MKB schrikt van gevolgen REACH

Transcriptie

1 verf&inkt magazine van de vereniging van verf- en drukinktfabrikanten VVVF december 2013 MKB schrikt van gevolgen REACH Conjunctuur 2014 jaar van herstel bouw? Ontwerpen op duurzaamheid Milieubelasting te hoog? Terug naar de tekentafel! Ons beroep op: De verfspecialist Voor vakkundig advies kun je niet op internet terecht De mens achter Bruggenbouwer Martin Terpstra: 25 jaar directeur van de VVVF Ben Berkel: Bouw wordt nooit meer zoals het was Constant Rebecque Kazerne omgebouwd tot school Duurzaam schilderwerk en onderhoud centraal Opfrisbeurt Veiligmetverf.nl Nederlandse verfindustrie voorop in Europa met brengen veiligheidsinformatie

2 Vision on quality NEDERLANDS ENIGE FABRIKANT VAN TEST- EN MEETAPPARATUUR VOOR DE VERFINDUSTRIE TQC AUTOMATISCHE FILM APPLICATOR Voor het aanbrengen van een uniforme, reproduceerbare filmlaag. Geschikt voor folies en /of glazen, papieren, metalen ondergronden Geschikt voor spiraalapplicatoren en / of standaard blok applicatoren Intuïtieve bediening Vele instelmogelijkheden TQC AUTOMATISCHE CUPPING TESTER Voor het testen van coatings bij verschillende stadia van deformatie conform ISO Ergonomisch: tester instelbaar naar werkhouding Led verlichting instelbaar in kleur en hoek voor optimale beoordeling testplaat Deformatie vooraf instelbaar in mm TQC WASBAARHEID / SLIJTVASTHEIDTESTER Voor het testen van bijv. coatings, inkten, textiel, hout en plastic op slijtvastheid. Voor droge en natte testen Test tot vier proefstalen tegelijk Dubbele pomp voor simultaantest met twee verschillende testvloeistoffen TQC GLANSMETERS Voor het meten van mat, zijde- en hoogglans oppervlakten Drie modellen: SoloGloss 60, Duogloss 20 /60, Polygloss 20 /60 /85 Uniek in stabiliteit en robuustheid Geïntegreerde kalibratie standaard Voldoet aan alle gangbare normen (muv 45 hoek) Incl. Ideal Finish Analysis software TQC AUTOMATISCHE VISCOSITEITSMETERS Diverse modellen voor het bepalen van de viscositeit in mpa s, cp, cst en KU (Krebs Units). Volledig automatisch, dus zeer hoge reproduceerbaarheid Ook handmatig instelbaar TQC TQC PRODUCEERT INSTRUMENTEN EN TOEBEHOREN VOOR HET TESTEN VAN ONDER ANDERE viscositeit dekkracht lopersvorming droogtijd slagvastheid natte laagdikte TQC is dé RAL distributeur van Nederland! densiteit vloeiing maalfijnheid elasticiteit metamerie adhesie TQC B.V LL Capelle a/d IJssel +31(0) info@tqc.eu Molenbaan 19 Nederland +31(0)

3 ons beroep op verf & inkt Erik van Lieshout, directeur van Kroonpart: In deze rubriek komen mensen aan het woord die beroepsmatig met verf&inkt van doen hebben en daar enthousiast over vertellen. Deze keer: de directeur van de verfspeciaalzaak. De 41-jarige Erik van Lieshout begon al op zijn 14e in het magazijn van de verfspeciaalzaak van zijn vader in Rotterdam-West. De kneepjes van het vak, zoals kleuren maken, leerde hij in de winkel van traditionele ambachtslieden. Ook volgde hij verschillende trainingen bij verfproducenten. Inmiddels staat Van Lieshout als directeur aan het roer van de drie vestigingen van Kroonpart in Zoetermeer, Rotterdam en Den Haag. Tekst: Adriaan van Hooijdonk Foto: Pet van de Luijtgaarden Voor vakkundig advies kun je niet op internet terecht Als mijn vader niet in de verfbranche had gezeten, was ik wellicht iets heel anders gaan doen. Maar nu, jaren later, weet ik dat ik het contact met klanten, het op de hoogte blijven van nieuwe ontwikkelingen in de sector, de vrijheid en het ondernemerschap niet zou willen missen. In het magazijn hield ik de boel op orde. De winkel was nog verboden terrein, maar als vader op de vloer stampte, kon ik de vakken gaan bijvullen. Van het magazijn ging ik naar de kleurmakerij. Een echte ambachtsman heeft mij daar geleerd om handmatig kleuren te mengen met van die ouderwetse bakelieten pijpen. De handelsgeest zat er vroeg in want op de middelbare school had ik al een lucratieve handel in overtollige spuitbussen opgezet. Na de overname van een andere winkel, leerde ik pas echt met klanten omgaan. Blijkbaar was vader tevreden, want op mijn 20e kreeg ik de verantwoordelijkheid voor de zaak in Zoetermeer. Net als andere verfspeciaalzaken hebben wij de laatste jaren last van een dalende omzet door de crisis en de felle concurrentie van bouwmarkten. Verf voor bijna de kostprijs verkopen om toch maar omzet binnen te halen? Veertig procent korting op een pot Histor, dat kan toch niet? Ook kopen klanten steeds meer online. Ze komen hier wel kleurstalen uitzoeken en advies vragen, maar moeten vervolgens thuis nadenken over de aankoop. Vaak zie je ze nooit meer terug. In de jaren 90 ben ik met Kroonpart for Artists begonnen. Een unieke shop, sinds dit jaar afgescheiden van de rest van de winkel in Zoetermeer, voor kunstschilders en hobbyisten, die hier alles voor hun kunstproject of vrijetijdsbesteding kunnen vinden. Van ezel tot penseel, van passe-partout tot kleurpigment, duizenden artikelen hebben wij in huis. Ook organiseer ik regelmatig workshops, waarbij klanten zelf verf leren maken met pigmenten en bindmiddelen. Of met olieverf leren schilderen. De voornamelijk gepensioneerde clientèle komt soms iedere week echt voor haar plezier naar de winkel. Ook komen klanten vaak hun schilderijen laten zien. En dan vind ik het knap dat ze met mijn verf een leuk portret of een aardig landschap hebben gemaakt. De kunstafdeling groeit nog steeds en compenseert zo de dalende omzet van de reguliere verven voor het huis, de boot of de auto. Trainingen bij verfproducenten zorgen ervoor dat ik op de hoogte blijf van de laatste ontwikkelingen binnen de branche. Zo verkoop ik inmiddels ook zelfreinigende en zelfherstellende verf die met behulp van nanotechnologie is geproduceerd. Ook heb ik de laatste jaren steeds meer klanten voor verf op basis van natuurlijke grondstoffen.in de schappen staan nu producten van drie verschillende fabrikanten. Zo draag ik op mijn manier bij aan een duurzamere samenleving. Soms vraag ik mij wel eens af of er in de toekomst überhaupt nog winkels zullen zijn. Loop maar eens door een gemiddelde winkelstraat en kijk eens hoeveel panden er leeg staan. Het negatieve effect van internet. Toch ben ik ervan overtuigd dat een nichespeler zoals wij altijd wel een boterham kan verdienen. Voor vakkundig advies en maatwerk kun je immers niet op internet terecht. Klantentrouw bestaat helaas niet meer, dus je moet het echt hebben van vakkennis en specifieke producten, zoals de kunstenaarsbenodigdheden en verven op basis van natuurlijke grondstoffen. Gelukkig hebben wij niet alleen de drie verfwinkels, maar ook een groothandel en zelfs een eigen verffabriek met 20 personeelsleden. verf&inkt

4

5 inhoud 29 - december 2013 Verfbranche schrikt van Reach Stoffenwetgeving Reach voldoet aan de verwachtingen. Vriend en vijand zijn het daarover eens. Maar het MKB zucht onder de regeldruk en kosten. Het gevaar bestaat dat sommige stoffen binnen afzienbare tijd niet meer leverbaar zijn, waarschuwt directeur Robert le Rütte van Vliegenthart. Ik ga dat niet meer doen, tenzij een klant bereid is de registratiekosten voor zijn rekening te nemen. Maar dat doet natuurlijk niemand. Pagina 12 Bouw uit de put? Verder in dit nummer: 3 Beroep op: de verfspecialist 7 Branchenieuws en voorwoord 9 Branchenieuws en colofon 11 VVVF-verenigingsnieuws 18 De mens achter: Martin Terpstra 20 Berkel: Bouw nooit meer wat hij was 24 Ervaringen met LCA-database CEPE 26 Kleurrijk verleden: stopverf en spreeuwen 28 PGS Duurzaam schilderwerk met Sigma 34 VVVF-verenigingsnieuws Nederland uit de recessie, huizenprijzen stabiliseren, consumentenvertrouwen in de lift. Is er licht aan het eind van de tunnel? Klimt de bouw uit de put? Komt er eindelijk een eind aan de lange reeks van jaren waarin de verf- en drukinktindustrie kampt met omzetdalingen? De signalen lijken voorzichtig op groen te springen. Verf&Inkt zet de signalen, feiten en meningen op een rij. Pagina 16 Opfrisbeurt Brengen in plaats van halen van informatie. Daarom draait het bij de opgefriste website Veiligmetverf.nl. Wanneer een schilder een verfproduct koopt, krijgt hij automatisch een met een link naar het veiligheidsinformatieblad. Dat gebeurt ook als het blad is gewijzigd. Een ingenieuze IT-oplossing zorgt voor een sterke vermindering van de administratieve lasten van verfproducenten en distributeurs. De Nederlandse verfbranche loopt hiermee voorop in Europa. Pagina 30 verf&inkt

6 Mus Verpakkingen blik bepalend ook in 2014 Wij wensen u een gezond en g voorspoedig 2014 Mus Verpakkingen BV Herfordstraat EX NL - Deventer T +31 (0) info@musverpakkingen.nl

7 branchenieuws voorwoord Sigma publiceert kleuradviesboek Kleurgebruik in de onderwijssector is mede bepalend voor de beleving en kan een positieve invloed hebben op de prestaties van zowel de leerlingen als het personeel. Dat blijkt uit semi-wetenschappelijk onderzoek van Sigma dat is gebundeld in het nieuwe kleuradviesboek Opgroeien & Leren. Sigma Coatings introduceerde onlangs haar Colours of Life-filosofie waarin mens en beleving centraal staan. Colours of Life geeft inzicht in de biologische en psychologische effecten van kleur en hoe kleur het leven en functioneren van mensen op een positieve manier kan beïnvloeden. Op basis van deze kleurenfilosofie zijn er inmiddels drie kleuradviesboeken verschenen die helpen bij het opstellen van functionele, belevingsgerichte kleurplannen. Sigma Coatings is een van de toonaangevende merken van PPG Industries. Henkel opent grootste lijmfabriek ter wereld in China Henkel heeft de grootste lijmfabriek ter wereld geopend in Shanghai. Met deze nieuwe productiefaciliteit breidt het bedrijf zijn capaciteit uit in een belangrijke opkomende markt. Het bedrijf is zo in staat om zijn innovatieve lijmtechnologieën sneller te leveren aan een groeiende groep klanten in China en de Aziatische regio. De nieuwe fabriek beslaat vierkante meter en is nu de centrale productielocatie voor industriële lijmen in China en Azië-Pacific regio. Afnemers zijn bedrijven in de automotive-industrie en verschillende producten van consumentengoederen. De jaarlijkse productie zal naar verwachting uitkomen op ton. Nieuwe praktijkrichtlijn verf op zink Zowel op de Eurofinish in Gent als op de Dag van de Oppervlaktetechnologie van de VOM op 14 november in Utrecht, is de nieuwe Praktijkrichtlijn voor Poeder en Natlak op Zink gelanceerd. De praktijkrichtlijn is een vernieuwing van de bestaande VISEM-kwaliteitseisen voor duplex-systemen en is tot stand gekomen via een samenwerkingsverband tussen de VISEM, Zinkinfo Benelux, VOM Nederland, VOM België en OnderhoudNL. Daardoor is het een breed gedragen document geworden dat wijd verspreid kan worden in de markt. De bedoeling is dat deze praktijkrichtlijn gebruikt gaat worden door zowel verzinkers, coaters als opdrachtgevers. De praktijkrichtlijn is op te vragen bij de VOM of de VISEM ( of digitaal te downloaden. Villa Rams Woerthe mooiste schildersproject 2013 De Heerenveense decoratie- en restauratieschilder Randolph Algera (Art-Decor) heeft de Nationale SchildersVakprijs 2013 gewonnen met het project Villa Rams Woerthe in Steenwijk. De villa is in 1899 in art-nouveau-stijl gebouwd in opdracht van een vermogend houthandelaar. In 1919 vestigde de gemeente Steenwijk het gemeentehuis in het pand. Tegenwoordig is de villa het bestuurscentrum van de gemeente Steenwijkerland en herbergt het werkkamers voor burgemeester en wethouders. 4 Op een beter 2014 En zo komt er een einde aan opnieuw een moeilijk jaar in de verf- en drukinktindustrie. Een jaar dat begon met een rampzalig kwartaal (min vijftien procent omzet ten opzichte van een jaar eerder) en eindigt met lichtpuntjes waarvan niet is te voorspellen óf en in welke mate ze volgend jaar uitgroeien tot iets moois. We weten wat er voor nodig is om de markt weer op gang te krijgen. Voor de bouwverven, de core business van de verfindustrie, voor tweederde verantwoordelijk voor onze gezamenlijke omzet, is het van het grootste belang dat de woningmarkt weer functioneert, dat jonge mensen een eerste woning kunnen kopen, mensen hun woning kunnen verkopen en doorstromen naar een andere woning, kortom weer gaan verhuizen en iedereen zijn woning weer gaat opknappen en opfrissen. Verderop in dit blad kijken we wat de barometer op dit vlak vertelt en misschien mogen we eindelijk heel voorzichtig optimistisch zijn. Dan Reach. We wisten dat er iets zat aan te komen, maar de consequenties van de nieuwe stoffenwetgeving gaan zwaar drukken op onze industrie. Dat hebben we misschien onderschat, maar ik vraag me af of de wetgever deze consequentie heeft voorzien. De kosten voor registratie van stoffen die in kleine hoeveelheden worden verhandeld en toegepast, dreigen uit de hand te lopen en sommige stoffen worden wellicht niet geregistreerd en zullen dus niet meer beschikbaar zijn. De verf- en drukinktindustrie is afhankelijk van innovatie en als stoffen niet meer beschikbaar zijn, kan dat ertoe leiden dat veelbelovende ontwikkelingen worden stopgezet. Hetzelfde is het geval als de overheid laks is met wetgeving, zoals we nu zien rond de recycling van verfrestanten. Bedrijfseconomisch is het haalbaar, technisch is het mogelijk, maar industrie en afvalverwerkers hebben vele maanden op uitsluitsel van de rijksoverheid over de status van verfrestanten moeten wachten: het maakt (in kosten en afhandeling) nogal wat uit of we ze mogen zien als grondstof of als afval. Alles bij elkaar heeft de malaise in onze branche ook grote gevolgen voor de financiën van onze belangenvereniging. De VVVF zucht onder het juk van de crisis en moet noodgedwongen op onderdelen pas op de plaats maken. Zo wordt de algemene ledenvergadering van volgende week sober. Toch een hoogtepunt: VNO-NCW-voorzitter Bernard Wientjes is onze gast en als onze plannen doorgaan, neemt hij de vernieuwde website Veiligmetverf.nl officieel in gebruik, waarmee dit moeilijke thema tot een goed einde is gekomen. We zitten in een behoorlijk diep dal, maar ik ondersteun de bemoedigende woorden van Martin Terpstra elders in dit nummer. In 25 jaar heeft hij diverse hoogte- en dieptepunten meegemaakt, maar het is zijn overtuiging dat de branche er ook nu bovenop komt. Met die woorden op mijn netvlies wens ik ons een beter Ben Berkel, voorzitter VVVF verf&inkt

8 Al meer dan 20 jaar de verwerker van verf & inkt afvalstoffen die vrijkomen bij de leden van de VVVF ATM Vlasweg 12, 4782 PW Moerdijk Tel: Fax: Contactpersonen: John van den Berg ( ) & Ron van Verk ( )

9 colofon Branchenieuws Huidkleurige verf is ziek Verf&Inkt is een uitgave van de Vereniging van Verf- en Drukinktfabrikanten VVVF. De VVVF behartigt de belangen van de Nederlandse verf- en drukinktindustrie. Het blad wordt verspreid onder leden van de branche-organisatie en externe relaties. Verf&Inkt verschijnt vier keer per jaar. Verf&Inkt wil een opinieblad zijn. Dat betekent dat van VVVF-standpunten afwijkende meningen niet uit het blad geweerd worden. Redactie Jos de Gruiter (hoofdredactie), Marloes Hooimeijer, Adriaan van Hooijdonk, Annet Huyser (eindredactie), Hans Klip. Redactieadres Loire AK Den Haag Postbus AE Leidschendam Vormgeving GrafischeZaken, Den Haag Druk Deltahage, Den Haag Advertentie-acquistitie Mooijman Marketing & Sales, Julius Röntgenstraat KS Den Haag Telefoon VVVF Alle rechten voorbehouden. Behoudens de door de Auteurswet 1912 gestelde uitzonderingen, mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd (waaronder begrepen het opslaan in een geautomatiseerd gegevensbestand) of openbaar gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de VVVF.De bij toepassing van art. 16B en 17 Auteurswet 1912 wettelijk verschuldigde vergoedingen wegens fotokopiëren, dienen te worden voldaan aan de Stichting Reprorecht, Postbus 882, 1180 AW te Amstelveen.Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten of onvolkomenheden. In de categorie opmerkelijk nieuws : een Zweeds meisje heeft een verffabrikant wegens racisme gerapporteerd bij de ombudsman in haar land omdat het bedrijf beige verf als huidkleurig aanprees. Het (14-jarige) kind ontdekte de verf op school. Ze noemde het ziek dat de fabrikant de verf als zodanig typeerde. Haar familie en haar school zijn dezelfde mening toegedaan. Het is ziek dat alleen beige als huidkleurig wordt aangeduid, terwijl zwart en bruin dat ook zijn, klaagde ze. De fabrikant, Universal Color and Chemicals, heeft nog niet gereageerd. Verf en racisme is niet alleen in Nederland een combo die het nieuws haalt, concludeert ochtendkrant Spits met een verwijzing naar de Pietendiscussie in Nederland. Verbeterde wegmarkering van Veluvine Aannemer Heijmans heeft in samenwerking met de leverancier Veluvine een proefvak van een verbeterde thermoplast markering aangelegd op de A2 (Den Bosch-Eindhoven) AkzoNobel: lagere omzet, hogere winst De omzet van AkzoNobel daalde in het derde kwartaal van 2013 met vijf procent. Het bedrijfsresultaat steeg met 22 procent. De omzet van miljoen euro in Decorative Paints was stabiel ten opzichte van het derde kwartaal in Hogere volumes werden tenietgedaan door negatieve valuta-effecten. Hoewel de omstandigheden in Europa in het algemeen uitdagend bleven, waren de wereldwijde volumes hoger dan in hetzelfde kwartaal vorig jaar. Lagere kosten en lagere herstructureringskosten droegen bij aan een hoger bedrijfsresultaat in het derde kwartaal van 2013 van 107 miljoen euro. Dat is een ruime verdubbeling ten opzichte van vorig jaar. tussen Boxtel en Best-West. Thermoplast is een duurzaam wegmarkeringsmateriaal. De thermoplast die aangelegd is op de A2 is in samenstelling veranderd en qua werking verbeterd. Het product is in het kader van duurzaamheid en milieubewustzijn ontwikkeld. De markering is een combinatie van bindmiddelen op natuurlijke basis. De thermoplast wordt als type II markering aangebracht, wat zorgt voor een verhoogde nachtzichtbaarheid, onder natte omstandigheden, en voor verhoogde stroefheid. Een ander voordeel van de vernieuwde thermoplast is dat bij gebruik ervan, er drastisch bespaard kan worden op openbare verlichting. Sigma: optimisme en bezinning Optimisme en bezinning. Dat zijn de trefwoorden in de kleurentrends die Sigma voorziet voor de komende jaren. Ze staan beschreven in de Sigma Trend Forecast 2014/2015. Een aantal trends laat een duidelijke reactie zien op de economische crisis en de digitalisering van de samenleving. Mensen zijn toe aan het positieve en aan ruimte om tot zichzelf te komen. Dat zie je terug in de voorkeuren voor bepaalde materialen, ontwerpen en kleuren, aldus kleurontwerper Fabienne Bruyninckx van Sigma Coatings. Drie trends zijn gerelateerd aan optimisme en levenslust. Twee andere trends hebben te maken met bezinning en rust. Via de website van Sigma is een uitvoerige uiteenzetting over de kleurentrends te lezen. verf&inkt

10 Cenomic 3 innovative and efficient. Bühler provides unique expertise in the field of wet grinding and dispersing technology. With its new full-volume bead mill Cenomic 3, Bühler presents a solution that cuts costs in the production of protective coatings, paints, gravure inks, bulk materials and many other fields. The system also helps in achieving higher productivity from a smaller mill volume with an optimum flow capacity. Furthermore, due to the minimal specific energy requirement, the Cenomic 3 provides a cost efficient solution for your wet grinding and dispersing processes. Bühler Benelux, Bedrijvenlaan 3, 2800 Mechelen, Belgium, T + 32 (0) , F + 32 (0) grinding.dispersion@buhlergroup.com, Cenomic 3 High productivity: Energy saving technology through highly efficient EcoMizer grinding discs. The extended residence time improves the product quality and productivity. Operationally safe: The SCS bead separation system in combination with the large surface of the SuperScreen guarantees high flow rates with outstanding process safety. Service friendly: Unique cleaning feature for the screen to guarantee high availability of the machine. Easy access to the inner surface without draining of the beads! Metal-free grinding: Special DraisElast coating of inner parts. Wear-proof elastic material for metal-free processing and no discoloration. Innovations for a better world.

11 vvvf verenigingsnieuws Programma Duurzaam Onderhoud van start Opdrachtgevers kunnen straks wetenschappelijk onderbouwd een keuze maken uit meer en minder duurzame onderhoudscenario s. Er zal rekening gehouden worden met verf en de applicatie door het onderhoudsbedrijf. Om deze doelstelling te kunnen bereiken zijn de betrokken brancheverenigingen het Programma Duurzaam Onderhoud gestart. Door middel van het programma willen ze komen tot een algemeen erkende definitie van duurzaam onderhoud. Verder willen zij aangeven welke rekentools het beste ingezet kunnen worden voor het bepalen van de duurzaamheid van onderhoudscenario s. Ook is het de bedoeling om afspraken te maken over hoe duurzaam onderhoud verder kan worden bevorderd in de keten. Met het programma wordt uitvoering gegeven aan de afspraken die OnderhoudNL en VVVF in oktober 2012 hebben gemaakt. Toen ondertekenden zij de Intentieverklaring Duurzaam Onderhoud aan gebouwen en infrastructuur. OnderhoudNL en VVVF starten in het kader van het programma zes projecten. Het ontwikkelen van een beoordelingskader en een communicatieinstrument zijn twee van de projecten die er deel van uitmaken. Samen zullen zij een communicatieplan opstellen. Een onderdeel daarvan is de ontwikkeling van een gezamenlijke nieuwsbrief over de ontwikkelingen op het gebied van duurzaam onderhoud. Het is de bedoeling om de projecten in 2014 te hebben afgerond. Voor meer informatie over dit programma: Gerben Dijkstra, VVVF-issuemanager Duurzaam Ondernemen, , VVVF Factsheet CE-Markering De VVVF heeft een nieuwe versie van de factsheet CE-Markering uitgebracht. De factsheet is beschikbaar op de ledensite. VVVF neemt deel aan Veiligheid Voorop De VVVF zal deelnemen aan het VNO- NCW-programma Veiligheid Voorop, en heeft hiervoor een werkgroep ingesteld. Het programma is gericht op het verbeteren van de veiligheidsprestatie van de sector in het algemeen en de veiligheid in bedrijven die grootschalig met gevaarlijke stoffen werken in het bijzonder. In het programma worden tien actiepunten vermeld. De werkgroep zal deze punten omzetten in een VVVF-actieplan. Daarnaast zal de werkgroep een plan opstellen voor het starten van een zelfstandig dialoog met de meest betrokken RUD s en andere instellingen over de uitvoering van inspecties. Op 22 november 2013 is de VVVF werkgroep Veiligheid Voorop voor het eerst bijeengekomen. De VVVF is van plan in 2014 een informatiebijeenkomst te organiseren over Veiligheid Voorop. Bijeenkomst Wet- en Regelgeving een succes Op 5 november 2013 organiseerde het Branchebureau VVVF een bijeenkomst over wet- en regelgeving in t Veerhuis Nieuwegein voor VVVF-, VLK- en VVVHleden. Tijdens de bijeenkomst kwamen onderwerpen aan bod zoals exposure scenario s voor mengsels, biociden en treated articles, brengplicht veiligheidsinformatiebladen, PGS 15 en PGS 31. Meer dan 70 deelnemers waren aanwezig en er werd veel informatie uitgewisseld. Het Branchebureau zal in het najaar 2014 opnieuw een dergelijke bijeenkomst organiseren. Het Branchebureau VVVF is van plan om in het voorjaar van 2014 een bijeenkomst te organiseren over het delen Bijeenkomst Kennis delen in de keten, Reach-CLP van kennis in de keten met betrekking tot Reach-CLP. Meer informatie hierover volgt op de ledensite. Campagne Vrienden#vanhout Medio september is de campagne Vrienden#vanhout van start gegaan. De leden van de VVVF die een belang hebben bij het beschermen en verfraaien van hout, hebben zich via de VVVF aangesloten bij deze driejarige en branchebrede publiekscampagne die tot doel heeft het gebruik van hout en houtproducten te promoten. De campagne is een initiatief van VVNH en NBvT en een aantal samenwerkende bedrijven in de houtsector en aanverwante sectoren. Inclusief de achterbannen van een aantal brancheorganisaties telt de campagne meer dan duizend deelnemers (waaronder OnderhoudNL). Het is de bedoeling dat alle betrokken partijen de campagne gaan dragen en zich als afzender van de campagne gedragen. Via tal van media willen de initiatiefnemers Nederland laten zien dat er geen mooier, beter en groener materiaal is dan hout. Op de website is alle informatie te vinden over de campagne. Om de boodschap op de juiste plek te krijgen, worden nog meer middelen ingezet, waaronder Twitter, Pinterest, Instagram, een actie met als prijs een reis naar bos- en houtland Zweden en een tv-commercial. Dit spotje is uitgezonden in de weken 38, 39 en 41 op de zenders Nederland 1, 2 en 3, National Geographic, Fox Sports, National Geographic Wild, FOXLife, 24Kitchen en FOX. Op de website zijn voorts een brochure te downloaden met als titel Echt#vanhout is toch het mooist en diverse factsheets met informatie over hout. Op de website is ook informatie te vinden over de initiatiefnemers, de campagne en hoe men mee kan doen via social media. Voor meer informatie: Martin Terpstra, directeur VVVF, , terpstra@vvvf.nl. verf&inkt

12 verf & milieu Stoffen mogelijk niet meer leverbaar MKB schrikt van kosten Reach Stoffenwetgeving Reach voldoet aan de verwachtingen. Vriend en vijand zijn het daarover eens. Maar het MKB zucht onder de regeldruk en kosten. Langs drie lijnen zouden de kosten voor kleinere bedrijven gereduceerd moeten worden. Tekst: Jos de Gruiter Fotografie: Pet van de Luijtgaarden Niemand zal zeggen dat Reach niet deugt. De Europese regels voor registratie, evaluatie en autorisatie van chemische stoffen worden alom omarmd als probate wetgeving voor het verantwoord omgaan met chemische stoffen, waardoor mens en milieu worden beschermd tegen blootstelling aan schadelijke stoffen. Ook door de industrie. In toenemende mate echter is kritiek te horen op de hoge kosten van de regelgeving voor bedrijven die ermee worden geconfronteerd. Vooral nu sinds afgelopen juni kleinere hoeveelheden (vanaf 100 ton) stoffen geanalyseerd en geregistreerd moeten worden bij het voor Reach in het leven geroepen chemicaliënagentschap ECHA. Vooral kleinere bedrijven die een breed portfolio aan stoffen in kleine hoeveelheden produceren of verhandelen, staan voor een dilemma: wegen de kosten van de registratieprocedure op tegen de baten van het vervaardigen of verhandelen? In zulke gevallen is het niet uitgesloten dat zij de stof uit hun assortiment halen. Dat kan nadelige gevolgen hebben voor de prestaties van producten en voor innovatieve ontwikkelingen. Zeker in de verf- en drukinktindustrie zal dat een rol spelen. Loop even mee, inviteert directeur Robert le Rütte van Vliegenthart in Tiel. De bestemming is een imposante archiefkamer. Eén wand is van onder tot boven en van links naar rechts gevuld met ordners vol documenten die betrekking hebben op de Reachwetgeving. Achtduizend manuren werk, licht hij toe. Vliegenthart produceert onder meer gekookte lijnolie. Omdat het in grote hoeveelheden gebeurt, is het bedrijf vanaf de start van de Reachwetgeving registratieplichtig. Ik zal niet zeggen wat het tot nu toe heeft gekost, houdt hij af. Ga maar uit van vele tonnen. Veiligheidsinformatieblad De Reach-verordening werd van kracht op 1 juni Met ingang van die datum waren producenten en importeurs van chemische stoffen verplicht alle stoffen te registreren die ze produceren of importeren. In eerste aanleg was die verplichting van kracht voor stoffen waarvan minimaal ton per jaar wordt geproduceerd of geïmporteerd. Vóór 1 juni 2013 dienden stoffen in hoeveelheden tussen de 100 en ton te worden geregistreerd. Uiterlijk in 2018 moeten alle stoffen geregistreerd zijn. Bij de registratie moet de producent of importeur onder meer aangeven of de stof schadelijk is. Ook moet hij vermelden hoe een gebruiker er veilig mee om kan gaan. Die informatie moet worden opgenomen in het Veiligheidsinformatieblad (VIB) dat verstrekt moet worden aan de professionele gebruiker. MKB zorgenkind Vijf jaar na de start van de regelgeving voerde de Europese Commissie een eerste evaluatie uit. In februari 2013 werden daarvan de resultaten gepubliceerd. Reach functioneert goed en presteert op alle doelen die op dit moment bereikt kunnen worden, was de hoofdboodschap. De Europese Commissie achtte het 12

13 verf & milieu daarom niet nodig de verordening aan te passen. Wel werd vastgesteld dat het midden- en kleinbedrijf een zorgenkind bleef, vooral vanaf het moment waarop stoffen geregistreerd moeten worden die het MKB in relatief kleine hoeveelheden maakt of verhandelt. Aan de ene kant zijn zij minder goed op de hoogte van hun verplichtingen, aan de andere kant drukken de kosten zwaar op kleine chemiebedrijven, aldus de evaluatie. De Commissie kwam daarom met een aantal oplossingen om het kleinere bedrijven makkelijker te maken, zoals lagere kosten voor registraties en meer ondersteuning vanuit de Europese Unie. Om helder te krijgen hoe Reach in Nederland uitpakt, gaf het ministerie van Infrastructuur & Milieu (I&M) een onderzoekopdracht aan de bureaus Panteia en IVAM. Op basis van de bevindingen rapporteerde het departement in oktober dat Reach het Nederlandse midden- en kleinbedrijf in 2012 zo n 425 miljoen euro heeft gekost. Naar 2018 toe (het jaar waarin alle stoffen geregistreerd moeten zijn) lopen de kosten op naar 670 miljoen. De onderzoekers tekenen wel aan dat deze kosten niet exclusief aan Reach zijn toe te schrijven: sommige werk- Wat het tot nu toe heeft gekost? Ga maar uit van vele tonnen zaamheden die eruit voortvloeien, zoals etikettering en het afleiden van grenswaarden, moeten toch gebeuren. Extra kosten door Reach komen voort uit dataverzameling, externe laboratoriumkosten, registratie van stoffen, inhuur van externe adviseurs en communicatie met ketenpartners. Rem op innovatie Vliegenthart is een relatief klein bedrijf. Wij hebben geen staf die zich met Reach kan bezighouden, vertelt Le Rütte. Alles wat we op dit gebied doen, moet gebeuren in de avonduren en de weekends. Voor inhoudelijke kennis zijn we aangewezen op externe adviseurs die met twee man samen al gauw zo n 450 euro per uur rekenen en aan de diverse opdrachtgevers werkweken van 60 uur declareren. Schandalig, vindt hij het. Ik ben van mening dat de overheid ons hiervoor had moeten compenseren. Registrerende bedrijven zouden volgens Le Rütte een subsidie over de feitelijk gemaakte Reachkosten moeten krijgen. De kosten van registrerende Le Rütte (Vliegenthart): Wij discussiëren hier over de vraag of we een printertje van een paar duizend euro moeten vervangen of niet, maar rond Reach ging het geld eruit in bedragen van een kwart tonnetje hier en een kwart tonnetje daar. bedrijven voor het inschakelen van adviseurs en laboratoria zijn volgens hem bizar hoog. De overheid krijgt hierdoor onbedoeld extra fiscale afdrachten van die instellingen, zoals loon- en winstbelastingen. Die extra belastinginkomsten zouden in de vorm van subsidie naar registrerende bedrijven moeten terugvloeien, meent hij. Wij discussiëren hier over de vraag of we een printertje van een paar duizend euro moeten vervangen of niet, maar rond Reach ging het geld eruit in bedragen van een kwart tonnetje hier en een kwart tonnetje daar. Die hoge kosten plaatsen het bedrijf voor een dilemma. Le Rütte: Onze lijnolie is geregistreerd, maar sommige klanten willen dat wij er bijvoorbeeld vijf procent soja- of houtolie tijdens het proces aan toevoegen, waardoor het nieuwe substance wordt: de stoffen reageren op elkaar. Het product zou dus de hele registratieprocedure moeten doorlopen, met alle hoge kosten van dien. Ik ga dat niet meer doen, tenzij een klant bereid is de registratiekosten voor zijn rekening te nemen. Maar dat doet natuurlijk niemand. Hij is ervan overtuigd dat die afweging in veel bedrijven wordt gemaakt. Een aantal producten zal daardoor niet meer leverbaar zijn. Dat kan een rem zijn op innovatieve ontwikkelingen. Actieplan Dat roept een vraag op: is er bij de start van de Reachonderhandelingen wel voldoende rekening gehouden met de gevolgen voor kleinere bedrijven? Beleidsmedewerker Stoffen Dirk van Well van de VNCI (chemische industrie) vindt van wel. Er is voortdurend gekeken naar de gevolgen voor het MKB, herinnert hij zich. Ze betalen minder voor de registratie en als het gaat om kleine hoeveelheden geproduceerde of geïmporteerde stoffen kwamen ze pas later in het traject aan de beurt. Daarnaast is in de aanloop naar zowel de eerste als de tweede deadline intensieve voorlichting gegeven via de kamers van koophandel, juist voor MKB ers. Wat onderschat is, zijn de inspanningen en kosten die gemoeid zijn met de communicatie in de keten, met het verwerken van de gegevens in Veiligheidsinformatiebladen en het vaststellen van grenswaarden. Het Panteiarapport wijst daar ook op. In elk geval kunnen we constateren dat de kosten onnodig hoog zijn en dat daar iets aan gedaan moet worden. Kort na het verschijnen van het rapport traden de verantwoordelijke staatssecretaris Wilma Mansveld (I&M) en de industrie in overleg. Dat leidde tot een plan van aanpak waarin de volgende onderwerpen centraal staan: Verbetering van de communicatie over de verplichtingen en over de beschikbare vormen van ondersteuning waar bedrijven gebruik van kunnen maken; Vereenvoudiging van zowel nationale als Europese regels; 4 verf&inkt

14 een aantal van deze merknamen zijn verdwenen maar de harsen en de kwaliteit zijn gebleven! Bent u op zoek naar deze producten die een nieuwe merknaam hebben gekregen? dan kunnen wij u helpen. Nuplex biedt haar klanten een uitgebreid productportfolio met kwalitatief hoogstaande harsen. Het is onze passie om voor onze klanten de juiste oplossing te vinden door het ontwikkelen van innovatieve producten, het verstrekken van voortdurende technische ondersteuning en persoonlijke service. BAyER merknaam PRoDuctgRoEP nuplex merknaam nieuw Desmophen A Acrylaat harsen Setalux D A Desmophen A HS High solid acrylaatharsen Setalux D A HS Bayhydrol B Copolymeer dispersies Setaqua B B Bayhydrol E Polyester dispersies Setaqua B E Desmophen RD Polyester polyolen Setal D RD Desmalkyd Polyurethaan harsen, Setal D L olie -gemodificeerd Alkydal Alkyd harsen Setal A wilt u meer informatie? neemt u DAn contact op met: nuplex RESinS B.V. (hoofdkantoor EmEA) T +31 (0) F +31 (0) E resins@nuplex.com nuplex RESinS gmbh T F Webshop: DiStRiButEuR BEnELux keyser & mackay Leidsegracht 19, 1017 NA Amsterdam T +31 (0) E info.nl@keysermackay.com keyser & mackay Plaskylaan 144, 1030 Brussel T +32 (2) E info.be@keysermackay.com Nuplex Industries Limited is a leading global manufacturer of polymer resins. As a global manufacturer and distributor of polymer resins to the paint and coatings market, Nuplex has 17 production sites located across Australasia, Asia, Europe and North America. Through its commitment to R&D and production excellence, Nuplex consistently delivers its customer high quality, innovative products which are sold in over 80 countries worldwide. Via its extensive technology portfolio, Nuplex supplies resins for a wide range of applications including automotive OEM, plastic, vehicle refinish, industrial wood, metal, marine & protective, flooring & construction and decorative coatings. In EMEA, Nuplex s regional head office is located at its production and R&D facility at Bergen op Zoom in The Netherlands. Additionally, Nuplex has production sites in Bitterfeld, Germany and London in the UK.

15 verf & milieu Afspraken met het bedrijfsleven om gezamenlijke registratiekosten naar beneden te brengen; en Verbetering van de praktische toepasbaarheid van VIB s. Over de resultaten kan Van Well nog niets zeggen. We zijn begin november van start gegaan. In het eerste kwartaal van 2014 zijn de verbeteropties in kaart gebracht, daarna start de implementatiefase. Daarbij is het van groot belang, benadrukt hij, dat de uitkomsten van activiteiten in Nederland Europees worden afgestemd. Een andere belangrijke voorwaarde is dat de Reachregistraties worden gebruikt in aanpalende (milieuen arbo-)regelgeving, zoals bij het vaststellen van liefst Europese arbogrenswaarden. Van Well: Dan kunnen de kosten van naleving van verplichtingen in bijvoorbeeld arbo- en milieuregelgeving worden gereduceerd. Bedrijven moeten voor tientallen gevaarlijke stoffen de grenswaarden vaststellen. Als dat kan met een verwijzing naar Reach, voorkomt het dubbel werk. Skull and bones Een bijzonder probleem waarmee Le Rütte werd geconfronteerd, is de onmogelijkheid om foute testen van stoffen te corrigeren. Een van de leden van ons consortium heeft ons een foute test verkocht, zo bleek. Uitgevoerd door een gecertificeerd laboratorium. Om te voorkomen dat die stof in een te zware categorie valt, zijn we verplicht aan te tonen dat de test niet deugt. Kost ons ook weer een kleine ton. Ik vind het eigenaardig dat ECHA geen correctiemogelijkheid biedt. Het zou belachelijk zijn als een product als bewerkte lijnolie alleen verkocht mag worden met skull and bones op het etiket. Dan moet je die aanduiding ook op een fles mineraalwater zetten: als je zes liter water achter elkaar drinkt, ben je dood. Le Rütte wil voorkomen dat er een misverstand blijft hangen. Reach is een uitstekend instrument om mens en milieu te beschermen tegen schadelijke stoffen, benadrukt hij. De industrie moet zo innovatief zijn dat ze veilige producten op de markt Geen skull and bones op producten die pertinent niet schadelijk zijn brengt. Reach voldoet op dat vlak helemaal. Hij vindt het uitstekend dat slechte stoffen worden verbannen en de noodzaak bestaat om naar alternatieven te zoeken. Het enige is dat je al snel een nieuwe substance hebt die het hele Reachtraject moet doorlopen. En we moeten natuurlijk geen stoffen schadelijk gaan noemen als ze dat pertinent niet zijn. Te bleu geweest Le Rütte steekt ook de hand in eigen boezem. Misschien zijn we als industrie te bleu geweest. Hebben we ons in de voorbereiding op de verordening onvoldoende gerealiseerd wat er op ons afkwam. Hoe veelomvattend het was. Normaal gesproken is nieuwe regelgeving te consumeren. Reach was niet te consumeren voor een klein bedrijf. Ik had geen geld om extra mensen aan te trekken. We moesten alles doen met de bestaande bezetting. Hij stuitte daarnaast op een vorm van concurrentievervalsing. Grote bedrijven zetten vijf man op het onderwerp, Advertentie lezen de kleine lettertjes, schudden een zak geld leeg en hebben de markt. Daar kunnen kleinere bedrijven niet tegenop. Ook voor Van Well (VNCI) staat Reach niet ter discussie. Hoe ongelukkig we ook zijn met onderdelen van Reach, we willen nu geen aanpassing van de regels. Los van het feit dat zo n traject via raad en parlement minstens drie jaar duurt en dus voor het MKB nu geen oplossing biedt, weet je niet waar je uitkomt als we de regelgeving ter discussie stellen. Na 2018, als de laatste registratiefase achter de rug is, moet de Reachverordening wel tegen het licht gehouden worden, vindt hij. Intussen moeten oplossingen gevonden worden voor de uitvoering en de kosten van Reach. Ik begrijp de problemen van het MKB, zegt hij. Maar het is jammer dat zo weinig bedrijven gebruik hebben gemaakt van de mogelijkheden om goedkope deskundigheid in te kopen. In 2011 zijn we begonnen met een zogenoemd mentorenprogramma. Daarin werden deskundigen uit de chemie gekoppeld aan kleine bedrijven. Daarnaast heeft SynChem Plus zich geprofileerd als Reachcentrum Nederland en werd kennis beschikbaar gesteld. Ik heb begrepen dat van beide mogelijkheden weinig gebruik is gemaakt. Ik ben bang dat veel informatie het MKB wel heeft bereikt, maar dat niet door iedereen de urgentie is ingezien. Le Rütte: Dat zal hier en daar het geval zijn geweest, maar ik voel me niet aangesproken. Geen van de aangeboden hulplijnen kon werkelijk relevante informatie leveren op een gebied als bewerkte lijnolie. Uw partner voor kunststof verpakkingen voor: Pigmentpasta Watergedragen autoreparatielak Verf Drukinkt Zowel standaard potten als speciaalverpakkingen. nagenoeg restloos leegbare speciaalverpakkingen. Van Well (VNCI): Hoe ongelukkig we ook zijn met onderdelen van Reach, we willen nu geen aanpassing van de regels. Kom voor informatie en voorbeelden van 7 t/m 9 oktober Voor meer naar informatie naar onze en stand voorbeelden 8408 op kijk de op Eurofinish 09 in Gent of kijk op Deltastraat 14, Tel RC Zierikzee info@bema.nl verf&inkt

16 Een andere indicatie: het consumentenvertrouwen. Nederlandse consumenten worden steeds minder somber, concludeerde het CBS eind november. Het consumentenvertrouwen steeg in die maand met negen punten tot min achttien. Consumenten waren voor het eerst sinds het voorjaar van 2011 weer positief over de toekomstige economische situatie. Dan de bouw en de huizenmarkt. Van groot belang voor grote delen van de verfindustrie. Hoe ziet 2014 er voor die sectoren uit? In september presenteerde het ING Economisch Bureau zijn nieuwe kwartaalbericht bouw. De krimp in de bouwproductie houdt ook volgend jaar nog aan, aldus ING. Als de economie zich herstelt en de woningmarkt zich weer opricht, trekt op de middellange termijn de vraag naar nieuwbouwwoningen opnieuw aan. Maar na 2020 neemt die vraag dan weer sterk af, omdat het aantal huishoudens dan minder snel gaat groeien. De bankeconomen verwachten voor geheel 2013 een afname van de bouwproductie met 5,5 procent. Er is hevige concurrentie voor de weinige opdrachten die op de markt komen. De orderboeken van vooral woning- en utiliteitsbouwers zijn slecht gevuld. De bezuinigingen van zes miljard euro door het kabinet zetten in 2014 de bouwproverf & Conjunctuur Bouw zit op de bodem Seinen lijken aarzelend op groen te springen Nederland uit de recessie, huizenprijzen stabiliseren, consumentenvertrouwen in de lift. Is er licht aan het eind van de tunnel? Komt er eindelijk een eind aan de lange reeks van jaren waarin de verf- en drukinktindustrie kampt met omzetdalingen? Verf&Inkt zet een aantal feiten, meningen en analyses op een rij. Tekst: Jos de Gruiter Fotografie: Pet van de Luijtgaarden Nederland is uit de recessie. Dat was het heuglijke nieuws van afgelopen maand. Volgens de eerste raming van het CBS is de Nederlandse economie in het derde kwartaal van 2013 met 0,1 procent gegroeid ten opzichte van een kwartaal eerder. Het was het eerste kwartaal met groei na het tweede kwartaal van Het nieuws werd niet met veel jubel onthaald, en terecht, zo bleek een week later. De Nederlandse economie blijft zwak en zal ook volgend jaar nog licht krimpen, voorspelde de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) in haar Economic Outlook. Volgens de OESO bereikt de Nederlandse economie pas in de tweede helft van volgend jaar het dieptepunt en treedt het herstel in 2015 in. Voor volgend jaar verwacht de denktank een krimp van 0,1 procent, na een min van 1,1 procent dit jaar. Voor 2015 wordt voorlopig gerekend op een groei met 0,9 procent. De risico s voor de Nederlandse economie blijven volgens de organisatie groot. Zo kan een verdere daling van de huizenprijzen de consumptie verder onder druk zetten en kunnen banken verder in de problemen komen als de uitslagen van het bankenonderzoek van de ECB tegenvallen. Aan de andere kant zou de ontwikkeling van de internationale handel beter kunnen zijn dan nu wordt verwacht. Hoofdeconoom Pier Carlo Padoan van de OESO koppelde nog een waarschuwing aan de prognoses van zijn organisatie: Fouten of het uitblijven van politieke ac- tie kunnen veel zwaardere gevolgen hebben dan de onrust die we al hebben gezien en kunnen de groei jarenlang bedreigen. Consumentenvertrouwen ductie onder druk. De sector wordt daardoor, meent het ING-Bureau, ook in 2014 nog met een lichte daling (van één procent) van het bouwvolume geconfronteerd. Beter nieuws kwam er van het huizenfront. De verkoop van huizen steeg in oktober met bijna zeventien procent ten opzichte van oktober Het Kadaster telde verkochte huizen, tegen een jaar eerder. De Rabobank, de grootste hypotheekverstrekker van Nederland, liet afgelopen maand voorts weten dat de eerste signalen van prijsherstel op de woningmarkt zichtbaar zijn. Wel met de kanttekening dat de prijzen pas in 2014 echt stabiliseren. Het CBS maakte op 21 november wereldkundig dat bestaande koopwoningen in oktober vier procent goedkoper van de hand gingen dan een jaar eerder. De prijsdaling ten opzichte van 2012 is iets kleiner dan in september (4,1 procent). Het prijspeil van bestaande koopwoningen lag in oktober op hetzelfde niveau als begin In vergelijking met augustus 2008, toen de huizenprijzen hun hoogste niveau bereikten, daalden de prijzen met 20,3 procent. Roet in het eten Bij het Economisch Instituut voor de Bouw klinken gematigd positieve geluiden. Programmaleider productie en arbeid drs. Martin Koning bij het EIB spreekt de verwachting uit dat de bodem in de bouwproductie is bereikt. De orderportefeuilles van bouwbedrijven dalen niet verder, ze schatten hun omzetverwachtingen hoger in en op de woningmarkt loopt het aantal transacties op en lijken de 16

17 verf & Conjunctuur huizenprijzen gestabiliseerd. Dat is belangrijk: als mensen het idee hebben dat de prijzen niet verder dalen, zijn ze geneigd te kopen. Voor het eerst in jaren zijn er concrete aanwijzingen dat de bodem is bereikt en dat we dus naar boven kunnen kijken. Koning plaatst wel een kanttekening. Het overheidsbeleid moet geen roet in het eten gooien, bijvoorbeeld door banken nieuwe kredietrestricties op te leggen, vooral voor starters. Dat is de categorie die de carrousel weer op gang moet brengen. Maar de onderzoeker is optimistisch: Er is de afgelopen jaren veel minder gebouwd dan voor het stijgend aantal huishoudens nodig was. Jaarlijks komen er huishoudens bij. Dat aantal, plus het volume aan gesloopte huizen, leidt tot een behoefte aan tot woningen. Dat aantal is de afgelopen jaren zeker niet gerealiseerd. Dat heeft er onder meer toe geleid dat groepen mensen pas later gaan kopen. Maar dat gaat wel een keer gebeuren. Het is nu bovendien een goed moment om te kopen: de huizen zijn ten opzichte van 2008 met gemiddeld twintig procent gedaald en de rente is laag. Dan moeten banken wel bereid en in de gelegenheid zijn om leningen te verstrekken en moet een oplossing worden gevonden voor huiseigenaren die willen verhuizen maar zich opgezadeld weten met een restschuld. Grove schattingen wijzen erop dat momenteel zo n huizen onder water staan. Dat zou geen probleem moeten zijn, denkt Koning. Het gaat er niet om of een huis onder water staat, maar om de vraag of iemand zijn maandelijkse hypotheeklasten kan betalen. Als dat mogelijk is, inclusief aflossing van de restschuld, dan is dat geen beperkende factor. Daarmee is niet gezegd dat het prijsniveau op de huizenmarkt snel zal terugkeren naar het niveau dat in 2008 werd bereikt. De politiek heeft maatregelen genomen die hebben geleid tot structureel lagere prijzen, zoals de beperking van de hypotheekrente. Als de vraag aantrekt en de bouw met vertraging hierop reageert dan ontstaat schaarste, die tot hogere prijzen leidt. De oude prijsniveaus zullen naar verwachting voorlopig niet worden bereikt. Ook ten aanzien van de huren heeft de politiek maatregelen genomen die gevolgen hebben, maar dan vooral op het gebied van onderhoud. Koning: Corporaties mogen de huren verhogen, maar zijn aan de andere kant geconfronteerd met een verhuurdersheffing van in totaliteit vele miljoenen. Dat kan beperkend werken op investeringen en onderhoud. Als het gaat om de perspectieven van de utiliteitsbouw, reageert Koning: Ook daar zal sprake zijn van groei, maar die zal minder groot zijn. Het Centraal Planbureau verwacht de komende jaren geen uitbundige economische groei. De behoefte aan bedrijfsruimten zal dus niet snel toenemen. Bovendien hebben we te maken met structurele leegstand in kantoren en winkels. Petitie Om de politiek ervan te overtuigen dat de bouw en aan de bouw gerelateerde bedrijfstakken van groot belang zijn om de economie uit het moeras te trekken, richtten bijna twintig belangenverenigingen en maatschappelijke organisaties zich eind oktober met een petitie tot de voorzitters van de Vaste Eerste-Kamercommissies voor Financiën, Binnenlandse Zaken en Algemene Zaken. In de petitie benadrukken de organisaties dat de woning(nieuw)bouw een belangrijke bijdrage kan leveren aan het aanjagen van de economie en de werkgelegenheid. Daar is op dit moment geen enkele sprake van, zo betoogden de organisaties, die met elkaar bedrijven en meer dan werknemers. Naast bouwers, schilders, ontwikkelaars en corporaties gaat het ook om hoveniers, detaillisten, binnenvaartschippers, de (bouw)industrie, evenals de vakbonden FNV Bouw en CNV Vakmensen. Zoals het er nu uitziet, zakt de woningproductie volgend jaar zelfs onder de nieuwe huur- en koopwoningen, terwijl vóór de crisis jaarlijks nog aantallen van ruim nieuwe woningen normaal waren, zegt de petitie. Aangezien jaarlijks een productie van nieuwe woningen nodig is op grond van demografie en gezinsverdunning, loopt het woningtekort weer snel op in Nederland en vindt er sluipende verpaupering plaats van wijken. Over de maatregelen die het kabinet tot dusver in het belang van de bouw heeft genomen, zoals de btwverlaging naar zes procent, zeggen de initiatiefnemers: Die hebben alleen effect op onderhoud, verbouw en renovatie van bestaande woningen, evenals op het werk van hoveniers. Daarmee is het kabinet volgens de gezamenlijke organisaties volkomen voorbij gegaan aan de mogelijkheden die de woning(nieuw)bouw biedt als het gaat om de transformatie en vernieuwing van stedelijke gebieden. Bovendien komt er dan geld vrij dat nu vastzit in stenen en terreinen. In de petitie dringen de organisaties daarom aan op het nemen van ten minste drie maatregelen: Stimuleer (vervangende) nieuwbouw en tranformatie, zoals nu ook onderhoud en renovatie worden gesteund, en koppel dit aan energiezuinigheid (premie-e); Zorg dat de Nederlandse Hypotheekinstelling er nu ook écht komt en dat de hypotheekrente omlaag gaat; en Creëer investeringsruimte in de huurmarkt. Prille lichtpuntjes Samenvattend: in concreto is er nog steeds geen enkele zekerheid dat de bouw - en in het verlengde daarvan de verfindustrie - zal aantrekken in Een enkele verkeerd uitpakkende beleidsbeslissing kan zomaar roet in het eten gooien. Wel lijken de seinen voor het eerst sinds een groot aantal jaren aarzelend op groen te springen. En dat is gebaseerd op feiten en niet op promotiepraatjes, benadrukt Koning desgevraagd. Voor de verfindustrie is het te hopen dat het herstel doorzet: over de eerste drie kwartalen van 2013 daalde de omzet in bouwverven nog met 7,3 procent ten opzichte van dezelfde periode in Over het totaal gezien is sprake van een omzetdaling van 3,8 procent; de export daalde met 2,9 procent. Ik zie wel prille lichtpuntjes, zegt VVVF-directeur Martin Terpstra. Het aantal verstrekte hypotheken is toegenomen, de prijzen lijken te stabiliseren, de hypotheekrente is historisch laag, met de banken gaat het relatief beter en de politiek praat over garantieregelingen en startersleningen. Dat is gunstig en het zal langzamerhand ook wel beter gaan, maar we weten allemaal dat het pas echt goed zal gaan als de verhuisbewegingen op gang komen. En daarop hebben we nog te weinig zicht. Fouten of uitblijven van politieke actie kunnen zware gevolgen hebben verf&inkt

18 De mens achter Bruggenbouwer Terpstra 25 jaar VVVF-directeur Conflict oplossen voor het uit de hand loopt Achtentwintig nummers achter elkaar portretteerde Verf&Inkt mannen en vrouwen uit de verfen drukinktindustrie. Tekende op hoe zij tegen hun bedrijf en tegen hun bedrijfstak aankeken. Vroeg hun iets te vertellen over activiteiten buiten de dagelijkse business en fotografeerde hen op bijzondere plekken of in afwijkende omstandigheden. Wat ze gemeen hadden was het ondernemerschap. Allemaal hadden ze een onderneming opgezet of waren ze erin terechtgekomen, in veel gevallen als opvolger van pa - en soms van pa en opa. Deze keer geen ondernemer, maar wel een man met een verleden in de bedrijfstak. Afgelopen maand vierde Martin Terpstra zijn 25-jarig directeurschap van de VVVF. Tekst: Jos de Gruiter Foto: Pet van de Luijtgaarden Zoals hij het woord garage uitspreekt, dat kan alleen een Fransman. Niet verwonderlijk: VVVF-directeur Martin Terpstra werd geboren in Parijs, waar zijn vader als diplomaat was gestationeerd bij de OESO, woonde tot zijn elfde jaar in de Franse hoofdstad en volgde een geheel Franstalige schoolopleiding (Internationaal Baccalaureaat). Het beroep van zijn vader bracht hem in zijn jonge jaren ook naar Congo, Argentinië en Brussel. Afgelopen maand vierde hij op bescheiden wijze het feit dat hij 25 jaar geleden aantrad als VVVF-directeur. Dikke sigaren In een statig pand in Wassenaar, herinnert hij zich. Daar begon het, op 1 november De VVVF telde zestien medewerkers. De bestuursleden werden voorgereden in auto s met chauffeur en rookten dikke sigaren tijdens de vergadering. Hij vertelt het om duidelijk te maken hoezeer de organisatie onder zijn bewind is veranderd van een belangenorganisatie van directeuren in een vereniging die de expertise van medewerkers uit de bedrijfstak gebruikt en ze betrekt bij de beleidsvoorbereiding. Bovendien een organisatie die zich niet per definitie afzet tegen overheden, maar stakeholders ziet als partners met vaak vergelijkbare belangen. Ik hou niet van conflicten, zegt hij, ergens in het gesprek. Ik ga ze niet uit de weg, maar probeer ze zo snel mogelijk op te lossen. Ik wil voorkomen dat ze uit de hand lopen. Ik zie mezelf als bruggenbouwer. Dat zijn waarschijnlijk de genen van mijn vader. Het typeert hem. Weinigen zullen Terpstra ooit met stemverheffing horen spreken of hem geharnaste standpunten zien innemen. Ik ben ervan overtuigd dat de achterban daarmee niet is gediend. Een illustratief voorbeeld is de totstandkoming van de Europese Verfrichtlijn in Het ministerie van VROM wilde in de jaren negentig limieten vaststellen voor vluchtige organische stoffen in verf. We hebben ons niet tegen het uitgangspunt gekeerd, maar er wel voor gepleit het onderwerp in Europees verband aan te pakken, want de verfindustrie is internationaal. Uiteindelijk hebben onze inspanningen geleid tot de Europese Verfrichtlijn. Dat was in het belang van alle leden. 600 experts Hij noemt zich niet graag lobbyist. De verf- en drukinktindustrie is zich al lang bewust van de noodzaak om veiligheid, gezondheid en milieu een hoge prioriteit te geven. In die zin lopen onze belangen parallel aan die van de wetgever en andere stakeholders. Ook op het persoonlijke vlak zou ik er moeite mee hebben om mijn kinderen te moeten vertellen dat mijn werk eruit bestond regels op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu te frustreren. Ik denk dat we dankzij die coöperatieve opstelling veel bereikt hebben. Uiteraard was het een enkele keer moeilijk om tegenstellingen te overbruggen, maar uiteindelijk zijn we er altijd uitgekomen. Een belangrijk rol in het werk van de VVVF wordt sinds jaar en dag ingenomen door wat gekscherend wordt genoemd de groep van 200, de inmiddels bijna 600 experts uit de achterban die hun tijd, kennis en kwaliteiten inzetten via besturen, werkgroepen en commissies. Dankzij de inzet van die mensen is onze inbreng inhoudelijk altijd van hoog niveau én kunnen we functioneren met een relatief klein bureau, aldus de directeur. Moderne communicatiemiddelen als ons ledennet, maar ook Twitter en LinkedIngroepen stellen ons in staat snel en effectief contact met elkaar te hebben. De lijnen zijn daardoor heel kort. Terpstra studeerde economie en rechten aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Zijn eerste werkgever was het ministerie van Economische Zaken in Den Haag. Het was zijn taak innovatie in de dienstverlenende sectoren te bevorderen. Later kwam hij in een functie binnen EZ waarin hij ministerieel vertegenwoordiger in het Bedrijfschap Schilderbedrijven werd. Toen een headhunter hem polste voor een overstap naar de verfindustrie, stond hij daar 18

19 De mens achter Riskant wel hoor, weg is weg positief tegenover. Niet alleen vanwege mijn betrokkenheid bij schildersbedrijven, blikt hij terug. Ik wilde na mijn jaren voor dienstverlenende sectoren een keer werken voor een industrie die iets tastbaars maakt. Verf leek me een onmisbaar product. Het VVVF-bestuur was enthousiast over de 36-jarige ambtenaar, maar had één angst: Ze waren bang dat ik weer snel zou vertrekken. In een onbewaakt ogenblik heb ik me laten ontvallen dat ik de VVVF zag als een eindstation. Dat was om de heren gerust te stellen, maar achteraf gezien heb ik er geen woord van gelogen. Terpstra nadert de pensioengerechtigde leeftijd, maar ziet zich geplaatst voor een uitdagende opdracht: Kort na elkaar gaan Gerben Dijkstra en Gerrit Jonkers met pensioen, de twee langstzittende stafleden. Op mij rust de taak hun vertrek goed op te vangen. Eerst door goede opvolgers te vinden en vervolgens door het nieuwe team in te werken. Pas als dat proces is afgerond, ga ik aan mijn eigen pensioen denken. Ergste niet voorbij In 25 jaar heeft Terpstra veel ups en downs meegemaakt in de branche. Sinds 2008 gaat het heel moeilijk, stelt hij met spijt vast. Die ochtend zijn de kwartaaloverzichten beschikbaar gekomen met om- en afzetcijfers over het derde kwartaal van We zitten nog dik in de min, wijst hij op de cijfers, met een 7,3 procent lagere omzet dan een jaar geleden. Er zijn serieuze lichtpuntjes over consumentenvertrouwen, huizenprijzen en orderportefeuilles in de bouw, maar we kunnen helaas nog niet zeggen dat het ergste achter de rug is zal in ieder geval in de min eindigen: het eerste kwartaal was rampzalig, met een vijftien procent lagere omzet. Dat haal je nooit meer in. De branche komt er bovenop, is zijn overtuiging, maar heeft een hoge prijs betaald in de vorm van verlies aan werkgelegenheid. Tussen 2008 en 2013 verloor de industrie ruim arbeidsplaatsen op een totaal van Zwem-gen De VVVF-directeur woont op zo n tien kilometer van zijn werkplek, een autorit van twintig minuten - en incidenteel anderhalf uur als de Randstad zucht onder exceptioneel fileleed. Maar een enkele keer verschijnt zijn afgetrainde lichaam in sportkledij bij de receptie van het Synthesiumgebouw nabij het Prins Claus verkeersknooppunt. Terpstra is lange-afstandsloper en gebruikt het traject van huis naar werk een enkele keer als trainingsparcours. Als elfjarige kon ik niet zwemmen, blikt hij terug om zijn passie voor sporten te verklaren, en dat was voor een neefje van Erica (winnares van zilveren en bronzen medailles op de Olympische Spelen in Tokio in 1964 red.) natuurlijk schandalig. Voordat wij naar Congo verhuisden heeft mijn moeder mij op les gedaan en in Afrika lag ik elke dag in het zwembad naast ons huis. Er moet naast een diplomatiek ook een zwem-gen zijn overgedragen aan de VVVF-directeur, want terug in Europa zwom hij onvoorbereid het record van de Brusselse schoolzwemploeg, waarvan hij lid werd, aan diggelen. Een zwembad ligt echter niet naast ieders deur, loopschoenen en traject zijn sneller beschikbaar. Terpstra stapte daarom over op lange-afstandslopen. En dat blijkt me te liggen, stelt hij nuchter vast. Naast het lopen heeft hij een nieuwe passie gevonden in het beeldhouwen. In de kelder onder zijn woning in Zoetermeer heeft hij een atelier ingericht waar hij zijn scheppende werk verricht. Ik ben er een paar jaar geleden mee begonnen, maar als ik terugkijk was de wens onbewust latent aanwezig. Ik bezoek graag musea en ben geïnteresseerd in de klassieke oudheid. Als ik naar mijn oude foto s kijk, die ik heb gemaakt in Frankrijk en Italië, dan is het opvallend hoe vaak ik beelden heb gefotografeerd. Terpstra maakte zijn eerste beelden ( nooit iets abstracts ) in speksteen, maar stapte al snel over op hardere steensoorten. Riskant wel hoor, benadrukt hij. Weg is weg. verf&inkt

20 verf & markt VVVF-voorzitter bij jubilerende verftechnici: Bouwkolom moet zich richten op veranderende behoefte Al komt er meer beweging in de woningmarkt, de bouw wordt nooit meer zoals het was. Aldus VVVF-voorzitter Ben Berkel in een toespraak voor de jubilerende (80 jaar) NVVT. Berkel wees erop dat de bouwkolom zich moet richten op veranderende behoeften als gevolg van demografische ontwikkelingen. Voor zijn gehoor van verftechnici schetste hij de uitdagingen voor de verfindustrie voor de periode ná de huidige crisis. Duurzaamheid, sociale innovatie, technologische innovatie en ketensamenwerking spelen daarin een belangrijke rol. Tekst: Jos de Gruiter Fotografie: Pet van de Luijtgaarden Ik hoop dat ik ondanks de economisch sombere berichten, toch vertrouwen en optimisme heb kunnen overbrengen. We zijn goed bezig en mogen daar trots op zijn. Zo eindigde VVVF-voorzitter Ben Berkel zijn toespraak bij gelegenheid van het tachtigjarig jubileum van de NVVT, de Nederlandse Vereniging van Verftechnici. Berkel stond stil bij de ontwikkelingen in de verfindustrie en keek vooruit naar de periode na de economische crisis, die de verfindustrie sinds 2008 in zijn greep heeft. Een van de punten waarop wij gezamenlijk een antwoord moeten geven is duurzaamheid, zei hij. Verf is een halfproduct: het moet worden aangebracht wil het zijn functie uitoefenen. Het heeft totaal geen zin om duurzame verf te isoleren van alle andere factoren die de duurzaamheid van bijvoorbeeld een woning uitmaken gedurende zijn levensfase. Wij willen daarom samenwerken met OnderhoudNL om te komen tot duurzame onderhoudsscenario s. We hebben met elkaar afgesproken om gezamenlijk de weg naar duurzaam onderhoud te bewandelen. Inmiddels hebben we een gezamenlijke stuurgroep Duurzaam Onderhoud geïnstalleerd die een programma van zes projecten gaat uitvoeren. Verfrestanten recyclen Een van die projecten bouwt voort op de inspanningen van CEPE, de Europese koepelorganisatie van de verfindustrie. CEPE heeft een database ontwikkeld voor de berekening van duurzaamheid van een verftoepassing. Het project moet een geaccepteerde rekentool opleveren voor het berekenen van de duur- zaamheid van een onderhoudsscenario. Eer dat er daadwerkelijk onderhoudsscenario s naar hun berekende duurzaamheidklasse aan een woningcorporatie worden geoffreerd is nog een hele weg, aldus Berkel, maar de start is er, stelde hij vast. De VVVF-voorzitter wees erop dat de verfindustrie ook in andere ketens dan de bouw met partners moet nagaan wat gezamenlijk aan het verduurzamen van de keten kan worden gedaan en daar afspraken over maken. Ook wees hij op de mogelijkheden van de circulaire economie: Het blijkt mogelijk verfrestanten te recyclen en bedrijfseconomisch verantwoord om de recyclede verf als grondstof te gebruiken in nieuwe verf. De VVVF heeft daarvoor samen met afvalbedrijf SITA de basis neergelegd. Het is nu aan de leden om er gebruik van te maken. Veilig met verf Een onderwerp in het verlengde van duurzaamheid is veilig werken met verf, stelde Berkel. Vervolgens wees hij op de bestaande complicaties. Het veilig werken met verf in alle schakels in de keten moet een voorwaarde zijn. De wet schrijft voor dat elke schakel in de keten het Veiligheidsinformatieblad moet leveren aan de eerstvolgende schakel in de keten. Dat was tot voor kort eigenlijk niet te doen. De VVVF heeft daar een unieke oplossing voor gevonden door het mogelijk te maken dat elke leverancier van verf in Nederland automatisch het juiste VIB meteen bij verkoop van de verf per stuurt naar de volgende in de keten, zodat het VIB bij de professionele of industriële gebruiker terechtkomt. Dat is de eerste stap in het veilig werken: de informatie moet bij de juiste persoon terechtkomen. Daarmee hebben we het probleem echter niet opgelost. Het VIB is zo complex, uitvoerig en ontoegankelijk dat het zijn doel voorbijschiet. Berkel wees erop dat de VVVF het initiatief heeft genomen om het probleem in Europa aan te kaarten. We hebben daarbij steun gekregen van alle brancheverenigingen van afnemers en van de VNCI. Wetende dat dit een zaak van lange adem zal worden gaat de VVVF intussen een eigen oplossing in de markt zetten in de vorm van de zogenoemde Werkplek Instructie Kaart (WIK). Die oplossing biedt ons ook de mogelijkheid in het overleg met afnemersorganisaties het punt van veilig werken aan de orde te stellen. Kartelachtige trekken De VVVF-voorzitter (en directeur van Drywood Coatings) blikte kort terug op de ontstaansgeschiedenis van de VVVF. Opgericht in 1907 door verffabrikanten en -handelaren die zich zorgen maakten over de stijgende grondstofprijzen en het uurloon van schilders. Zij richtten de VVVF op om door middel van samenwerking, misstanden in het vak op te ruimen maar ook met de bedoeling prijzen vast te stellen en met de schildersorganisaties een akkoord te sluiten dat er in voorzag dat alleen bij leden van de VVVF zou worden gekocht. Berkel: In de eerste jaren van haar bestaan had de VVVF dus eigenlijk kartelachtige trekken. 20