebruikte afkortingen / VII Overige te raadplegen literatuur / IX 1 Inleiding /1 1.1 Vennootschapsbelasting / Klassieke stelsel /1 1.3 Ontwikkelingen binnen Nederland / Ontwikkelingen binnen de Europese Unie / Rechtsgrond / 8 2 Subjectieve belastingplicht / Inleiding/ Vestigingsplaats als aangrijpingspunt voor de belastingplicht / Binnenlands belastingplichtige lichamen / Inleiding; fictie van art. 2 lid 5 Wet VPB 1969/ Onbeperkt belastingplichtige lichamen / NVsenBVs/ Open commanditaire vennootschappen / Andere vennootschappen met een in aandelen verdeeld kapitaal; vreemdrechtelijke rechtsvormen / Coöperaties en verenigingen op coöperatieve grondslag / Onderlinge waarborgmaatschappijen e.a. / Woningcorporaties / Fondsen voor gemene rekening / Beperkt belastingplichtige lichamen / Verenigingen, stichtingen en andere niet-publiekrechtelijke rechtspersonen / Overheidsbedrijven / Buitenlands belastingplichtige lichamen / Inleiding / 27 XI

3 2.4.2 Verenigingen en andere rechtspersonen / Open commanditaire vennootschappen en andere vennootschappen / Doelvermogens / Nieuwe belastingplichtigen / Inleiding / Europees Economisch Samenwerkingsverband / Europese naamloze vennootschap / Europese coöperatieve vennootschap / Openbare vennootschap met rechtspersoonlijkheid / Subjectieve vrijstellingen / Inleiding / Vrijstellingen van art. 5 Wet VPB 1969 / Natuurschoonwetlichamen / Pensioen- en VUT-fondsen / Instellingen van weldadigheid of van algemeen nut / Landbouwbedrijven en schade- en uitvaartverzekeraars / Ziekenhuisverplegingsfondsen en ziektekostenverzekeraars / Bedrijfsverenigingen / Openbare leeszalen en bibliotheken / Vrijstellingen van art. 6 Wet VPB 1969 / Lichamen van algemeen maatschappelijk belang / Lichamen van sociaal belang / 38 3 Objectieve belastingplicht / Inleiding / Uitgangspunt winstbepaling zelfstandige entiteiten / Het fiscale kapitaalbegrip / Algemeen / Informeel kapitaal / In de vermogenssfeer / In de kostensfeer / Winstbegrip / Algemeen / 'Gezamenlijke voordelen, onder welke naam en welke vorm ook' / Boekjaar/ Functionele Valuta / Twee winstbegrippen / Het totaalwinstbegrip / Toerekening aan jaren door middel van goed koopmansgebruik (J aar ~ winst) / Totaalwinst / Euro=eurostelsel / Berekening totaalwinst; vermogensvergelijking / Alle voor- en nadelen, maar geen gemiste voordelen / Niet-betaalde kosten / 51 XII

4 Alleen daadwerkelijke kosten / Slechts een marginale toetsing door de fiscus / Gemengde kosten / Objectieve vrijstellingen / Vijf vrijstellingen in de Wet VPB 1969 / Kwijtscheldingswinstvrijstelling / De systematiek van art. 9 en art. 10 Wet VPB 1969 / Jaarwinstbepaling / Algemeen / Goed koopmansgebruik en bestendige gedragslijn / Balanscontinuiteit / De beginselen van goed koopmansgebruik / Realisatiebeginsel / Voorzichtigheidsbeginsel / Eenvoudsbeginsel / Stelselwijziging / AI dan niet verplichte stelselwijziging en incidenteel fiscaal voordeel / Foutenleer / Toestand op balansdatum / De fiscale balans / Waarderingsmethoden / Vorderingen / Voorraden / Onderhanden werk / Bedrijfsmiddelen / Het begrip 'bedrijfsmidder / Waardering van bedrijfsmiddelen en afschrijvingen / Onlichamelijke bedrijfsmiddelen / Deelnemingen / Liquide middelen / Schulden / Voorzieningen / Pensioenverplichtingen / Fiscale reserves / Algemeen / Kostenegalisatiereserve / Herinvesteringsreserve / Herbestedingsreserve voor lichamen van algemeen maatschappelijk of sociaal belang / Investeringsaftrek / Eindafrekening / Algemeen / Verplaatsing vestigingsplaats uit Nederland / Algemene eindafrekening; vangnetbepaling / 79 XIII

5 4 Objectieve belastingplicht; aanvullende bepalingen / Inleiding / Dooruitdelingsfaciliteit dividendbelasting, 'at arm's length'-beginsel en doorstroomlichamen / Vermindering dividendbelasting / 'At arm's length'-beginsel / Niet-aftrekbare renten en royalty's van doorstroomlichamen / Kapitaalverkeer tussen aandeelhouder(s) en lichaam / Algemeen / De aftrekmogelijkheden van art. 9 Wet VPB 1969 / Winstaandelen ten behoeve van het personeel / Winstaandelen ter zake van overgenomen concessies, octrooien, etc. / Winstdelingen voor de verzekeringnemers bij een verzekeringsmaatschappij / Oprichtingskosten en kosten in verband met wijziging van het kapitaal / Winstaandelen die toekomen aan coöperaties en beherende vennoten van open commanditaire vennootschappen / Een redelijke rente over het eigen vermögen / De coöperatie en coöperatieve vereniging / Bijzondere aftrekposten voor lichamen van algemeen maatschappelijk belang / Niet-aftrekbare uitgaven van art. 10 Wet VPB 1969 / Algemeen / Winstuitdelingen / Belastingen / Gebruikelijk loon / Werkruimte directeur-aandeelhouder / Uitgereikte aandelen en toegekende (werknemers)opties / Wederverkoop van ter tijdelijke belegging ingekochte aandelen / Commissarisbeloning / Giften / Algemeen / Afbakening zakelijke giften / Aftrekbaarheid niet-zakelijke giften / Renteaftrek / Inleiding/ Herkwalificatie van geldleningen in kapitaal / Verschallende behandeling van kapitaal en geldleningen in de Wet VPB 1969 / Jurisprudentie Hoge Raad; schijnlening, deelnemerschapslening en bodemloze put / De schijnlening nader beschouwd; 'onzakelijke lening' /109 XIV

6 5.2.4 De deelnemerschapslening nader beschouwd /HO De bodemlozeputlening nader beschouwd / Renteloze en laagrentende geldleningen met een onbeperkte looptijd of een looptijd van langer dan 10 jaar / Algemeen; körte historie / Ratio van art. 10b Wet VPB 1969 / Winstdrainage / Algemeen/ Grondfiguren van de winstdrainage / Voorgeschiedenis; fraus legis en jurisprudentie Hoge Raad / Wettelijke reparatie in art. 10a Wet VPB 1969 / Plaatsing in wettelijke systematiek / Enkele algemene aspecten van art. 10a Wet VPB 1969/ De 'besmette transacties' van art. 10a Wet VPB 1969 / Alleen specifieke rechtshandelingen / Winstuitdeling, teruggaaf van gestört kapitaal en kapitaalstorting / De interne verhanging en externe acquisitie / Andere situaties waarin art. 10a Wet VPB 1969 van toepassing is / Het tegenbewijs; zakelijkheidstoets en compenserende heffing / Samenloop met fiscale eenheid en juridische splitsing en fusie / Begrippen Verbünden lichaam' en 'verbonden natuurlijk persoon' / Thin capitalisation / Algemeen / Körte historie / 'Thin capitalisation'-maatregel van art. lod Wet VPB 1969 / Inpassing in het systeem / Hoofdregels; vaste ratio en concernratio / Randvoorwaarden / Definitie begrippen 'vreemd vermögen' en 'eigen vermögen' / 'Thin cap'-regels raken schuldeiser niet / Deelnemingsvrijstelling / Inleiding; ne-bis-in-idembeginsel / Het begrip 'deelneming' / Algemeen / Het omvangscriterium / Ten minste 5% van het nominaal gestörte kapitaal / Soort aandelen, certificaten en opties op aandelen / Lidmaatschapsrechten van coöperaties en commanditaire participaties in opencv's/ Samenhang met bijzondere regimes van de vrijgestelde en fiscale beleggingsinstelling / De laagbelaste beleggingsdeelneming / Vereisten / Beleggingseis / 156 XV

7 Onderworpenheidseis / Octrooi- en groepsfinancieringsmaatschappijen / Vastgoeddeelnemingen / Jaarlijkse herwaarderingsverplichting / De deelnemingsverrekening / Meesleep- en meetrekregeling; aflopende deelneming / Meesleepregeling; winstbewijzen en deelnemerschapsleningen / Meetrekregeling; aandelen, winstbewijzen en deelnemerschapsleningen / Aflopende deelneming / Sfeerovergang; compartimenteringsleer / De vrijgestelde voordelen / Voordelen 'uit hoofde van' de deelneming / Het algebraische begrip 'voordelen' / 'Alle voordelen'; zowel dividenden als verkoopresultaten / Dividenduitkeringen / Verkapt of vermomd dividend / Meegekocht dividend / Winstbonus- en agiobonusaandelen en Claims / Kosten verband houdend met de deelneming / Andere voordelen uit hoofde van de deelneming / Voordelen uit opties op aandelen / Voordelen uit earn-outregelingen en balansgaranties / Voordelen uit zogenoemde deelnemerschapsleningen / Valutakoersresultaten / Voordelen uit valuta-afdekkingsinstrumenten / Omzetting afgewaardeerde vorderingen in aandelenkapitaal en aanverwante rechtsfiguren / Vorderingen versus deelnemingen / Körte historie / Huidige regime van art. 13ba Wet VPB 1969 / Algemeen / Relevante rechtshandelingen / Opwaarderingsreserve / Vervreemding van de schuldvordering en aanverwante figuren / Samenloop met liquidatieverliesregeling / Omzetting van een verlieslijdende vaste inrichting in een deelneming / Onderscheid vaste inrichting en deelneming in het buitenland / Incorporatie van verlieslijdende vaste inrichting in een deelneming / Hoofdsysteem van art. 13c Wet VPB 1969 / Antimisbruikbepalingen / Samenloop met liquidatieverliesregeling / De liquidatieverliesregeling / Inleiding / Achtergrond van de liquidatieverliesregeling / 201 XVI

8 6.6.3 Voorwaarden voor een liquidatieverlies / Omvang van het liquidatieverlies / Voor de deelneming opgeofferde bedrag / Totaal van de liquidatie-uitkeringen / Het tijdstip van verliesneming / Liquidatie tussenhoudstervennootschap / Aandelenfusie, splitsing en juridische fusie / Fusies en splitsingen / Inleiding / Aandelenfusie/ Algemeen / Voor de faciliteit kwalificerende aandelenfusie / Voorwaarden voor toepassing van de faciliteit / Niet gericht op ontgaan of uitstellen van belastingheffing / Zekerheid vooraf / Inhoud van de faciliteit; doorschuiving fiscale boekwaarde / Bedrijfsfusie / Algemeen/ Tegenprestatie en belastinglatentie / Voorwaarden voor toepassing van de faciliteit / Materiele onderneming / Niet gericht op ontgaan of uitstellen van belastingheffing / Zekerheid vooraf / Relatie met liquidatieverliesregeling / Tijdstip van overdracht; terugwerkende kracht / Bedrijfsfusiefaciliteit van rechtswege; voorwaarden en indeplaatstreding / Bedrijfsfusiefaciliteit op verzoek / Standaardvoorwaarden / Voorwaarde 1: Onderlinge vorderingen en schulden / Voorwaarde 2: Verrekening van verliezen, buitenlandse resultaten en bronbelasting / Voorwaarde 3: Overdragende vennootschap bezit aandelen in overnemende vennootschap / Voorwaarde 4: Overdragende vennootschap houdt art. 13c-deelneming in overnemende vennootschap / Voorwaarde 5: Latent liquidatieverlies / Voorwaarde 6: Deelnemingsvrijstelling na bedrijfsfusie / Voorwaarde 7: Overdragende rechtspersoon is stichting of vereniging / Voorwaarde 8: Overnemende vennootschap is in buitenland gevestigd / Juridische splitsing / Algemeen / 234 XVII

9 7.4.2 Splitsing met fiscale afrekening / Splitsingsfaciliteit van rechtswege / Indeplaatstreding; doorschuif fiscale boekwaarden / Voorwaarden / Niet gericht op ontgaan of uitstellen van belastingheffing / Zekerheid vooraf / Relatie met liquidatieverliesregeling / Splitsingsfaciliteit op verzoek / Standaardvoorwaarden / Voorwaarde la: Onderlinge vorderingen en schulden / Voorwaarde lb: Vorderingen op verbunden lichamen / Voorwaarde 2: Verrekening van verliezen, buitenlandse resultaten en bronbelasting / Voorwaarde 3: Afsplitsende rechtspersoon bezit aandelen in verkrijgende rechtspersoon / Voorwaarde 4: Afsplitsende rechtspersoon houdt art. 13c-deelneming in verkrijgende rechtspersoon / Voorwaarde 5: Latent liquidatieverlies / Voorwaarde 6: Deelnemingsvrijstelling na afsplitsing / Voorwaarde 7: Afsplitsende rechtspersoon is stichting of vereniging / Voorwaarde 8: Verkrijgende rechtspersoon is buiten Nederland gevestigd / Fiscale positie aandeelhouders splitsende rechtspersonen / Aandeelhouder verdwijnende vennootschap / Aandeelhouder verkrijgende vennootschap / Juridische fusie / Algemeen / Fusie met fiscale afrekening / Fusiefaciliteit van rechtswege / Indeplaatstreding; doorschuif fiscale boekwaarden / Voorwaarden / Niet gericht op ontgaan of uitstellen van belastingheffing / Zekerheid vooraf / Fusiefaciliteit op verzoek / Standaardvoorwaarden / Voorwaarde 1: Onderlinge vorderingen en schulden / Voorwaarde 2: Verrekening van verliezen, buitenlandse resultaten en bronbelasting / Voorwaarde 3: Fuserende rechtspersoon bezit aandelen in andere fuserende rechtspersoon / Voorwaarde 4: Fuserende rechtspersoon houdt art. 13c-deelneming in andere fuserende rechtspersoon / Voorwaarde 5: Latent liquidatieverlies / Voorwaarde 6: Verkrijgende rechtspersoon is buiten Nederland gevestigd / 269 XVIII

10 7.5.5 Fiscale positie aandeelhouders fuserende rechtspersonen / Aandeelhouder verdwijnende vennootschap / Aandeelhouder verkrijgende vennootschap / Geruisloze terugkeer uit de BV / Inleiding / Terugkeerfaciliteiten in de fiscale wetgeving / In vogelvlucht / Omzetting meervoudige VPB- en AB-claim in enkelvoudige IBclaim / Doorschuiving fiscale boekwaarden / AB-claim voor de terugkeer wijkt af van IB-claim na de terugkeer / Terugkeerreserve / Faciliteiten alleen op verzoek / Eisen gesteld aan de terugkeerfaciliteit / Voortzettingseis en rechtsvorm na de terugkeer / Aandeelhouderseis / Ontbindingseis / Ondememingsvermogenseis / Toegestane lichamen / NV of BV of vergelijkbare buitenlandse lichamen / In Nederland gevestigd of vaste inrichting in Nederland / Gevolgen voor compensabele verliezen / Algemeen / Verplichte herwaardering activa en passiva / Verhoging boekwaarde en fiscale reserves / Na de terugkeer resterende compensabele verliezen / Waardebepaling aandelen en onderneming / Positieve of negatieve terugkeerreserve / Nadere voorwaarden / Algemeen / Schulden en vreemd vermögen / Lijfrente- en pensioenverplichtingen / Vordering en schulden tussen BV en voortzetters / Gevolgen voor de voortzettende aandeelhouders in de inkomstenbelasting / Enkele tijdsbepalingen / Het overgangstijdstip / Terugwerkende kracht / Verzoek tot toepassing van de faciliteit / Fiscale eenheid / Inleiding / Karakter van de fiscale eenheid / 294 XIX

11 9.3 Voor- en nadelen van de fiscale eenheid / Vereisten voor het aangaan van een fiscale eenheid / Op verzoek; beperkte terugwerkende kracht van maximaal drie maanden / Bezitsvereiste van ten minste 95% / Middellijk aandelenbezit en verschillende soorten aandelen / Economische en juridische eigendom / Samenvallende boekjaren / Dezelfde winstbepalingen bij moeder- en dochtermaatschappij / Vestigingsplaatseisen voor de moeder- en dochtermaatschappij / Kwalificerende rechtsvorm / Geen voorraadaandelen / Einde van de fiscale eenheid / Gevallen waarin de fiscale eenheid eindigt / Voeging en ontvoeging in hetzelfde boekjaar / De gevolgen bij voeging in een fiscale eenheid / Waardesprong als gevolg van de voeging in een fiscale eenheid / Dochtermaatschappij sluit boekjaar af / Door de dochtermaatschappij te volgen gedragslijn / Entreeheffingen van art. 15ab Wet VPB 1969/ Herwaardering van aandelen in de dochtermaatschappij / Verrekening van op het voegingstijdstip aanwezige latente liquidatieverliezen / Onderlinge vordering/schuldverhoudingen tussen moeder- en dochtermaatschappij / Samenloop met de octrooibox / Belastingheffing tijdens het bestaan van een fiscale eenheid / Gevolgen van het gevoegd zijn in een fiscale eenheid / Toepassing kwijtscheldingswinstvrijstelling / Voorkoming van buitenlandse winstbelasting / Verbreking van de fiscale eenheid / Aanvang nieuw boekjaar voor dochtermaatschappij / Fiscale indeplaatstreding / Gevolgen voor herinvesteringsreserve / Waardering van de deelneming en bepaling van het opgeofferde bedrag / Onderlinge vordering/schuldverhoudingen tussen moeder- en dochtermaatschappij / Ontvoeging in het zieht van liquidatie / Oneigenlijk gebruik in relatie tot art. 13d Wet VPB 1969 / Samenloop met de octrooibox / Verrekening van verliezen van voor en na de fiscale eenheid / Verrekening van verliezen van voor het voegingstijdstip (voorvoegingsverliezen) / Verrekening van voorvoegingsverliezen met nieuw opgerichte dochtermaatschappij / 332 XX

12 Fictieve winstsplitsing / Transacties binnen de fiscale eenheid / Verliesverrekening over het ontvoegingstijdstip / Verrekening van voorvoegingsresultaten / Verrekening van fiscale-eenheidsresultaten / Toepassing van de inhaalregeling, doorschuifregeling en stallingsregeling van vöor en na de fiscale eenheid / Antimisbruikbepaling ter zake van binnen de fiscale eenheid overgedragen vermogensbestanddelen / Algemeen / Voorwaarden voor toepassing van art. 15ai Wet VPB 1969 / De besmette transactie / Beeindiging van de fiscale eenheid / Sanctietermijnen / Inhoud van de sanctie van art. 15ai Wet VPB 1969 / Bijzondere regeis in relatie tot de herinvesteringsreserve / Fiscale eenheid met een buitenlands belastingplichtige / Fiscale eenheid met een buitenlandse dochtermaatschappij / Fiscale eenheid met een buitenlandse moedermaatschappij / Enkele aanvullende regeis in de Invorderingswet 1990 / Verrekening van belastingschulden met belastingvorderingen / Hoofdelijke aansprakelijkheid voor de vennootschapsbelastingschuld / Nederlands inkomen bij buitenlands belastingplichtigen / Inleiding / Regelingen ter voorkoming van dubbele belasting / Algemeen / Methoden ter voorkoming van dubbele belasting / Verdragswoonplaats / Diverse inkomensbestanddelen / Het Nederlands inkomen / Algemeen / Belastbare Nederlandse bedrag / Winst uit onderneming / Algemeen / Begrip 'vaste inrichting' / Begrip 'vaste vertegenwoordiger' / Bepaling omvang winst uit onderneming / Ander Nederlands inkomen / Inkomen uit aanmerkelijk belang / Algemeen / Definitie 'aanmerkelijk belang' / Vervoersondernemingen / 365 XXI

13 11 Verliesverrekening / Achterwaarr.se en voorwaartse verliesverrekening / De termijnen / Enkele formele regeis / Beperking verliesverrekening voor houdster- en financieringslichamen/ Inleiding; het Bosal-arrest van het Hof van Justitie EG / Kwalificatie als houdster- of financieringslichaam / De beperking van de verliesverrekening / De handel in verlieslichamen / Algemeen; het fenomeen van de handel in verrekenbare verliezen / Körte historie; art. 20 lid 5 (oud) Wet VPB 1969 / Art. 20a Wet VPB 1969/ Aandeelhouderstoets; wijziging van het uiteindelijke belang in het verlieslichaam / Werkzaamhedentoets; beleggingstoets en inkrimpingstoets / Overige aspecten van art. 20a Wet VPB 1969 / Tarief en wijze van heffing / Algemeen vennootschapsbelastingtarief van 25,5% / Nihiltarief voor fiscale beleggingsinstellingen / Extra hefflngen bovenop het algemene vennootschapsbelastingtarief / Wijze van heffing / Verrekening van voorheffingen / Bijzondere regelingen / Inleiding / Twee bijzondere boxregimes; de octrooi- en groepsrentebox / Inleiding / Octrooibox / Bijzonder tarief van 10% / Voorwaarden / Voorbeelden / Groepsrentebox / Algemeen; historie / De groepsrentebox in hoofdlijnen; bijzonder tarief van 5% / Nadere uitwerking groepsrentebox / Voorbeeld / Handel in herinvesteringsreservelichamen / Algemeen; wat is het misbruik? / De regeling van art. 12a Wet VPB 1969 / Aandeelhouderstoets / 407 XXII

14 Beleggingstoets / Antimisbruikmaatregel / Bijzonder regimes voor vrijgestelde en fiscale beleggingsinstellingen / Inleiding / Het vrijgestelde beleggingsinstellingenregime (VBI-regime) / Achtergrond van een nieuw tweede beleggingsinstellingenregime / Het nieuwe VBI-regime in kort bestek; subjectieve vrijstelling / Voorwaarden voor het nieuwe VBI-regime / Aanpalende regeis in de vennootschaps- en inkomstenbelasting / Het fiscale beleggingsinstellingenregime (FBI-regime) / Achtergrond van het fiscale beleggingsinstellingenregime / De kern van het bijzondere regime; 0%-tarief en doorstootverplichting / Voorwaarden voor statusverkrijging / Voor uitdeling beschikbare winst; herbeleggings- en afrondingsreserve / Statusovergangen / Omzetting van rechtspersonen / Inleiding/ Afrekeningsficties in art. 28a Wet VPB 1969 / Bijzonder regime voor verzekeringsondernemingen / Inleiding / Besluit winstbepaling en reserves verzekeraars / Aanvullende regeis; premiereserve / Egalisatie- en calamiteitenreserve / 420 Trefwoordenregister / 421 XXIII