EEN WARM BAD VOOR ALS-MEDICIJNONTWIKKELAARS OP DE BIO

Transcriptie

1 RICHTING OFFSHORE EN MARITIEM Bachmann, de Oostenrijkse ontwikkelaar/leverancier van automatiserings- en besturingstechnologie, besloot in 2009 de offshore- en maritieme markt te betreden. Vanuit ons land, vertelt Ronald Epskamp, manager businessunit Maritime. Bachmann kwam uit de machinebouw en industriële automatisering en is groot geworden in windenergie. Toen die offshore ging, zijn we op eigen kracht gaan roadmappen, onze kennis van windenergie en condition-based maintenance meenemend. We hebben de behoeftes in die nieuwe markt in kaart gebracht en bepaald wat we nog moesten ontwikkelen. In 2010 zijn we met Bakker Sliedrecht een redundante oplossing gaan ontwikkelen. Zodat het uitvallen van een deelsysteem geen hinder oplevert voor het functioneren van de totale besturing. Begin 2011 organiseerden we een bijeenkomst om ons product voor te stellen. Een gouden greep: marktpartijen kwamen elkaar daar tegen, konden ervaringen uitwisselen en vertellen hoe zij tegen onze oplossingen aankeken. Wij bieden oem ers en system integrators oplossingen zoals pc-based plc-systemen die zich onderscheiden door hun robuustheid; ze zijn bestand tegen alle extreem wisselende invloeden op zee zoals temperatuur, trillingen en schokken. Onze producten zijn vooral interessant voor schepen met veel technologie aan boord. De standaard plc-tech- niek combineren wij met complexe regelingen, voor onder meer kraanen lierbesturingen, powermanagement en voortstuwingssystemen. Onze kracht is dat wij een geïntegreerd automatiseringssysteem bieden, inclusief safety, regelingen en interfaces voor bijvoorbeeld condition monitoring. Een nieuwe uitdaging is om gegevens zoals bedrijfsuren, temperatuur en oliekwaliteit in formules te stoppen voor het bepalen van de conditie van scheepssystemen. Daarvoor willen we sensoren aan ons product toevoegen. Bachmann biedt een open hardwareplatform, waarop de code van allerlei softwaretools rechtstreeks kan draaien; denk aan simulaties voor besturing of energiemanagement. Voor simulaties in het dynamische bereik hebben we nu officieel een samenwerking met het Enschedese Controllab. Zo willen we met meer partijen samenwerken, waarbij we hun software combineren met onze hardware. Collaboration is erg belangrijk op onze roadmap, die verder productontwikkeling, solutions en locatieontwikkeling bevat. Elke dag leren wij mensen en bedrijven kennen, toeleveranciers en klanten, met een hoop specifieke kennis en bewezen oplossingen. Wij leren van hen en gaan ook samenwerkingen aan; zo voegen wij kennis toe aan ons product en kunnen wij samen de klant een oplossing bieden. EEN WARM BAD VOOR ALS-MEDICIJNONTWIKKELAARS OP DE BIO Bernard Muller en Inez de Greef op de BIO in San Diego. Foto: RVO.nl ALS is een dodelijke spierziekte die dit jaar bij het grote publiek onder de aandacht kwam dankzij de Ice Bucket Challenge. Bekende Nederlanders (en buitenlanders) trakteerden zichzelf voor het goede doel op een koude douche. Publiciteit genereren ook de ondernemers die zelf aan ALS lijden en zich inzetten voor de ontwikkeling van ALS-therapie. In eerste instantie om het ziekteverloop te vertragen en op termijn om patiënten te genezen. Deze ondernemers, Robbert Jan Stuit en Bernard Muller, hebben samen het biotechbedrijf Treeway opgericht. Inez de Greef is als algemeen directeur verantwoordelijk voor het organiseren en stimuleren van de internationale samenwerking voor de geneesmiddelenontwikkeling. Treeway richt zich op ALS en patientdriven drug development, vertelt De Greef. Omdat onze oprichters zelf ALS-patiënten zijn, maar ook omdat de patiënt 3.0 invloed gaat hebben op therapie-ontwikkeling. De aanpak van Treeway is succesvol. Volgend jaar gaan we het eerste potentiële medicijn testen op patiënten en we hebben ook een onderzoekslijn opgezet voor een middel dat ALS echt moet genezen. De focus van de onderzoekssamenwerking ligt op Europa en Noord- Amerika, aldus De Greef. Wij werken al samen met biotech-instituten, onderzoeksgroepen en bedrijven in Europa. De volgende stap was dus Noord-Amerika. Eind juni maakte Treeway met ondersteuning van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, RVO.nl, in opdracht van het ministerie van Buitenlandse Zaken een eerste trip naar de VS. In San Diego werd de BIO International Convention 2014 bezocht. Via RVO.nl krijgen ondernemers toegang tot een omvangrijk buitenlandnetwerk, waartoe het Innovatie Attaché Netwerk (actief in zeventien landen) behoort. Roger Kleinenberg, als innovatieraad verbonden aan de Nederlandse ambassade in Washington, DC, was in charge voor de Nederlandse deelname aan de BIO. Vanuit onze kantoren in Washington, San Francisco en Boston leggen we verbindingen tussen onze topsectoren en Noord-Amerika en we scouten voor Nederlandse bedrijven, gevraagd en ongevraagd, nieuwe technologische ontwikkelingen in de VS en Canada. Wij ondersteunen elk jaar de Nederlandse deelname aan enkele voor de topsectoren strategische evenementen in Noord-Amerika, waaronder de BIO. Daar staan we niet met allemaal standjes van bedrijven. Voor deze beurs is het effectiever om een paviljoen in te richten dat de sterktes van Nederland in onderzoek, cross-overs en organisatievermogen met één gezicht uitstraalt. Dat paviljoen kan tevens als trefcentrum en uitvalsbasis voor Nederlandse deelnemers dienen; daarvoor verzorgen wij de netwerkfunctie. Het bedrijfsmodel van Treeway vonden we dermate innovatief en uniek dat we hun de ruimte hebben gegeven om zich in het paviljoen te presenteren als voorbeeld van Nederlandse innovatiekracht. Treeway volgt een unieke strategie om de krachten te bundelen van onderzoeksgroepen overal ter wereld die bij ALS zijn betrokken, om zo sneller te komen tot een werkzaam medicijn. Inez de Greef was blij met de hulp van de IA s van RVO.nl bij het leggen van contacten met bedrijven en investeerders op de BIO. We hebben inmiddels follow-up-gesprekken met investeerders gevoerd en zijn klaar voor een nieuwe investeringsronde. Was de hulp van RVO.nl er niet geweest, dan waren we ook naar de BIO gegaan, maar hadden we wel minder exposure gekregen. Nuttig voor Treeway waren voorts de contacten die in het paviljoen op de BIO met andere Nederlandse bedrijven werden gelegd. In eigen land krijgen de initiatiefnemers van Treeway ook steeds meer aandacht, niet in de laatste plaats van de media. Zo waren zij dit jaar al te gast bij Pauw & Witteman en RLT Late Night. Ook spreekt Bernard Muller geregeld op congressen, zoals het Dutch Life Sciences congres op 19 november in Nijmegen. RVO.nl is partner van het congres, zodat de Nederlandse life sciences sector optimaal gebruik kan maken van de internationale exposure en contacten die het IA- Netwerk kan organiseren

2 GELD EN GROND IN DUITSLAND BIJNA GRATIS Trots presenteerde Machinefabriek Boessenkool eind vorig jaar de Multi- ToolTrac, een multifunctionele hybride aangedreven landbouw-machine. De markt reageerde enthousiast, reden voor directeur Eelco Osse om te zorgen dat er zo snel mogelijk een productievestiging komt. Boessenkool, gezeteld in Almelo nabij de Duitse grens, stond met het trekkerconcept op de Hannover Messe; Duitse overheidsambtenaren kregen dan ook al snel lucht van het initiatief van Osse c.s. En ze kwamen met aanbiedingen die hem verbaasden. Ik kan daar de grond voor 25 euro per vierkante meter kopen, tegen 100 euro hier. Bovendien kan ik daar ook nog ns gebruik maken van een groot aantal bondslandgebonden subsidies en achtergestelde leningen. Daarover hoef ik omdat in Duitsland het Marshallplan klaarblijkelijk nog steeds van kracht is maar een heel lage rente te betalen, conform dat plan: Euribor plus één procent. En mocht mijn project mislukken, dan wordt mij de lening vrij zeker kwijtgescholden en ben ik sowieso niet persoonlijk aansprakelijk. In Nederland betaal ik Euribor plus zeven procent en sta ik persoonlijk borg voor 25 procent. En hier gelden ook nog eens een aantal aantrekkelijke EU-regelingen binnen onder meer EFRO (Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling), red. niet waarvan ik vanuit Duitsland wel gebruik kan maken. Osse is blij verrast door de mogelijkheden die de oosterburen hem bieden, maar hij krijgt er wel een rare smaak van in de mond: Hier is sprake van een zeer ongelijk speelveld. Van innovatieprojecten als dit mislukken doorgaans vier van de vijf. Als dat het geval is, ben je als ondernemer in Nederland door je centen heen, maar in Duitsland kost het je per saldo zo weinig dat je gewoon opnieuw kunt beginnen. Hij heeft er bij gelegenheid EZ-minister Henk Kamp persoonlijk op aangesproken, maar dat leverde weinig concreets op. Ik heb m gezegd dat wij de trekker ontwikkeld hebben De trekkers van de MultiToolTrac, met in het midden Eelco Osse. Foto: Boessenkool met tien procent subsidie van het rijk, maar dat nu de werkgelegenheid waar het EZ om te doen is terecht dreigt te komen in Duitsland. Natuurlijk moest hij eerst laten uitzoeken hoe het precies zat en daarna kwam hij met een aantal regelingen op de proppen die weinig soelaas boden. En omdat Almelo de meest logische optie voor de fabriek in Nederland is, ben ik ook nog met de gemeente gaan praten. Ze schrokken en zijn zich gaan beraden. Maar inmiddels ben ik een half jaar verder en ik wil nu toch wel ns aan de slag. Zijn bedoeling is om in eerste instantie tien trekkers per jaar te gaan bouwen, waarmee vervolgens wordt proefgereden door de zeven boeren die vanaf het begin bij het project betrokken zijn. Mochten we daarna snel moeten gaan opschalen, dan is aansluiting zoeken bij een bestaande truckfabriek ook een optie. EC-woordvoerster Cecilia Thorfinn geeft desgevraagd aan dat landen binnen de zogeheten structuurfondsen als het EFRO prioriteiten kunnen hanteren. Dat geldt ook voor een aantal andere programma s, als ESF (Europees Sociaal Fonds, red.), die door lidstaten zelf worden beheerd. Met elk land worden apart afspraken gemaakt hoe de gelden gebruikt zullen worden, binnen de doelstellingen van de programma s. Daardoor kunnen er inderdaad aan twee kanten van een landsgrens verschillen ontstaan in de toegankelijkheid van de fondsen. Het ministerie van EZ was niet tijdig voor commentaar bereikbaar.

3 FEEST VOOR WHITE BOX SUPPLIER NORMA Begin oktober vierde de Hengelose system supplier Norma zijn zestigjarig bestaan alsmede het 25-jarig jubileum van het recent overgenomen engineeringbureau Mecon uit Doetinchem. Het was een dubbeltje op z n kant of het feest er wel zou komen, vertelt directeur Gert Baars aan de vele gasten in de nazomerwarme witte koepeltent naast het nieuwste bedrijfspand. In 2012 was Norma technisch failliet, door een samenloop van crisis, onstuimige groei in de voorgaande jaren (overnames van afdelingen van Thales Nederland en Philips Drachten) en een zeperd met een eigen vestiging in Indonesië. Dankzij de bijzondere stap opzij die de eigenaren Stan Oude Mulders en René Vlaskamp zetten ten gunste van Gert Baars als directeur viel het dubbeltje de goede kant op. Oude Mulders gaat het liefst op pad voor nieuwe initiatieven, Vlaskamp s passie ligt in de techniek en Baars past op de centen, zo hebben ze nu de verantwoordelijkheden verdeeld. Met succes, want inmiddels was 2013 het beste jaar ooit voor Norma en ziet het huidige jaar er ook goed uit. De ambitie van Norma is om door te groeien naar een (middel)grote onderneming, met op korte termijn al een omzet van 75 miljoen euro bij ruim 400 medewerkers. Dat wil het realiseren door klanten totale en maximale ontzorging te bieden en zich verder te ontwikkelen van build-to-print naar white box toeleverancier (met volledige ontwerpen productieverantwoordelijkheid voor de betreffende producten). Martin van den Brink, cto van ASML en een van sprekers op Norma s jubileumfeest, juicht deze ontwikkeling toe. Gezamenlijke innovatie houdt complexiteit en kosten beheersbaar, zo luidt ASML s motto, reden waarom de Veldhovense lithografiemachinebouwer een beroep doet op een breed toelevernetwerk. Van de ruwweg vijf miljard euro omzet is 85 procent inkoop. De Nederlandse toeleverindustrie draagt daar 1,7 miljard euro aan bij, de Duitse zit iets lager, op 1,3 miljard. Komt het echter aan op white box oem verantwoordelijkheid, dan winnen de Duitsers. Van de Nederlandse toeleveranciers levert driekwart nog build-to-print, onze oosterburen zijn voor twee derde al oem er voor ASML. Norma behoort voor ASML tot het Nederlandse één kwart dat al wel oem toelevert, reden waarom Van den Brink de Hengelo ers als de toekomst van toelevering ten voorbeeld stelt aan het merendeel van de Nederlandse collega-suppliers. Norma levert modules voor de lithografiemachines en daarnaast een metrologiesysteem voor de Yieldstar. De Yieldstar is onderdeel van de holistische benadering van lithografie die ASML propageert om de voortschrijdende miniaturisatie in DOSSIER INDUSTRIE 4.0 Industrie 4.0: synoniem voor Duits industriebeleid, internet of things, smart industry en de Vierde Industriële Revolutie. Dat er slechts van een geleidelijke evolutie sprake zal zijn, daar is iedereen het wel over eens. Maar wat betekent het verder? Hoe ziet de route naar die industriële toekomst eruit en met welke hindernissen is die weg geplaveid? En moet LOET! chipontwerp en -fabricage (Wet van Moore) te kunnen bijhouden: meten, simuleren, regelen en dan pas belichten. Daarvoor zet ASML in op wat het noemt applicaties: simulatie- en regelsoftware en metrologiehardware. De omzet daarin moet van een half naar een heel miljard groeien. Norma is er klaar voor. je als industrieel ondernemer nu een digitale strategie formuleren om straks op tijd te zijn? Hoe zien de toeleverketens van morgen eruit? Veel strategische vragen, terwijl tal van technologische antwoorden al voorhanden zijn. In de whitepaper Industrie 4.0, die de redactie van Link Magazine in samenwerking met Dassault Systèmes rond de zomer in Martin van den Brink (ASML) sprak op het jubileumfeest van Norma. Foto: Com-magz digitale vorm publiceerde, daarom ook aandacht voor bedrijven die de 4.0-technologie al inzetten of vermarkten. Op de website van Link zijn alle vijf afleveringen in een dossier te vinden / 11

4 PRODUCTPARTNERS HECHTE SAMENWERKING GUSTOMSC EN FORMACO Veel booreilanden zijn inmiddels aan vervanging toe en daarnaast zijn met name voor exploitatie onder extreme omstandigheden, zoals in diepere zeeën en in koudere oorden, nieuwe booreilanden nodig. Toeleveringsbedrijven voor deze sector boeren dus bijzonder goed. Onder hen het 200 medewerkers tellende ontwerp- en engineeringbureau GustoMSC in Schiedam, dat op zijn beurt veel productie uitbesteed aan toeleveranciers als Formaco Forgings & Castings in Haps. Theo Badenberg, manager equipment van GustoMSC: De eisen die momenteel aan onze producten worden gesteld, zijn inderdaad extreem. Daarmee onderscheiden wij ons in de markt. Wij zijn vooral sterk in het ontwerpen van jack-ups (ophefbare draagconstructies) voor dieper water tot wel 175 meter. Je moet ze voor het ontwerp als een vliegtuig zien en berekenen: zo licht mogelijk, maar wel sterk genoeg. Daarnaast leveren wij bijbehorende equipment, zoals klim-, schuif- en fixatiesystemen. In deze klimsystemen bijvoorbeeld zitten pinions (rondsels) die op tandheugels werken om het booreiland omhoog en omlaag te bewegen. De fixatiesystemen houden het booreiland uiteindelijk op z n plek. Voor producten zoals de gesmede rondsels gebruiken we het beste staal dat nog te lassen is. Dit stelt hoge eisen aan de smederijen, want deze producten moeten 100 procent betrouwbaar zijn. Alleen toeleveranciers die aan onze hoge eisen kunnen voldoen, komen in aanmerking. Zoals Formaco Forgings & Castings, waarmee GustoMSC vorig jaar in zee ging voor vele honderden pinions, goed voor een omzet van tientallen miljoenen euro s. Als intermediair en toeleveringsmakelaar voor hoogwaardige gesmede en gegoten delen voor met name offshore en maritiem heeft Formaco zich volgens Badenberg bewezen als partner voor GustoMSC. Maar we gingen niet over één nacht ijs. Na een gedegen voorbereidings- en offertetraject vergaven wij in 2013 Rondsels (pinions) geleverd door Formaco ten behoeve van GustoMSC-klimsystemen voor booreilanden. Foto: Formaco de eerste opdracht van 108 pinions voor twee booreilanden. Formaco legde de contacten met de Italiaanse smederij Metalcam en verzorgde de gehele documentatie en begeleiding van het smeedproces bij Metalcam en de opvolgende nabewerkingen en warmtebehandelingen bij twee andere Italiaanse toeleveranciers. Formaco heeft bewezen dit soort grote projecten probleemloos aan te kunnen. Dat heeft ons toen doen besluiten om ook volgende opdrachten bij hen onder te brengen

5 COLUMN PAUL MENCKE ERGENS TUSSEN EUTHANASIE EN CASTRATIE Paul Mencke - Partner Govers Accountants/Adviseurs De afgelopen jaren zijn er weinig overnames geweest. De grote ondernemingen zijn inmiddels al weer actief, maar in de mkb-wereld zitten veel ondernemers al jaren uit te kijken naar die koper die het gewenste bedrag wil betalen. Omdat we nu toch echt al is het heel geleidelijk uit de crisis klimmen, kan het zomaar gebeuren dat die koper-in-spe vandaag of morgen aanbelt. Naast allerlei aandachtspunten op financieel en juridisch gebied hebben we te maken met de persoon van de ondernemer zelf. Hoewel hij zich realiseert dat de onderneming toe is aan een opvolger, kan hij moeite hebben om afscheid te nemen. Na zoveel jaren ziel en zaligheid te hebben gegeven aan de onderneming, is zij onderdeel geworden van de identiteit van de eigenaar, en omgekeerd. Een afscheid valt dan zwaar. Dit wordt treffend getypeerd door de bekende uitspraak van wijlen Leon Danco, voormalig directeur van het Amerikaanse Center for Family Business: Company founders look upon retirement as something between euthanasia and castration. Voor een goede prijsvorming is het belangrijk dat de ondernemer zijn persoonlijke belang voor de onderneming relativeert. Als hij dat niet doet (en het beeld schetst dat het succes van de onderneming voor een groot deel te danken is aan zijn persoonlijke ondernemerskwaliteiten), geeft hij potentiële kopers onbedoeld het argument om de biedprijs te verlagen op grond van persoonlijke goodwill als waardedrukkende factor. Menige verkopende onder- nemer verwart verder de waarde van de onderneming met het vermogen dat hij nodig heeft voor een onbezorgde oude dag terwijl dit twee volstrekt verschillende grootheden zijn. Belangrijk is verder dat de verkoper het vermogen ontwikkelt om de waarde van de onderneming niet langer alleen te bekijken vanuit zijn optiek (waarbij geldt: beauty is in the eye of the beholder), maar ook vanuit het perspectief van de potentiële kopers. Daarbij is het voor de prijsvorming heel belangrijk om onderscheid te maken tussen verschillende soorten kopers. Een verkoop aan een opvolger (die de rol van directeur-eigenaar gaat overnemen) zal veelal een lagere prijs opleveren dan in geval van een strategische koper. Dat heeft te maken met eventuele synergievoordelen. En het komt voor dat nog hogere prijzen gerealiseerd worden als de koper meerdere ondernemingen bezit. Een dergelijke koper, die niet alle eieren in één mandje legt, heeft de mogelijkheid om specifieke risico s van afzonderlijke ondernemingen tegen elkaar weg te diversifiëren. Dat verklaart ook waarom de prijzen die grote (beursgenoteerde) ondernemingen bieden, veel hoger kunnen zijn dan die van het mkb. Ten slotte is het zaak dat de verkoper eventuele mogelijkheden om de onderneming te verkopen serieus neemt. Er zijn voorbeelden van te lang wachten met verkoop, tot het moment dat het bedrijf vanwege slechte prestaties niet zelden door afnemende scherpte van de ondernemer bijna onverkoopbaar is geworden. Timing is belangrijk: niet te vroeg en niet te laat. GRAFEEN KOMT ERAAN De bijzondere eigenschappen van wondermateriaal grafeen een ultradun vlies van koolstofatomen in slechts één laag beloven bijzondere toepassingen, van nog snellere chips tot lichtere, supersterke constructiematerialen. Tot nu zijn onderzoekers vooral in de weer met plakband en potloodslijpsel (grafiet) om grafeen te maken. De grote uitdaging is het betrouwbaar en gecontroleerd produceren van grotere hoeveelheden grafeen. Applied Nanolayers (ANL), in 2012 opgericht door de Britse business developer Paul Hedges en de Leidse onderzoekers Richard van Rijn en prof. Joost Frenken, werkt in Nijmegen aan de productie van high-quality grafeen op industriële schaal. Dit jaar heeft ANL flinke stappen gezet. Met hulp van een investeringsfonds kon een proof-of-concept-machine worden gebouwd, die sinds augustus fraaie statistieken levert, meldt Hedges. We zijn nu het productieproces aan het kwalificeren en binnenkort gaan we productie in grote hoeveelheden testen op 200-mm wafers. Onze focus ligt daarbij op betrouwbaarheid. Als daarna een tweede en derde productiekamer dezelfde karakteristieken laten zien, dan pas gaan we naar klanten. ANL telt nu zes medewerkers en werkt samen met specialisten uit het Nijmeegse semiconecosysteem en van daarbuiten. ANL gaat zelf grafeen produceren. We gaan geen machines verkopen, DE OVERHEID MOET VERLEIDEN Een industriële beurs is voor jonge mensen een prachtgelegenheid om in korte tijd met veel industriële mensen en producten kennis te maken. Logisch dat op 30 september, de openingsdag van de World of Technology & Science (WoTS), grote groepen studenten en pasafgestudeerden van hal naar hal en van stand naar stand trekken, een groeiend pak folders en gadgets meesjouwend. Sommigen bezoeken een seminar dat over henzelf gaat. Onder de titel Hoe komen we aan meer en betere technici ontspint zich een discussie die vooral aardig is door de zaalsamenstelling: het hele scala van jong en vrouw tot middelbaar en man is aanwezig. Gespreksleider is Jos van Erp, die als programmadirecteur High Tech NL onder meer belast is met het promoten van techniek onder jongeren. Hij analyseert dat er de laatste jaren in het kader van het topsectorenbeleid veel gedaan is om het aantal jongeren in de techniek te vergroten en dat zeker ook de crisis de instroom in technische opleidingen, met meer baanzekerheid, heeft verhoogd. Fnuikend noemt hij de Mammoetwet van 1968, die maakte dat scholieren al heel jong bepaalde vakken moesten kiezen, waardoor de deur naar andere (vaak technische) beroepen voor hen dichtsloeg. Tegelijk, constateert hij, is er wel meer samenwerking en uitwisseling zodat we onze ip niet hoeven bloot te stellen aan de markt. Daardoor blijven wij zelf in control. Het eerste kwartaal van volgend jaar hoopt ANL research-quality materiaal te gaan distribueren. Medio 2015 moet de productie echt op gang komen. Nu productie van grafeen op industriële schaal zich aandient, wordt onder de vlag van het Business Cluster Semicon Netherlands gewerkt aan een Graphene Industrial Platform. Zodat grafeen, made in Holland, de hype kan gaan waarmaken. tussen scholen en bedrijven, binnen minoren en centres of expertise. En staan techniek en industrie inmiddels veel meer in de belangstelling van de politiek, getuige ook de aanwezigheid van bewindslieden op de Hannover Messe, dit voorjaar. Toch zou er wat hem betreft nog een stap moeten worden gemaakt. De overheid moet hierin niet meer sturend optreden, luidt de stelling die hij de zaal voorhoudt. De reacties zijn divers: De overheid moet die vrijheid van keuze niet aantasten, maar kan wel stimuleren met fiscale maatregelen die het salaris van technici verhogen. En: De overheid moet jongeren verleiden, maar ook de bedrijven hebben een rol om techni- LEES VERDER OP PAGINA 17 15

6 3 NEDER-DUITSERS BANEN WEG NAAR INDUSTRIE 4.0 VERVOLG VAN PAGINA 15 In de aanloop naar de WoTS kwamen de voormannen van de Nederlandse vestigingen van de Duitse multinationals Festo, Lenze en Bosch Rexroth elkaar in FEDA-verband tegen en kristalliseerde een gezamenlijke presentatie op de beursvloer uit. Het doel: laten zien dat de drie aandrijftechnische bedrijven in staat en bereid zijn samen te werken. Om samen tot configuraties te komen waarin de functionele modules van het trio via de open industriele standaard CoDeSys vlekkeloos samenwerken. Want de klant, veelal n machinebouwer, wil de vrijheid om zelf die modules te kiezen die hij het best vindt performen, ongeacht het merk. Wil de industrie zich kunnen doorontwikkelen tot die Industrie 4.0-productieomgeving waarin smart factories het juiste product op het juiste moment tegen lagere kosten bij de juiste klant krijgen, dan is een dergelijke samenwerking onontkoombaar, zo concludeerden sche beroepen sexier te maken. Aan het slot vat Van Erp samen wat in de zaal leeft: Bedrijven moeten zich, door gastdocentschappen te vervullen, inzetten om bijvoorbeeld pabostudenten in aanraking te brengen met techniek. Bedrijven die die verantwoordelijkheid niet op zich nemen, moeten achter aansluiten bij het werven van jonge mensen. Even later houdt Paul Petersen van de WoTS-organisatie een korte persconferentie. Daar blijkt dat de zo imagoverbeterende belangstelling die politiek Den Haag nog dit voorjaar voor techniek aan de dag legde, alweer is verdampt. Wij hebben ons uiterste best gedaan bewindslieden hier naar Utrecht te halen, maar dat is niet gelukt, constateert hij spijtig. En ook de dagbladen toonden geen enkele belangstelling. Gelukkig exposanten en bezoekers wel: de eerste WoTS trekt ruim bezoekers. de drie fabrikanten. En dus demonstreerden ze, begin oktober in Utrecht, op de WoTS-stand van Festo een configuratie met onder meer motoren van Festo en Lenze en besturingen van Bosch Rexroth. Een opstelling waarmee de twaalf meest gangbare bewegingen uit de motion control-wereld mogelijk waren. De samenwerking, vertelt directeur Thomas Pehrson van Festo Nederland, beperkt zich vooralsnog tot de Nederlandse markt. Geen toeval: De Nederlander is toch veel meer dan de Duitser geneigd out of the box te denken; onze Duitse collega s vinden ons wel eens moeilijk in de box te krijgen, zegt hij met een lach. Maar juist door die opstelling is dit concept hier ontstaan. Dat heeft alles te maken met de kleinschaligheid van onze industrie: kleine ondernemingen zijn nu eenmaal meer genegen tot innovaties dan grote. Intussen volgen de Duitse moederbedrijven de ontwikkelingen met interesse: Komende vrijdag komt onze cto op bezoek om er meer over te horen, vertelt Eric van den Broek, directeur van Lenze Nederland, gebroederlijk naast Pehrson de media te woord staand. Waaruit niet mag worden afgeleid dat er nu al sprake is van een structurele, hechte samenwerking tussen de drie concurrenten. Maar heel voorzichtig, als drie egels die de liefde bedrijven, drukt Pehrson zich plastisch uit. De volgende stap is de toegevoegde waarde van de open samenwerking bij de klanten te laten landen. Want, al zijn de gekozen configuraties gebaseerd op combinaties van functies en merken waar ze regelmatig naar vragen, klanten werden tot nu toe niet direct betrokken. Daarbij weegt dat het gezamenlijke gebruik van één open standaard innovatie niet in de weg mag zitten. Want innovaties leiden doorgaans tot nieuwe standaards. Paul de Bie van machinebouwer Electro ABI weet desgevraagd nog een paar hindernissen: Vaak is het mijn klant die bepaalt welk merk toegepast moet worden. Daarbij komt dat mijn mensen veel ervaring hebben met bijvoorbeeld Siemens en Rockwell. Ook daardoor zijn machinebouwers toch vaak geneigd zich te bepalen tot dat ene merk. 17