LEEN ME JE PEN GEEN PAPIER EN OOK GEEN COMPUTER!
|
|
- Ida Elisabeth de Graaf
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 LN M J PN GN PPR N OOK GN COMPUR! We hebben al gezien dat boeken in de middeleeuwen er heel anders uitzagen dan de boeken die je elke dag thuis of op school gebruikt. Het waren 'manuscripten', wat betekent dat ze volledig met de hand zijn geschreven! Daarom noemen we de boeken uit die tijd 'handschriften'. r is nog een verschil: het middeleeuwse boek is niet van papier gemaakt! Vandaag maakt papier deel uit van onze dagelijkse leefwereld, we vinden het overal rondom ons. n de middeleeuwen was dit helemaal niet het geval! n het Westen kende men het papier nog niet en dus schreven de mensen op dierenhuiden, 'perkament' genoemd. Pas op het einde van de middeleeuwen, in de 15de eeuw, werden enkele boeken van papier gemaakt. Wat zijn de middeleeuwen en wanneer moeten we ze situeren? Het is een periode in onze geschiedenis die ongeveer jaar heeft geduurd, van de 5 de tot de 15 de eeuw ( n.c.). Het was de tijd van Clovis en Karel de Grote, van kastelen, kathedralen, troubadours, ridders KJK NS OM J HN N ZOK 3 SOORN VOORWRPN D VN PPR ZJN GMK. Noteer hieronder wat je hebt gevonden: ducatieve dienst - KBR 1
2 Hieronder vind je enkele dieren waarmee prachtige handschriften van de Koninklijke Bibliotheek van België geïllustreerd zijn. PROBR LK DR HRKNNN N NOR ZJN NM BJ LK FBLDNG. OPGL, N D MDDLUWN KND MN VK FNSSCH N NGBLD DRN. DRVN VND J R ÉÉN USSN D NDR DRN. ZOK H N PROBR H N NM GVN VN WLK DR GBRUK MN D HUD OM PRKMN MKN? P: OM ÉÉN BOK MKN HD MN VK WL 200 HUDN VN D DR NODG, N HL KUDD DUS! OM WLK DR G H? NWOORD:... 2 ducatieve dienst - KBR
3 KS N BLD n een middeleeuws boek vind je niet alleen geschreven tekst maar ook heel vaak afbeeldingen (net als in je eigen boeken). Sommige boeken waren zo goed geïllustreerd dat het wel stripverhalen leken! De persoon die alle tekst schreef, is de 'kopiist'. Hij kopieerde of schreef een tekst. en andere persoon, die goed kon tekenen en schilderen, maakte de schilderwerkjes. Men noemde deze schilderwerkjes 'miniaturen', want vaak waren ze heel klein, net als kleine schilderijtjes. V Dit is een mooie miniatuur uit een middeleeuws handschrift van de Koninklijke Bibliotheek. Bekijk ze goed! WLK ZJN D MS GBRUK KLURN N D SCHLDRJ? WLK FGURN N VOORWRPN HRKN J? ZJN R OOK DRN?... WR BVNDN L DZ PRSONN ZCH? W DON Z? S H DG OF S H NCH?... W Z J N D VR?... W GBUR R? W VRL D SCHLDRJ VOLGNS JOU? ducatieve dienst - KBR 3
4 D S MJN BOK! n de middeleeuwen was een boek een voorwerp van luxe en prestige. r waren veel huiden nodig om alles op te schrijven en de kleurstoffen die dienden om de gekleurde inkten te maken, kwamen soms helemaal van de andere kant van de wereld (bijvoorbeeld uit fghanistan). Bovendien was een boek schrijven een enorm werk. Soms had een kopiist vele jaren nodig om één enkel boek te schrijven. n die tijd was een boek dan ook heel duur! De eigenaar van een handschrift was fier dat hij zo'n schat bezat. Net zoals jij je naam in je boeken schrijft om te bewijzen dat ze van jou zijn, lieten de eigenaars van handschriften, die vaak rijke heren waren, hun handtekening in het boek aanbrengen. Het was wel een beetje een speciale handtekening: het was meer een soort tekening, een 'wapenschild', met verschillende symbolen die een persoon, een familie, personen met hetzelfde beroep of ook wel een stad of een land vertegenwoordigen. Wapenschild 4 ducatieve dienst - KBR
5 Je ziet hier enkele wapenschilden uit een handschrift van de Bibliotheek. Vaak hebben ze de vorm van een schild, vandaar ook zijn naam: 'schild'. r zijn ook verschillende geometrische motieven (een kruis, een lijn, een ster ) en ook figuren, dieren bijvoorbeeld. r worden verschillende kleuren gebruikt: goud, zilver, azuur, keel, sabel, sinopel, purper. SCHLDR J GN WPNSCHLD. Gebruik kleuren die je graag ziet en teken motieven die iets over jou zeggen: houd je bijvoorbeeld van paarden en van de kleur blauw, teken dan een paard en motieven in azuur. Je kunt je schild verdelen in verschillende vormen en je mag ook verschillende kleuren gebruiken. ducatieve dienst - KBR 5
6 V SCHRJVN M N VR? n de middeleeuwen was schrijven een hele kunst! r bestonden geen balpennen of vulpennen. De kopiist gebruikte een gesneden riet dat we 'schrijfriet' noemen. Hij doopte het in zwarte inkt. Later (vanaf de 11 de eeuw) schreef hij met een veer van een vogel, vaak van een gans of een eend. r ontstonden toen heel mooie geschriften. De vorm van het geschrift dat je vandaag op school hebt geleerd, is rechtstreeks afgeleid van een letterschrift dat in de 8 ste eeuw werd uitgevonden en 'Karolingische letter' wordt genoemd. Het is het eenvoudige en ronde geschrift dat je elke dag gebruikt. Volgens een anekdote eiste Karel de Grote, de beroemde keizer van het Westen die volgens een lied het waanzinnige idee zou hebben gehad de school uit te vinden, dat er op elke boerderij in zijn rijk 30 ganzen waren om altijd genoeg veren te hebben om boeken te laten kopiëren!. V Vóór hij ermee kon schrijven moest de kopiist de veer snijden. Je kunt hierna lezen hoe hij dat deed, maar bekijk eerst even deze tekening en zoek de naam van de verschillende delen van een vogelveer. Baard Spoel Schacht De veren die het meest geschikt waren om te schrijven, zijn de eerste vijf van het uiteinde van de vleugel van een vogel, de 'slagveren', of die van de staart, de 'stuurveren'. Het zijn de grootste en stevigste veren Slagveren Stuurveren 6 ducatieve dienst - KBR
7 BKJK D KNNGN NDCHG: 1. Om te beginnen sneed de kopiist de spoel met een mes schuin af. Zo kreeg de veer een spitse punt. Opdat de veer gemakkelijker in de hand zou liggen, kon hij ook een deel van de baard verwijderen (zie de stippellijn op de 1 ste tekening). 2. Met de punt van een mes maakte de kopiist binnenin de punt van de spoel een kras van een halve centimeter. Opgelet, dit was geen spleet, alleen maar een schram waardoor de inkt kon lopen. 3. ot slot moest hij de punt van de spoel dunner maken door 1 centimeter van de schacht in de lengte te snijden. De veer was nu klaar! Om te schrijven volstond het nu de veer in de inkt te dopen. Dit is heel iets anders dan een vulpen, waarin je alleen maar een vulling moet aanbrengen! ducatieve dienst - KBR 7
8 N BOK, N OMSLG ens het boek geschreven en geïllustreerd is, moet het nog aangekleed worden. r moet een omslag voor het boek worden gemaakt. Met een omslag, ook wel een 'boekband' genoemd, kun je het boek beschermen tegen alle soorten vuil en alle pagina's samenhouden. Voor deze heel belangrijke fase doet men een beroep op een 'boekbinder'. Hij wordt zo genoemd omdat hij alle pagina's samenbindt. De omslag beschermt het boek, maar helpt het ook mooier maken. ijdens de middeleeuwen waren omslagen gemaakt van perkament, leder, fluweel of hout. r zijn ook heel mooie boekbanden in edel metaal, versierd met edelstenen en met goud! De omslag van een boek is soms heel rijkelijk geïllustreerd en versierd! V WROM ZOU J J GN BOKOMSLG N MKN? Bekijk de omslagen van je boeken. Sommige zijn heel eenvoudig: ze bevatten bijvoorbeeld alleen de titel en de naam van de auteur. ndere omslagen zijn versierd met kleuren- of zwart-wittekeningen of met foto's Kies tussen je boeken een boek dat je graag hebt gelezen en ontwerp zelf een nieuwe omslag. MRL : boek - papier - schaar - plakband - potloden, stiften of verf je mag zelf kiezen! n plaats van een tekening kun je ook een collage maken met foto's of illustraties die je in tijdschriften kunt uitknippen. n in plaats van kleurpotloden kun je ook oude tijdschriften of kranten zoeken itel uteur 8 ducatieve dienst - KBR
9 1. Neem een blad papier. Je kunt gelijk welk 5 cm papier gebruiken (wit, gekleurd ), maar het mag niet te dik zijn! Maak eerst je omslag, zoals een hoes (vraag aan een volwassene of hij een handje kan toesteken). Leg het boek op het papier (met de kaft tegen het papier) 5 cm en sla het open om te zien hoeveel papier je nodig hebt. el er aan elke kant 5 cm bij. Zo is het blad papier groter en kun je het naar 5 cm binnen omslaan om de omslag te maken. Knip het blad uit. Leg het boek op het papier (met de kaft tegen het papier). ot slot knip je ter hoogte van het midden van het boek een opening uit. 2. Sla het papier dat uitsteekt om naar binnen. 3. Sla de omslag rond het boek en maak hem vast met plakband of met lijm. 4. Maak nu een tekening op je omslag. Bedenk een tekening die het best illustreert waarover het boek gaat. Schrijf de titel van het boek en de naam van de auteur op je omslag. Vaak geeft de titel goede aanwijzingen over wat je op de omslag kunt tekenen! Je boek is nu beschermd met je spiksplinternieuwe en originele omslag die je zelf hebt ontworpen en geïllustreerd! Bravo! ducatieve dienst - KBR 9
10 V GMKKLJK OF N Je hebt alles gelezen en gevonden! Bijna Dan zul je het helemaal niet moeilijk vinden om deze vragen op te lossen!! Noteer je antwoord in de vakjes op de lijn die overeenkomt met het nummer van de vraag. n de gekleurde vakjes verschijnt het verborgen woord. 1. C P 5. W 6. D 7. K M 1. GF D NM VN H DR WRVN D HUD GBRUK WORD OM PRKMN MKN N PLS WR VL BOKN ZORGVULDG BWRD WORDN 3. N SCHRJFNSRUMN D NOG VÓÓR D VR GBRUK WRD 4. HO NOMN W D PRSOON D BOKN OVRSCHRJF? 5. HO NOMN W D 'HNDKNNG' D D GNR VN H BOK VK N ZJN HNDSCHRF L PLSN? 6. WNNR WRDN R VOORL HNDSCHRFN GMK? N D D BOKBNDR MK D... (OMSLG) VN N BOK 8. N NDR WOORD VOOR MNUSCRP 9. GF D NM VN N GSCHLDRD FBLDNG N N MNUSCRP H VRBORGN WOORD S:.. 10 ducatieve dienst - KBR
11 NWOORDN en schrift, een affiche, een etiket, een post-it, een boek! Waar je ook bent, overal vind je dingen die van papier zijn gemaakt! 1) Deze vogel bestaat echt, het is een lepelaar. Het is een steltloper met een lange platte snavel, een beetje zoals een lepel, vandaar dus zijn naam. en lepelaar lijkt een beetje op een ooievaar. n de winter trekt hij naar frika, in de lente keert hij terug naar uropa (Spanje, Frankrijk, Nederland ). Het is dus een trekvogel. 2) en vogel 3) en hert 4) en hond 5) Schapen 6) en vos. en middeleeuwse roman heeft als titel 'Van den vos Reynaerde', waarin het hoofdpersonage, een vos, 'Reynaert' heet. Hier heeft hij een haan op zijn rug: het is 'Cantecleer', een ander personage uit de roman. 7) en draak. Dit is het fantastische wezen dat je moest zoeken! 8) en konijn Het is het schaap. Schapenhuid werd heel vaak gebruikt om perkament te maken. Ook de huid van andere dieren, zoals een geit of een lam, werd gebruikt. Opgelet, net zoals vandaag kweekte men deze dieren vooral om hun vlees. V Deze miniatuur illustreert de brand van de stad roje (in het huidige urkije), waarover Homerus vertelt in de Odyssee. De voornaamste kleuren zijn blauw, rood, groen en wit. Het tafereel speelt zich af in een exotisch landschap: we zien kleine palmbomen. en kasteel staat in brand! Drie personen vluchten via een brug over een rivier. Ook buiten is iedereen op de vlucht, met tassen en koffers op het hoofd of de schouders. We zien ook een hond en een paard, in de verte een molen en nog een kasteel. an de hemel fonkelen sterren: het is nacht. ducatieve dienst - KBR 11
12 ducatieve dienst - KBR 12 V B S B C S L H M C R H O N J B H H F W O P R K M N O P K D U K P D B S U N D C R S N H S C L D R H F L U D W N
TAALKAART - Wij maken met de klas ons eigen middeleeuws naamdichtenboek! 1 Naamdicht
TAALKAART - In de middeleeuwen was een boek een voorwerp van luxe en prestige. Er waren veel huiden nodig om alles op te schrijven en de kleurstoffen die dienden om de gekleurde inkten te maken, kwamen
Nadere informatieSTERREN DANSEN OP DE MUUR WAT HEB JE NODIG? BOUWTEKENING
STERREN DANSEN OP DE MUUR Als je op een onbewolkte avond naar de hemel kijkt zie je overal sterren. Net zoals je soms in wolken gekke figuren kunt ontdekken, kun je dat in sterren ook. Door lijnen te trekken
Nadere informatieOpdracht 1 Nodig: kleurpotloden of stiften, poster Maak je huis mooi.
Opdracht 1 Nodig: kleurpotloden of stiften, poster Maak je huis mooi. Hoe ziet de woonkamer in jouw huis eruit? Hebben jullie behang met bloemen, zijn de muren in een mooie kleur geverfd of hebben jullie
Nadere informatieMOERASBOS IN STADSHAGEN. Thema: natuur
DOCENT In het thema Natuur ontdekken de leerlingen van groep 7 en 8 dat er rond de jaartelling een bijzonder bos op de plek stond waar zij nu wonen. Dit moerasbos is in 2000 opgegraven door archeologen.
Nadere informatieUiterlijke kenmerken 1 / 2e graad
Zoek de zwaluw Uiterlijke kenmerken 1 / 2e graad Elke vogel ziet er anders uit. Niet alleen de kleuren, maar ook de vorm! Schrijf bij elke vogel de juiste naam. De boerenzwaluw in kleur Uiterlijke kenmerken
Nadere informatiewat wordt gemaakt? id-o-matic fantasiekaarten
wat wordt gemaakt? id-o-matic fantasiekaarten 1 wat wordt gemaakt? 2 wat voor raars ziet zij? 3 wat voor raars zien zij? 4 wat heb je nodig voor deze opdracht? wat heb je nodig voor deze opdracht? heruitvinding
Nadere informatieBOUW JE EIGEN WEERSTATION
BOUW JE EIGEN WEERSTATION Als je wilt weten wat voor weer het is, dan moet je de verschillende weerselementen kunnen meten. Met enkele heel gewone dingen kan je jouw eigen weerstation bouwen. De thermometer
Nadere informatieLesmateriaal bovenbouw
Lesmateriaal bovenbouw Workshopdag Satellieten 8 oktober 2008 Space Expo, Noordwijk Bouw je eigen telescoop Benieuwd naar het oppervlak van de maan? Of de ringen van Saturnus? Deze dingen staan te ver
Nadere informatieStel: je wordt op een ochtend wakker en je merkt dat je onzichtbaar bent geworden. Wat ga je doen? Hoe voel je je? Schrijf er een verhaaltje over.
Stel: je komt een fee tegen en je mag één wens doen. Wat zou je wensen? Wat zou er daarna gebeuren? Hoe zou je je voelen? Schrijf hier een kort verhaaltje over. Stel: je wordt op een ochtend wakker en
Nadere informatieWERKBLAD mijn landschap
WERKBLAD mijn landschap Hoe zie jij het landschap? Wat vind je mooi of belangrijk? Ga alleen of in groepjes aan de slag en maak - een presentatie op papier of digitaal - een gedicht, een verhaal of een
Nadere informatie4 andere dieren bestaat. foto zo precies mogelijk na en kleur in.
Teken je fantasiedier Uit de krant Teken een dier dat uit minimaal Zoek een foto uit de krant. Teken deze 4 andere dieren bestaat. foto zo precies mogelijk na en kleur in. Bedenk ook een naam voor Zet
Nadere informatieaartenbak tekenen Tekenlessen met: Kleurpotlood Ideeën verzameld door Demy van der Ham
aartenbak tekenen Tekenlessen met: Kleurpotlood Ideeën verzameld door Demy van der Ham Bron: www.lesidee.nl FANTASIEDIER Opdracht voor groep 3 tot 5 Benodigdheden: - Wit papier op A4 formaat - Kleurpotloden
Nadere informatieHoe maak ik in groep 6 een werkstuk?
Hoe maak ik in groep 6 een werkstuk? Je gaat de komende weken thuis een werkstuk maken. Een werkstuk is een lange weettekst. Het wordt geschreven om iemand iets te leren of te laten weten. Net als in een
Nadere informatieJouw werkstuk lever je uiterlijk in op donderdag 20 maart 2014!!
Hoe maak ik in groep 8 een werkstuk? Jij gaat de komende weken thuis een werkstuk maken. Een werkstuk is een lange weettekst. Het wordt geschreven om iemand iets te leren of te laten weten. Net als in
Nadere informatielesbrieven avonturenpakket de uitvinders en het zonnewiel leerlingenbestand Lesbrief 1: Opdracht 1: Maak een energieweb
lesbrieven leerlingenbestand Lesbrief 1: Sunny Opdracht 1: Maak een energieweb Opdracht 2: Teken Sunny de elektrische auto Opdracht 3: De zonnetoren avonturenpakket de uitvinders en het zonnewiel Opdracht
Nadere informatieAVONTURENPAKKET DE UITVINDERS EN HET ZONNEWIEL
LESBRIEVEN LEERLINGENBESTAND LESBRIEF 1: SUNNY Opdracht 1: Maak een energieweb Opdracht 2: Teken Sunny de elektrische auto Opdracht 3: De zonnetoren AVONTURENPAKKET DE UITVINDERS EN HET ZONNEWIEL Copyright
Nadere informatieHoe maak je een werkstuk?
Hoe maak je een werkstuk? Je gaat een werkstuk maken. Maar hoe zit een werkstuk nou eigenlijk in elkaar? Hoe moet je beginnen? En hoe kies je nou een onderwerp? Op deze vragen en nog vele anderen krijg
Nadere informatieVlinder maken met een koffiefilter
Kinderactiemodel klimaatcampagne 2011 Knutseltips vlinders maken Maak een vlinder-knutselhoek waar kinderen allerlei vlinders kunnen knutselen. Hierna geven we een overzicht van enkele concrete voorbeelden
Nadere informatieK 1 Symmetrische figuren
K Symmetrische figuren * Spiegel Plaats de spiegel zó, dat je twee gelijke figuren ziet. Plaats de spiegel nu zó op het plaatje, dat je dezelfde figuur precies éénmaal ziet. Lukt dat bij alle plaatjes?
Nadere informatieS C I E N C E C E N T E R
HET DUIZELT VOOR JE OGEN Maar je hersenen maken er een mooie film van. Met een speciale ronddraaiende trommel met spleetjes: een zoötroop, kunnen jullie je eigen bioscoop maken. Maak allebei een aantal
Nadere informatieS C I E N C E C E N T E R
DE WILLIE WORTEL QUIZZZ Gaat er bij jou ook een lampje branden? Dan heb je het goede antwoord op de vraag gegeven. Maak een knotsgekke elektroquiz. Daarvoor gaan jullie zelf de quizvragen en antwoorden
Nadere informatieBijlage interview meisje
Bijlage interview meisje Wat moet er aan de leerlingen gezegd worden voor het interview begint: Ik ben een student van de Universiteit van Gent. Ik wil met jou praten over schrijven en taken waarbij je
Nadere informatieLesbrief voor leerlingen: hoe ontwerp je een omslag voor een boek
Lesbrief voor leerlingen: hoe ontwerp je een omslag voor een boek KIEZEN Een goed begin is het kiezen van het juiste boek. Er zijn zo veel mooie verhalen waardoor het soms lastig is om een goede keuze
Nadere informatieS C I E N C E C E N T E R
WELKOM! Een bezoeker die een science center binnenkomt, moet gelijk in de stemming komen om van alles te ontdekken. Dat kan doordat er iets verrassends gebeurt. Daar gaan jullie op een heel speciale manier
Nadere informatieLieke. redt de dieren
Lieke redt de dieren met tekeningen van ivan & ilia Uitgeverij Ploegsma Amsterdam Kijk ook op: www.ploegsma.nl www.wijzijnvriendinnen.nl AVI 7 / E5/M6 ISBN 978 90 216 7436 0 / NUR 282 Tekst: Jette Schröder
Nadere informatieALGEMENE INFORMATIE VOOR DE LEERKRACHT
ALGEMENE INFORMATIE VOOR DE LEERKRACHT Je kunt als alternatief kalligraferen met wasknijpers (laat deze eerst even inweken, dan pakken ze de inkt beter), brede viltstiften of tweelingpotloden. Dit zijn
Nadere informatieEen les cardboards maken in aansluiting op het dag project Een beestenboel op school.
TITEL: Leerjaar Groep 1 en 2. Type les Lesduur Omschrijving van de les Cardboardles - kartonbeest (lesformat) Een les cardboards maken in aansluiting op het dag project Een beestenboel op school. 90 Minuten.
Nadere informatieDe huiszwaluw in kleur
De huiszwaluw in kleur Uiterlijke kenmerken 1 / 3e graad Misjel Decleer Fonny Schoeters Verenkleed Uiterlijke kenmerken 2 / 3e graad Het is lente, de huiszwaluwen zijn terug in ons land! Ze gaan direct
Nadere informatieOpdracht 1 Hoe werden mensen vroeger begraven? Je krijgt een fotoblad met oude grafmonumenten, zoals een piramide en een hunebed.
D S T R K C N T Opdracht 1 Hoe werden mensen vroeger begraven? Je krijgt een fotoblad met oude grafmonumenten, zoals een piramide en een hunebed. 1. Welk grafmonument staat op welke foto? Schrijf de goede
Nadere informatieAVONTURENPAKKET DE UITVINDERS
LESBRIEVEN LEERLINGENBESTAND LESBRIEF 2: RAVIJN OVERSTEKEN Verhaal: De Uitvinders en De Verdronken Rivier (deel 2) Het ravijn Opdracht 1: Opdracht 2: Opdracht 3: Brainstorm ravijn oversteken Bruggen bouwen
Nadere informatieWorkshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?
Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt
Nadere informatieKnutselen met Je knutsel Ei Kwijt September
Leuk dat je de tijd neemt om onze eerste editie van ons iknutsel magazine te lezen. We willen je via deze weg laten zien dat samen knutselen met je kinderen, dus speciaal voor papa s en mama s, erg leuk
Nadere informatieDag 1 Kaders vol kunst!
Dag 1 Kaders vol kunst! Domeinen: lezen, spreken, luisteren, schrijven Onderwerp: kunstwerken maken met letters en woorden Lesduur: 50 minuten Lesdoelen Hoofddoel van de les > Met taal en woorden tot een
Nadere informatieGerma de Vos. Kletsboek. Een vrolijk voorleesboek
Germa de Vos Kletsboek Een vrolijk voorleesboek 1 Het huis van de tien kinderen 1., daar kun je haast niet lopen. Overal zitten kleintjes hun vetertjes te knopen. 2., daar is het altijd feest, omdat er
Nadere informatieHoe maak ik een werkstuk?
Hoe maak ik een werkstuk? Stap 1: Onderwerp en vraag Voordat je kunt beginnen met het maken van een werkstuk, moet je natuurlijk een onderwerp kiezen. Als je een onderwerp hebt gekozen ga je bedenken wat
Nadere informatieKOPIEERBLADEN. THEMA 5: Ik wil ridder worden! Plantyn - TotemTaal - Thema 5: ik wil ridder worden!
KOPIEERBLADEN THEMA 5: Ik wil ridder worden! 97 97 Wat moet je doen om ridder te worden? Vind je dit goed? Moet er nog iets bij? Als je de opdrachten hier goed uitvoert, krijg je een ridderdiploma. Page
Nadere informatieHoe maak je een werkstuk?
Hoe maak je een werkstuk? Je gaat een werkstuk maken. Maar hoe zit een werkstuk nou eigenlijk in elkaar? Hoe moet je beginnen? En hoe kies je nou een onderwerp? Op deze vragen en nog vele anderen krijg
Nadere informatieKaartjes drukken. Aan welke behoefte moet het ontwerp voldoen?
Kaartjes drukken 1. Wat is de behoefte? Het is leuk wanneer je met je verjaardag kaartjes krijgt. Maar zelf kaartjes versturen en anderen een gelukkige verjaardag kunnen wensen geeft misschien nog meer
Nadere informatieDe boerenzwaluw in kleur
De boerenzwaluw in kleur Uiterlijke kenmerken 1 / 3e graad BVNF TB Yves Baptiste Fonny Schoeters Verenkleed Uiterlijke kenmerken 2 / 3e graad Hoog in de lucht vliegen zwaluwen. Je kan maar moeilijk de
Nadere informatieNatuurtentoonstelling
Natuurtentoonstelling We gaan schilderijlijstjes maken. Knip elk een rechthoekige lijst uit een vel A4-papier. Daarna mag je jouw lijst versieren met kleurpotloden, verf, wascokrijt of ander materiaal.
Nadere informatieKijken naar sterrenbeelden
Kijken naar sterrenbeelden GROEP 5-6 54 70 minuten 1, 5, 6, 8, 23, 54 en 55 De leerling: (her)kent de sterrenbeelden uit de horoscopen weet dat de sterrenbeelden deel uitmaken van de dierenriem weet dat
Nadere informatieThema school. Deze werkbundel is van:
Deze werkbundel is van: VOORWERPEN TELLEN Tel hoeveel je er ziet van elk voorwerp. Noteer het aantal achter de juiste benaming. de boekentas: de lijm: de klok: de lat: VOORWERPEN TELLEN Correctiesleutel
Nadere informatieBasisschool de Triangel HET MAKEN VAN EEN WERKSTUK
Basisschool de Triangel HET MAKEN VAN EEN WERKSTUK 1 INHOUDSOPGAVE WERKSTUK I. Keuze. 1 II. Hoe te starten? 2 III. Inhoudsopgave 3 IV. Inleiding 4 V. Indeling 4 VI. Illustraties 7 VII. Taalgebruik 7 VIII.
Nadere informatieDruk met Kunst Lesbrief ter voorbereiding op het project Druk met Kunst, groep 6.
Druk met Kunst Lesbrief ter voorbereiding op het project Druk met Kunst, groep 6. Inhoud: Voor de docent Pagina 2 - Het project druk met kunst - Voorbereiding met de klas - De leskist Museum in de klas
Nadere informatieTechnologie met de ridder die bang was in het donker
Project kleuters : ridders en kastelen Technologie met de ridder die bang was in het donker De ridder die bang was in het donker Inhoud Heer Frederik is een zeer geliefde, dappere ridder. Hij verjaagt
Nadere informatie[DE BASILIEK VAN KOEKELBERG]
1 e graad secundair onderwijs Naam:... NATIONALE BASILIEK VAN HET HEILIG HART KOEKELBERG [DE BASILIEK VAN KOEKELBERG] Met dit boekje kan je zelfstandig of in groep kennismaken met de basiliek. 2 Hoe ga
Nadere informatiePLATTEGROND. Je neemt de trap tot halverwege, gaat linksaf en volgt de pijl
Lieve kinderen? In heel veel schilderijen en beelden van het Bonnefantenmuseum staan kinderen afgebeeld: kleine, grote, mooie, witte, eenzame en gezellige kinderen. Sterker nog, de naam van het museum
Nadere informatielesmateriaal Taalkrant
lesmateriaal Taalkrant Toelichting Navolgend vindt u een plan van aanpak en 12 werkbladen voor het maken van de Taalkrant in de klas, behorende bij het project Taalplezier van Stichting Wereldleren. De
Nadere informatieMijn Verhaal van Brabant
Groep 8: Verwerking in de klas, voorwerp 1 De gatenpot Je hebt ontdekt dat de gatenpot vroeger werd gebruikt om gloeiende kooltjes te kunnen verplaatsen van de ene vuurplaats naar de andere. Zo kon je
Nadere informatieLesbrief/informatie. Cultuurmenu projecten audiovisueel groep 1-5
Lesbrief/informatie Cultuurmenu projecten audiovisueel groep 1-5 Organisatie Cultuurmenu: Cultuurwijzer Nieuwstraat 379 7311 BR Apeldoorn 055-5213967 www.cultuurwijzerapeldoorn.nl De projecten zijn ontwikkeld
Nadere informatieGROEP 3 GROEP 4 GROEP 5 GROEP 6 GROEP 7 GROEP 8. limme Taal. Kranten en tijdschriften
GROEP 3 GROEP 4 GROEP 5 GROEP 6 GROEP 7 GROEP 8 limme Taal Kranten en tijdschriften Ik zie, ik zie... Wat ga je leren? Je leert waarom foto's en plaatjes belangrijk zijn voor een tijdschrift. Hoelang ben
Nadere informatieGedichtendag 2012 Stroom. Naar aanleiding van de gedichtendag op 26 januari 2012. Leerkracht: Cara Figoureux Nederlands
Gedichtendag 2012 Stroom Naar aanleiding van de gedichtendag op 26 januari 2012 Leerkracht: Cara Figoureux Nederlands Vooropdracht Open het internet en ga naar google 1. Open google afbeeldingen en zoek
Nadere informatieVollenhove Wonen op een havezate
D S T R K C N T Opdracht 1 Nodig: foto van jezelf als klein kind, fotoblad opdracht 1 In Vollenhove staat de havezate Oldruitenborgh. De havezate is al heel oud. Bijna 250 jaar geleden, rond 1770, woonden
Nadere informatieMet Vincent aan het werk
Met Vincent aan het werk Ceciel de Bie Met illustraties van Georgien Overwater Van Gogh Museum Publicaties 4 Inhoud 1 Ontdekken door te doen 9 2 Heb je tekenspullen in huis? 10 3 Tekenen, tekenen en nog
Nadere informatieOp reis door de kaarten
Op reis door de kaarten Cartograf-Wie?? Wist je dat Welkom in de tentoonstelling Formatting Europe! Een wat moeilijke titel die meer uitleg vraagt Deze tentoonstelling gaat over de cartografie van Europa.
Nadere informatieTijdsplanning werkstuk groep 5
Naam: Groep 5 Tijdsplanning werkstuk groep 5 Wat wanneer Aan de juf het onderwerp van maandag 21 januari 2013 mijn werkstuk doorgeven inleveren opdracht 1 maandag 28 januari 2013 inleveren opdracht 2 donderdag
Nadere informatieLid van de maand 2 De eekhoorn 3 Wat vinden jullie? 4 Wat vind jij? 5 Doe het zelf 6. Kleurplaat. Leer tekenen 8 Spelletjes 9 Dierenproeven?
Artikel Pagina Doe het zelf: hier waak ik p.6 Lid van de maand 2 De eekhoorn 3 Wat vinden jullie? 4 Wat vind jij? 5 Doe het zelf 6 Kleurplaat 7 Leer tekenen 8 Spelletjes 9 Dierenproeven? 10 Kleurplaat
Nadere informatieKoninklijke Bibliotheek van België EDUCATIEVE DIENST
Koninklijke Bibliotheek van België EDUCATIEVE DIENST INTRO No furniture so charming as books, verkondigde de Engelse schrijver Sydney Smith twee eeuwen geleden. Boeken hebben we in de Koninklijke Bibliotheek
Nadere informatieHier zie je ons de schilderijen inkleuren met wasco. Iedereen had een taak gekregen. Soms waren we het niet eens over de kleur, dan moesten we even
1606-1669 We hebben de klas verdeeld in 6 groepjes, we mochten zelf kiezen. In dat groepje gingen we een schilderij uit een boek kiezen. Schilderijen van Rembrandt natuurlijk. Hier zie je ons de schilderijen
Nadere informatieMENU. Tekenevenement Tussen de lijnen = GROEI! 1. Help de boom - groep 1 t/m 4 (hoofdopdracht)
MENU Tekenevenement Tussen de lijnen = GROEI! In deze bijlage wordt het menu voor het tekenevenement beknopt weergegeven. Per opdracht leest u: - het idee van de opdracht - de duur hiervan - de daarbij
Nadere informatieWild Beest. Opdrachtenboekje. Basisonderwijs groep 5 t/m 8
Wild Beest Opdrachtenboekje Basisonderwijs groep 5 t/m 8 24 februari t/m 29 mei 2015 Wild Beest In dierentuin Dierenrijk zijn door een computerstoring bij een aantal kooien de elektronische sloten open
Nadere informatieSterrenbeelden
Sterrenbeelden Activeer Wat zie je aan de hemel? Teken of noteer. Onderzoek Jullie groep kiest voor het sterrenbeeld: Beantwoord de volgende vragen over het sterrenbeeld: - Hoe ziet het sterrenbeeld eruit?
Nadere informatieWorkshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?
Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt
Nadere informatielesbrieven avonturenpakket de uitvinders en de verdronken rivier leerlingen werkblad Lesbrief 2:
lesbrieven leerlingen werkblad Lesbrief 2: RAVIJN OVERSTEKEN Verhaal: De Uitvinders en De Verdronken Rivier (deel 2) Het ravijn Opdracht 1: Opdracht 2: Opdracht 3: Brainstorm ravijn oversteken Bruggen
Nadere informatieid-o-matic fantasiekaarten wie woont hier? 1 Foto: Wikimedia Commons: Uberprutser
kinderboekenweek 2016 id-o-matic fantasiekaarten wie woont hier? 1 Foto: Wikimedia Commons: Uberprutser wie woont hier? 2 wat gebeurt hierna? 3 wat gebeurt hierna? 4 Wikimedia Commons: Karen Beate Nøsterud
Nadere informatiewat je moet doen welkom in de wereld van Olle Handreikingen voor de leerkracht
de wereld van Olle Bij dit werkboek wordt het boek Olle gebruikt. Vromant, W. (004) Olle. Wielsbeke (Belgie): Uitgeverij De Eenhoorn. ISBN: 9789083870 Tekst, opmaak & illustraties: Pauline Buit - de Krijger
Nadere informatiewerkboek tekenaar & dichter dubbeltalent 8.05-9.09 2012 Cobra Museum voor Moderne Kunst
tekenaar & dichter werkboek dubbeltalent 8.05-9.09 2012 Cobra Museum voor Moderne Kunst Tekenen en dichten; dat doe je allebei met je hand. Het maakt niet uit hoe je het doet, je kunt zelf kiezen: je doet
Nadere informatie1. Van je juf of meester krijg je een plaatje. Bekijk je plaatje goed. 3. Zoek samen nog vier klasgenoten met een ander plaatje.
Opdracht 1 Ongeveer 150 jaar geleden stonden er veel steenfabrieken langs de IJssel. De stenen werden van klei gemaakt. Dat kon je langs de IJssel vinden. Als de rivier overstroomde, bleef er een laagje
Nadere informatieAVONTURENPAKKET DE UITVINDERS
LESBRIEVEN LEERLINGEN WERKBLAD LESBRIEF 3: VLIEGEN Verhaal: De Uitvinders en De Verdronken Rivier (deel 3) Vliegen Opdracht 1: Opdracht 2: Opdracht 3: Ontwerp een vliegmachine Proefvliegen: drijven op
Nadere informatierekentrainer jaargroep 7 Fietsen op Terschelling. Teken en vul in. Zwijsen naam: reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs
Zwijsen jaargroep 7 naam: reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs Waar staat deze paddenstoel ongeveer? Teken op de kaart. Welke afstand of welke route fietsen de kinderen? naam route afstand Janna
Nadere informatieDOCENT. Thema: verhalen HIER STOND EEN KASTEEL! groep 3 en 4. Stadshagen
Het thema verhalen staat voor groep 3 en 4 in het teken van de Middeleeuwen. De leerlingen ontdekken dat er vroeger een echt kasteel op de plek stond, waar nu hun woonwijk ligt. De eerste stappen tot historisch
Nadere informatieS C I E N C E C E N T E R
LEKKER BAKKEN IN DE ZON! Nee niet zonnebaden, maar barbecuen zonder hout of kolen! Dat kan ook met zonlicht. Het lijkt een beetje op een oude truc met een sterk vergrootglas. Als de zon goed schijnt, en
Nadere informatieFeest in de Boeskoolstad
Opdracht 1 Nodig: vragenlijst voor jezelf Hoe beleef jij carnaval? In deze opdracht ga je jezelf interviewen over het carnaval. Van je juf of meester krijg je een vragenlijst. Vul deze lijst in. Bewaar
Nadere informatieKoninklijke Bibliotheek van België EDUCATIEVE DIENST
Koninklijke Bibliotheek van België EDUCATIEVE DIENST INTRO Bijna zeven miljoen boeken, miljarden pagina s, honderden miljarden woorden, beelden en ideeën. Eeuwen van onderzoek en werk om ze te begrijpen,
Nadere informatieVoor de ouders of verzorgers
Voor de ouders of verzorgers Dit boekje is bedoeld voor kinderen tussen drie en zes jaar. Acht kunstwerken uit de collectie oude kunst van het Centraal Museum zijn geselecteerd voor dit boekje. Deze werken
Nadere informatieKarel de Grote Koning van het Frankische Rijk
Karel de Grote Koning van het Frankische Rijk Eén van de bekendste koningen uit de Middeleeuwen is Karel de Grote. Hij leeft zo'n 1300 jaar geleden, waar hij koning is van het Frankische rijk. Dat rijk
Nadere informatieaartenbak tekenen Tekenlessen met: Kleurpotlood
K aartenbak tekenen Tekenlessen met: Kleurpotlood Ideeën verzameld door Demy van der Ham Bron: www.lesidee.nl FANTASIEDIER Opdracht voor groep 3 tot 5 Benodigdheden: - Wit papier op A4 formaat - Kleurpotloden
Nadere informatieDe Drakendokter: Gideon
De Drakendokter: Gideon Om hulp vragen Vervolgverhalen Groep 5 en 6 (SO en SBO) Overzicht De opdrachten zijn het leukst om te doen, als het hele boek in de klas is voorgelezen. Dit kan door elke dag in
Nadere informatieEen toverspaarpot Spaar jij graag geld? We gaan een spaarpot maken. Die kan toveren!
Een toverspaarpot Spaar jij graag geld? We gaan een spaarpot maken. Die kan toveren! Dit heb je nodig: Dit misschien ook: - 2 dezelfde doosjes - lijm - nog een doosje - lint - papier - schaar - plakband
Nadere informatieHoe werkt een balpen?
Hoe werkt een balpen? Balpennen zijn er in allerlei kleuren, vormen en modellen. Het is een voorwerp dat de leerlingen dagelijks gebruiken. Ze zullen het zeker leuk vinden eens in een balpen te mogen kijken.
Nadere informatieS C I E N C E C E N T E R
EEN ADEMBENEMEND INSTRUMENT Een liedje fluiten is niet zo makkelijk. Je lippen en je tong moet je in allerlei bochten wringen. Met een muziekinstrument gaat het al een stukje makkelijker. Even blazen en
Nadere informatieHoe maak ik in groep 6 een werkstuk?
Hoe maak ik in groep 6 een werkstuk? Jij gaat de komende weken thuis een werkstuk maken. Een werkstuk is een lange weettekst. Het wordt geschreven om iemand iets te leren of te laten weten. Net als in
Nadere informatieLestip 'Mevrouw wit konijn'
Lestip 'Mevrouw wit konijn' Over het boek Ken jij het witte konijn uit Alice in Wonderland? Hij werd beroemd toen hij gehaast weg rende en Alice hem achterna huppelde. Misschien vraag je je af hoe het
Nadere informatieKlee. en Cobra. Opnieuw beginnen
Klee Lesmateriaal groep 5 en 6 deel 1: klassikale les op school bij de tentoonstelling Klee en Cobra Het begint als kind 28.01-22.04 2012 en Cobra Opnieuw beginnen Dit is Paul Klee En dit ook. En dit is
Nadere informatieAVONTURENPAKKET DE UITVINDERS
LESBRIEVEN LEERLINGENBESTAND LESBRIEF 1: WATER VERZAMELEN Verhaal: De Uitvinders en De Verdronken Rivier Opdracht 1: Opdracht 2: Opdracht 3: Opdracht 4: Brainstorm over water Bouw een water-takel-kraan
Nadere informatieDe modellijst. Wat heb je nodig voor het nieuwe schooljaar?
De modellijst Om het volgende schooljaar groen te kleuren, nodigt je leerkracht je uit om schoolgerief te kiezen dat minder gevaarlijk is voor de gezondheid en voor het milieu. Zoek naar mij in de winkel
Nadere informatieStaphorst op de kaart
Opdracht 1 Je krijgt een oude kaart van de. Deze kaart is in 1866 gemaakt. Dat is ongeveer 150 jaar geleden. Nodig: kleurpotloden 1. Onderstreep Rouveen, Staphorst en IJhorst met een rood potlood. 2. Zet
Nadere informatieSpelen met zand. Zandpaspoort voor kinderen van 7 tot en met 12 jaar
Spelen met zand Zoals je hebt kunnen zien is zand heel interessant, maar zand is ook heel erg leuk. Je kunt er namelijk onwijs goed mee spelen! Zandpaspoort voor kinderen van 7 tot en met 12 jaar Schrijf
Nadere informatieKinderboekenweek Groep 8
L e e s p Feest! a a d e Leespromotie Kinderboekenweek Groep 8 voor alle lessen: leesboeken, waaronder boeken rond het thema van de Kinderboekenweek; kerntitels behorend bij het thema van de Kinderboekenweek
Nadere informatieTechnologische opvoeding
fotoalbum fotokader fotokader digitale sleutelhanger digitaal fotokader fotobos Naam: Technologische opvoeding 1 Werkvolgorde Start Uitleg 1. We hebben een probleem! Ik heb enkele mooie foto s van de vakantie
Nadere informatieBen ik dat? voorstelling 2d Hoofdstuk 10
voorstelling 2d Hoofdstuk 10 Ben ik dat? 1 Een pasfoto is zo gemaakt. Maar lijkt hij wel? De meeste mensen zijn nooit zo tevreden over hun pasfoto. Dat ligt niet aan de foto maar aan jezelf: je ziet jezelf
Nadere informatieNOACH EN DE ZONDVLOED
Bijbel voor Kinderen presenteert NOACH EN DE ZONDVLOED Geschreven door: E. Duncan Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Tammy S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Nadere informatieHet bouwen van je eigen Rotsachterwand en zijwanden. Door: Niels de Smit
Het bouwen van je eigen Rotsachterwand en zijwanden Door: Niels de Smit Ik heb dit artikel geschreven omdat ik andere hobbyisten mijn ervaringen wil laten zien, en lezen over het zelf maken van een rotsachterwand
Nadere informatieHandelsvloot. Regenten en Vorsten Groep 6 Handleiding voor de leerkracht
Handelsvloot Regenten en Vorsten Groep 6 Handleiding voor de leerkracht Deze handleiding en de opdrachten zijn bedoeld als aanvulling op de geschiedenislessen over regenten en vorsten. De lesonderdelen
Nadere informatiemolenaarsles Opdracht 1 Welkom in één van de Schatkamers van de wereld. In deze lessen leer je meer over de molens van Kinderdijk. Wat gebeurt daar?
Naam: Klas: Datum: Welkom in één van de Schatkamers van de wereld. In deze lessen leer je meer over de molens van Kinderdijk. Wat gebeurt daar? Rik is 16 jaar en woont in een van de molens van Kinderdijk.
Nadere informatiein alle kleuren Margreet Jansen Met illustraties van Angelique Bosman
in alle kleuren Margreet Jansen Met illustraties van Angelique Bosman Voor stille dagen Om weer even samen te praten en te dromen. Elkaar vasthouden met woorden. Schrijf een brief. Een brief naar de hemel.
Nadere informatie10 Stappen voor het maken van een Mindmap
10 Stappen voor het maken van een Mindmap Benodigdheden Om een mindmap te maken heeft u de volgende materialen nodig: papier stiften Gebruik bij voorkeur A3-formaat blanco papier, lijntjes of ruitjes leiden
Nadere informatieVoorbereiding op de Eerste heilige Communie R.K. Parochie van de H.Dionysius Heerhugowaard
Voorbereiding op de Eerste heilige Communie 2017-2018 R.K. Parochie van de H.Dionysius Heerhugowaard Eerste Communieproject - les 1 2 DIT BEN IK De volgende bladzijde gaat over jou! Vraag aan papa of mama
Nadere informatieBIJBELS papieren speelgoed. Het Kerstverhaal
BIJBELS papieren speelgoed Het Kerstverhaal Bijbels papieren speelgoed Het Kerstverhaal Copyright 2012 door Didier Martin. Alle rechten voorbehouden. Het opnieuw produceren van dit product zonder voorafgaande
Nadere informatie